BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI ˜&™ TẠ THỊ THU XUÂN NGHIÊN CỨU MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM SINH HỌC VÀ BẢO TỒN GIỐNG CHUỐI NGỰ ĐẠI HOÀNG TẠI HUYỆN LÝ NHÂN, TỈNH HÀ NAM Chuyên ngành: Sinh thái học Mã số: 60.42.01.20 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC SINH HỌC Người hướng dẫn khoa học: TS NGUYỄN THỊ HỒNG LIÊN HÀ NỘI - 2014 LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS Nguyễn Thị Hồng Liên, người tận tâm, nhiệt tình bảo, động viên hướng dẫn tác giả suốt trình thực hoàn thành luận văn Tác giả xin trân trọng cảm ơn tới thầy, cô giáo Khoa Sinh đặc biệt Tổ môn thực vật, Phòng sau đại học trường Đại học Sư Phạm Hà Nội giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi cho tác giả suốt trình lựa chọn hoàn thiện đề tài luận văn Cuối cùng, xin gửi lời biết ơn chân thành đến gia đình, bạn bè đồng nghiệp ủng hộ, giúp đỡ, động viên tác giả suốt trình thực luận văn Xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, tháng10 năm 2014 Tác giả luận văn Tạ Thị Thu Xuân i MỤC LỤC 5.4.2 Thu thập thông tin sơ cấp * Trụ dẫn (trung trụ) phần rễ gồm: 55 3.2.3.2 Thực trạng tiêu thụ chuối ngự Đại Hoàng .89 3.2.4.1 Bảo tồn nguồn gen nhân giống 95 * Bảo tồn nguồn gen .95 3.3.1 Định hướng 103 Để có định hướng đắn vấn đề bảo tồn chuối ngự Đại Hoàng thời gian tới, xây dựng mô hình phân tích SWOT: 103 Bảng 3.18 Mô hình phân tích SWOT chuối ngự Đại Hoàng .104 Từ nghiên cứu đặc điểm sinh học kết hợp với thu thập thông tin, lấy ý kiến đối tượng bảo tồn chuối ngự Đại Hoàng, tiến hành lập phiếu điều tra, vấn dự kiến số mẫu: 107 Bảng 3.19 Số mẫu đối tượng điều tra, vấn thu thập thông tin 107 107 Qua việc tổng hợp phiếu điều tra, vấn lấy ý kiến 60 hộ trồng chuối ngự Đại Hoàng, sở chế biến, 10 cửa hàng tiêu thụ chuối ngự 10 cán quản lý cấp (3 thành viên Hội sản xuất tiêu thụ chuối ngự , thành viên hợp tác xã Hòa Hậu, cán Sở Khoa học công nghệ Hà Nam, cán Sở Nông nghiệp phát triển nông thôn Hà Nam), tổng hợp kết sau: 107 3.3.2.1 Sản xuất 107 a) Điều tra đánh giá trạng sản xuất chuối ngự Đại Hoàng 107 1.KẾT LUẬN 117 Từ kết nghiên cứu, rút số kết luận sau: 117 1.1.Chuối ngự Đại Hoàng huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam có loại: chuối ngự trắng, chuối ngự trâu, chuối ngự mít, thuộc loài Musa paradisiaca 117 1.2.Các phận chuối ngự mang đặc trưng cho loài Trong cấu trúc rễ, thân, có cấu trúc đặc trưng cho thực vật mầm, thích nghi với đời sống ii cạn, nhu cầu nước cao Quả chuối ngự có kích thước nhỏ loại chuối khác, màu sắc vàng óng, hương thơm dịu, vị mát 117 1.3.Trong năm gần đây, huyện Lý Nhân tỉnh Hà Nam diện tích trồng chuối ngự có xu hướng tăng lên, chất lượng giảm xuống Nguyên nhân tình trạng người sản xuất thừa nhận: việc tuỳ tiện việc chọn giống, việc áp dụng cách trồng chăm bón chuối vườn mới; đặc biệt chủ vườn chạy theo nhu cầu tiêu thụ chuối vào ngày rằm, mồng hàng tháng, vào dịp lễ tết giá tăng cao, nên thu hoạch chuối không tuổi, thu cưỡng buồng chuối non, dù giấm kỹ thuật chuối chín ép, chất lượng .117 1.4 Sản phẩm từ chuối ngự chủ yếu ăn tươi Huyện Lý Nhân có nhiều sở chế biến (rấm) chuối ngự sau thu hoạch, hầu hết sở chế biến theo phương pháp thủ công Sản phẩm chuối tiêu thụ qua nhiều kênh khác nhau, nhiên kênh tiêu thụ không ổn định 117 2.KIẾN NGHỊ 118 PHỤ LỤC Phụ lục Phiếu câu hỏi xác định tính chất lượng đặc thù chuối ngự Đại Hoàng gắn với vùng sản xuất Ông (bà) lựa chọn đặc điểm bật tính đặc thù chuối ngự mà liệt kê bảng .1 Phụ lục Điều tra kỹ thuật canh tác, sản xuất chuối truyền thống Phụ lục Phiếu điều tra tác nhân ngành hàng (sản xuất, thương mại) 10 PHỤ LỤC iii DANH MỤC BẢNG 5.4.2 Thu thập thông tin sơ cấp 3.3.1 Định hướng 103 Để có định hướng đắn vấn đề bảo tồn chuối ngự Đại Hoàng thời gian tới, xây dựng mô hình phân tích SWOT: 103 Bảng 3.18 Mô hình phân tích SWOT chuối ngự Đại Hoàng .104 Bảng 3.19 Số mẫu đối tượng điều tra, vấn thu thập thông tin 107 1.KẾT LUẬN 117 Từ kết nghiên cứu, rút số kết luận sau: 117 1.1.Chuối ngự Đại Hoàng huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam có loại: chuối ngự trắng, chuối ngự trâu, chuối ngự mít, thuộc loài Musa paradisiaca 117 1.2.Các phận chuối ngự mang đặc trưng cho loài Trong cấu trúc rễ, thân, có cấu trúc đặc trưng cho thực vật mầm, thích nghi với đời sống cạn, nhu cầu nước cao Quả chuối ngự có kích thước nhỏ loại chuối khác, màu sắc vàng óng, hương thơm dịu, vị mát 117 1.3.Trong năm gần đây, huyện Lý Nhân tỉnh Hà Nam diện tích trồng chuối ngự có xu hướng tăng lên, chất lượng giảm xuống Nguyên nhân tình trạng người sản xuất thừa nhận: việc tuỳ tiện việc chọn giống, việc áp dụng cách trồng chăm bón chuối vườn mới; đặc biệt chủ vườn chạy theo nhu cầu tiêu thụ chuối vào ngày rằm, mồng hàng tháng, vào dịp lễ tết giá tăng cao, nên thu hoạch chuối không tuổi, thu cưỡng buồng chuối non, dù giấm kỹ thuật chuối chín ép, chất lượng .117 1.4 Sản phẩm từ chuối ngự chủ yếu ăn tươi Huyện Lý Nhân có nhiều sở chế biến (rấm) chuối ngự sau thu hoạch, hầu hết sở chế biến theo phương pháp thủ công Sản phẩm chuối tiêu thụ qua nhiều kênh khác nhau, nhiên kênh tiêu thụ không ổn định 117 2.KIẾN NGHỊ 118 iv DANH MỤC HÌNH 5.4.2 Thu thập thông tin sơ cấp 3.3.1 Định hướng 103 Để có định hướng đắn vấn đề bảo tồn chuối ngự Đại Hoàng thời gian tới, xây dựng mô hình phân tích SWOT: 103 Bảng 3.18 Mô hình phân tích SWOT chuối ngự Đại Hoàng .104 Bảng 3.19 Số mẫu đối tượng điều tra, vấn thu thập thông tin 107 1.KẾT LUẬN 117 Từ kết nghiên cứu, rút số kết luận sau: 117 1.1.Chuối ngự Đại Hoàng huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam có loại: chuối ngự trắng, chuối ngự trâu, chuối ngự mít, thuộc loài Musa paradisiaca 117 1.2.Các phận chuối ngự mang đặc trưng cho loài Trong cấu trúc rễ, thân, có cấu trúc đặc trưng cho thực vật mầm, thích nghi với đời sống cạn, nhu cầu nước cao Quả chuối ngự có kích thước nhỏ loại chuối khác, màu sắc vàng óng, hương thơm dịu, vị mát 117 1.3.Trong năm gần đây, huyện Lý Nhân tỉnh Hà Nam diện tích trồng chuối ngự có xu hướng tăng lên, chất lượng giảm xuống Nguyên nhân tình trạng người sản xuất thừa nhận: việc tuỳ tiện việc chọn giống, việc áp dụng cách trồng chăm bón chuối vườn mới; đặc biệt chủ vườn chạy theo nhu cầu tiêu thụ chuối vào ngày rằm, mồng hàng tháng, vào dịp lễ tết giá tăng cao, nên thu hoạch chuối không tuổi, thu cưỡng buồng chuối non, dù giấm kỹ thuật chuối chín ép, chất lượng .117 1.4 Sản phẩm từ chuối ngự chủ yếu ăn tươi Huyện Lý Nhân có nhiều sở chế biến (rấm) chuối ngự sau thu hoạch, hầu hết sở chế biến theo phương pháp thủ công Sản phẩm chuối tiêu thụ qua nhiều kênh khác nhau, nhiên kênh tiêu thụ không ổn định 117 2.KIẾN NGHỊ 118 v MỞ ĐẦU Lý chọn đề tài Theo truyền thuyết, chuối cho xuất phát từ vườn Enden (thiên đường) tên Musa paradise có nghĩa trái thiên đường Tên gọi thay từ “banana” người thuộc tộc African Congo Từ “banana” dùng để chuối dùng ăn tươi từ “plantain” dùng để chuối nấu chín để ăn Tuy nhiên việc phân biệt từ không khác biệt rõ [60] Chuối trồng Ấn Độ, Nam Trung Quốc, Maylaysia, Việt Nam nước Đông Phi, Tây Phi, Mỹ Latinh… Các loài chuối hoang dại tìm thấy nhiều Đông Nam Á, cho Đông Nam Á quê hương chuối [60] Loài chuối (Musa paradisiaca) loài ăn nhiệt đới, ngắn ngày, dễ trồng cho sản lượng cao, trung bình đạt suất 20 - 30 tấn/ha, số quốc gia giới có sản lượng chuối lớn Guatemala đạt suất 100 tấn/ha Việt Nam nằm khu vực nhiệt đới gió mùa, điều kiện khí hậu thuận lợi cho chuối sinh trưởng, phát triển Chuối gần gũi với người nông dân phổ biến khắp vùng nông thôn, thành thị Chuối sử dụng rau, quả, lương thực, thực phẩm Sản lượng chuối nước ta hàng năm cao, theo Tổng Cục Thống Kê năm 2012: đạt 1,8 triệu tấn, tăng 3% so với năm 2011 Ngoài việc ăn tươi nhân dân, thu mua số lượng lớn để xuất tươi Ở nước ta, giống chuối trồng chủ yếu gồm: chuối tiêu, chuối tây chuối ngự Trong chuối ngự có tiếng thơm ngon, trước dùng để tiến vua nên gọi chuối tiến vua Chuối ngự đặc sản tiếng vùng quê Hà Nam, cách khoảng 10 năm trước, giống chuối ngự chưa đầu tư mức nên diện tích trồng ít, manh mún Thông qua dự án bảo tồn GEF/SGP/UNDP diện tích chuối ngự mở rộng từ năm 2001 đến nay, diện tích tăng đáng kể [52] Hơn nữa, việc quản lý phát triển thương hiệu “Chuối ngự Đại Hoàng ” có nhiều hạn chế làm cho thị trường chuối ngự Đại Hoàng, huyện Lý Nhân Hà Nam nhiều bất ổn, chưa thực đem lại hiệu cho người sản xuất Vì vậy, công tác bảo tồn chuối ngự Đại Hoàng vấn đề thực cần thiết Đã có nhiều công trình nghiên cứu về đặc điểm sinh học, sinh lý, hóa sinh, sinh thái hay kỹ thuật chăm sóc và bảo quản, chế biến chuối nhằm tăng suất và giá trị kinh tế chưa có tài liệu đầy đủ nghiên cứu vấn đề bảo tồn giống chuối quý Việc bảo tồn giống chuối ngự Đại Hoàng có ý nghĩa vô quan trọng, ý nghĩa kinh tế mà mang lại giá trị văn hóa, xã hội giá trị đa dạng sinh học Để bổ sung thêm những kiến thức về chuối, đánh giá thực trạng đưa biện pháp bảo tồn giống chuối địa phương, chúng quyết định chọn đề tài : "Nghiên cứu số đặc điểm sinh học bảo tồn giống chuối ngự Đại Hoàng huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam " Mục đích, đối tượng phạm vi nghiên cứu 2.1 Mục đích nghiên cứu Góp phần bảo tồn nguyên vị nguồn gen giống chuối ngự Đại Hoàng huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam Quảng bá thương hiệu giống chuối ngự tỉnh Hà Nam đồng thời góp phần vận động cộng đồng tham gia 2.2 Đối tượng nghiên cứu Giống chuối ngự Đại Hoàng huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam Loài chuối (Musa paradisiaca) Họ Chuối (Musaceae) Bộ Gừng (Zingiberales) Lớp Một mầm (Monocotyledone) 2.3 Phạm vi nghiên cứu 2.3.1 Địa điểm nghiên cứu Chúng tiến hành nghiên cứu thực trạng trồng sử dụng nguồn gen giống chuối ngự vùng trồng chuối ngự Đại Hoàng trọng điểm huyện Lý Nhân bao gồm xã Phú Phúc, Nhân Thịnh, Nhân Mỹ, Xuân Khê, Tiến Thắng Hoà Hậu Các nghiên cứu hình thái, giải phẫu chuối ngự thực xã Hòa Hậu, Tiến Thắng lý sau: - Vùng trung tâm trồng chuối ngự (vùng 1) thuộc thôn Đại Hoàng xã Hòa Hậu phần mở rộng thêm từ xã Tiến Thắng Theo người dân vùng cho sản phẩm chất lượng ngon khu vực Đất vùng chủ yếu đất cát pha, đất phù sa sông Châu Giang bồi đắp - Vùng ven sông Hồng (vùng 2) gồm xã Nhân Thịnh, Phú Phúc, phần xã Tiến Thắng phần xã Hòa Hậu Đây vùng đất thịt đất thịt nặng, chua - Vùng xã Xuân Khê, Nhân Mỹ (vùng 3) vùng đất cát pha ven sông Châu Giang có điều kiện đất đai với vùng trung tâm chuối ngự cách khoảng 10-12 km 2.3.2 Thời gian nghiên cứu Quá trình nghiên cứu, thu thập thông tin khảo sát thực địa tiến hành từ tháng 06/2013 đến tháng 08/2014 Nội dung nghiên cứu đề tài Đề tài tập trung vào nội dung sau: - Nghiên cứu số đặc điểm hình thái, giải phẫu giống chuối ngự trồng huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam - Nghiên cứu thực trạng trồng sử dụng nguồn gen giống chuối ngự huyện Lý Nhân tỉnh Hà Nam - Đề xuất biện pháp bảo tồn giống chuối ngự huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam Ý nghĩa khoa học thực tiễn đề tài 4.1 Ý nghĩa khoa học của đề tài Đề tài hệ thống hoá kiến thức tổng quan chuối vấn đề bảo tồn giống chuối ngự Hà Nam, góp phần vào nguồn tài liệu khoa học hữu ích cho những nghiên cứu về bảo tồn chuối ngự sau 4.2 Ý nghĩa thực tiễn đề tài Đề tài góp phần giúp người nông dân hiểu thêm về giá trị chuối, yếu tố ảnh hưởng đến sinh trưởng, phát triển giống chuối ngự Đại Hoàng Hà Nam để từ có biện pháp nâng cao suất, chất lượng hiệu giống trồng địa phương PHỤ LỤC Phụ lục Phiếu câu hỏi xác định tính chất lượng đặc thù chuối ngự Đại Hoàng gắn với vùng sản xuất Phụ lục 1.1 Câu hỏi mở Người vấn:…………… giới Tuổi:… Số gia đình: .Số lao động chính: .Trong nữ: Thôn:…… … xã:…… .…… Huyện: .Tỉnh: Xin Ông (bà) cho biết chuối ngự Đại Hoàng có đặc điểm bật (tính đặc thù) Đặc thù buồng chuối ngự Đặc thù nải chuối ngự Đặc thù chuối ngự Đặc thù chất lượng Phụ lục 1.2 Câu hỏi đóng: Đánh giá chất lượng đặc thù chuối ngự gắn với vùng sản xuất Người vấn:…………… …giới Tuổi:… Số gia đình: .Số lao động chính: Trong nữ: Thôn:……… … …xã:…… .….….Huyện: .Tỉnh: Ông (bà) lựa chọn đặc điểm bật tính đặc thù chuối ngự mà liệt kê bảng Mẫu mã Chất lượng Các tiêu Dáng buồng Số nải/buồng (nải) Số quả/nải Khối lượng (kg) Màu sắc vỏ chín Dáng Đường kính (cm) Chiều dài (cm) Râu Màu sắc ruột Độ mỏng vỏ Mùi thơm Độ thịt Vị Tính đặc thù Vuông buồng 5-7 18-26 0,8-1,5 Vàng óng Căng tròn 1,5-2,0 8-12 100 Vàng Rất mỏng Thơm đặc trưng (dịu) Chắc (giòn) Ngọt mát 1PL Thứ tự ưu tiên Xin ông (bà) có biết với tiêu đánh giá chất lượng sản phẩm ông bà lựa chọn trên: Xã vùng cho chất lượng sản phẩm đạt trên? Xã vùng cho chất lượng sản phẩm hơn? Xã vùng cho chất lượng sản phẩm nữa? Xã vùng cho chất lượng sản phẩm không đạt? 2PL Phụ lục Điều tra kỹ thuật canh tác, sản xuất chuối truyền thống BẢNG CÂU HỎI VỀ KĨ THUẬT CANH TÁC, SẢN XUẤT CHUỐI NGỰ ĐẠI HOÀNG Thông tin chuối ngự Đại Hoàng 1.1 Lịch sử chuối ngự trình phát triển - Theo bác chuối ngự có Đại Hoàng từ bao giờ? Giải thích cụ thể từ “Ngự” “Đại hoàng”? - Có phải chuối ngự mang tiến vua? Bác cho biết đời vua không? - Theo bác địa phương khu vực trồng nhiều chuối ngự nhất? Lý do? - Gia đình bác bắt đầu trồng chuối ngự từ năm nào? Diện tích ban đầu sào, đến sào? Tại lại có có thay đổi? - Gia đình có trồng loại chuối khác (chuối tiêu, chuối goòng, chuối mật) không? Nếu có, diện tích ban đầu…… sào, đến sào? Lý mở rộng thu hẹp? 1.2 Giống chuối ngự - Bác mô tả số đặc điểm chuối ngự (đặc điểm thân, lá, hoa, quả…) - Theo bác chuối ngự ngon? Bác mô tả chất lượng, mẫu mã buồng chuối? 1.3 Kỹ thuật trồng chuối ngự 1.3.1 Cách nhân giống - Cách nhân giống mà gia đình áp dụng? Cách nhân giống gia đình có thử áp dụng không? I.3.2 Đất trồng chuối ngự - Theo bác loại đất trồng chuối ngự đất tốt nhất? - Hiện nay, gia đình trồng chuối ngự loại đất nào? Khả phát triển chuối ngự sao? 3PL 1.3.3 Thời vụ cách trồng chuối ngự 1.3.3.1 Thời vụ trồng - Theo bác tháng năm trồng chuối ngự? Tháng phù hợp nhất? Lý 1.3.3.2 Mật độ khoảng cách trồng - Bác có quan tâm đến mật độ khoảng cách trồng? Bao nhiêu phù hợp? (cây x hàng x hàng) - Khi trồng có phải lên luống làm rãnh không? Dài, rộng hợp lý? - Trước trồng có phải chuẩn bị hố ủ phân lót không? Đường kính hố trồng (chiều sâu, độ rộng)? - Dùng loại phân để bón lót? Số lượng gía thành? 1.3.3.3 Chuẩn bị chồi (mầm) chuối ngự trước trồng - Chồi (mầm) chuối gia đình tự có hay mua, xin hộ khác? Lý do? - Lựa chọn chồi (mầm) vườn chuối 2, 3, hay năm tuổi? Tại sao? - Chồi (mầm) chuối sau tách khỏi mẹ trồng hay phải để qua đêm? Làm có tác dụng gì? - Theo bác trước trồng có phải gọt mầm (mắt) ngủ, rễ hay cắt không? Tại phải làm vậy? - Chồi (mầm) chuối trồng đủ tiêu chuẩn? Chiều cao, đường kính, số lá… - Theo bác thời điểm tách chồi từ mẹ hợp lý nhất? Cách tách? - Có tượng chồi chuối bị chết sau trồng không? Nếu có sau trồng lâu? Nguyên nhân, cách khắc phục gia đình gì? - Sau trồng có cần ý (chống nắng, phòng trừ sâu bệnh…) cách hiệu nhất? 1.3.4 Kỹ thuật chăm sóc chuối ngự 1.3.4.1 Bón bùn ao - Bác cho biết bón bùn cho chuối ngự có tốt không?……… - Gia đình có bón bùn cho chuối ngự không? Có gầu bùn/khóm(gốc)… 4PL - Bùn bón vào lúc năm……………….… …………… … … - Cách bón bùn gia đình nào?……………….……… ……….……… - Nguồn bùn gia đình lấy đâu? (đi mua, ao nhà…)……….….….……….… …… - Giá thuê lấy bùn nào? - Gia đình có bón bùn ổn định hàng năm không?……… ……………… …… 1.3.4.2 Bón phân a Bón phân chuồng: - Bác cho biết bón phân chuồng cho chuối ngự có tốt không? - Gia đình có bón phân chuồng cho chuối ngự không? Có kg/khóm(gốc)? - Phân chuồng bón vào lúc năm……………….……………….…… - Cách bón phân chuồng nào? (đào hố, pha tưới…)….………….…….… - Nguồn phân chuồng gia đình lấy đâu? (đi mua, gia đình…)……………… - Giá 1kg phân chuồng? - Gia đình có bón phân chuồng ổn định hàng năm không?……….…………… … b Bón phân NPK: - Bác cho biết bón phân NPK cho chuối ngự có tốt không?…………… ………… - Gia đình có bón NPK cho chuối ngự không?………có kg/khóm(gốc) ….… - Phân NPK bón vào lúc năm……………………… … …….…… - Cách bón phân NPK nào? (đào hố, pha tưới…)…………… …… …… - Loại phân NPK gia đình sử dụng? (Văn Điển hay Lâm Thao)……….…… …… - Tỷ lệ NPK nguyên chất có phân (ví dụ: N = 5: P = 10: K = 3) Giá 1kg phân NPK? - Gia đình có bón phân NPK ổn định hàng năm không?………………………… c Bón phân đạm (N): - Bác cho biết bón phân đạm (N) cho chuối ngự có tốt không?…… …………… - Gia đình có bón đạm (N) cho chuối ngự không?…có kg/khóm(gốc)… - Phân đạm (N) bón vào lúc năm? .… ………….……….… … - Cách bón phân đạm (N) nào? (đào hố, pha tưới…)………….…… … … 5PL - Loại phân đạm (N) gia đình sử dụng? ………………………………… …… - Giá 1kg phân đạm (N)? - Gia đình có bón phân đạm (N) ổn định hàng năm không?……….… … … d Bón phân Lân (P): - Bác cho biết bón phân Lân (P) cho chuối ngự có tốt không?…… - Gia đình có bón Lân (P) cho chuối ngự không? - Phân Lân (P) bón vào lúc năm?……… ……… ….… - Cách bón phân Lân (P) nào? (đào hố, pha tưới…)……………… - Loại phân Lân (P) gia đình sử dụng? (Văn Điển hay Lâm Thao)…………… - Giá 1kg phân Lân (P)? - Gia đình có bón phân Lân (P) ổn định hàng năm không?……………… e Phân Kali (K): - Bác cho biết bón phân Kali (K) cho chuối ngự có tốt không?………….… … - Gia đình có bón Kali (K) cho chuối ngự không - Phân Kali (K) bón vào lúc năm? .…………………….… - Cách bón phân Kali (K) nào? (đào hố, pha tưới…)……… …… - Loại phân Kali (K) gia đình sử dụng? (Văn Điển hay Lâm Thao)……….…… - Giá 1kg phân Kali (K)? - Gia đình có bón phân Kali (K) ổn định hàng năm không?………… g Phân vi sinh: - Bác cho biết bón phân vi sinh cho chuối ngự có tốt không?………… …… - Gia đình có bón phân vi sinh cho chuối ngự không?……có kg/khóm(gốc) - Phân vi sinh bón vào lúc năm……………….… .… - Cách bón phân vi sinh nào? (đào hố, pha tưới…)… ……… … - Loại phân vi sinh gia đình sử dụng? .………… .… - Giá 1kg phân vi sinh? - Gia đình có bón phân vi sinh ổn định hàng năm không?… .… … … 1.3.4.3 Nước tưới 6PL - Theo bác nước có quan trọng với chuối không?Tthời gian chuối cần nhiều nước nhất? - Nước tưới cho chuối lấy từ đâu tốt nhất? Giếng khoan, ao, sông ngòi… gia đình sử dùng nguồn nước tưới nào? - Số lần tưới/năm? giai đoạn sinh trưởng, phát triển chuối cần tưới nước (ra hoa, lúc có buồng, vào mùa đông để tránh nứt quả)? - Gia đình có gặp khó khăn nước tưới không? 1.3.4.4 Sâu bệnh hại - Bác mô tả số loại sâu bệnh hại chính? hình thái, thời điểm gây hại Tên sâu bệnh Hình thái Đặc điểm gây Thời gian Phương pháp hại gây hại phòng trừ - Gia đình gặp khó khăn tiến hành phòng trừ loại sâu bệnh hại (kỹ thuật, thuốc ) - Các giai đoạn chuối thường bị bệnh, sâu (trưởng thành, có hoa, có buồng)? giai đoạn bị sâu bệnh gia đình thường dùng phương pháp để trừ (bằng tay, bẫy bả, thuốc hoá học)?Tại sao? - Thời điểm năm chuối thường bị sâu bệnh phá hại nhất? mùa xuân, mùa hè? 1.3.4.5 Làm cỏ tỉa bẹ cho chuối ngự - Theo bác chuối ngự có phải làm cỏ không? Thường xuyên hay định kỳ - Cách diệt cỏ gia đình nào? (thủ công, thuốc trừ cỏ ) - Theo bác chuối ngự có phải tỉa bẹ không? Thường xuyên hay định kỳ - Tại phải tỉa bẹ lá? Nó có tác dụng không? - Cách tỉa bẹ gia đình nào? - Theo bác chuối ngự từ lúc trồng đến hoa có khoảng bao 7PL nhiêu lá? 1.3.4.6 Cách để huỷ chồi (sau giai đoạn trồng mới) - Bác cho biết chuối ngự có đẻ nhiều chồi không? - Cách tỉa nuôi chồi cho khóm chuối gia đình thực nào? - Gia đình thường để cây/khóm năm thu buồng/khóm 1.3.4.7 Chống đổ cho chuối ngự - Chuối ngự có hay bị đổ không? Tháng cần phải chống đổ cho chuối ngự? Giải thích? - Biện pháp chống đổ cho chuối ngự gia đình gì? Cách hiệu nhất? - Chi phí cho việc chống đổ tiền/cây hoặc/sào? Khó khăn vấn đề này? - Chống đổ chuối hoa hay có buồng? I.3.4.8 Thời gian khai thác chu kỳ trồng vườn chuối - Nhiều người cho khóm chuối sau trồng năm khai thác phải đào trồng bác nghĩ vấn đề này? Giải thích - Theo kinh nghiệm bác có phải trồng lại chuối ngự không? Tại sao? - Nếu phải trồng lại vườn chuối, bác thường lấy giống vườn hay từ vườn khác? Tại sao? 1.3.4.9 Hoa, biện pháp bảo vệ - Theo bác chuối ngự từ trồng đến lúc hoa thời gian? - Từ bẻ bi (hoa) đến gắt buồng chuối khỏi thời gian (mùa hè, mùa đông có khác biệt không)? Lý do? - Biện pháp bảo vệ hoa chuối ngự gia đình thực nào? (mùa hè, mùa đông có khác biệt không)? Lý do? - Một buồng chuối ngự để nải phù hợp? Giải thích 1.4 Hoạt động sau thu hoạch - Sau thu hoạch gia đình có chế biến không? 8PL - Gia đình có rấm chuối trước bán không? Phương pháp rấm gì? Phương pháp tốt - Nếu gia đình tự rấm chuối, xin mô tả kỹ thuật rấm chuối sử dụng gia đình? Xin chân thành cảm ơn thông tin quý báu ông (bà) 9PL Phụ lục Phiếu điều tra tác nhân ngành hàng (sản xuất, thương mại) Phụ lục 3.1 Tác nhân sản xuất TÁC NHÂN SẢN XUẤT Người vấn:…………… .…giới Tuổi:… Số gia đình: Số lao động chính: .Trong nữ: Thôn:… .… …xã:…… .…… ….Huyện: .Tỉnh: Tình hình sản xuất 1.1 Diện tích, suất thời điểm thu hoạch loại trồng Vụ xuân Loại trồng Diện tích (ha) Năng suất (tạ/ha) Vụ mùa Thời điểm thu hoạch Diện tích (ha) Năng suất (tạ/ha) Thời điểm thu hoạch Lúa Ngô Đậu tương Lạc Đậu xanh Chuối ngự Hồng Quýt Khác 1.2 Các chi phí cho sản xuất hộ gia đình bao nhiêu? Loại trồng Giống Phân bón (cây/ha) Số Giá Đạm Giá lượng (đ/c) (kg) (đ/kg) Chuối ngự Hồng Quýt 1.3 Phương tiện sản xuất gia đình? - Thiết bị sản xuất 10PL Thuốc BVTV (đ) Lao động thuê Số Giá ngày (đ) - Thiết bị bảo quản - Thiết bị chế biến - Thiết bị vận chuyển Thương mại - Anh bán sản phẩm đâu? - Tại anh phải bán sản phẩm? - Những khó khăn việc bán sản phẩm gì? 2.1 Anh bán sản phẩm thị trường nào? - Khi bán sản phẩm - Vận chuyển cách nào? - Ai mua sản phẩm đó? Địa liên hệ: - Hình thức toán gì? 2.2 Những khó khăn gặp phải bán sản phẩm gì? - Các giải pháp gia đình sử dụng để khắc phục khó khăn trên? 2.3 Anh có kiến nghị để gia tăng khả bán sản phẩm gia đình? (ví dụ như: cung cấp thông tin giá, nơi tiêu thụ, ) 2.4 Giá bán biến động giá tháng năm 2013 10 Sản lượng Giá Bán Tham gia tổ chức hiệp hội 3.1 Gia đình có tham gia nhóm hội không? (nếu có) - Gia đình tham gia tổ chức nào? - Gia đình tham gia từ bao giờ? - Vai trò gia đình nhóm gì? - Gia đình có lợi ích tham gia tổ chức này? 3.2 Gia đình có nhận dịch vụ hỗ trợ không? 3.3 Các dịch vụ chuyển tải đến gia đình cách nào? - Gia đình có muốn biết thông tin giá hay không? (nếu có) 11PL 11 12 - Loại giá mà gia đình quan tâm? - Gia đình có cần hỗ trợ cho hoạt động chế biến không? (nếu có) - Loại hỗ trợ cụ thể gia đình mong muốn? - Gia đình có kiến nghị cho hoạt động bảo quản sau thu hoạch? - Vấn đề vận chuyển nào? Thu nhập hộ gia đình 4.1 Các thu nhập hộ gia đình gì? Hoạt động Tổng Trồng trọt Chuối Hồng Quýt Khác Chăn nuôi Phi nông nghiệp Tổng Thu nhập (1000đ) Tỷ lệ (%) 4.2 Loại thu nhập gia đình có triển vọng thời gian tới? 4.3 Gia đình làm để nâng cao thu nhập đó? 4.4 Anh có đề xuất để thúc đẩy việc bán sản phẩm gia thị trường? 12PL Phụ lục 3.2 Tác nhân thương mại TÁC NHÂN THƯƠNG MẠI Ngày tháng năm 2013 Người vấn: …… …giới .Tuổi:… Số gia đình: Số lao động chính: Trong nữ: Thôn: ……… … …xã: ………… ….Huyện: Tỉnh: Hoạt động mua sản phẩm 1.1 Ông (bà) bắt đầu thực công việc thu mua chuối từ năm nào? 1.2 Ông (bà) thường mua loại chuối nào? 1.3 Hình thức mua chủ yếu ông (bà) loại sản phẩm gì? 1.4 Ai người định giá cả? 1.5 Phương thức vận chuyển? Chi phí vận chuyển? 1.6 Hình thức toán nào? 1.7 Trong gia đình có người tham gia vào hoạt động này? 1.8 Công việc thu mua thực vào thời gian năm? 1.9 Ngoài việc thu mua chuối gia đình có làm thêm nghề khác? 1.10 Giá mua bán tháng năm 2013 Tháng Sản lượng (kg) Giá mua (1000đ) Giá Bán (1000đ) 11 Giá mua bán qua năm từ 2008 đến 2013 Năm Sản lượng (kg) Giá mua (1.000đ) Giá Bán (1.000đ) 2008 2009 2010 Hoạt động bán sản phẩm 2.1 Ông (bà) thường sản phẩm nào? 2.2 Ông (bà) thường bán sản phẩm cho ai? 2.3 Ông (bà) thường bán đâu? 13PL 2011 10 11 2012 12 2013 2.4 Những khó khăn ông (bà) hoạt động bán sản phẩm? 2.5 Phương thức vận chuyển? Chi phí vận chuyển? 2.6 Những đề xuất ông (bà) để nâng cao hiệu hoạt động kinh doanh? 2.7 Các thu nhập hộ gia đình gì? Hoạt động Trồng trọt Chăn nuôi Phi nông nghiệp Thu mua chuối Tổng Thu nhập (1000đ) Tỷ lệ (%) ……, ngày: ………tháng……….năm 2013 14PL Phụ lục 4: Phiếu vấn nông hộ trạng chuối ngự thôn/xóm (Thực trạng vườn, phân bố diện tích, sản lượng ) ST T Họ tên (trưởng thôn) Xó m Tên thôn Tổng diện tích (sào) Diện tích đất theo mục đích sử dụng (sào) Đất nông nghiệp Đất Đất vườn Dâ n số H ộ Hộ trồng chuối ngự Diện tích chuối ngự Ao hồ DT vườn chuối ngự trồng theo năm (sào) < 10 -10 5năm -20 n (n) n Diện tich trồng chuối ngự vườn (sào) < 5n -10 n 10 -20 n Diện tích trồng chuối ngự bãi (sào) < 5n -10 n 10 -20 n Loại đất trồng (đất cát, đất cát pha, đất Xã…………… , ngày .tháng năm 2013 15PL ... học bảo tồn giống chuối ngự Đại Hoàng huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam " Mục đích, đối tượng phạm vi nghiên cứu 2.1 Mục đích nghiên cứu Góp phần bảo tồn nguyên vị nguồn gen giống chuối ngự Đại Hoàng huyện. .. huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam Quảng bá thương hiệu giống chuối ngự tỉnh Hà Nam đồng thời góp phần vận động cộng đồng tham gia 2.2 Đối tượng nghiên cứu Giống chuối ngự Đại Hoàng huyện Lý Nhân, tỉnh Hà. .. trồng chuối ngự, ngon chuối ngự làng chiêm trũng Đại Hoàng (huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam) Cây chuối ngự cao khoảng 2,5 - 3m, có màu xanh Có ba giống chuối ngự chuối ngự trắng, chuối ngự trâu chuối ngự