TỔNG LUẬN SỐ 7/2011 XU THẾ CÔNG NGHỆ KẾT NỐI VÀ CÁC PHƯƠNG ÁN CHÍNH SÁCH CHO MỘT XÃ HỘI KẾT NỐI INTERNET RỘNG KHẮP CỤC THÔNG TIN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ QUỐC GIA Địa chỉ: 24, Lý Thường Kiệt, Hoàn Kiếm, Hà Nội Tel: (04)38262718, Fax: (04)39349127 Ban Biên tập: TS Tạ Bá Hưng (Trưởng ban), ThS Cao Minh Kiểm (Phó trưởng ban), ThS Đặng Bảo Hà, Nguyễn Mạnh Quân, ThS Nguyễn Phương Anh, Phùng Anh Tiến MỤC LỤC Trang LỜI GIỚI THIỆU I PHÂN TÍCH VỀ CÁC XU THẾ CÔNG NGHỆ KẾT NỐI Khái niệm Xã hội kết nối rộng khắp (Ubiquitous Network Society) 2 Các công nghệ hỗ trợ "Internet of things" Các xu công nghệ từ đến năm 2020 II DỰ ĐOÁN TƯƠNG LAI: CÁC KỊCH BẢN VỀ XU THẾ PHÁT TRIỂN CÔNG NGHỆ VÀ ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG 24 Các kịch xu phát triển công nghệ 24 Tác động xu công nghệ theo kịch 31 Đánh giá tác động kinh tế, xã hội mô hình kinh doanh 32 III SO SÁNH QUỐC TẾ VỀ CHÍNH SÁCH ICT VÀ CÁC VẤN ĐỀ CHÍNH SÁCH LIÊN QUAN ĐẾN XÃ HỘI KẾT NỐI INTERNET Ở KHẮP NƠI 37 So sánh sách ICT quốc tế nước Mỹ, Nhật Bản, Canađa, Hàn Quốc OECD 37 Các vấn đề sách liên quan đến xã hội kết nối rộng khắp 48 Kết luận: Khuôn khổ sách tiến tới Xã hội kết nối rộng khắp 55 TÀI LIỆU THAM KHẢO 60 Lời giới thiệu Xã hội kết nối Internet khắp nơi hay gọi Xã hội kết nối rộng khắp (Ubiquitous Network Society) khái niệm mạng Internet kết nối vật, dịch vụ kết nối người Đó giới nơi người, vật dụng máy móc liên lạc với cách trơn tru, không vết nối, phân biệt người máy móc trở nên mờ nhạt môi trường xung quanh nội hàm lực tính toán, tạo nên môi trường thông minh, hỗ trợ sở hạ tầng hội tụ Sự phát triển ứng dụng mạng kết nối rộng khắp tương lai cho đóng góp mạnh mẽ cho việc giải vấn đề xã hội ngày nay, hệ thống theo dõi sức khỏe giúp đáp ứng thách thức xã hội già hóa; cối liên thông với giúp chống nạn phá rừng; phương tiện xe cộ liên thông giúp giảm tắc nghẽn giao thông nâng cao khả tái tuần hoàn chúng, qua làm giảm phát thải cacbon phương tiện giao thông Sự tương kết vật dụng cho làm tăng mạnh mẽ ảnh hưởng sâu rộng mà mạng lưới thông tin liên lạc tạo xã hội chúng ta, dự báo dẫn đến thay đổi mang tính cách mạng Tổng hợp tài liệu Liên minh Viễn thông quốc tế Báo cáo "Các phương án sách cho Xã hội kết nối Internet rộng khắp" Ủy ban truyền thông xã hội thông tin Liên minh châu Âu, Cục Thông tin KH&CN Quốc gia biên soạn tổng quan: “XU THẾ CÔNG NGHỆ KẾT NỐI VÀ CÁC PHƯƠNG ÁN CHÍNH SÁCH CHO MỘT XÃ HỘI KẾT NỐI INTERNET RỘNG KHẮP ” với mục đích giới thiệu khái quát xu công nghệ kết nối xã hội kết nối rộng khắp xác định chế tồn tạo nên tác động kinh tế xã hội giai đoạn từ đến năm 2020 Các chế mô tả chiều không gian yếu tố công nghệ, quản trị, thị trường phác họa kịch xã hội kết nối tương lai Phần cuối tổng quan đề cập đến so sánh quốc tế sách công nghệ thông tin truyền thông quốc gia hướng đến xã hội kết nối lan tỏa, để từ đưa phương án khuôn khổ sách quốc gia đối phó với thách thức tương lai Xã hội kết nối Internet khắp nơi Xin trân trọng giới thiệu CỤC THÔNG TIN KH&CN QUỐC GIA I PHÂN TÍCH VỀ CÁC XU THẾ CÔNG NGHỆ KẾT NỐI Khái niệm Xã hội kết nối rộng khắp (Ubiquitous Network Society) Chúng ta bước vào ngưỡng cửa thời đại thông tin tính toán lan tỏa (Ubiquitous computing) mới, điều làm thay đổi mạnh mẽ môi trường kinh doanh, cộng đồng cá nhân Hơn thập kỷ trước đây, Marc Weiser nhận xét: "Các công nghệ uyên thâm biến Chúng kết lại thành phần sống hàng ngày lan tỏa dần không phân biệt chúng" Ông người đặt thuật ngữ "Ubiquitous computing" (tính toán lan tỏa) vào năm 1991 Ý tưởng giao diện thông minh làm cho máy tính trở nên đơn giản để sử dụng, mạng thông tin liên lạc kết nối thiết bị để sử dụng nơi vào thời điểm Giờ trước tiến công nghệ nhanh chóng gia tăng số người sử dụng Internet điện thoại di động, thực tiến gần đến viễn cảnh mà ông Mạng kết nối rộng khắp tương lai biến vật dụng hoạt động giới thực thành vật thể hoạt động giới ảo Những hình thái ban đầu mạng lưới thông tin truyền thông lan tỏa chứng thực qua việc sử dụng ngày rộng rãi điện thoại di động: số thuê bao điện thoại di động toàn giới đạt đến số 4,6 tỷ người tính đến đầu năm 2010 (theo số liệu Liên minh Viễn thông quốc tế - International Telecommunication Union) Các thiết bị di động nhỏ gọn trở thành phận thiết yếu thiếu đời sống nhiều người, chí Internet Ngày nay, phát triển nhanh chóng diễn thúc đẩy nhanh tượng tiến thêm bước quan trọng nữa, cách nhúng thu phát di động phạm vi gần vào loạt thiết bị bổ sung vật dụng hàng ngày, tạo nên hình thức liên lạc người đồ vật, đồ vật với Một khía cạnh bổ sung thêm vào giới công nghệ thông tin truyền thông (CNTT-TT): từ chỗ người kết nối vào thời điểm nào, nơi đến có khả kết nối vật (xem hình 1) Thuật ngữ "Xã hội kết nối rộng khắp" (Ubiquitous Network Society) dùng để giới truy cập thông tin từ khắp nơi, vào thời điểm nào, người đồ vật Các công nghệ công nghệ diện làm cho viễn cảnh trở thành thực Từ "Ubiquitous" (ở khắp nơi) có nguồn gốc từ tiếng Latinh có nghĩa "tồn khắp nơi" Nó thường sử dụng kết hợp với thuật ngữ rộng khắp (pervasive) hay bao quanh (ambient) Các hình thức ban đầu công nghệ kết nối rộng khắp chứng kiến điện thoại di động, chừng mực Internet băng thông rộng Nhưng tương lai, mạng kết nối rộng khắp (Ubiquitous networks) Mark D Weiser nguyên nhà khoa học trưởng thuộc Xerox PARC - công ty nghiên cứu triển khai Mỹ lĩnh vực công nghệ thông tin hệ thống phần cứng Ông coi cha đẻ công nghệ tính toán lan tỏa (Ubiquitous computing) vươn xa vượt phạm vi kết nối người-con người người-đồ vật: khả kết nối liên kết vật thể mạng lưới rộng khắp, diện khắp nơi gọi Internet vật (Internet of Things hay IoT) Kết nối lúc • • • • Khi chuyển động Trong nhà, nhà Ban đêm Ban ngày • • • • Khi chuyển động Trong nhà Ngoài nhà (luôn từ PC) Bằng máy tính Kết nối nơi • Giữa máy tính •• Người với người, không sử dụng máy tính • Người với đồ vật, sử dụng thiết bị phát sinh Kết nối vật • • Đồ vật với đồ vật Hình 1: Khía cạnh giới công nghệ CNTT-TT (ITU Internet reports 2005) Internet vật (IoT) hệ thống liên kết mạng hoàn toàn mới, hư cấu khoa học hay phóng đại công nghiệp, mà có sở dựa tiến công nghệ vững viễn cảnh lan tỏa rộng khắp (hay tồn khắp nơi) mạng kết nối, điều gần trở thành thực cách chắn Dưới số định nghĩa Internet of Things đề cập đến tài liệu: • Là sở hạ tầng kết nối toàn cầu, liên kết vật thể hữu vật thể ảo thông qua khai thác lực thu thập truyền liệu Cơ sở hạ tầng bao gồm mạng Internet tiến hóa triển khai mạng Nó có khả đặc biệt nhận dạng vật thể, có tính cảm biến kết nối làm sở cho phát triển dịch vụ ứng dụng tác nghiệp độc lập Các ứng dụng đặc trưng mức độ tự trị cao khả nắm bắt liệu, chuyển tải biến cố, khả kết nối mạng tương kết (Nguồn: Casagras - Dự án thuộc Chương trình khung EU 7); • Là giới nơi có vật thể hữu hình tích hợp cách không ranh giới vào mạng lưới thông tin, nơi mà vật thể hữu hình trở nên tích cực tham gia vào trình kinh doanh Các dịch vụ sẵn sàng để tương tác với "vật dụng" thông minh Internet, có khả truy vấn thay đổi trạng thái chúng thông tin liên quan đến chúng, có cân nhắc đến vấn đề an ninh bảo mật (Nguồn: Swiss Federal Institute of Technology); • Internet of Things (IoT) phận tích hợp mạng Internet tương lai (Future Internet) định nghĩa sở hạ tầng mạng lưới động toàn cầu với khả tự cấu hình (self configuring) dựa sở giao thức truyền thông, nơi vật dụng hữu hình ảo có tính đồng nhất, thuộc tính hữu hình, có cá tính ảo (virtual personalities) sử dụng giao diện thông minh, chúng tích hợp cách không phân định vào mạng lưới thông tin Trong IoT, "vật thể" (things) cho trở thành thành phần tích cực tham gia vào trình kinh doanh, thông tin xã hội, chúng có khả tương tác liên lạc chúng với với môi trường thông qua trao đổi liệu thông tin "cảm nhận" môi trường đó, lúc phản ứng cách tự chủ trước biến cố "thế giới thực/hữu hình" tác động tới cách vận hành quy trình khởi hành động tạo dịch vụ có can thiệp trực tiếp người Các giao diện hình thức dịch vụ tạo điều kiện cho tương tác với "đồ vật thông minh" thông qua Internet, truy vấn thay đổi trạng thái chúng thông tin liên quan đến chúng, có cân nhắc đến vấn đề an ninh bảo mật (Nguồn: Nhóm dự án nghiên cứu châu Âu Internet of Things - Cluster of European Research Projects on the Internet of Things (CERP-IoT)); Xã hội kết nối Internet rộng khắp (Ubiquitous Internet Society) đề cập đến tài liệu có tên gọi tắt tiếng Anh Internet of X khái niệm rộng bao trùm khái niệm liên quan Internet vật (Internet of Things), dịch vụ (of Services), người (of People) Nói theo cách ngắn gọn giới nơi mà người, vật thể máy móc liên lạc với cách không ranh giới, nơi mà phân biệt người - máy móc trở nên mờ nhạt nơi mà vật dụng xung quanh nội hàm lực tính toán, tạo nên môi trường thông minh, hỗ trợ sở hạ tầng hội tụ (xem hình 2) Nhiều quốc gia đầu phát triển xã hội kết nối rộng khắp Có thể liệt kê số nước điển EU, Nhật Bản, Hàn Quốc, Mỹ Singapo Ví dụ Nhật Bản đặt mục tiêu tiến đến Mạng kết nối rộng khắp (Ubiquitous Network) với tên tiếng Anh là: "u-Japan" Trong e-Japan (20016 05) nhằm mục đích gia tăng số người sử dụng băng thông rộng, u-Japan định hướng vào việc giải vấn đề công nghệ lan tỏa (ubiquitous technologies), không đơn để thúc đẩy thông tin hóa (informatization) Hàn Quốc tiến đến viễn cảnh rộng khắp (ubiquitous) chiến lược mang tên "CNTT 839 Strategy" (Chiến lược Công nghệ thông tin 839) Trong nhấn mạnh đến phát triển dịch vụ truyền thông, mạng lưới tiên tiến lĩnh vực phát triển Hình 2: Xã hội kết nối rộng khắp (Nguồn: ITU Telecom World 2006) Các công nghệ hỗ trợ "Internet vật" (IoT) IoT cách mạng công nghệ, đại diện cho tương lai điện toán truyền thông, phát triển phụ thuộc vào đổi kỹ thuật động số lĩnh vực quan trọng, từ cảm biến không dây đến công nghệ nano Trước hết, để kết nối vật dụng hàng ngày thiết bị đến sở liệu mạng lưới lớn, từ mạng lưới mạng lưới (mạng Internet), hệ thống định dạng phần tử đơn giản, không phô trương hiệu chi phí điều định Chỉ liệu vật thu thập xử lý Công nghệ nhận dạng tần số vô tuyến (Radio-frequency identification - RFID) cung cấp chức Thứ hai, việc thu thập liệu thuận lợi từ khả phát thay đổi trạng vật chất vật, sử dụng công nghệ cảm biến Trí tuệ nhúng (embeded intelligence) vật thân chúng có khả làm tăng tính mạng lưới cách truyền lực xử lý thông tin đầu cuối mạng Cuối cùng, tiến lĩnh vực tiểu hình hóa công nghệ nano có nghĩa vật thể nhỏ có khả tương tác kết nối (xem hình 3) Một kết hợp tất phát triển tạo nên mạng lưới IoT kết nối vật thể giới theo hai cách cảm biến thông minh Hình 3: Tiểu hình hóa hướng đến IoT (ITU "Ubiquitous Network societies - their impacts on the telecommunication industry", 2005) Thực với ích lợi xử lý thông tin tích hợp, sản phẩm công nghiệp vật dụng hàng ngày có đặc trưng tính thông minh Chúng có tính nhận dạng điện tử truy vấn từ xa, trang bị cảm biến để phát thay đổi hữu hình xung quanh chúng Cuối cùng, chí hạt nhỏ hạt bụi đánh dấu kết nối Những phát triển biến đồ vật tĩnh thành vật thể động mới, nhúng tri thức vào môi trường xung quanh chúng ta, kích thích sáng tạo sản phẩm đổi dịch vụ hoàn toàn Công nghệ RFID, sử dụng sóng vô tuyến để định dạng vật thể, cho công nghệ tạo lực chủ chốt Internet of things Mặc dù cho hệ mã vạch, hệ thống RFID mang lại nhiều ứng dụng việc theo dõi mặt hàng thời gian thực để cung cấp thông tin quan trọng vị trí trạng chúng Những ứng dụng ban đầu RFID bao gồm thu lệ phí tự động đường cao tốc, quản lý dây chuyền cung ứng (đối với nhà bán lẻ lớn), dược phẩm (đề phòng giả mạo) e-health (giám sát bệnh nhân) Các ứng dụng gần có lĩnh vực từ thể thao, giải trí (số lần vào khu trượt tuyết) đến an ninh cá nhân (gắn nhãn trẻ em trường học) Nhãn RFID chí cấy da người không mục đích y học, mà phục vụ cho khách VIP có quyền vào quán bar Câu lạc Baja Beach Club Barcelona Các ứng dụng RFID phủ điện tử giấy phép lái xe, hộ chiếu hay tiền mặt cân nhắc Các đầu đọc RFID nhúng vào bên điện thoại di động Ví dụ hãng Nokia cho đời loại điện thoại ứng dụng RFID cho doanh nghiệp có công nhân làm việc trường vào năm 2004 sản phẩm tiêu dùng cầm tay vào năm 2006 Bổ sung cho RFID, khả phát thay đổi trạng cụ thể vật điều thiết yếu việc ghi lại thay đổi môi trường Về lĩnh vực này, cảm biến đóng vai trò quan trọng việc lấp khoảng cách giới thực ảo, tạo khả cho vật phản ứng trước thay đổi môi trường vật chất xung quanh chúng Các cảm biến thu thập liệu từ môi trường chúng, sản sinh thông tin nâng cao nhận thức bối cảnh Ví dụ, cảm biến áo khoác điện tử thu thập thông tin thay đổi nhiệt độ bên thông số áo khoác điều chỉnh cho phù hợp với môi trường Bản thân tri tuệ nhúng vật phân bổ tính xử lý đến đầu cuối mạng lưới, mang lại khả lớn xử lý liệu làm tăng tính bền mạng lưới Điều tạo lực cho vật dụng thiết bị nằm bên rìa mạng lưới để có định độc lập "Vật dụng thông minh" khó xác định, bao hàm tính xử lý định phản ứng trước kích thích bên Những tiến nhà thông minh, phương tiện thông minh rôbôt cá nhân số ví dụ điển hình Nghiên cứu điện toán mang khoác (wearable computing) bao gồm phương tiện vận chuyển, tiến cách nhanh chóng Các nhà khoa học sử dụng trí tưởng tượng để phát triển thiết bị dụng cụ mới, lò nướng thông minh, điều khiển chúng điện thoại hay thông qua Internet, tủ lạnh online hay rèm nối mạng Mạng Internet vật ứng dụng tính tất công nghệ nhằm thực hóa viễn cảnh môi trường kết nối mạng có khả tương tác phản ứng cách trọn vẹn Các xu công nghệ từ đến năm 2020 3.1 Xu thứ nhất: Hội tụ hạ tầng (hướng tới hạ tầng thông tin toàn cầu) Cụm xu mô tả phương pháp kỹ thuật liên lạc khác bắt đầu hội tụ thành “hạ tầng thông tin” đơn Chúng ta cần xem xét mức độ mà hạ tầng liên kết với thành phần phối hợp với sao, chúng thực chức giống hay khác nhau, liệu chúng sử dụng tổ chức hay tổ chức khác nhau, chúng có khả tương đồng, hợp lý hay bình đẳng theo cảm nhận có ý nghĩa Có lẽ hình ảnh hấp dẫn hạ tầng chung “phẳng”, khác biệt công nghệ không rõ rệt, chúng không liên quan đến người sử dụng hệ thống cách chọn công nghệ “tốt nhất” cho mục đích Hình ảnh đặc trưng kết nối thông suốt (không ranh giới) khác biệt tối thiểu thực thiết bị khác Chúng ta sử dụng điện thoại di động để truy cập Internet hay dùng tivi xem chương trình từ nhà cung cấp mà không gặp trở ngại Một hạ tầng thông tin toàn cầu đơn không đường truyền hay độ dài bước sóng mạng thông tin, mà hạ tầng liên quan Thách thức nhà cung cấp tạo nên cảm giác không ranh giới, đơn giản tiếp cận toàn diện, v.v cho phép người sử dụng khai thác toàn hệ thống Một phương án chấp nhận giao thức chung - rủi ro người sử dụng bị lôi kéo đối thủ cạnh tranh hay họ phải tự xoay sở Do xuất nhiều phương thức quản lý cạnh tranh Cho đến nay, cách tiếp cận phổ biến trung lập - điểm nối hạ tầng định hình ngày nhiều để chuyển đổi ngôn ngữ liệu hay giao thức chuyển mạch thông suốt từ không dây sang tương tác nối dây Ngoài ra, chúng thiết kế để nâng quy mô tốc độ Cách tiếp cận mức độ băng rộng thừa thãi thay đổi cầu vượt xa cung Trong mạng đông đúc, giao thức Internet (IP) “phẳng” để phân bố cách hiệu khả trung chuyển khan cho sử dụng khác Nhưng “đường truyền” tương đối vắng vẻ, tốc độ linh hoạt, lưu lượng xác định cung cấp chế lựa chọn khác Trong mạng đông đúc, độ tin cậy tốc độ ngày trở nên quan trọng, giao thức hay hệ thống quản lý lưu thông (gồm giao thức Internet phiên (IPv6) cung cấp nhiều địa lại tăng lưu lượng lên chuyển mạch, v.v ) hình thành quy tắc lưu thông cho truyền liệu qua hạ tầng phải đủ nhanh để xử lý cố phát sinh tự nhiên hay người gây 3.1.1 Các xu công nghệ liên quan trực tiếp Gia tăng băng rộng Một phạm vi rộng công nghệ truyền tải liệu cải tiến mang đặc trưng băng rộng ngày lớn Tác động tiến công nghệ chỗ loại bỏ hạn chế tương tác với nội dung thiết 10 cân đối khu vực già hóa; gia tăng e-inclusion; tầng trọng yếu Trong trọng tài liệu chiến lược CNTT-TT tương lai nhằm vào tác động tiềm tích cực xã hội kết nối khắp nơi - cho dù chất liên quan đến kinh tế, xã hội, môi trường hay an toàn, số tài liệu bàn đến hậu tiêu cực tiềm từ xã hội Ví dụ như, kế hoạch thực Hàn Quốc cảnh báo số vấn đề như: • Gia tăng bạo lực phỉ báng không gian điều khiển; • Gia tăng nghiện trực tuyến (nhiều người ngày cảm thấy khó kiểm soát lượng thời gian mà họ dùng mạng); • Gia tăng tiêu thụ lượng phát thải cacbon bắt nguồn từ ngành CNTT (làm tăng mối quan tâm đến môi trường) Các nguy tiềm khác nảy sinh từ xã hội kết nối khắp nơi đề cập đến bao gồm: • Các mối quan tâm đến bảo đảm tính riêng tư, trách nhiệm giải trình, tự hành động không gian dân dùng chung (shared civil space) (Mỹ; OECD) • Gia tăng lưu thông thông tin có hại - đặc biệt bối cảnh trẻ em sử dụng CNTT-TT (Canađa; OECD) • Gia tăng xói mòn cấu khuyến khích kinh tế thông qua bảo mật trực tuyến và/hoặc quyền sở hữu trí tuệ không rõ ràng (Nhật Bản; Mỹ; OECD) Ngoài ra, bàn đến chi tiết trường hợp cụ thể tất chiến lược (hay dự án tiền đề) trí mục tiêu tham vọng chiến lược CNTT-TT tương lai, có khác biệt trường hợp nước việc làm để đạt mục tiêu tham vọng cách tốt Ví dụ trường hợp kế hoạch Canada, trọng chủ yếu vào vai trò lực thị trường việc đạt mục tiêu tham vọng Mặt khác, kế hoạch Nhật Bản Hàn Quốc trọng đến vai trò lập kế hoạch điều tiết quan trọng phủ Tương tự, Hàn Quốc, Canada OECD trọng vào việc nâng cấp kiến trúc mạng (chuyển từ IPv4 lên IPv6), coi cách để đối phó với vấn đề sử dụng địa IP ngày có thêm nhiều thiết bị điện tử kết nối vào Internet mạng tương tự để hướng tới xã hội kết nối khắp nơi, Nhật Mỹ lại xúc tiến hệ mạng hoàn toàn - gọi Mạng kết nối hệ (New Generation Network) Nhật Bản dự án GENI Mỹ, để đạt đích cuối (3) Ai chịu trách nhiệm? Tầm quan trọng sách CNTT-TT nước khác phản ánh thông qua vai trò lãnh đạo Tại Nhật Bản, quan đạo chiến lược CNTT (IT 49 Strategic Headquarters) chịu trách nhiệm kế hoạch dự án thông tin hóa quốc gia Các quan đạo Thủ tướng làm chủ tịch Tại Hàn Quốc, Ủy ban Xúc tiến Thông tin (Information Promotion Committee - IPC) chịu trách nhiệm việc tạo điều kiện thúc đẩy thực cải cách Uỷ ban xúc tiến thông tin Thủ tướng làm chủ tịch có 25 thành viên, có tất Bộ trưởng thành viên nội Ủy ban xét duyệt sách Canađa kiến nghị rằng, chiến lược CNTTTT Canađa cần cấp cao phủ Để đảm nhiệm vai trò lãnh đạo cần thiết nhằm thúc đẩy cam kết cách hiệu quả, ủy ban khuyến cáo Thủ tướng phủ cần đạo Bộ Công nghiệp chịu trách nhiệm dẫn đầu việc phát triển thực chiến lược CNTT-TT quốc gia Tại Mỹ, lần Tổng thống bổ nhiệm vị trí Lãnh đạo Thông tin liên bang (CIO) để quản lý giám sát chi tiêu CNTT liên bang lần bổ nhiệm chức Lãnh đạo Công nghệ Liên bang (CTO) nhằm đạo tầm nhìn chiến lược định hướng sử dụng công nghệ để tạo nên đổi kinh tế Mỹ Ngoài ra, đến gần đây, Tổng thống Obama thành lập vị trí Cố vấn An ninh mạng Quốc gia (National Cyber Security Adviser), giống CIO CTO người đảm nhận vai trò có trách nhiệm báo cáo trực tiếp lên Tổng thống Cố vấn an ninh mạng có quyền hành rộng lớn việc phát triển chiến lược bảo vệ mạng máy tính phủ tư nhân Các vị trí/ủy ban cấp cao hỗ trợ số quan thực hiện: Nhật Bản trách nhiệm thực chiến lược CNTT-TT thuộc liên quan Trong trường hợp Mạng Thế hệ mới, phát triển điều phối ngành công nghiệp, giới học viện phủ thuộc Viện Công nghệ Thông tin Truyền thông Quốc gia (NICT) NICT viện nghiên cứu quốc gia lĩnh vực thông tin truyền thông, thực hoạt động nghiên cứu kỹ thuật riêng đóng góp vào sách quốc gia lĩnh vực Tại Hàn Quốc, kể từ năm 2008, trách nhiệm thực thông tin hóa quốc gia ngành công nghiệp CNTT-TT thuộc hai thành lập, Bộ Hành An ninh Công cộng (Ministry of Public Administration and Security MOPAS) Bộ Kinh tế Trí thức (Ministry of Knowledge Economy - MKE) MOPAS tích hợp chức Bộ Nội vụ Hành Công (MOGAHA) Bộ Dịch vụ Bưu điện (MIC) trước MOPAS thành lập Văn phòng Chiến lược Thông tin hóa nhằm thúc đẩy phủ điện tử thông tin hóa quốc gia Ủy ban xét duyệt sách Canađa khuyến nghị rằng, chừng mực mà phát triển thực chiến lược CNTT-TT quốc gia cần đến hỗ trợ việc xác định vấn đề, nghiên cứu phân tích, tư vấn, thực đánh giá sách, Thủ tướng cần thị Bộ Công nghiệp thành lập Trung tâm Phê chuẩn CNTT-TT quốc gia nằm bên ngành công nghiệp Canada Tại Mỹ lãnh đạo quyền mới, với tảng viễn thông, quan Ủy ban Thương mại Liên bang 50 (FTC) cố gắng tích cực thúc đẩy tuân theo sách cạnh tranh bảo vệ người tiêu dùng • Tuân theo sách bảo vệ người tiêu dùng, Ban bảo mật nhận dạng thành lập đảm trách việc xem xét vấn đề liên quan đến bảo mật riêng tư người tiêu dùng, thông báo mức tín dụng, đánh cắp nhận diện an ninh thông tin • Tuân theo sách cạnh tranh, phận cạnh tranh thị trường công nghệ thúc đẩy cạnh tranh ngành công nghiệp công nghệ (như máy tính, phần mềm, truyền thông, công nghệ sinh học) cách tốt nhằm làm giảm chi phí, khuyến khích đổi mới, mở nhiều hội lựa chọn cho người tiêu dùng Các vấn đề sách liên quan đến xã hội kết nối khắp nơi Dựa kịch xét đến vai trò công dân, ngành công nghiệp phủ, số vấn đề sách then chốt cho có ý nghĩa quan trọng việc xây dựng xã hội kết nối nơi vào năm 2020 Các vấn đề dược xếp theo hạng mục chủ yếu, là: nguyên tắc giá trị cốt lõi; kiến trúc thiết kế; yếu tố không chắn; lãnh đạo điều phối; công cụ sách Danh sách đầy đủ vấn đề đề cập đây: Các nguyên tắc giá trị cốt lõi: (1) Xem xét khái niệm bảo vệ tính riêng tư phương tiện bảo vệ (2) Tầm quan trọng then chốt tin tưởng (3) Khái niệm nhận dạng trọng tâm - nhóm cá nhân Kiến trúc thiết kế (4) Lợi ích mạng kết nối mở làm để đảm bảo chúng, bao gồm Net Neutrality (tính trung lập mạng) (5) Tính tương kết cấu trúc mạng (6) Các tiêu chuẩn mở (7) Tầm phạm vi triển khai dịch vụ/kiểm soát hàng hóa công bên mạng lưới Những yếu tố không chắn (8) Tính khả dụng khả tiếp cận đến sở hạ tầng (tạo biện pháp khuyến khích đầu tư) (9) Cạnh tranh nguy lock-in công nghệ Lãnh đạo điều phối (10) Bản chất trải rộng theo chiều ngang tính kết nối vai trò quan xúc tiến quốc gia (11) Sự cần thiết việc lãnh đạo công chúng việc thiết lập chương trình nghị EC tác động đến sách CNTT-TT/Internet toàn cầu 51 Các công cụ sách (12) Các mạng kết nối đa thành phần nguyên tắc điều hành (13) Tầm quan trọng công nghệ với vai trò công cụ sách gia tăng (14) Vai trò gia tăng tự đồng điều chỉnh (self- and co-regulation); khai thác hỗ trợ cho chế thị trường “tự điều chỉnh”; (15) Sử dụng tốt có tính chiến lược công cụ mua sắm (procurement) Các vấn đề sách cốt lõi đề cập chi tiết phần tài liệu Các nguyên tắc giá trị cốt lõi Xem xét khái niệm tính riêng tư phương tiện bảo vệ Vấn đề sách thiết lập tái thiết lập phạm vi bảo mật tính riêng tư với điều cần định bảo mật cần thiết • Tạo nên môi trường kết nối với qui định luật pháp bên cạnh có sẵn (trong trường hợp khái niệm liên quan “quyền sở hữu liệu” “nhận thức thông tin” (informed consent) cần xem xét lại; • Tạo (và tái thiết lập luật pháp) dựa sở quán hai môi trường kết nối không kết nối (trong trường hợp sở rõ ràng quyền hạn tính bảo mật thích hợp); • Sắp xếp lại điều chỉnh nhỏ hệ thống luật pháp quy định hành điều chỉnh tối thiểu cần thiết điều luật quy định ảnh hưởng tới tính riêng tư Các thách thức then chốt việc bảo vệ liệu tính riêng tư bao gồm: • Đánh giá rủi ro - liệu dự đoán trước việc cung cấp liệu cá nhân có rủi ro thực thể hay tổ chức? • Các quyền cá nhân liên quan đến lợi ích xã hội - Trong hoàn cảnh tính riêng tư cá nhân trở thành thứ yếu so với nhu cầu xã hội? • Tính minh bạch - liệu cá nhân có nơi, đặc biệt mạng thông qua phát triển công nghệ điện toán đám mây không gian thông minh (ambient intelligence) ngày trở nên khó theo dõi kiểm soát • Thực hành lựa chọn - nhiều dịch vụ cung cấp sau có đủ liệu cá nhân công bố, dịch vụ quan trọng bị từ chối không sẵn sàng để cung cấp liệu đó, liệu có lựa chọn thực không? • Giao phó trách nhiệm - người thực chịu trách nhiệm người dân phải đâu để tìm kiếm bồi thường 52 • • • Tính phức tạp - tính đa dạng, địa điểm, quyền sở hữu tiềm (đặc biệt bên thứ ba) sử dụng thông tin mở rộng, điều ngày trở nên khó khăn cá nhân thực việc kiểm soát có hiệu liệu họ hay hệ thống để cung cấp mức độ đảm bảo bảo vệ thích hợp chống lại sai sót, công lỗi điều phối Tính riêng tư chung - ngày có nhiều thông tin thu thập mối tương tác cá nhân, vấn đề sở hữu kiểm soát chung nảy sinh Tính kiên định tính hay thay đổi - liệu cá nhân (các đánh giá định dựa sở liệu vậy) không “biến mất” khỏi Internet - điều tạo nên tác dụng đe dọa tiềm làm bóp méo động khuyến khích cá nhân việc quản lý có lợi từ hồ sơ liệu cá nhân, đặc biệt liệu xuất từ nguồn khác "trộn lẫn" hay tái kết hợp theo cách thức độc đoán Đến năm 2020, việc chép liệu cá nhân phiên (version) hay nội dung tiêu biểu người có khả có tác động đến version khác Các lớp nội dung sẵn nằm ngữ cảnh định (ví dụ dòng chuyển động mờ nhạt bạn bỏ tiền để xem phim) Một cách tiếp cận kiểm chứng tương lai để bảo vệ liệu có khả bị chi phối kết định trước định hướng nguyên tắc chung tính riêng tư Nó có sở nhiều rủi ro bao gồm nghĩa vụ pháp lý cá nhân công cụ khôi phục mạnh Để bổ sung cho công cụ luật pháp tố tụng, người ta cho vào năm 2020 có biện pháp kỹ thuật bổ sung vượt ứng dụng Công nghệ gia tăng tính riêng tư (Privacy Enhancing Technologies - PETs) dịch vụ bảo mật đời tư thương mại cung cấp (như việc tạo điều kiện thúc đẩy thu hồi gỡ bỏ liệu từ hồ sơ Facebook) Có thể kể số ví dụ sau: • Đánh dấu (Watermarking) liệu cá nhân: Nếu người dùng xóa điều từ nơi, yêu cầu xóa dẫn đến tất địa điểm lưu trữ khác chứa liệu giống hệt liên quan • Mô hình quyền - Khi hồ sơ bạn trở thành tài sản hữu dụng người khác, tính bảo mật đời tư quyền người bổ sung thành quyền lợi quyền sở hữu tài sản Hậu nảy sinh người sử dụng cần có khả kiểm soát cần có quyền hạn phương tiện để theo dõi ngược trở lại xem xem liệu sử dụng Việc cho phép thu hồi phương pháp kiểm soát hợp pháp dẫn đến gia tăng tính phức tạp cấu trúc mạng Điều cần đặt nguyên tắc định; quản lý (stewardship) liệu Tầm quan trọng tin tưởng Sự tin tưởng khái niệm liên quan nhiều vấn đề liên quan đến phạm vi tiến hóa mức độ hình thức Trong ngữ cảnh toàn cầu, phủ không người nắm toàn quyền tài phán cuối Các cách tiếp cận theo thứ bậc, từ 53 xuống (top down) mâu thuẫn với nguyên tắc cuối-đến-cuối (end-to-end) nằm trung tâm Internet Một mô hình tin tưởng phát huy tác dụng dựa sở mối quan hệ hợp tác ngang hàng người tham gia Điều đòi hỏi mô hình kinh doanh bền vững - cần tiến hành dựa sở ngang hàng (peer to peer), phạm vi toàn cầu Hỗ trợ môi trường tin tưởng: • Tạo khả thông qua minh bạch, điều cung cấp thông qua giải pháp công nghệ nhúng (embeded) khuôn khổ luật pháp • Bên ủy thác thứ ba (Trusted Third Parties - TTP) coi đối tác trung gian để điều hòa mạng mở đóng, mà loại hình có lợi ích riêng Trong giới ranh giới, môi trường nhiều bên tham gia, thực thể phủ không TTP logic Khái niệm trung tâm “bản sắc” - nhóm cá nhân Bản sắc khái niệm quan trọng phát triển, nằm giữ chìa khóa dẫn đến thông tin vào năm 2020 Việc cân nhắc thay đổi sắc bạn nhóm hay “một mình” điều cần xem xét Bản sắc chia sẻ theo nhóm có ưu điểm khác khác với nhận dạng cá nhân Một đối tượng nghiên cứu cần cân nhắc: nhóm hài hòa quyền hạn khía cạnh liên quan đến tính riêng tư quyền trí hay thay đổi nào? Cấu trúc thiết kế Lợi ích mạng kết nối mở làm để đảm bảo điều đó; bao gồm tính trung lập mạng (Net Neutrality) Sự mở cửa mạng kết nối mở mang lại nhiều ưu điểm, bao gồm việc mở thêm nhiều hội đổi tri thức diện cách rộng rãi Cùng lúc mang lại nhiều rủi ro tính riêng tư Một điều thừa nhận có hoán đổi yêu cầu bảo vệ liệu giá trị việc sử dụng thông tin cho đổi hệ thống kết nối mở Trong mạng kết nối đóng việc có riêng tư điều dễ dàng đóng góp nhiều trí tuệ vào hệ thống Thế giới năm 2020 cho cho phép phân biệt chất lượng dịch vụ Dưới ánh sáng thảo luận tính trung lập mạng điều hy vọng mở cửa không phân biệt cách túy phải nhường đường cho trạng thái mang tính kết hợp bao gồm mạng mở cách hoàn toàn dịch vụ mô hình dịch vụ chất lượng có thu phí Khả tương kết, kết nối cấu trúc mạng Hầu hết giải pháp CNTT-TT dựa IP hay sử dụng giao thức tiêu chuẩn mở khác; nhiên điều người tham gia trội thị trường quan tâm đến Thách thức trì cấu trúc trọn vẹn cố kết bạn muốn chuyển sang mạng lưới với nội hàm trí tuệ cao Cần ý đến khác biệt kết nối theo chiều ngang (các đầu cuối kết nối mà hệ nền) kết nối theo phương thẳng đứng Nếu tương kết theo chiều ngang bị hạn chế, tính lưu động người tiêu dùng, cạnh tranh đối theo 54 cách “bottom up" bị hạn chế Khả tương kết theo phương thẳng đứng liên quan đến vấn đề kỹ thuật, tổ chức, giá trở ngại khác Cơ sở luật pháp kinh tế việc thúc đẩy khả kết nối thay đổi tùy thuộc vào khía cạnh (kỹ thuật, tổ chức, kinh tế, ) Bất đánh giá can thiệp cho hợp lý việc gia tăng khả tương kết cần bắt đầu việc xác định tương kết tốt không, tốt hay xấu Cả câu hỏi người điều tiết hay tài trợ cân nhắc lựa chọn tĩnh động hoán đổi lẫn Các tiêu chuẩn mở Khả tương kết chuẩn mở phần vấn đề Các tiêu chuẩn mở theo cách hay cách khác áp dụng tất xu công nghệ: cho phép “các lớp cao hơn” thu lợi ích tối đa từ lớp sở hạ tầng hội tụ; cho phép “đám mây” tìm cấu trúc tối ưu; thúc đẩy đa dạng hóa đổi hình thức nâng cao kinh nghiệm người; làm tăng tầm với hệ thống không gian ảo tạo lực cho người tham gia; cuối cho phép triển khai nhân tố “thông minh” quản lý sở hạ tầng khắp hệ thống tương tác Phạm vi triển khai dịch vụ/kiểm soát hàng hóa công bên mạng lưới Nguyên lý end-to-end cần tái khẳng định đẩy mạnh, hay xem xét, cách áp dụng kiểm soát an ninh “hàng hóa công” khác mạng lưới Có thể nghiên cứu kinh nghiệm thực tiễn ISPs, công nghệ việc sử dụng kiểm tra trọn gói (package inspection) sâu Ngoài cân nhắc khái niệm mở có kiểm soát (controlled openness) Các yếu tố không chắn Phần đề cập đến số yếu tố không chắn đến năm 2020 sau: Tính khả dụng khả tiếp cận đến sở hạ tầng (các biện pháp khuyến khích đầu tư) Điều không chắn người đầu tư vào hệ sở hạ tầng mô hình chiếm ưu Đầu tư sở hạ tầng theo truyền thống cung cấp thông qua kẽ hở độc quyền liên quan đến rào cản luật pháp việc thâm nhập (và/hoặc quy định tỷ suất lợi nhuận để trang trải chi phí cố định), việc đầu tư cung cấp thông qua mô hình sinh lợi khác Lợi ích từ sở hạ tầng chia sẻ nhiều người, điều khó khăn việc làm cho chúng đóng góp lợi ích, có nghĩa vấn đề người hưởng không phí (free-rider) nảy sinh Cần lưu ý hình thức can thiệp điều quan trọng trường hợp Việc sử dụng quy định "tỷ suất lợi nhuận" xu hướng chứng thực dẫn đến đầu tư mức vào công suất (hiệu ứng Averch-Johnson 3), điều làm chậm gây bóp méo phát triển xu công nghệ Mặt khác, trường hợp thông thường "quy định khuyến khích" (đặc biệt mức giá trần) dễ dàng dẫn đến đầu tư đổi Hiệu ứng Averch-Johnson: phản ứng tối đa hoá lợi nhuận hãng bị kiểm soát, phải đạt tỷ lệ lợi tức xác định vốn có động lực để lựa chọn kết hợp đầu vào nặng vốn không sử dụng đạt tỷ lệ lợi tức xác định 55 Các biện pháp khuyến khích cung cấp thông qua hỗ trợ bổ sung phát triển mô hình kinh doanh dịch vụ để tạo nên yếu tố "kéo" (pull) (ví dụ TEN-telecom, sau eTEN), mở cửa cung ứng hạ tầng cho nhà cung cấp thiết bị kết nối (các dịch vụ cung cấp điện, giao thông), (đồng) tài trợ sáng tạo (ví dụ thông qua ESF), hạ tầng sở công cộng với vận hành theo phương thức vận hành đấu giá hợp đồng rút dần (như Stockab), Có thể sáng tạo phương pháp chí đổi hơn, đồng sở hữu kết hợp tiền vốn với quyền sử dụng, thứ mua bán nhà cung cấp dịch vụ Những giới hạn tính không hiệu điều hành sở hạ tầng (dẫn đến đầu tư mức, dự phòng công suất không đủ, chất lượng thấp mức tối ưu, định giá cao mức tối ưu, ) góp phần làm gia tăng sở hạ tầng lựa chọn thay (như cáp quang, tuyến cáp, mạng LAN không dây, động, ) dẫn đến phân khúc thị trường, điều gây phân biệt đối xử làm suy yếu xu hội tụ sở hạ tầng Sự cạnh tranh dựa sở phương tiện trải nghiệm châu Âu dẫn đến phân bổ giao thông (trên mạng) không hợp lý số phương thức (so với mạnh yếu công nghệ chúng) gây bóp méo thu hút phát triển dịch vụ ứng dụng phận khác chuỗi giá trị Điều gây tác động quan trọng đến khả kết nối, ví dụ: • Giữa VOIP đường đất • Số người thuê bao mạng di động khác (mặc dù đắt tiền) • Xuyên ranh giới quốc tế (phí roaming) • Từ người sử dụng luồng giao thông hỗn hợp (giá chênh lệch dịch vụ giọng nói, liệu, dòng nội dung, ) Cạnh tranh nguy lock-in công nghệ Tính kết nối liên thông (interconnectedness) Internet of things yêu cầu cạnh tranh giống động bền vững cho tiến không ngừng Các ảnh hưởng bên mạng có xu thiên độc quyền cạnh tranh bị yếu hay bị đẩy đến biên độ rộng, công ty lại cố gắng tạo nên đa dạng nhiều tốt Sự đa dạng bắt nguồn nhiều từ mong muốn hạn chế khả liên tác (Interoperability - IOP) mong muốn đổi đưa lựa chọn có hiệu Việc kết đôi lợi ích thương mại với lợi ích xã hội (như Universal Service) điều then chốt, tính bền vững mạng lưới nguồn tài trợ ổn định cho nhu cầu sở hạ tầng cần bảo đảm Về khía cạnh tiêu chuẩn dịch vụ chất lượng dịch vụ, người dùng trở thành trọng tâm Lock-in tốt hay xấu Công nghệ, thị trường, cấu trúc xã hội chuẩn mực hành vi tự tăng cường chí phản bác phướng án lựa chọn thay cao cấp Một lợi ban đầu trì cách liên kết, dành thời gian cho lợi ích tập thể phát huy Chính sách cần đem "tính cố kết" hay tính phụ thuộc lựa chọn để cân nhắc, ví dụ thông qua việc bảo vệ người tiêu dùng hay sách khác bảo vệ người dùng tạo điều kiện cho họ thoát lock-in có hại Lãnh đạo điều phối 56 Bản chất theo chiều ngang kết nối đóng vai trò trung tâm chuyên gia hay xúc tác bên cộng đồng Chính sách Internet tương lai mang chất cắt ngang (cross-cutting) khả kết nối liên quan đến gần khía cạnh phát triển Xã hội Thông tin Vì phương diện khả kết nối cần đưa xem xét trình hình thành sách (bao gồm nhận thức khả kết nối) Các nhà hoạch định sách cần hiểu rõ lên Internet of X điều ảnh hưởng đến lĩnh vực sách khác nào; thông qua công cụ giám sát dựa kết nối để đánh giá tác động đánh giá thẩm định sách Sự cần thiết lãnh đạo công việc thiết lập chương trình nghị cộng đồng EC ảnh hưởng đến sách CNTT-TT/Internet toàn cầu Internet of X chủ yếu mang tính toàn cầu Các sách hoài bão cần phản ánh điều EU có hội để gây ảnh hưởng, để lập nên giá trị kiện toàn cầu diễn đàn toàn cầu Do khủng hoảng tài chính, bắt nguồn hệ thống tài ngày có tính liên kết hơn, khả kết nối trở nên ngày quan trọng mặt trị EC vào vị trí thuận lợi để lãnh đạo, thúc đẩy dàn xếp đầu tư vào sở hạ tầng băng thông rộng cao với liên kết xuyên biên giới Các công cụ sách Các mạng lưới đa bên liên đới nguyên tắc điều hành Có thể khuyến khích cạnh tranh có hiệu số công nghệ ngăn cản tính không tương hợp vô hiệu cao, thông qua việc sáng tạo hay phối hợp tảng mạng lưới đa bên, việc áp dụng nguyên tắc điều hành đa bên Các biện pháp tạo điều kiện để thông qua tiêu chuẩn chung cách tiếp cận thị trường rộng mối quan tâm sách công Thách thức đặt can thiệp theo cách thay quy định tiêu chuẩn (Black-letter) cứng rắn chế giúp nhận dạng cách tiếp cận tốt huy động nỗ lực người vào vị trí tốt để trợ giúp Công nghệ phần bổ sung công cụ sách truyền thống Việc sử dụng công nghệ phần bổ sung cho công cụ sách truyền thống việc quy định chẳng hạn có khả đảm bảo lợi ích công cộng nơi có tự điều chỉnh yếu quy định hiệu lực hay linh hoạt chậm Hậu thuẫn cho chế thị trường "tự điều chỉnh" Các giải pháp sách cần trọng đến việc khai thác hỗ trợ chế thị trường "tự điều chỉnh" (Chất lượng dịch vụ/Net neutrality, kinh doanh phổ, ), nơi cần hỗ trợ quy định Trong giới ảo Internet of X, quy định truyền thống có sức kéo hạn chế khó khăn để thực thi Vì vậy, cần phân tích sâu cấu tự điều chỉnh giảm thiểu rủi ro Sử dụng cách chiến lược tốt công cụ mua sắm Điều trở nên rõ ràng sức kéo cầu (demand-pull) đóng vai trò quan trọng tương đương sức đẩy cung việc thúc đẩy tăng trưởng đổi Điều đặc biệt mối liên quan đến Internet of X; từ giai đoạn ban đầu mạng DARPANET đến triển khai công cộng quy mô lớn dẫn đến phát triển khai thác công nghệ định dạng điện tử (e-identity), khu vực công không đổ tiền cho phát triển Internet mà đóng góp mạnh mẽ cho cất cánh thời điểm cho đường phát triển phục vụ 57 cho lợi ích công cộng tư nhân Tuy nhiên, nhận xét thường hay nhắc đến đóng góp to lớn mua sắm công (40% EU) vào GDP tổng thể, đóng góp mua sắm công vào đổi khiêm tốn mang tính chắp vá Những thách thức chủ yếu là: Vì loạt lý do, tiềm to lớn công cụ mua sắm việc tạo nên sức hút công nghệ đổi chưa khai thác, với việc mua sắm xuyên biên giới chiếm có 15% tổng mua sắm công (tại EU); hình thức hợp đồng tiêu chuẩn gây kiềm chế giải pháp đổi mới; giới hạn luật pháp ngăn cản (hay không khuyến khích) trao đổi ý tưởng bên mua bên cung trước bỏ thầu; đàm phán hợp tác sau thầu gặp khó khăn luật pháp thực tiễn Phân phối phổ công cụ dự tính trước mạnh mẽ Việc quy định dự kiến trước (ex ante) theo truyền thống kiểm soát hồi tố (ex post) miền không dây (wireless domain) điều ngày khó khăn Việc phân phối phổ công cụ sách thay (dự kiến trước) để hỗ trợ đổi mới, công nghệ mới, thúc đẩy cạnh tranh Tuy nhiên việc sử dụng bán đấu giá dẫn đến kết pha trộn việc làm cân mục tiêu sách khác (kỹ thuật, kinh tế xã hội) phần lớn phổ có sẵn lại dùng để tích trữ bỏ không Các chế phân phối chuyển hướng sang phía kết hợp quy định dựa vào thị trường, quy định xã hội "thu hồi quy định" Chính phủ cần giám sát tính hiệu lực chế hỗ trợ cho hội tụ sách hài hòa tiêu chuẩn để nhằm hỗ trợ cho thị trường phần cứng nội địa mạnh Kết luận: Khuôn khổ sách tiến tới Xã hội kết nối rộng khắp Có nhiều lý để hình thành sách liên quan đến thách thức khả kết nối nảy sinh xã hội kết nối khắp nơi Một khuôn khổ sách giúp làm rõ "logic can thiệp" mà theo sách cấp độ, với mục tiêu, công cụ địa khác nhau, tương tác để tạo nên tiến trình tiến hóa mạng kết nối tương lai tạo nên cấu có tính đến tác động đến lĩnh vực sách khác Tính phức tạp mạng kết nối tương lai hệ thống kỹ thuật, kinh tế xã hội dựa vào khả kết nối mà mạng mang lại, biện hộ mạnh mẽ cho tiến khuôn khổ sách xung quanh khuyến nghị sách cụ thể Tính phức tạp gây khó khăn cho việc dự báo kiểm soát Ngay tương lai trung hạn chứa đựng nhiều khả xảy ra, điều không phân bổ đồng đều, tính bất định tiến trình tạo nên tác động khác nhau, ảnh hưởng đến hành vi bên thứ ba phạm vi can thiệp sách Trong hệ thống vậy, hậu không dự tính trước cần bảo đảm, để chi phối yêu cầu sách Một khuôn khổ logic cần thiết để đạo giám sát, đánh giá sách điều phối sách Cùng lúc, không cung cấp dẫn tổng thể đáng tin cậy cho sách, cấu trúc Internet of things đan xen với cấu trúc kinh tế, xã hội tranh phân cấp nắm bắt cách xác phong phú hệ thống Như khuôn khổ dự tính cách xác coi 58 cách tiếp cận sách, cách thức để định khía cạnh thích hợp liên quan đến sở cho định tương lai Để có cách tiếp cận linh hoạt cần phải tuân theo bốn khía cạnh quan trọng hệ thống sau: • Cấu trúc kết nối - hành động bên liên quan (bao gồm sách) ảnh hưởng đến nhiều bên cách gián tiếp dẫn đến phản ứng thông qua kết nối họ Những chế tác động mở rộng khó mô tả, lập mô hình kiểm soát; Hơn nữa, tác dụng thực sách phụ thuộc nhiều vào động lực học (người phản ứng đầu tiên) vào việc ích lợi chúng tác động • Mở cửa - ranh giới nhóm có hiệu lực xã hội kết nối lan tỏa không trùng hợp với ranh giới quyền hạn, thị trường, công nghệ, nên hành động phản ứng bên liên quan bỏ qua hay trù tính hiệu ứng lan tỏa cách không phù hợp đánh giá cao mức độ kiểm soát • Sự lên tính đồng thời - giống tất hệ thống phức hợp khác, Internet of things tạo nên bật, "sự lên cấu trúc lạ kết hợp, mẫu hình đặc tính trình tự xếp hệ thống phức hợp" Tính phức tạp lên từ tương kết hệ thống thường giảm bớt, dự đoán hay suy diễn từ phận thành phần khác Các đặc tính lên (trong bao gồm kết liên quan sách bao gồm (inclusion), cạnh tranh, tin tưởng, ) đồng hóa cách có hiệu quả, thay đổi nảy sinh đồng thời phạm vi rộng mà phổ biến hiển nhiên Kết đạt phụ thuộc nhiều vào việc lựa chọn thời điểm kết hợp với xu khác vào can thiệp theo thể tích đủ để tạo nên khối lượng tới hạn • Lock-in - nhiều khía cạnh quan trọng xã hội kết nối lan tỏa phụ thuộc vào tính tương kết thỏa thuận Kết lựa chọn công nghệ, cấu trúc thị trường xã hội chuẩn mực hành vi củng cố dần lên đến phạm vi mà chúng trụ chí trước thay đổi cấp cao Cũng với biểu đó, lựa chọn cấp cao mà ích lợi tập thể chúng cần có thời gian để trở thành thực trì so với lựa chọn cấp dưới, hấp dẫn ngắn hạn so với lựa chọn thay cố kết Khả gây khó khăn cho hình thành sách Ví dụ điển hình việc cân nhắc sách nhằm kìm hãm hay khắc phục việc thị trường Internet có xu dẫn đến độc quyền Hành vi chống cạnh tranh lúc phát hay ngăn cản trước, biện pháp sửa chữa sau (sau lock-in xuất hiện) muộn, chứng trái ngược với thực tế để chứng minh biện pháp thay khả thi lock-in trở nên phổ biến Các sách chống độc quyền thông thường trở nên hiệu sách bảo vệ người dùng hay hỗ trợ cho hoạt động tạo khả cho người dùng tham gia tự điều chỉnh hiệu sách IPR 59 việc ngăn cản hay khắc phục nạn "trộm sáng chế" (stealth patents) tiêu chuẩn công Mặc dù có tính phức tạp thực cấp cao, mục tiêu sách dường rõ ràng phù hợp với mục tiêu thuộc lĩnh vực sách khác Nhưng tính đơn giản thuận lợi mức độ cho phép bên tham gia khác đành phải chấp nhận bất đồng (agree to disagree) để tránh lập luận lợi chi tiết cụ thể Cần thiết bắt đầu việc nhận thức rằng, nhìn từ triển vọng sách, Internet of things mục tiêu hay đích cuối chất đồng thời phương tiện để đạt mục tiêu khác Về phương diện sách, Internet coi là: • Một tập hợp sở hạ tầng vật chất hữu hình (có thể mô tả mặt kỹ thuật) thiết bị, dịch vụ, ứng dụng; • Việc sử dụng nguồn lực để cung cấp dịch vụ thay người dùng đầu cuối cho xã hội dân sự, khu vực nhà nước khu vực tư nhân; • Các giao dịch (bao gồm truyền thông, thương mại hợp tác chung) diễn thông qua Internet cách áp dụng dịch vụ trên; • Các mẫu hình kết nối, tương tác chia sẻ lợi ích, nhận dạng giá trị cá nhân, nhóm người tổ chức nảy sinh từ cung cấp sử dụng dịch vụ trên; • Tiềm mạng lưới để phát triển để phản ứng trước kinh nghiệm, thách thức phát triển công nghệ, thị trường hình thái xã hội; • Các khuyến khích chướng ngại đổi mới, tăng trưởng phát triển (kinh tế, kỹ thuật, cá nhân xã hội) tạo nên yếu tố Vì lý mà xã hội kết nối lan tỏa: • Bị tác động loạt sách, sách có mục đích, công cụ, hạn chế số người ủng hộ riêng mình; • Nó mang lại phạm vi rộng tác động lĩnh vực khác (như kỹ thuật, kinh tế, xã hội, môi trường) mà việc đo lường tác động điều phức tạp, khó khăn khó diễn giải hay mô tả thuộc tính; • Nó tạo nên tác động thông qua việc làm thay đổi hỗn hợp nhiều kênh liên quan đến phối hợp khác tác nhân thuộc xã hội dân sự, khu vực công khu vực tư nhân; • Là đối tượng không chắn cấp bậc Trên yếu tố cần cân nhắc hình thành khuôn khổ sách cho xã hội kết nối lan tỏa Chính sách Internet tương lai lĩnh vực sách mới, nhà hoạch định cần tính đến xu trở thành thực giới ngày trở nên bị ảnh hưởng mạnh CNTT-TT phụ thuộc nhiều vào Internet Các phủ phải đối phó với tượng liên quan đến tính kết nối tính phức tạp phát sinh mạng lưới toàn cầu để giải vấn đề thuộc 60 lĩnh vực sách mối liên quan đến tất lĩnh vực sách Các sách xã hội kết nối mạng tương lai phân loại thành dạng khác sau: • Quy định: - Các hình thức quy định cụ thể trước sau thực khác nhau, ví dụ như: tuân thủ mặt kỹ thuật, li xăng giao thoa; phân phối sử dụng phổ; quy định cạnh tranh, định giá viễn thông, tương kết; quy định nội dung; quy định cạnh tranh công hợp nhất; bảo vệ người tiêu dùng, tính riêng tư, chữ ký số, thương mại điện tử; sở liệu, quyền, điều kiện lao động, Nó bao gồm quy định trọn gói, đáng ý khuôn khổ luật pháp quy định dịch vụ truyền thông điện tử - Các quy định IPR chứng minh hoàn trả công từ hoạt động sáng tạo (mang nhiều rủi ro) đưa tín hiệu cho thấy ý tưởng áp dụng tốt đâu lĩnh vực cần phát triển • Tiêu chuẩn hóa - thách thức chủ yếu trì mở cửa tiêu chuẩn, làm cân lợi tính tương kết tiêu chuẩn hóa đối lập với tổn hại tiềm tính đa dạng ngăn cản đổi đảm bảo tiêu chuẩn hóa làm tăng cường tính đổi khả cạnh tranh kinh tế • Hỗ trợ nghiên cứu, phát triển công nghệ thao diễn (RTD) - thông qua chương trình nghiên cứu, với tham gia viện nghiên cứu tác nhân thuộc hệ thống đổi quốc gia Điều đóng góp cho việc quản trị liên kết vấn đề sách khác liên quan đến xã hội kết nối lan tỏa theo nhiều cách khác nhau; cách khai thác cách trực tiếp nghiên cứu có khả ứng dụng với phạm vi rộng, từ nghiên cứu công nghệ đến nghiên cứu kinh tế xã hội; cách liên kết tác nhân thuộc lĩnh vực, phạm vi quốc gia cộng đồng chung lợi ích (cấu trúc mạng); cách cung cấp luồng tri thức hữu ích, nguồn vốn nhân lực xã hội cho hoạt động phát triển triển khai đẩy mạnh khu vực nghiên cứu • Hỗ trợ phát triển triển khai - nhằm chuyển hóa phát minh thành nghiên cứu thành hàng hóa dịch vụ hữu dụng cần thiết cho phát triển công trình kỹ thuật Sự hỗ trợ công cho phát triển định hướng thị trường thường hay gây tranh cãi, có khả gia tăng lợi ích số thực thể thương mại làm tổn hại đến số khác Tuy nhiên, công nghệ chứng tỏ tính khả thi chúng, lập luận độc lập dựa cần thiết phải cung cấp dịch vụ công chất lượng cao dịch vụ khác lợi ích kinh tế chung, lần biện minh cho tham gia công Sự hỗ trợ tiến hành nhiều hình thức, từ tham gia vốn mạo hiểm đến tài trợ trực tiếp Gần đây, điều lập luận rằng, phát triển công nghệ phổ biến có tính tương kết tạo nên loại hàng hóa công cách thiết lập sở chung cho sản sinh nhóm tương kết mở 61 • Mua sắm - điều trở thành phổ biến để thúc đẩy tăng trưởng nhờ vào đổi mới, biện pháp kéo cầu (demand-pull) quan trọng không việc đẩy cung (supply-push) Điều đặc biệt mối liên quan đến Internet of things; từ lúc bắt đầu sớm hình thành từ mạng DARPANET đến lúc triển khai rộng quy mô lớn dẫn đến phát triển khai thác công nghệ nhận dạng số (eidentity), khu vực công không đóng vai trò bơm mồi cho phát triển internet mà đóng góp mạnh mẽ cho cất cánh thời điểm cho đường phát triển phục vụ cho lợi ích công tư nhân Tuy nhiên, tình hình chung giới đóng góp mua sắm công đổi khiêm tốn biện pháp cần đẩy mạnh Một khái niệm hình thành mua sắm đổi tiền cạnh tranh (pre-competitive procurement of innovations), điều thực trước việc mua sắm loại hàng hóa dịch vụ có bao hàm đổi mang lại triển vọng nữa, với thực tiễn liên quan khác công trình giá trị (value engineering), hợp tác chiến lược, cạnh tranh thiết kế đa nguồn • Cung cấp dịch vụ công - việc mua sắm hàng hóa dịch vụ, quan công cộng đảm nhận vai trò cung cấp dịch vụ công Việc cung cấp dịch vụ công liên quan đến việc sử dụng sở hạ tầng hội tụ, điện toán tiện ích (theo nghĩa rộng), hội tụ máy tính-con người (đặc biệt lĩnh vực y tế) Web Thông minh (Intelligent Web) • Chính sách thông tin - công cụ trực tiếp, quan công cộng tham gia vào việc liên tục thu thập thông tin, diễn giải trao đổi Đôi điều phận trực tiếp hay bổ sung cho hành động điều tiết hay sách kích thích Trong mối quan hệ này, việc cung cấp thông tin liên quan đến Internet of X - tính viễn cảnh mà sách công thông báo, công cụ mạnh mẽ việc quản lý tính tường thuật chung (shared narrative) internet Chức "tường thuật" có tác dụng lấp khoảng cách bên lãnh đạo cam kết trước (pre-commitment) với bên đáp ứng thích nghi Điều đặc biệt xét khối lượng thông tin đồ sộ với nguồn khác nhau, phạm vi bao phủ chất lượng; thông tin thức số liệu thống kê thức lên nguồn tham khảo phổ biến chung Việc sử dụng chúng không cung cấp sở đáng tin cậy cho định công, tư nhân xã hội dân sự, mà tạo thêm tính quán cho định bên tham gia khác mà theo cách khác không đạt • Đầu tư trực tiếp - Đối với Internet of things, đầu tư mang tính chất đặc biệt với rủi ro lớn liên quan đến hình thành vận hành công trình sở hạ tầng lớn, đặc trưng riêng mặt kỹ thuật lý đáng để yêu cầu đầu tư công Điều đặc biệt hợp lý nơi mà sở hạ tầng liên quan đến xu công nghệ trung lập làm cho phi trung lập cách bao hàm đặc điểm hạn chế tính tương kết, lý đầu tư công • Liên kết ngang - đòn bẩy sách có hiệu nhận thức liên quan đến kết nối tổng thể sách Bằng cách làm cho 62 sách "nhận thức kết nối", cách thông qua sách đẩy mạnh lợi cạnh tranh tích cực Các sách lĩnh vực y tế, môi trường, cạnh tranh, cách khuyến khích phối hợp xung quanh chương trình nghị kết nối sách này, cải thiện đáng kể kết kết nối đạt mà không cần đến thay đổi lớn sách, cam kết rộng lớn hay chuyển giao chủ quyền sách Biên soạn: Nguyễn Phương Anh Đặng Bảo Hà Nguyễn Mạnh Quân TÀI LIỆU THAM KHẢO RAND: Trends in connectivity technologies and their socioeconomic impacts - Policy Options for the Ubiquitous Internet Society 2009 Internet of Things - An action plan for Europe COMMUNICATION FROM THE COMMISSION TO THE EUROPEAN PARLIAMENT, THE COUNCIL, THE EUROPEAN ECONOMIC AND SOCIAL COMMITTEE AND THE COMMITTEE OF THE REGIONS Brussels, 6/2009 ITU Internet Reports 2005: The Internet of Things International Telecommunication Union (ITU), Geneva, 11/2005 Ubiquitous Network Society ITU Telecom World Forum, 12/2006 Ubiquitous Network Society: “Emerging e-Business Opportunities” Global Business Dialogue on Electronic Commerce 11/2006 Teruyasu Murakami, Akihisa Fujinuma: "Ubiquitous Networking: Towards a new paradigm" Nomura Research Institute, 4/2000 63