HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM TRẦN MẠNH HÙNG ĐÁNH GIÁ ẢNH HƯỞNG CỦA XÂM NHẬP MẶN ĐẾN SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP TẠI HUYỆN NGA SƠN, TỈNH THANH HÓA Chuyên ngành: Khoa học môi trường Mã số: 60 44 03 01 Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Hoàng Thái Đại NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP - 2016 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng, số liệu kết nghiên cứu luận văn trung thực chưa sử dụng để bảo vệ học vị Tôi xin cam đoan rằng, giúp đỡ cho việc thực luận văn cảm ơn thông tin trích dẫn luận văn rõ nguồn gốc Hà Nội, ngày tháng Tác giả luận văn Trần Mạnh Hùng i năm 2016 LỜI CẢM ƠN Sau thời gian dài thực hiện, luận văn Thạc sĩ chuyên Môi trường với đề tài: “Đánh giá ảnh hưởng xâm nhập mặn đến sản xuất nông nghiệp huyện Nga Sơn, tỉnh Thanh Hóa” hoàn thành Đầu tiên, tác giả xin bày tỏ lòng kính trọng biết ơn sâu sắc tới thầy hướng dẫn khoa học PGS.TS.Hoàng Thái Đại trực tiếp tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tạo điều kiện cho tác giả hoàn thành Luận văn Tác giả xin chân thành cảm ơn thầy giáo, cô giáo Khoa Môi trường - Trường Học viện Nông nghiệp Việt Nam truyền đạt kiến thức chuyên môn trình học tập Tác giả xin chân thành cảm ơn giúp đỡ phòng Tài nguyên nước - Sở Tài nguyên Môi trường tỉnh Thanh Hóa, Chi cục bảo vệ môi trường - Sở Tài nguyên Môi trường tỉnh Thanh Hóa, Trung tâm Khí tượng thủy văn - Sở Nông nghiệp Phát triển nông thôn tỉnh Thanh Hóa, phòng Tài nguyên Môi trường; phòng Nông nghiệp - UBND huyện Nga Sơn, Công ty thủy lợi Bắc Sông Mã - Chi nhánh Nga Sơn, cán nhân dân xã địa bàn huyện Nga Sơn tạo điều kiện thuận lợi cho suốt trình làm việc thực tế địa phương, giúp hoàn thành luận văn Tuy nhiên đề tài có khối lượng tính toán lớn nên số tồn tại, thiếu sót Tác giả mong tiếp tục nhận bảo giúp đỡ thầy cô giáo ý kiến đóng góp bạn bè đồng nghiệp Cuối cùng, tác giả xin chân thành cảm ơn lòng người thân gia đình, bạn bè động viên giúp đỡ khích lệ tác giả suốt trình học tập hoàn thành luận văn Tôi xin chân thành cảm ơn./ Hà Nội, ngày tháng Tác giả luận văn Trần Mạnh Hùng ii năm 2016 MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .I LỜI CẢM ƠN II MỤC LỤC .III DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT .VII DANH MỤC BẢNG VIII TT VIII TÊN BẢNG VIII TRANG VIII DANH MỤC HÌNH X TT .X TÊN HÌNH X TRANG .X TRÍCH YẾU LUẬN VĂN XI THESIS ABSTRACT XII PHẦN MỞ ĐẦU 1.1 TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI 1.2 GIẢ THUYẾT KHOA HỌC 1.3 MỤC ĐÍCH VÀ YÊU CẦU NGHIÊN CỨU .2 1.3.1 MỤC ĐÍCH CỦA ĐỀ TÀI .2 1.3.2 YÊU CẦU CỦA ĐỀ TÀI .2 1.4 Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN PHẦN TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 2.1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH XÂM NHẬP MẶN TRÊN THẾ GIỚI VÀ VIỆT NAM 2.1.1 TRÊN THẾ GIỚI BẢNG 2.1 TÁC ĐỘNG CỦA MỰC NƯỚC BIỂN DÂNG CAO ĐẾN CÁC KHU VỰC .4 2.1.1.1 Ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp BẢNG 2.2 DIỆN TÍCH ĐẤT BỊ ẢNH HƯỞNG BỞI XÂM NHẬP MẶN DO HỆ THỐNG THUỶ LỢI 2.1.1.2 Nuôi trồng thuỷ sản 2.1.1.3 Cấp nước dân sinh 2.1.2 TẠI VIỆT NAM 2.1.2.1 Ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp HÌNH 2.1 BẢN ĐỒ XÂM NHẬP MẶN VÙNG ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG .10 BẢNG 2.3 DIỆN TÍCH LÚA BỊ ẢNH HƯỞNG CỦA XÂM NHẬP MẶN Ở ĐỒNG BẰNG SÔNG HỒNG .11 2.1.2.2 Ảnh hưởng đến nuôi trồng thủy sản .11 BẢNG 2.4 DIỆN TÍCH NUÔI TRỒNG THỦY SẢN BỊ ẢNH HƯỞNG CỦA XÂM NHẬP MẶN Ở ĐỒNG BẰNG SÔNG HỒNG .13 iii 2.1.2.3 Ảnh hưởng đến cấp nước dân sinh .13 2.1.3 TẠI TỈNH THANH HÓA 15 2.2 GIẢI PHÁP ỨNG PHÓ VỚI XÂM NHẬP MẶN TRÊN THẾ GIỚI VÀ VIỆT NAM 16 2.2.1 TRÊN THẾ GIỚI .16 2.2.2 TẠI VIỆT NAM 18 PHẦN NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 21 3.1 ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU 21 3.1.1 ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU .21 3.1.2 PHẠM VI NGHIÊN CỨU 21 3.2 NỘI DUNG NGHIÊN CỨU .21 3.3 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 21 3.3.1 PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU TRA VÀ THU THẬP THÔNG TIN .21 3.3.2 PHƯƠNG PHÁP PHÂN TÍCH .21 3.3.3 PHƯƠNG PHÁP THAM VẤN CỘNG ĐỒNG 22 3.3.4 PHƯƠNG PHÁP LẤY MẪU 22 HÌNH 3.1 SƠ ĐỒ VỊ TRÍ LẤY MẪU NƯỚC TRÊN SÔNG LÈN VÀ SÔNG CÀN 23 BẢNG 3.1 CHÚ THÍCH CÁC VỊ TRÍ LẤY MẪU NƯỚC 23 HÌNH 3.2 SƠ ĐỒ VỊ TRÍ LẤY MẪU ĐẤT 24 BẢNG 3.2 CHÚ THÍCH CÁC VỊ TRÍ LẤY MẪU ĐẤT 24 BẢNG 3.3 THÔNG SỐ CỦA NƯỚC MẶN THEO USGS 25 BẢNG 3.4 CẤP ĐỘ MẶN THEO USDA .26 BẢNG 3.5 ĐỘ MẶN CỦA ĐẤT VÀ SỰ TĂNG TRƯỞNG CỦA CÂY TRỒNG 26 3.3.5 PHƯƠNG PHÁP XỬ LÝ SỐ LIỆU 26 PHẦN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 27 4.1 ĐẶC ĐIỂM TỰ NHIÊN, KINH TẾ - XÃ HỘI HUYỆN NGA SƠN - TỈNH THANH HÓA 27 4.1.1 ĐẶC ĐIỂM TỰ NHIÊN 27 4.1.1.1 Vị trí địa lý 27 28 HÌNH 4.1 SƠ ĐỒ VỊ TRÍ HUYỆN NGA SƠN .28 4.1.1.2 Địa hình 29 4.1.1.3 Khí hậu 29 BẢNG 4.1 ĐẶC TRƯNG KHÍ HẬU TẠI TRẠM THANH HÓA - THỜI KỲ 1960-2015 30 BẢNG 4.2 PHÂN PHỐI LƯỢNG MƯA TRUNG BÌNH THÁNG NĂM THỰC ĐO TẠI TRẠM NGA SƠN 31 4.1.1.4 Thủy văn 31 BẢNG 4.3 BIÊN ĐỘ TRIỀU LÊN VÀ TRIỀU XUỐNG TẠI CÁC TRẠM NĂM 2015 32 4.1.1.5 Tài nguyên thiên nhiên 33 BẢNG 4.4 HIỆN TRẠNG SỬ DỤNG ĐẤT NĂM 2015 34 4.1.2 ĐẶC ĐIỂM KINH TẾ - XÃ HỘI 37 4.1.2.1 Cơ cấu kinh tế tăng trưởng kinh tế 37 iv 4.1.2.2 Một số tiêu kinh tế xã hội đạt 38 BẢNG 4.5 MỘT SỐ CHỈ TIÊU KINH TẾ CHỦ YẾU 38 BẢNG 4.6 CƠ CẤU VÀ CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ HUYỆN NGA SƠN 38 4.1.2.3 Thực trạng phát triển ngành nông nghiệp, thuỷ sản 39 BẢNG 4.7 DIỆN TÍCH, NĂNG SUẤT, SẢN LƯỢNG MỘT SỐ CÂY TRỒNG CHÍNH 41 BẢNG 4.8 GTSX VÀ TỐC ĐỘ TĂNG GTSX NGÀNH THỦY SẢN 42 BẢNG 4.9 TÌNH HÌNH SẢN XUẤT THỦY SẢN HUYỆN NGA SƠN ĐẾN NĂM 2014 43 4.1.2.4 Dân số lao động .43 4.2.1 TÌNH HÌNH XÂM NHẬP MẶN TẠI HUYỆN NGA SƠN 44 BẢNG 4.10 ĐỘ MẶN THỰC ĐO TỪ NGÀY 2-16/4/2003 TẠI MỘT SỐ VỊ TRÍ TRÊN SÔNG LÈN .44 45 HÌNH 4.2 DIỄN BIẾN ĐỘ MẶN TẠI NGÃ BA BÁO VĂN - LÈN NĂM 2010 45 BẢNG 4.11 NỒNG ĐỘ MẶN LỚN NHẤT, NHỎ NHẤT (TỪ NGÀY 11-23 /3 /2012) .45 BẢNG 4.12 ĐẶC TRƯNG ĐỘ MẶN TẠI CÁC TRẠM VÙNG SÔNG LÈN TỪ NĂM 1990 - 2015 .45 BẢNG 4.13 DIỄN BIẾN ĐỘ MẶN DỌC CÁC SÔNG (1981-2015) 47 4.2.2 DIỄN BIẾN ĐỘ MẶN TẠI CÁC ĐIỂM CẤP NƯỚC CHO SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP 47 BẢNG 4.14 DAO ĐỘNG ĐỘ MẶN THEO THỦY TRIỀU TẠI SÔNG LÈN .48 49 HÌNH 4.3 ĐỘ MẶN LỚN NHẤT ĐO TẠI CÁC VỊ TRÍ TRÊN SÔNG LÈN .49 BẢNG 4.15 ĐỘ MẶN TẠI CÁC VỊ TRÍ TRÊN SÔNG CÀN TỪ 18-23/4/2015 50 BẢNG 4.16 ĐỘ MẶN TẠI CÁC VỊ TRÍ TRÊN SÔNG CÀN TỪ 3-8/11/2015 50 4.2.3 THỰC TRẠNG ĐỘ MẶN TRONG ĐẤT TẠI HUYỆN NGA SƠN .50 BẢNG 4.17 ĐỘ MẶN TRONG ĐẤT TẠI CÁC VỊ TRÍ LẤY MẪU 51 4.3 ẢNH HƯỞNG CỦA XÂM NHẬP MẶN ĐẾN SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP HUYỆN NGA SƠN, TỈNH THANH HÓA .52 BẢNG 4.18 HIỆN TRẠNG MỘT SỐ CÔNG TRÌNH THỦY LỢI TRONG VÙNG BỊ ẢNH HƯỞNG MẶN 53 BẢNG 4.19 CƠ CẤU CÂY TRỒNG HUYỆN NGA SƠN NĂNG 2015 .53 HÌNH 4.4 THU NHẬP CHÍNH CỦA CÁC HỘ GIA ĐÌNH TRONG KHU VỰC NGHIÊN CỨU .54 4.3.1 ẢNH HƯỞNG CỦA XÂM NHẬP MẶN ĐẾN DIỆN TÍCH CANH TÁC .54 BẢNG 4.20 HIỆN TRẠNG DIỆN TÍCH CÓI BỊ ẢNH HƯỞNG XÂM NHẬP MẶN 56 BẢNG 4.21 DIỆN TÍCH LÚA TẠI CÁC XÃ CHỊU ẢNH HƯỞNG CỦA XÂM NHẬP MẶN 56 4.3.2 ẢNH HƯỞNG CỦA XÂM NHẬP MẶN ĐẾN NĂNG SUẤT CÂY TRỒNG 57 HÌNH 4.5 ẢNH HƯỞNG CỦA XÂM NHẬP MẶN ĐẾN NĂNG SUẤT CÂY TRỒNG 58 HÌNH 4.6 NĂNG SUẤT LÚA XUÂN (A) VÀ NĂNG SUẤT LÚA MÙA (B) TẠI CÁC XÃ CHỊU ẢNH HƯỞNG CỦA MẶN GIAI ĐOẠN 2010 - 2014 59 BẢNG 4.22 ẢNH HƯỞNG CỦA MẶN ĐẾN NĂNG SUẤT CÓI TRONG THỜI KỲ 2010-2014 60 4.3.3 ẢNH HƯỞNG CỦA XÂM NHẬP MẶN ĐẾN CƠ CẤU CÂY TRỒNG 60 4.4.1 BIỆN PHÁP CÔNG TRÌNH 62 v 4.4.2 BIỆN PHÁP PHI CÔNG TRÌNH 63 HÌNH 4.7 ĐỊNH HƯỚNG TRONG SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP CỦA NGƯỜI DÂN Ở CÁC XÃ: NGA TÂN, NGA TIẾN, NGA THỦY .64 PHẦN KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 66 5.1 KẾT LUẬN 66 5.2 KIẾN NGHỊ 67 67 TÀI LIỆU THAM KHẢO .68 vi DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt FAO GTGT GTSX Nghĩa tiếng Việt : Tổ chức Lương thực Nông nghiệp Liên Hiệp Quốc : Giá trị gia tăng : Giá trị sản xuất TBNN : Trung bình nhỏ UBND : Ủy ban nhân dân USDA : Bộ nông nghiệp Hoa Kỳ USGS : Cục Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ VAC : Mô hình sản xuất nông nghiệp vườn - ao - chuồng WB : Ngân hàng Thế giới vii DANH MỤC BẢNG TT Tên bảng Trang Bảng 2.1 Tác động mực nước biển dâng cao đến các khu vực Bảng 2.2 Diện tích đất bị ảnh hưởng xâm nhập mặn hệ thống thuỷ lợi Bảng 2.3 Diện tích lúa bị ảnh hưởng xâm nhập mặn đồng sông Hồng 11 Bảng 2.4 Diện tích nuôi trồng thủy sản bị ảnh hưởng xâm nhập mặn đồng sông Hồng 13 Bảng 3.1 Chú thích vị trí lấy mẫu nước 23 Bảng 3.2 Chú thích vị trí lấy mẫu đất 24 Bảng 3.3 Thông số nước mặn theo USGS 25 Bảng 3.4 Cấp độ mặn theo USDA 26 Bảng 3.5 Độ mặn đất tăng trưởng trồng 26 Bảng 4.1 Đặc trưng khí hậu trạm Thanh Hóa - Thời kỳ 1960-2015 30 Bảng 4.2 Phân phối lượng mưa trung bình tháng năm thực đo trạm Nga Sơn 31 Bảng 4.3 Biên độ triều lên triều xuống trạm năm 2015 32 Bảng 4.4 Hiện trạng sử dụng đất năm 2015 34 Bảng 4.5 Một số tiêu kinh tế chủ yếu .38 Bảng 4.6 Cơ cấu chuyển dịch cấu kinh tế huyện Nga Sơn 38 Bảng 4.7 Diện tích, suất, sản lượng số trồng 41 Bảng 4.8 GTSX tốc độ tăng GTSX ngành thủy sản 42 Bảng 4.9 Tình hình sản xuất thủy sản huyện Nga Sơn đến năm 2014 43 Bảng 4.10 Độ mặn thực đo từ ngày 2-16/4/2003 số vị trí sông Lèn 44 Bảng 4.11 Nồng độ mặn lớn nhất, nhỏ (từ ngày 11-23 /3 /2012) 45 Bảng 4.12 Đặc trưng độ mặn trạm vùng sông Lèn từ năm 1990 - 2015 .45 Bảng 4.13 Diễn biến độ mặn dọc sông (1981-2015) 47 viii cấy lúa hiệu sang nuôi trồng nước 2,7 triệu đồng/ha, nuôi nước lợ hỗ trợ 4,05 triệu đồng/ha Đồng thời vốn ngân sách đầu tư đầu tư xây dựng sở hạ tầng cho vùng chuyển đổi kênh cấp thoát nước, cống trạm bơm lớn, hệ thống điện giao thông nội đồng - Một số diện tích không chuyển đổi sang nuôi trồng thủy sản, phải sản xuất nông nghiệp nên chuyển đổi giống lúa lúa lai, đa hệ 01, RBT, tám thơm, VT404, C.Ưu đa hệ số để thích nghi với xâm nhập mặn Dùng loại phân bón chế phẩm để tăng độ phì nhiêu đất, trồng, thích nghi với điều kiện môi trường nhiễm mặn Một số hộ nông dân chuyển hình thức trồng trọt diện tích đất bị nhiễm mặn, chuyển trồng lúa sang trồng rau màu, nhiên theo ý kiến số hộ gia đình đất mặn nên rau không thích nghi bị táp - Một số hộ gia đình chuyển đổi diện tích trồng lúa vụ sang trồng lúa vụ nuôi thả thuỷ sản tự nhiên mô hình VAC hiệu xã Nga Tiến, Nga Thủy Theo vấn người dân xã chịu ảnh hưởng xâm nhập mặn nặng huyện Nga Sơn gồm: Nga Tân, Nga Tiến, Nga Thủy, cho thấy có 81,11% (73 hộ) tiếp tục canh tác diện tích đất bị nhiễm mặn, 13,33% (12 hộ) muốn cho thuê diện tích đất sở hữu làm thuê cho nhà máy khu công nghiệp huyện, số lại muốn chuyển sang nuôi trồng thủy sản đất bị nhiễm mặn không canh tác Hình 4.7 Định hướng sản xuất nông nghiệp người dân xã: Nga Tân, Nga Tiến, Nga Thủy Nguồn: Số liệu điều tra (2015) 64 Với hộ dân vấn có xu hướng giữ nguyên diện tích đất canh tác mặn dù chịu ảnh hưởng mặn, người dân đúc rút biện pháp khắc phục với ảnh hưởng mặn như: bón thêm vôi bột, rửa mặn, bơm thêm nước vào đồng ruộng Ngoài giải pháp ứng phó trên, để đối phó với xâm nhập mặn nói riêng biến đổi khí hậu nước nói chung tỉnh Thanh Hóa xây dựng Kế hoạch hành động ứng phó với biến đổi khí hậu Kế hoạch hành động thích ứng để ứng phó với biến đổi khí hậu lĩnh vực nông nghiệp chủ yếu với nội dung sau: (i) Định hướng sử dụng đất nông nghiệp hiệu với xem xét đến tác động trước mắt tác động tiềm tàng biến đổi khí hậu đảm bảo sản xuất nông nghiệp hàng hóa ổn định bền vững (ii) Khai thác sử dụng hiệu nguồn nước hệ thống thủy lợi có xét đến tác động biến đổi khí hậu (iii) Xây dựng văn quy phạm pháp luật bảo vệ nông nghiệp hàng hóa, sạch, đa dạng, phát triển bền vững (iv) Xây dựng chế, sách nhằm hỗ trợ áp dụng công nghệ mới, giải pháp khoa học kỹ thuật đại chuyển đổi cấu trồng, vật nuôi biện pháp kỹ thuật canh tác phù hợp với biến đổi khí hậu (v) Triển khai thực hoạt động khoa học công nghệ thích ứng với biến đổi khí hậu ngành nông nghiệp 65 PHẦN KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 5.1 KẾT LUẬN Từ kết nghiên cứu trên, rút kết luận sau: Xâm nhập mặn vùng nghiên cứu gồm xã: Nga Điền, Nga Phú, Nga Thái, Nga Tiến, Nga Tân, Nga Thủy, Nga Thạch, Nga Bạch, Nga Lĩnh diễn phức tạp có xu hướng giảm so với năm 2010 Nguyên nhân xâm nhập mặn chủ yếu ảnh hưởng thủy triều, kết hợp với lưu lượng lượng từ thượng nguồn hạ du thấp, đặc biệt vào mùa kiệt, làm cho mặn xâm nhập sâu vào nội địa Tại xã ven sông, ven biển, phần diện tích đất nông nghiệp phân bố dọc theo sông Càn, sông Lèn bị ảnh hưởng xâm nhập mặn, đặc biệt phần diện tích phía đê bao Do ảnh hưởng xâm nhập mặn, diện tích cói toàn huyện năm 2010 1600 ha; giảm 1040 năm 2015, đồng thời chuyển 84,07 cói bị ảnh hưởng mặn sang phát triển trang trại nuôi trồng thủy sản Do ảnh hưởng xâm nhập mặn khiến cho suất cói giảm 12,5- 28,5% so với năm 2010 Năng suất lúa vụ mùa cao vụ xuân việc lấy nước phục vụ đổ ải, dưỡng lúa xuân gặp khó khăn độ mặn trạm bơm thường xuyên lớn 1‰ Cũng theo kết điều tra, diện tích lúa bị nhiễm mặn có suất 80% suất vùng không bị mặn, có vùng suất lúa đạt 1,2-1,5 tạ/sào/vụ, 50% suất diện tích nằm sâu đồng không bị ảnh hưởng mặn Bên cạnh đó, ảnh hưởng xâm nhập mặn, cấu trồng bị thay đổi theo, lịch thời vụ lúa dần diễn theo hướng “xuân sớm, mùa muộn” Đồng thời, việc chuyển đổi đất trồng cói, lúa cho suất thấp sang nuôi trồng thủy sản cho kết khả quan Trong bối cảnh biến đổi khí hậu diễn ngày phức tạp, có xâm nhập mặn, người dân huyện Nga Sơn có nhiều biện pháp thích ứng với ảnh hưởng mặn như: nâng cấp công trình thủy lợi, chuyển đổi cấy trồng vật nuôi, diện tích canh tác chuyển sang nuôi trồng thủy sản, đưa vào sản xuất giống chống chịu với mặn như: lúa tám thơm, lúa lai đa hệ 01, VT404… 66 5.2 KIẾN NGHỊ Qua thực tế tìm hiểu ảnh hưởng xâm nhập mặn đến sản xuất nông nghiệp cá xã ven sông, ven biển huyện Nga Sơn, xâm nhập mặn diễn ngày phức tạp, gây trở ngại lớn cho sản xuất nông nghiệp Quy hoạch đánh giá lại quy hoạch có trước, quy hoạch hệ thống thuỷ lợi, vận hành hệ thống công trình thủy lợi hợp lý, xây dựng sửa chữa cống hư hỏng, xuống cấp Quy hoạch nông nghiệp theo hướng phát triển bền vững, ổn định lại cấu sử dụng đất, xây dựng phương án điều tiết nước hợp lý cho nông nghiệp; đầu tư cho công tác quản lý khai thác công trình thủy lợi trang thiết bị, đào tạo nguồn nhân lực Bố trí lại cấu trồng, vật nuôi cho phù hợp với tình hình xâm nhập mặn; điều chỉnh lại cấu mùa vụ cho phù hợp với nguồn nước Cần nâng cao nhân thức, hiểu biết quan tâm nhiều đến hệ luỵ trình biến đổi khí hậu mang lại Từ đó, có cách đối phó phù hợp sản xuất Tuân thủ thực sản xuất theo quy hoạch địa phương, đảm bảo sản xuất ổn định mang lại hiệu kinh tế cao Cần luân chuyển, thay đổi cấu giống trồng phù hợp với ảnh hưởng xâm nhập mặn, theo thời gian chủ động đa dạng hoá sản xuất, góp phần hạn chế rủi ro, giảm thiệt hại, nâng cao hiệu suất đầu tư Vấn đề ảnh hưởng xâm nhập mặn tới sản xuất nông nghiệp vấn đề đáng quan tâm Tuy nhiên, giới hạn thời gian khả nghiên cứu nên đề tài nhiều thiếu sót Vì vậy, nên có đề tài khác chuyên sâu vấn đề để giúp cho người dân ở vùng miền khác ngày phát triển 67 TÀI LIỆU THAM KHẢO Tiếng Việt Bộ Tài nguyên Môi trường (2012) Kịch biến đổi khí hậu, nước biển dâng cho Việt nam NXB Tài Nguyên - Môi trường Bản đồ Việt Nam, Hà Nội Đoàn Thu Hà nnk (2013) Báo cáo đề tài Đánh giá ảnh hưởng BĐKH đến cấp nước nông thôn vùng ĐBSCL đề xuất giải pháp ứng phó Lê Huy Bá (2009) Môi trường khí hậu biến đổi - Mối hiểm họa toàn cầu Nhà xuất Đại học quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh Nghị 08/NQ-CP ngày 23/01/2014 Chính phủ ban hành chương trình hành động thực nghị số 24-NQ/TW Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI Chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu, tăng cường quản lý tài nguyên bảo vệ môi trường Nguyễn Văn Thắng nnk (2010) Nghiên cứu ảnh hưởng biến đổi khí hậu đến điều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên đề xuất giải pháp chiến lược phòng tránh, giảm nhẹ thích nghi, phục vụ phát triển bền vững kinh tế xã hội Việt Nam, Báo cáo tổng kết đề tài KHCN cấp nhà nước thuộc chương trình KC08.13/06-10, Hà Nội Nguyễn Văn Thắng Nguyễn Trọng Hiệu, Trần Thục (2011) Biến đổi khí hậu tác động Việt Nam, Nhà xuất KHCN, Hà Nội Nguyễn Xuân Mai, Nguyễn Duy Thắng (2011) Sinh kế cộng đồng ngư dân ven biển-Thực trạng giải pháp Tạp chí xã hội học (116) năm 2011 Niên giám thống kê huyện Nga Sơn (2014) Oxfam (2008) “Việt Nam: Biến đổi khí hậu, thích ứng người nghèo” Báo cáo Oxfam 10 Phạm Công Thành (2010) Hiệu ích hồ chứa lợi dụng tổng hợp dòng sông Mã việc ứng phó với biến đổi khí hậu Viện Quy hoạch thủy lợi 11 Quy trình vận hành hệ thống công trình thủy lợi công ty thủy lợi Bắc Sông Mã Chi nhánh Nga Sơn cung cấp 12 Số liệu mặn đến năm 2014 công trình thủy lợi công ty thủy lợi Bắc Sông Mã - Chi nhánh Nga Sơn cung cấp Sở Tài nguyên Môi trường tỉnh Thanh Hóa (2011) Báo cáo kế hoạch hành đồng ứng phó với biến đổi khí hậu địa bàn tỉnh Thanh Hóa Sở Tài nguyên Môi trường tỉnh Thanh Hóa: Kết điều tra triều - mặn hạ lưu hệ thống sông Mã, sông Yên sông Bạng năm 2010, 2011, 2012, 2014, 2015 Tô Văn Trường (2008) “Tác động Biến đổi khí hậu đến An ninh lương thực quốc gia” Chương trình trọng điểm cấp Nhà nước KC 08/06-10 13 14 15 16 Tổng cục thủy lợi, Xâm nhập mặn vùng đồng sông Cửu Long (2015-2016) hạn hán miền Trung, Tây Nguyên giải pháp khắc phục: http://www.tongcucthuyloi.gov.vn/Tin-tuc-Su-kien/Tin-tuc-su-kien-tong- 68 hop/catid/12/item/2670/xam-nhap-man-vung-dong-bang-song-cuu-long 2015 2016 -han-han-o-mien-trung tay-nguyen-va-giai-phap-khac-phuc 17 Trần Thọ Đạt Vũ Thị Hoài Thu (2012) Biến đổi khí hậu sinh kế ven biển Diễn đàn phát triển Việt Nam Nhà xuất giao thông vận tải, Hà Nội 18 UBND huyện Nga Sơn (2015) Báo cáo điều chỉnh, bổ sung quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội huyện Nga Sơn đến năm 2020 19 UBND huyện Nga Sơn (2015) Báo cáo phát triển kinh tế xã hội huyện Nga Sơn 20 UBND huyện Nga Sơn (2015) Kế hoạch sử dụng đất huyện Nga Sơn 21 UNDP (2008) “Cuộc chiến chống lại biến đổi khí hậu: Đoàn kết nhân loại giới chia cách” Báo cáo Phát triển Con người 2007/2008 22 Viện Khoa học thuỷ lợi Việt Nam (2015) Báo cáo tổng kết nhiệm vụ “Đánh giá ảnh hưởng xâm nhập mặn đến sinh kế cộng đồng cư dân vùng duyên hải ven biển Bắc Bộ, đề xuất giải pháp thích ứng” 23 Viện quy hoạch Thủy lợi (2004) Quy hoạch tổng hợp bảo vệ nguồn nước sông Mã 24 Viện quy hoạch Thủy lợi (2015), Rà soát quy hoạch thủy lợi lưu vực sông Mã Tiếng Anh: Climate Extremes, Regional Impacts and the Case for Resilience (WB 2003) FAO, Agriculture and water quality interactions: a global overview FAO (1998) Salt- Affected and their Management FAO (2001) Lecture notes on the Major Soils of the World The Impact of Sea Level Rise on Developing Countries: A Comparative Analysis (WB 2007) 69 PHỤ LỤC STT 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 Họ tên Nguyễn Trung Hiếu Trần Văn Bảy Trần Thị Thảnh Nguyễn Văn Kiệt Lê Quốc Thắng Nguyễn Thị Sáu Nguyễn Văn Cần Dương Văn Đông Nguyễn Văn Thẫm Nguyễn Văn Sĩ Trương Thị Vân Đoàn Thị Út Lưu Thị Lũi Nguyễn Thanh Nam Ngô Văn Nghiêm Ngô Văn Thần Nguyễn Văn Thêm Nguyễn Thị Kỉnh Phan Thị Khoe Địa THÔNg TIN PHỎNG VẤN HỘ GIA ĐÌNH Nhân Sinh kế Làm Nuôi Buôn Công ruộng trồng bán nhân, thủy viên sản chức Xóm - Nga Điền Xóm - Nga Điền Xóm - Nga Điền Xóm - Nga Điền Xóm - Nga Điền Xóm - Nga Điền Xóm - Nga Điền Xóm - Nga Điền Xóm - Nga Điền Xóm - Nga Điền Xóm - Nga Điền Xóm - Nga Điền Xóm - Nga Điền Xóm - Nga Điền Xóm - Nga Điền Xóm - Nga Điền Xóm - Nga Điền Xóm - Nga Điền Xóm - Nga Điền 4 3 4 4 X X X X X X X X X X X X X X X X X X X 70 Ảnh hưởng Ngành Giảm Mất nghề mùa khác suất X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X Không bị ảnh hưởng 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 Lê Văn Di Nguyễn Văn Hùng Nguyễn Văn Ngọc Nguyễn Hữu Phước Phạm Văn Dạn Dương Thị Linh Lưu Thị Cuộn Bùi Văn Tiến Nguyễn Văn Lướt Nguyễn Văn Cương Phạm Văn Thuận Nguyễn Văn Phương Trần Thị Nga Phạm Văn Chim Nguyễn Văn Đoàn Ngô Văn Hồng Phạm Văn Sắt Phạm Thị Mai Nguyễn Văn Nghĩa Phạm Văn Tâm Phạm Thị Thuý Đinh Văn Nhánh Nguyễn Văn Đức Phạm Thị Nhạn Trần Văn Vũ Phạm Duy Khanh Trương Văn Điền Xóm - Nga Điền Tân Phát - Nga Phú Tân Phát - Nga Phú Tân Phát - Nga Phú Tân Phát - Nga Phú Tân Phát - Nga Phú Tân Phát - Nga Phú Tân Phát - Nga Phú Tân Hải - Nga Phú Tân Hải - Nga Phú Tân Hải - Nga Phú Tân Hải - Nga Phú Tân Hải - Nga Phú Tân Hải - Nga Phú Tân Hải - Nga Phú Tân Thịnh - Nga Phú Tân Thịnh - Nga Phú Tân Thịnh - Nga Phú Tân Thịnh - Nga Phú Phong Phú -Nga Phú Phong Phú -Nga Phú Xóm - Nga Thái Xóm - Nga Thái Xóm - Nga Thái Xóm - Nga Thái Xóm - Nga Thái Xóm - Nga Thái 5 4 3 4 5 X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X 71 X X X X X X 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 Nguyễn Thị Hằng Nguyễn Văn Đượm Lê Văn Đắm Vũ Văn Ai Phạm Thị Bình Phạm Thị Bình Dương Quốc Khánh Trịnh Giang Công Mai Ánh Long Nguyễn Văn Đức Lê Minh Quang Phạm Cảnh Toàn Phan Bá Thành Nguyễn Thị Thúy Vũ Thị Huệ Trần Thị Cam Vũ Thúy Nghi Vũ Văn Chất Hoàng Văn Khánh Lưu Văn Giao Đinh Ngọc Dũng Nguyễn Thị Hương Vũ Thị Thủy Lương Xuân Điện Phạm Thị Lợi Nguyễn Thị Nga Nguyễn Văn Kim Xóm - Nga Thái Xóm - Nga Thái Xóm - Nga Thái Xóm - Nga Thái Xóm - Nga Thái Xóm - Nga Thái Xóm - Nga Thái Xóm - Nga Thái Xóm - Nga Thái Xóm - Nga Thái Xóm - Nga Thái Xóm - Nga Thái Xóm - Nga Thái Xóm - Nga Thái Xóm - Nga Tiến Xóm - Nga Tiến Xóm - Nga Tiến Xóm - Nga Tiến Xóm - Nga Tiến Xóm - Nga Tiến Xóm - Nga Tiến Xóm - Nga Tiến Xóm - Nga Tiến Xóm - Nga Tiến Xóm - Nga Tiến Xóm - Nga Tiến Xóm - Nga Tiến 4 4 4 4 4 4 X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X 72 X X X X X X X X X X X X X 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 Mã Hoàng Sơn Trần Anh Chiến Bùi Thị Hoa Bùi Thị Hoài Đặng Xuân Hòa Trịnh Văn Cường Đỗ Thị Sai Mai Xuân Phú Vũ Văn Đoàn Nguyễn Khắc Nam Đỗ Khắc Long Nguyễn Đức Quang Nguyễn Thị Quyên Nguyễn Văn Đoàn Nguyễn Văn Cao Mai Văn Ngọc Lã Ngọc Lâm Phạm Duy Luyến Bùi Đức Cảnh Đoàn Thu Trang PhạmThị Nga Trần Thị Thoa Vũ Văn Quỳnh Hà Thế Chi Phạm Thúy Hạnh Trần Thị Hông Thanh Bùi Xuân Thắng Xóm - Nga Tiến Xóm - Nga Tiến Xóm - Nga Tiến Xóm - Nga Tiến Xóm - Nga Tiến Xóm - Nga Tiến Xóm - Nga Tiến Xóm - Nga Tiến Xóm 11 - Nga Tiến Xóm 11 - Nga Tiến Xóm 11 - Nga Tiến Xóm 11 - Nga Tiến Xóm 11 - Nga Tiến Xóm - Nga Tiến Xóm - Nga Tiến Xóm - Nga Tiến Xóm - Nga Tiến Xóm - Nga Tân Xóm - Nga Tân Xóm - Nga Tân Xóm - Nga Tân Xóm - Nga Tân Xóm - Nga Tân Xóm - Nga Tân Xóm - Nga Tân Xóm - Nga Tân Xóm - Nga Tân 4 3 3 4 2 4 4 3 4 X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X 73 X X X X X X X X X X 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 Nguyễn Như Hải Nguyễn Việt Hồng Trần Kim Chung Vũ Văn Tinh Vũ Huy Bình Vũ Viết Kiên Nguyễn Thị Tám Nguyễn Thị Vang Phạm Thị Du Nguyễn Đức Quyền Lại Hải Minh Nguyễn Thị Ngần Trần Thị Lệ Phạm Thị Khuyên Phạm Quốc Toản Nguyễn Việt Cường Lại Thị An Nguyễn Thị Quyên Lưu Thị Mấy Lưu Thị Thùy Lưu Thị Tâm Trần Thị Thu Hiền Trần Thị Vân Trần Tiến Dũng Nguyễn Xuân Tùng Nguyễn Ngọc Thanh An Thị Vinh Xóm - Nga Tân Xóm - Nga Tân Xóm - Nga Tân Xóm - Nga Tân Xóm - Nga Tân Xóm - Nga Tân Xóm - Nga Tân Xóm - Nga Tân Xóm - Nga Tân Xóm - Nga Tân Xóm - Nga Tân Xóm - Nga Tân Xóm - Nga Tân Xóm - Nga Tân Xóm - Nga Tân Xóm - Nga Tân Xóm - Nga Tân Xóm - Nga Tân Xóm - Nga Tân Xóm - Nga Tân Xóm 1- Nga Thủy Xóm 1- Nga Thủy Xóm 1- Nga Thủy Xóm 1- Nga Thủy Xóm 1- Nga Thủy Xóm 1- Nga Thủy Xóm 1- Nga Thủy 4 4 5 3 4 5 4 3 X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X 74 X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 Nguyễn Lệ Thùy Nguyễn Thị Kim Anh Nguyễn Văn Nghị Nguyễn Mạnh Tiến Nguyễn Đình Phương Trần Thị Hải Trần Văn Luân Đỗ Thị Văn Hằng Đỗ Khánh Toàn Đỗ Thị Vân Anh Hoàng Quốc Hoàn Nguyễn Minh Quyết Trần Thị Hà Nguyễn Đức Cân Trần Văn Lâm Trần Thị Hương Trần Văn Trường Trần Thị Xuân Trần Văn Hùng Trần Thị Sâm Trần Thị Nga Hà Quốc Luận Nguyễn Thị Hậu Bùi Thị Phương Thảo Phạm Văn Tuyên Nguyễn Thị Xuân Lê Anh Cương Xóm - Nga Thủy Xóm - Nga Thủy Xóm - Nga Thủy Xóm - Nga Thủy Xóm - Nga Thủy Xóm - Nga Thủy Xóm - Nga Thủy Xóm - Nga Thủy Xóm - Nga Thủy Xóm - Nga Thủy Xóm - Nga Thủy Xóm - Nga Thủy Xóm - Nga Thủy Xóm - Nga Thủy Xóm - Nga Thủy Xóm - Nga Thủy Xóm - Nga Thủy Xóm - Nga Thủy Xóm - Nga Thủy Xóm - Nga Thủy Xóm - Nga Thủy Xóm - Nga Thủy Xóm - Nga Thủy Xóm - Nga Bạch Xóm - Nga Bạch Xóm - Nga Bạch Xóm - Nga Bạch 4 4 4 4 3 4 4 4 4 X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X 75 X X X X 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 Nguyễn Thùy Trang Nguyễn Ngọc Anh Nguyễn Thị Hương Mai Thị Hạnh Nguyễn Mạnh Tùng Trần Thị Hồng Hà Nguyễn Bá Thế Phạm Thị Thúy Phạm Giang Nam Phạm Ngọc Bách Phạm Văn Cường Nguyễn Phú Sơn Lưu Quang Tuấn Lưu Quang Trung Lưu Thị Phương Linh Lưu Thị Huyền Trang Lưu Quang Dũng Phạm Thị Tuất Ngô Đình Hiệp Nguyễn Thị Tuyết Nguyễn Thanh Thái Nguyễn Văn Hùng Lê Văn Tâm Lưu Thị Tâm Nguyễn Đức Trung Nguyễn Thị Nga Phùng Văn Vượng Xóm - Nga Bạch Xóm - Nga Bạch Xóm - Nga Bạch Xóm - Nga Bạch Xóm - Nga Bạch Xóm - Nga Bạch Xóm - Nga Bạch Xóm - Nga Bạch Xóm - Nga Bạch Xóm - Nga Bạch Xóm - Nga Bạch Xóm - Nga Bạch Xóm - Nga Bạch Xóm - Nga Bạch Xóm - Nga Bạch Xóm - Nga Bạch Xóm - Nga Thạch Xóm - Nga Thạch Xóm - Nga Thạch Xóm - Nga Thạch Xóm - Nga Thạch Xóm - Nga Thạch Xóm - Nga Thạch Xóm - Nga Thạch Xóm - Nga Thạch Xóm - Nga Thạch Xóm - Nga Thạch 4 10 4 3 4 5 4 4 4 X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X 76 X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 Ngô Đình Quang Nguyễn Văn Trưởng Đinh Công Hưởng Ngô Văn Hải Đinh Thị Nga Nguyễn Văn Lâm Nguyễn Thị Duyên Nguyễn Văn Thu Đào Đức Chính Đỗ Văn Bình Nguyễn Thị Lan Nguyễn Đức Dũng Nguyễn Thị Hòa Phạm Thành Trung Phạm Văn Hưng Phạm Đức Hạnh Hoàng Văn Sài Hoàng Văn Nguyên Hoàng Văn Ngân Nguyễn Thị Quyên Hoàng Văn Đức Hoàng Thị Vân Hoàng Xuân Thủy Hoàng Trung Đông Hoàng Ngọc Cương Hoàng Văn Hùng Nông Thị Mười Xóm - Nga Thạch Xóm - Nga Thạch Xóm - Nga Thạch Xóm - Nga Thạch Xóm - Nga Thạch Xóm - Nga Thạch Xóm - Nga Thạch Xóm - Nga Thạch Xóm - Nga Thạch Xóm -Nga Lĩnh Xóm -Nga Lĩnh Xóm -Nga Lĩnh Xóm -Nga Lĩnh Xóm -Nga Lĩnh Xóm -Nga Lĩnh Xóm -Nga Lĩnh Xóm -Nga Lĩnh Xóm -Nga Lĩnh Xóm -Nga Lĩnh Xóm -Nga Lĩnh Xóm -Nga Lĩnh Xóm -Nga Lĩnh Xóm -Nga Lĩnh Xóm -Nga Lĩnh Xóm -Nga Lĩnh Xóm -Nga Lĩnh Xóm -Nga Lĩnh 3 3 4 4 4 4 4 4 4 4 X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X 77 X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X 209 210 Lã Văn Bình Lê Văn Tiến Xóm -Nga Lĩnh Xóm -Nga Lĩnh X X 78 X X ... thả 12 nuôi nắng nóng, độ mặn cao, ch a phù hợp với tôm Họ ch n ch đợi mưa Trên 11.000 diện t ch lúa tôm Mỹ Xuyên ch a thả nuôi; Bạc Liêu 10.000 vùng mặn ch a thả nuôi… Trước thực trạng này,... 2.2 Diện t ch đất bị ảnh hưởng xâm nhập mặn hệ thống thuỷ lợi STT Khu vực, quốc gia Diện t ch tự nhiên (triệu ha) Diện t ch bị ảnh hưởng Tỷ lệ (%) So với So với tổng diện t ch diện t ch ảnh tự... nặng đến suất (chiếm 11% diện t ch gieo trồng tỉnh ven biểnđang bị ảnh hưởng nặng xâm nhập mặn) Dự kiến, thời gian tới, diện t ch bị ảnh hưởng khoảng 340.000 (chiếm 35,5% diện t ch tỉnh ven biển