Header Page of 161 T VN Human Papillomavirus (HPV) l tỏc nhõn thng gp nht cỏc nhim trựng lõy truyn qua ng tỡnh dc v l nguyờn nhõn quan trng dn ti ung th c t cung (UTCTC), loi ung th ng hng th hai cỏc loi ung th n gii [1] Hng nm trờn th gii, c tớnh cú khong 529.000 ca mc mi UTCTC, t vong khong 275.000 trng hp, ú 85% tng s cỏc trng hp bnh gp nhng nc ang phỏt trin [2] Mi nm, Chõu cú thờm khong 312.000 bnh nhõn UTCTC, chim 59% trng hp mc mi trờn ton th gii c bit khu vc Nam v ụng Nam , ni cú t l nhim HPV cao nht chõu lc [1], [2] Cựng vi s tng nhanh t l nhim HPV cng ng, UTCTC thc s tr thnh gỏnh nng bnh tt ton cu, gõy nh hng nng n n sc khe v tõm lý ca n gii HPV thuc h Papillomaviridea vi hn 200 genotype khỏc v vt liu di truyn ú ó c xỏc nh khong 100 genotype, v khong 40 genotype HPV ó c xỏc nh niờm mc ng sinh dc ngi [3], [4] Nhng genotype HPV "nguy c cao" gõy tng sinh, lon sn v gõy bin i t bo c t cung dn n ung th thng thuc loi alpha mucosotropic -5, -6, -7, -9, -11 [5], [6] Tỏm genotype HPV (HPV-16, -18, -31, -33, -35, -45, -52, v -58) c thng kờ l nhng genotype ph bin nht, cú liờn quan ti hn 90% cỏc trng hp UTCTC trờn ton th gii v riờng HPV-16, -18 gp 70% cỏc trng hp [7], [8] HPV khụng ch cú mi liờn quan mt thit vi UTCTC m cũn cú vai trũ quan trng s hỡnh thnh ung th hu mụn, õm h, õm o, dng vt, ung th phi v mt s ung th vựng hu hng ng thi, HPV cũn l nguyờn nhõn ca nhiu bnh cnh lõm sng trờn da v niờm mc nh ht cm, sựi mo g sinh dc-hu mụn, u nhỳ qun tr s sinh [9] Hin nay, vc xin phũng chng HPV-16 v HPV-18 ó gúp phn ỏng k vic gim t l UTCTC trờn th gii Tuy nhiờn, s phõn b cỏc genotype HPV li thay i theo tng vựng a lý v theo tng sc tc khỏc Footer Page of 161 Header Page of 161 [10] Hn na, kh nng bo v chộo ca vc xin phũng chng HPV-16, -18 c chng minh l kộm hiu qu hn i vi cỏc genotype "nguy c cao" khỏc (di 1%) [11], [12] Theo kt qu nghiờn cu dch t hc, HPV-16 v HPV-18 l nhng genotype ph bin nht ti chõu u v chõu M [13], ngc li chõu , HPV-16, HPV-52 v HPV-58 l nhng genotype chim t l cao nht [14] Ti Nht Bn, Philippine, i Loan v tnh Chit Giang phớa nam Trung Quc, HPV-52 c xỏc nh l genotype HPV thng gp nht [15], [16], [17], [18] Vỡ vy, nghiờn cu v s phõn b dch t hc genotype HPV liờn quan ti s bin i t bo theo vựng a lý v chng tc l nhng thụng tin rt cn thit cho chng trỡnh trin khai vc xin phũng chng HPV v k hoch trin khai cỏc phng phỏp phỏt hin, sng lc sm HPV cng ng Ti Vit Nam, theo thng kờ ca T chc Y t th gii nm 2010, UTCTC hin ang l loi ung th chim t l cao nht n gii la tui 15 44, vi hn 6000 ca nhim mi (t l: 11,7 trờn 100,000 ph n) v t vong hn 3000 trng hp mi nm [1] iu c bit quan tõm l phn ln cỏc trng hp UTCTC thng c phỏt hin giai on mun, quỏ trỡnh din tin t nhim vi rỳt n ung th thng tri qua mt thi gian di Quỏ trỡnh tin trin t mc lon sn nh, lon sn va, lon sn nng n ung th ti ch (giai on tn thng cú th phc hi) v n giai on ung th xõm nhp cú th kộo di t 10 - 25 nm [19] õy chớnh l c hi cú ý ngha cho vic phỏt hin nhim HPV, sng lc nhng ngi cú nguy c mc UTCTC nhm giỳp quỏ trỡnh iu tr hiu qu cỏc tn thng tin ung th v ung th giai on sm Tuy nhiờn, Vit Nam xột nghim t bo mụ bnh hc (xột nghim Pap smear) v phỏt hin HPV DNA cũn cha ph bin rng rói [20] Hn na, cỏc kt qu nghiờn cu v s phõn b dch t hc HPV cng ng cũn hn ch [14] Vi tm quan trng v ý ngha ca vic cỏc nh genotype HPV cng nh xut phỏt t thc tin nờu trờn, ti "Xỏc nh t l nhim v genotype ca Human Papillomavirus trờn gỏi mi dõm ti Hi Phũng, Vit Nam" c thc hin vi cỏc mc tiờu sau: Footer Page of 161 Header Page of 161 Xỏc nh t l nhim Human Papillomavirus v mt s yu t liờn quan trờn i tng gỏi mi dõm ti Hi Phũng, Vit Nam Kho sỏt s phõn b genotype ca HPV gỏi mi dõm nhim HPV ỏnh giỏ s liờn quan gia s bin i t bo c t cung v cỏc genotype HPV Footer Page of 161 Header Page of 161 CHNG TNG QUAN TI LIU 1.1 c im chung ca Human Papillomavirus (HPV) 1.1.1 Hỡnh thỏi v cu trỳc ca HPV HPV l nhúm vi rỳt cú kớch thc nh, h Papillomavirideae, khụng v, i xng xon c Ht vi rỳt cú ng kớnh 52 - 55nm, v gm 72 n v capsomer Mi n v capsid gm mt pentamer ca protein cu trỳc L1 kt hp vi mt protein L2 (protein ny l thnh phn khỏng nguyờn c s dng phn ng dch c hiu) L2 protein L1 capsomer (Pentamer ca protein L1) DNA hai chui, hỡnh vũng (8kb) Hỡnh 1.1 Ht vi rỳt ca HPV C hai protein cu trỳc u vi rỳt t mó húa: Protein capsid chớnh (L1) cú kớch thc khong 55 kDa v chim khong 80% tng s protein ca vi rỳt Protein capsid ph (L2) cú kớch thc khong 70 kDa [3] 1.1.2 c im cu trỳc v chc nng cỏc gen ca HPV 1.1.2.1 c im cu trỳc HPV cú vt liu di truyn l DNA, mt mch ụi khụng hon chnh, tn ti dng siờu xon hỡnh vũng (circular ds-DNA) B gen ca vi rỳt chim khong 12% trng lng ca ht vi rỳt, chiu di t 7800 n 8000 cp base (bp) ú guanosine v cytosine chim 42% DNA ca vi rỳt liờn kt vi histone ca t bo ch to thnh cu trỳc phc hp ging Chromatin (Chromatin-like complex) Footer Page of 161 Header Page of 161 Cu trỳc b gen ca nhúm Papillomavirus núi chung tng t cỏc loi vt ch, tt c cỏc khung c m ORF (Open Reading Frame) ca vi rỳt u trờn mt chui DNA iu ny cú ngha l tt c cỏc gen ca vi rỳt nm trờn mt mch DNA v quỏ trỡnh phiờn mó xy trờn mt mch nht B gen ca HPV cú 10 khung c m ORF c chia lm hai loi l khung c m sm v khung c m mun tựy theo v trớ ca ORF b gen [21] Hỡnh 1.2 Cu trỳc b gen ca Papillomavirus v HPV 16 [3] B gen ca HPV c chia lm ba vựng quan trng [21]: Vựng iu hũa thng ngun URR (Upstream Regulatory Region) hay cũn c gi l vựng iu hũa di LCR (Long Control Region), cha DNA khụng mó húa, cú chc nng iu hũa quỏ trỡnh chộp DNA v quỏ trỡnh phiờn mó õy l vựng bin ng nht, chim khong 10% chiu di ca b gen, tng ng 800 n 1000 bp tựy theo tng genotype khỏc Trỡnh t vựng URR bao gm: o Trỡnh t tng cng: l ni gn ca cỏc nhõn t phiờn mó nh AP-1, NF1, otc 1, TEF1, TEF2, YY1 o Promoter bao gm cu trỳc TATA v vựng u cho quỏ trỡnh phiờn mó tng hp RNA (P97 HPV16 v P105 HPV18) o im u chộp ORI, cỏc tiu phn kớch hot v mt s chui gen cõm (Silencing gene) Footer Page of 161 Header Page of 161 Vựng gen sm (Early region): Gm gen, ký hiu l E1, E2, E4, E5, E6, E7 v cỏc khung c m ORF Sn phm ca vựng gen ny l cỏc protein chc nng giỳp cho quỏ trỡnh nhõn lờn ca DNA vi rỳt, gõy hin tng tng sinh t bo v gõy bin i t bo, hỡnh thnh t bo bt t Vựng gen mun (Late region): Gm gen tng hp protein L1 v L2, l nhng protein cu trỳc capsid ca vi rỳt õy l vựng gen mó húa mun hn, ú vựng cha gen L1 v gen L2 cũn c gi l vựng chộp mun 1.1.2.2 Chc nng cỏc gen v sn phm ca gen HPV Chc nng gen E1 HPV l vi rỳt s dng hon ton cỏc thnh phn t bo ch chộp DNA Gen E1 l mt hai vựng gen bo tn nht ca HPV (cựng vi L1) mó húa cỏc protein chc nng cú vai trũ cn thit cho quỏ trỡnh chộp DNA v plasmid Gen E1 gn vo v trớ u ca quỏ trỡnh nhõn lờn (ori), thc hin quỏ trỡnh chia tỏch DNA (helicase) v giỳp cỏc chui gen ca vi rỳt dui quỏ trỡnh chộp Hot ng thỏo xon ca gen E1 khụng ph thuc ATP Ti c th sng, gen E1 v E2 úng vai trũ quan trng iu chnh quỏ trỡnh nhõn lờn ca vi rỳt Gen E2 cũn cú kh nng gn vi chui DNA c hiu (v trớ gn E2 - E2BSs) v protein E1 Tuy nhiờn, c hai chc nng ca E2 u gen E1 iu chnh Trong quỏ trỡnh chộp vi rỳt, cú nhiu thnh phn t bo ph thuc gen E1 nh DNA polymerase, chaperone protein, histone H1 v yu t chộp A vỡ gen E1 cú kh nng trc tip thỳc y cỏc thnh phn ny Chc nng gen E2 Ngoi chc nng chộp DNA ca vi rỳt, gen E2 cũn úng vai trũ ch o quỏ trỡnh phiờn mó cng nh quỏ trỡnh iu hũa gii mó v trỡ chui gen vi rỳt ngoi nhim sc th Chc nng iu hũa gii mó ca gen E2 c thc hin s gn kt vi E2BSs chui gen ca vi rỳt cú ỏi lc vi gen E2 v nhng v trớ liờn quan ny xỏc nh hiu qu ca gen E2 quỏ trỡnh gii mó Footer Page of 161 Header Page of 161 chui gen ca HPV nhúm "nguy c cao", gen E2 cú kh nng c ch quỏ trỡnh chộp t yu t thỳc y bc l cỏc gen sm ca vi rỳt, ú gen HPV nhúm "nguy c cao" xõm nhp vo nhim sc th vt ch s lm tng kh nng bc l gen gõy ung th E6 v E7 Chc nng gen E1^E4 Ging nh cỏc protein khỏc ca HPV, protein iu hũa E1^E4 l sn phm c to t mRNA kt ni vũng m dch chuyn gen E1 v E4, cú chc nng giỳp cho quỏ trỡnh trng thnh v phúng thớch vi rỳt t bo m khụng lm tan t bo ch Gen E1^E4 cha dng chớnh tỏc ng vo chu k sng ca vi rỳt gm: (1) Dng gen cha nhiu leucine u tn cựng N liờn quan n keratin v cn thit cho nhõn lờn ca DNA; (2) Vựng cha nhiu proline on trung tõm, cha v trớ threonine cn thit cho khong ngh ca chu k t bo ti giai on G2/M v gii mó ca phc hp cyclinB/cdk1 bo tng; (3) u tn cựng C cha domain n dng kiu niờm mc v iu hũa kh nng gen E1^E4 to s olimerize, gn vi DEAD-box RNA helicase v to s phỏ v h thng si keratin Chc nng gen E5 Gen E5 mó húa cho sn phm l protein E5, mt protein chui ụi k nc, kớch thc nh nm phn mng Golgi v li nguyờn sinh cht ca t bo, cn thit cho quỏ trỡnh xõm nhp v tn ti ca vi rỳt t bo ch Protein E5 l yu t tỏc ng giai on u ca quỏ trỡnh xõm nhim, to cỏc phc hp vi cỏc th th ca yu t kớch thớch tng trng v bit húa t bo ng thi giỳp cho vi rỳt ln trn ỏp ng dch ca ch th Mt khỏc, protein E5 cũn cú vai trũ vic ngn chn s cht theo chng trỡnh (apoptosis) ca t bo cú s sai hng chớnh vi rỳt gõy Kh nng ca E5 gõy nờn s bin i ca t bo gen E5 cú kh nng hot húa receptor ca yu t phỏt trin v c ch ATPase khụng bo Chc nng gen E6 [4] Footer Page of 161 Header Page of 161 Gen E6 mó húa cho protein E6, gm khong 150 acid amin hỡnh thnh cu trỳc Cys-X-X-Cys gn vi km (Zn) iu hũa, mó húa cho khung c m ORF u tiờn chui gen ca HPV v l mt cỏc protein gõy ung th chớnh ca HPV Ba chc nng chớnh ca gen E6 cng l ba chc nng rt nguy him i vi t bo vt ch: (1) Protein E6 ca HPV nhúm nguy c cao liờn kt hoc khụng liờn kt vi protein E7 gõy kớch thớch t bo ch phõn chia mnh m v s phõn chia ny l mói mói, gõy bt t húa t bo Protein E6 cú kh nng gõy quỏ sn bng cỏch c ch chu k ngh ca vũng t bo s phỏ hy DNA v gõy thỳc y s tin trin ca t bo Kh nng gõy ung th ca E6 c iu hũa bi kh nng hot ng nh giỏ v iu hũa tng tỏc protein vi protein Mt s tng tỏc protein m c mó húa trờn chui E6 gm: p53, protein liờn quan n E6 (E6AP), protein gn vi E6 (E6BP), c-myc, p300/CBP, paxillin, protein PDZ, yu t iu hũa interferon v ng phn ca Bcl-2 (Bak) (2) Tng tỏc vi p53 thụng qua s liờn kt gia E6 vi E6AP bng liờn kt ligand, to thoỏi trin ca p53 (yu t gii mó v c ch ung th, cú vai trũ iu hũa chớnh hot ng c ch tng hp DNA thụng qua chu k ngh ca vũng t bo) Bỡnh thng, cú tớn hiu phỏ hy t bo hoc cú s nhõn lờn sai ca DNA, gen c ch ung th p53 c hot húa s chuyn vũng t bo sang chu k ngh hoc gõy cht t bo theo chng trỡnh (apotosis) thụng qua hot ng gii mó ca gen Hn na, E6 cũn cú kh nng gn kt vi protein PDZ dn n s thoỏi trin ca protein PDZ, mt protein c bo tn quỏ trỡnh tin húa, cn thit cho s phỏt trin, kt dớnh, tng sinh, bit húa v trỡ chu k sng ca t bo (3) Liờn kt vi gen ras quỏ trỡnh bt t húa t bo v kớch thớch s phỏt trin ca NIH 3T3, ng thi hot húa promoter E2 ca Adenovirus Chc nng gen E7 [4], [7] Footer Page of 161 Header Page of 161 Protein E7 c mó húa t gen E7 gm 98 acid amin, nh hn protein E6 nhng cng cú vai trũ khụng kộm phn quan trng c ch gõy ung th t bo ch Hot ng chc nng ca E7 c ch gõy ung th (1) protein E7 cú vựng bo tn u tn cựng N v cú domain gn Km u C giỳp liờn kt cht ch hn vi E6, h tr c ch gõy bt t húa t bo; (2) E7 cha motif gn protein pocket (LXCXE) giỳp E7 gn kt vi cỏc gen c ch u (nh pRb) hoc gn vi protein pocket khỏc l p107 v p130 lm gii phúng mt s lng ln yu t phiờn mó E2F t do, kớch thớch quỏ trỡnh phiờn mó, kộo di tui th t bo Protein E7 ca HPV nhúm nguy c cao cng nh ca nhúm nguy c thp u cú kh nng gn kt vi protein pocket Tuy nhiờn, s u tiờn gn kt ca protein E7 vi protein pocket khỏc gia hai nhúm HPV i lc liờn kt ny nhng type nguy c cao cao gp 10 ln so vi nhng type nguy c thp Thụng thng, pRb b thy phõn sm chu k ca t bo giai on phosphorin húa, pRb ngn vi yu t chộp E2F/DP (phc hp hot húa chộp iu khin s bc l cỏc gen giai on S) gõy c ch quỏ trỡnh hot húa phc hp chộp Sang giai on G1 mun, pRb c phosphorine húa bi phc hp cyclin/cdk, gii phúng phc hp E2E/DP ú cỏc gen thỳc y giai on S c hot húa v gii mó Trong trng hp nhim HPV, s bc l gen E7 khụng cn quỏ trỡnh phosphorine húa pRb hot húa phc hp chộp E2F/DP S kt hp ca E7 vi pRb ó c kh phosphorin dn n gii phúng phc hp E2F/DP t pRb v hot húa tip theo ca phc hp E2F Do ú, s bt hot E7 ca pRb to iu kin cho HPV cú kh nng vt qu s c ch pRb chu k t bo Chc nng gen L1 v L2 L1 v L2 l hai vựng gen cu trỳc cũn gi l vựng gen mó húa mun cho protein v capsid chớnh v ph Trờn kớnh hin vi in t, v capsid ca HPV cha 72 capsomere cú cu trỳc vũng by cnh trờn hng ro dng li Footer Page of 161 Header Page 10 of 161 10 icosahedral T=7 vi kớch thc ng kớnh khong 55nm Gen L1 l vựng bo tn nht ca vi rỳt v c dựng phỏt hin cng nh phõn loi Papillomavirus Thnh phn ca v capsid vi rỳt gm protein capsid chớnh L1, v capsid ph L2 Khi ch gen L1 bc l, cú th hỡnh thnh cỏc ht gi vi rỳt hoc phõn t ging vi rỳt (Virus like particles, VLPs), cỏc thnh phn ny khú phõn bit vi vi rỳt thc s v úng vai trũ quyt nh sn xut vi rỳt, sn xut vc xin Nu L2 bc l cựng vi L1, nú cng gúp phn to VLPs, nhng L2 khụng cn thit cho vic hỡnh thnh v capsid L1 v L2 bc l c hiu hu ht lp ngoi cựng ca t bo sng (ni gii phúng cỏc vi rỳt mi c hỡnh thnh) Mc dự L2 khụng c bit cn thit cho vic hỡnh thnh v capsid nhng cú vai trũ quan trng chu k sng v quỏ trỡnh xõm nhp ca vi rỳt L2 cú kh nng to s gn kt gia receptor b mt t bo vi actin v vi PML, cn thit cho giai on u ca quỏ trỡnh xõm nhim 1.2 Phõn loi HPV 1.2.1 Lch s phõn loi Ban u, Papillomavirus c xp cựng nhúm vi Polyomavirus thuc h Papovaviridae Tờn h Papovaviridae c t theo hai ch cỏi u ca cỏc vi rỳt u tiờn c phõn loi h vi rỳt ny: rabbit papillomavirus, mouse polyomavirus v simian vacuolating virus (SV40) [21] c im chung ca cỏc vi rỳt h Papovaviridae l cú kớch thc nh, khụng v bc, capsid hai mi mt v DNA gm hai chui tn ti dng siờu xon hỡnh vũng Tuy nhiờn, so sỏnh v kớch thc, Papillomavirus (khong 55nm) cú kớch thc ln hn so vi Polyomavirus (khong 45nm) Da trờn s khỏc bit v ny, h Papovaviridae chia lm hai nhúm l Polyomavirus (bao gm cỏc Polyomavirus v SV40) v Papillomavirus [21] Hn na, nhng nghiờn cu v sinh hc chc nng v sinh hc phõn t ó cho thy s khỏc bit rừ rng v c im di truyn cng nh tớnh cht sinh vt hc ca hai nhúm vi rỳt, t ú cho phộp phõn loi Papillomavirus mt cỏch hon chnh v tỏch hon ton riờng bit nhúm Polyomavirus Nh vy, tt c Footer Page Papillomavirus 10 of 161 ch l mt nhúm nht, thuc h Papillomaviridae [7], [21], [23] Header Page 137 of 161 96 Jones J., Powell N.G., Hibbitts S., et al (2009) Comparison of the PapilloCheck DNA micro-array Human Papillomavirus detection assay with Hybrid Capture II and PCR-enzyme immunoassay using the GP5/6+ primer set J Clin Virol 10:100-104 97 Ermel A., Qadadri B., Brown D., et al (2010) Human papillomavirus detection and typing in thin prep cervical cytologic specimens comparing the Digene Hybrid Capture II Assay, the Roche Linear Array HPV Genotyping Assay, and the Kurabo GeneSquare Microarray Assay J Virol Methods 169(1):154-61 98 Gheit T., Landi S., Tommasino M., et al (2006) Development of a sensitive and specific assay combining multiplex PCR and DNA microarray primer extension to detect high-risk mucosal human papillomavirus types J Clin Microbiol 44:20252031 99 Inglis S, Shawb A., Koenig S (2006) Chapter 11: HPV vaccines: Commercial Research & Development Vaccine 24: 99105 100 Molijn A., Kleter B., Quint W., van Doorn L.J (2005) Molecular diagnosis of human papillomavirus (HPV) infections J Clin Virol 32 Suppl 1:S43-51 101 Qu W., Jiang G., Burk R.D., et al (1997) PCR detection of human papillomavirus: Comparison between MY09/MY11 and GP5+/GP6+ primer systems J ClinMicrobiol 35: 13041310 102 Christopher P., Derek W., Quade B.J (2003) Cervical Cancer Screening: From the Papanicolaou Smear to the Vaccine Era Journal of Clinical Oncology 21(10): 224-230 103 Paavonen J., Salmerún J., F Struyf F., et al (2009) Efficacy of human papillomavirus (HPV)-16/18AS04-adjuvanted vaccine against cervical infection and precancer caused by oncogenic HPV types (PATRICIA): final analysis of a double-blind, randomised study in young women Lancet 10(374): 301314 Footer Page 137 of 161 Header Page 138 of 161 104 Nielsen A., Kjaer S.K., Munk C., Iftner T (2008) Type-specific HPV infection and multiple HPV types: prevalence and risk factor profile in nearly 12,000 younger and older Danish women Sex Transm Dis.35: 276282 105 van der Graaf Y., Molijn A., van den Tweel J., et al (2002) Human papillomavirus and the long-term risk of cervical neoplasia Am J Epidemiol 156:158 64 106 Herrero R., Hildesheim A., Bratti C., et al (2000) Population-based study of human papillomavirus infection and cervical neoplasia in rural Costa Rica J Natl Cancer Inst 2000;92:464 74 107 Fife K.H., Cramer H.M., Schroeder J.M., Brown D.R (2001) Detection of multiple human papillomavirus types in the lower genital tract correlates with cervical dysplasia J Med Virol 64:550 108 WHO (2005) World Health Survey, Vietnam Available at: http://www.who.int/healthinfo/survey/whsvnm-vietnam.pdf 109 Domingo E.J., Noviani R., Quinn M.A., et al (2008) Epidemiology and Prevention of Cervical Cancer in Indonesia, Malaysia, the Philippines, Thailand and Vietnam Vaccine.26S M71M79 110 Pista A., de Oliveira C.F., Real O., et al (2012) Risk factors for human papillomavirus infection among women in Portugal: The CLEOPATRE Portugal Study Int J Gynaecol Obstet 118:112-116 111 Spinillo A., Dal Bello B., Gardella B., et al (2009) Multiple human papillomavirus infection and high grade cervical intraepithelial neoplasia among women with cytological diagnosis of atypical squamous cells of undetermined significance or low grade squamous intraepithelial lesions Gynecol Oncol 113: 115119 Footer Page 138 of 161 Header Page 139 of 161 112 Bosch F.X., Lorincz A., Munoz N., et al (2002) The causal relation between human papillomavirus and cervical cancer J Clin Pathol 55: 244 265 113 Greenberg J., Magder L., Aral S (2002) Age at first coitus: a marker for risky sexual behavior in women Sex Transm Dis 19:331334 114 Jessica A., Susan L., Burd D., et al (2002) Mediators of the Association Between Age of First Sexual Intercourse and Subsequent Human Papillomavirus Infection Pediatric 109 (10) 115 Nicol A.F., Fernandes A.T.G., Bonecini-Almeida M.G (2005) Immune response in cervical dysplasia induced by human papillomavirus: the influence of human immunodeficiency virus-1 coinfection Review Mem Inst Oswaldo Cruz 100(1): 1-12 116 Grayman J.H., Nhan D.T., Minh T., et al (2005) Factors associated with HIV testing, condom use, and sexually transmitted infections among female sex workers in Nha Trang, Vietnam AIDS Behav 9(1):41-51 117 zur Hausen H (2009) Papillomaviruses in the causation of human cancers a brief historical account Virology 384, 260265 118 Schwarz E., Freese U.K., zur Hausen H.,et al (1985) Structure and transcription of human papillomavirus sequences in cervical carcinoma cells Nature 314(6006):111-4 119 Elizabeth I., Garner O (2003) Cervical Cancer: Disparities in Screening, Treatment, and Survival Cancer Epidemiology, Biomarkers & Prevention 12: 242247 120 Yugawa T., Kiyono T (2009) Molecular mechanisms of cervical carcinogenesis by high-risk human papillomaviruses: novel functions of E6 and E7 oncoproteins Reviews in Medical Virology 97-113 Footer Page 139 of 161 Header Page 140 of 161 B GIO DC V O TO B Y T TRNG I HC Y H NI ========= HONG TH THANH HUYN Xác định tỷ lệ nhiễm genotype Human Papillomavirus gái mại dâm Hải Phòng, Việt Nam CHUYấN NGNH: HểA SINH Y HC Mó s: 62720112 LUN N TIN S Y HC C khoa hc: GS.TS HIROSHI ICHIMURA Hng dn khoa hc: GS.TS T THNH VN PGS.TS TRN VN HP Footer Page 140 of 161 Header Page 141 of 161 H NI 2014 LI CM N Li u tiờn tụi mun c by t l lũng bit n sõu sc nht ti Thy T Thnh Vn, GS.TS Phú Hiu trng Trng i hc Y H Ni, l ngi hng dn khoa hc, ó luụn giỳp tụi, tn tỡnh truyn t nhng kin thc v nhng kinh nghim quý bỏu tụi cú th hon thnh lun ỏn Nhng kt qu tụi t c ngy hụm ny cú s dy cụng vun p ca Thy, Ngi tụi luụn kớnh trng Tụi xin by t li cm n sõu sc ti PGS.TS Trn Vn Hp, phú ch tch Hi Gan mt Vit Nam, Ch tch Hi ng Trung tõm nghiờn cu phũng chng ung th, giỏo viờn ng hng dn Thy ó luụn nhit tỡnh giỳp , ch bo, ng viờn tụi quỏ trỡnh hc v thc hin nghiờn cu tụi cú th hon thnh lun ỏn ny Tụi xin by t lũng cm n trõn trng ti GS.TS Hiroshi Ichimura, Trng khoa Virus hc v hp tỏc Sc khe Quc t,Trng i hc Kanazawa, Nht Bn, l ngi ó tn tỡnh giỳp , trc tip hng dn tụi thc hin nghiờn cu, to mi iu kin thun li tụi hon thnh lun ỏn ngy hụm Tụi xin mói khc ghi s tn tõm ca Ngi Thy, GS.TS Phm Vn Thc, Hiu trng Trng i hc Y Hi Phũng Thy l ngi luụn nh hng cho tụi nghiờn cu, truyn dy cho tụi bit bao kin thc khoa hc v cuc sng S trng thnh ca tụi trờn mi bc ng khoa hc cng nh s nghip u cú bn tay v úc ca Thy S ng viờn, giỳp v dỡu dt ca Thy ó cho tụi thờm ngh lc vt lờn chớnh mỡnh, vt lờn nhng khú khn tr ngi Footer Page 141 of 161 Header Page 142 of 161 Bng tỡnh cm yờu mn v li cỏm n chõn thnh, tụi xin gi ti cỏc Thy Cụ, cỏc anh ch v cỏc bn ng nghip Trung tõm nghiờn cu GenProtein ca Trng i hc Y H Ni ó quan tõm, giỳp , h tr tụi quỏ trỡnh thc hin nghiờn cu v hon thnh lun ỏn Tụi xin gi li cm n trõn trng ti: - Ban Giỏm hiu, Phũng o to sau i hc, B mụn Húa sinh, Trng i hc Y H Ni - Ban Giỏm hiu, B mụn Húa sinh, Khoa C nhõn k thut Y hc, Khoa xột nghim Trng i hc Y Hi Phũng - Ban lónh o cựng ton th cỏc nghiờn cu viờn v thnh viờn ca Khoa Virus hc, Khoa gii phu bnh Trng i hc Kanazawa, Nht Bn - Ban Lónh o cựng ton th cỏn b v nhõn viờn ca Trung tõm phc hi nhõn phm Thanh Xuõn, Hi Phũng Tụi xin gi li cm n ti cỏc i tng nghiờn cu ó tỡnh nguyn hp tỏc giỳp tụi thc hin c nghiờn cu ny Cui cựng, tụi xin ghi nh cụng n sinh thnh, nuụi dng v tỡnh yờu thng ca Cha m tụi, Cha m Chng cựng s ng h, ng viờn, thng yờu chm súc, khớch l ca Chng, v anh ch em gia ỡnh, nhng ngi ó luụn bờn tụi, l ch da vng chc tụi yờn tõm hc v hon thnh lun ỏn Hi Phũng, thỏng nm 2014 Hong Th Thanh Huyn Footer Page 142 of 161 Header Page 143 of 161 LI CAM OAN Tụi xin cam oan: õy l cụng trỡnh nghiờn cu khoa hc ca riờng tụi, tt c nhng kt qu v s liu lun ỏn chớnh tụi thc hin Tt c s liu v kt qu c trỡnh by lun ỏn l trung thc, mt phn ó c cụng b trờn cỏc khoa hc chuyờn ngnh nc v nc ngoi Phn cũn li lun ỏn cha c cụng b bt k cụng trỡnh nghiờn cu no khỏc Tỏc gi lun ỏn Hong Th Thanh Huyn Footer Page 143 of 161 Header Page 144 of 161 Nghiờn cu c thc hin da trờn tha thun hp tỏc nghiờn cu khoa hc gia Trng i hc Y Hi Phũng, Vit Nam v Khoa Y Trng i hc Kanazawa, Nht Bn vi ti hp tỏc nghiờn cu "Giỏm sỏt cỏc bnh lõy truyn qua ng tỡnh dc i tng gỏi mi dõm ti Hi Phũng, Vit Nam" i din phớa Vit Nam: GS.TS PHM VN THC i din phớa Nht Bn: GS.TS HIROSHI ICHIMURA Footer Page 144 of 161 Header Page 145 of 161 DANH MC CC CH VIT TT ASC-H Atypical squamous cell cannot exclude high-grade squamous intraepithelial lesion T bo biu mụ vy khụng in hỡnh nhng cha loi tr tn thng ni biu mụ vy cao ASC-US Atypical squamous cell of undetermined significance T bo biu mụ vy khụng in hỡnh, ý ngha cha xỏc nh bp base pair Cp baz C trachomatis Clamydia trachomatis CIN Cervical intraepithelial neoplasia Tõn sn ni biu mụ DNA DeoxyRibonucleic Acid dNTP Deoxyribonucleotide triphosphate EDTA EthyleneDiamineTetraacetic Acid FDA United State Food and Drug Administration Cc qun lý thc phm v dc phm Hoa K G3PDH Glyceraldehyde 3-phosphate dehydrogenase Gp Glycoprotein HBV Hepatitis B virus Vi rỳt viờm gan B HCV Hepatitis C virus Vi rỳt viờm gan C HIV Human immunodeficiency virus Vi rỳt gõy suy gim dch mc phi ngi HPV Human Papillomavirus Vi rỳt gõy u nhỳ ngi Footer Page 145 of 161 Header Page 146 of 161 HSIL High-grade squamous intraepithelial lesion Tn thng ni biu mụ vy cao LCR Long Control Region Vựng iu hũa di LSIL Low-grade squamous intraepithelial lesion Tn thng ni biu mụ vy thp N gonorrhoeae Neisseria gonorrhoeae NILM Negative for Intraepithelial lesion or malignancy Khụng cú tn thng biu mụ hoc tn thng ỏc tớnh OD Optical Density Mt quang PCR Polymerase Chain Reaction Phn ng khuch i chui RNA RiboNucleic Acid SD Standard Deviation lch chun SDS Sodium Dodecyl Sulphate STIs Sexually Transmitted Infections Nhim trựng lõy truyn qua ng tỡnh dc TM Melting temperature Nhit bin tớnh IARC International Agency for Research on Cancer T chc nghiờn cu ung th quc t Footer Page 146 of 161 Header Page 147 of 161 MC LC T VN CHNG 1: TNG QUAN TI LIU 1.1 c im chung ca Human Papillomavirus 1.1.1 Hỡnh thỏi v cu trỳc ca HPV 1.1.2 c im cu trỳc v chc nng cỏc gen ca HPV 1.2 Phõn loi HPV 10 1.2.1 Lch s phõn loi 10 1.2.2 Phõn loi HPV 11 1.3 Chu k sng ca HPV 14 1.4 C ch gõy bnh ca HPV 16 1.5 ng lõy truyn, cỏc yu t nguy c gõy nhim HPV 17 1.5.1 ng lõy truyn ca HPV 17 1.5.2 Cỏc yu t nguy c gõy nhim HPV 18 1.6 Cỏch phũng nhim HPV 18 1.7 Cỏc bnh lý thng gp HPV v cỏc iu tr 18 1.7.1 Cỏc bnh lý thng gp HPV 18 1.7.2 iu tr 19 1.8 Cỏc phng phỏp phỏt hin HPV mc phõn t v xột nghim mụ bnh hc 19 1.8.1 Cỏc phng phỏp phỏt hin HPV mc phõn t 19 1.8.2 Xột nghim mụ bnh hc 27 1.9 Tỡnh hỡnh nhim HPV ti Vit Nam v trờn th gii 27 CHNG 2: I TNG V PHNG PHP NGHIấN CU 29 2.1 i tng nghiờn cu 29 2.2 Phng phỏp nghiờn cu 30 2.2.1 Thit k nghiờn cu 30 Footer Page 147 of 161 Header Page 148 of 161 2.2.2 Thu thp mu nghiờn cu 31 2.3 Quy trỡnh k thut phõn tớch mu nghiờn cu 32 2.3.1 S quy trỡnh phõn tớch mu nghiờn cu 33 2.3.2 Quy trỡnh k thut phỏt hin HPV DNA v xỏc nh genotype HPV 33 2.3.3 Quy trỡnh k thut xột nghim t bo c t cung theo phng phỏp Papanicolaous 49 2.4 X lý s liu 51 2.5 o c nghiờn cu Y hc 51 CHNG 3: KT QU NGHIấN CU 52 3.1 T l nhim HPV i tng gỏi mi dõm ti Hi Phũng v mt s yu t liờn quan 52 3.1.1 T l nhim HPV i tng gỏi mi dõm ti Hi Phũng 52 3.1.2 Mt s yu t liờn quan n t l nhim HPV trờn gỏi mi dõm ti Hi Phũng 55 3.2 S phõn b genotype HPV trờn gỏi mi dõm ti Hi Phũng 63 3.2.1 Kt qu xỏc nh genotype HPV bng phng phỏp DNA microarray v phng phỏp gii trỡnh t sau tỏch dũng 63 3.2.2 S phõn b v tỡnh trng n a nhim genotype HPV 70 3.3 Mi liờn quan gia bin i t bo c t cung v genotype HPV 80 3.3.1 Kt qu xột nghim t bo c t cung trờn gỏi mi dõm ti Hi Phũng 80 3.3.2 Mi liờn quan gia bin i t bo c t cung v HPV 81 3.3.3 Mi liờn quan gia bin i t bo c t cung v mt s yu t nguy c khỏc 83 CHNG 4: BN LUN 85 4.1 T l nhim HPV trờn gỏi mi dõm ti Hi Phũng v mt s yu t liờn quan 85 4.1.1 T l nhim HPV trờn gỏi mi dõm ti Hi Phũng 85 Footer Page 148 of 161 Header Page 149 of 161 4.1.2 Mt s yu t liờn quan n t l nhim HPV trờn gỏi mi dõm ti Hi Phũng 91 4.2 S phõn b genotype HPV gỏi mi dõm ti Hi Phũng 102 4.2.1 Xỏc nh genotype HPV bng phng phỏp DNA microarray v phng phỏp gii trỡnh t sau tỏch dũng 102 4.2.2 S phõn b v tỡnh trng n a nhim genotype HPV 107 4.3 Mi liờn quan gia bin i t bo c t cung v genotype HPV 117 4.3.1 Kt qu xột nghim t bo c t cung trờn gỏi mi dõm ti Hi Phũng 117 4.3.2 Mi liờn quan gia bin i t bo c t cung v HPV 119 4.3.3 Mi liờn quan gia bin i t bo c t cung v mt s yu t nguy c khỏc 121 KT LUN 123 CC CễNG TRèNH NGHIấN CU C CễNG B Cể LIấN QUAN Cể LIấN QUAN N NI DUNG LUN N TI LIU THAM KHO PH LC Footer Page 149 of 161 Header Page 150 of 161 DANH MC BNG Bng 1.1 T l nhim HPV trờn gỏi mi dõm mt s nc trờn th gii 29 Bng 2.2 Trỡnh t nucleotide ca cỏc mi GP5+/GP6+ 34 Bng 3.1 Mi liờn quan ca tui, tỡnh trng hụn nhõn, trỡnh hc vn, tỡnh trng hỳt thuc lỏ v s dng ma tỳy n t l nhim HPV 55 Bng 3.2 Bng 3.3 Mi liờn quan ca tin s sn ph khoa n t l nhim HPV 57 Mi liờn quan ca cỏc bnh lõy truyn qua ng tỡnh dc n t l nhim HPV 59 Bng 3.4 Kt qu phõn tớch hi quy a bin gia mt s yu t liờn Bng 3.5 quan cú ý ngha thng kờ vi tỡnh trng nhim HPV 61 Kt qu xỏc nh genotype HPV bng gii trỡnh t gen sau tỏch dũng 65 Bng 3.6 S phõn b genotype HPV trờn gỏi mi dõm ti Hi Phũng 70 Bng 3.7 Tỡnh trng n nhim v a nhim genotype HPV trờn gỏi mi dõm ti Hi Phũng 72 Bng 3.8 Mi liờn quan ca la tui v tỡnh trng n, a nhim genotype HPV 74 Bng 3.9 Mi liờn quan ca tỡnh trng hụn nhõn v tỡnh trng n, 75a nhim genotype HPV 75 Bng 3.10 Mi liờn quan ca tỡnh trng hỳt thuc lỏ v tỡnh trng n, a nhim genotype HPV 76 Bng 3.11 Mi liờn quan ca tin s cú thai v tỡnh trng n, a nhim genotype HPV 77 Bng 3.12 Mi liờn quan ca tỡnh trng nhim HIV v tỡnh trng n, a nhim genotype HPV 78 Bng 3.13 Mi liờn quan ca tỡnh trng nhim C.trachomatis v tỡnh trng n, a nhim genotype HPV 79 Bng 3.14 Kt qu xột nghim t bo c t cung trờn gỏi mi dõm ti Hi Phũng 80 Bng 3.15 Mi liờn quan gia bin i t bo c t cung v HPV 82 Bng 3.16 Mi liờn quan gia bin i t bo c t cung v mt s yu t nguy c khỏc 84 Footer Page 150 of 161 Header Page 151 of 161 DANH MC HèNH Hỡnh 1.1 Ht vi rỳt ca HPV Hỡnh 1.2 Cu trỳc b gen ca Papillomavirus v HPV 16 Hỡnh 1.3 Cõy ph h ca 118 genotype Papillomavirus da trờn trỡnh t gen vựng L1 ORF Chui gen c x lý bng phn mm Phylip version 3.572 v phõn tớch ph h bng Treeview program 12 Hỡnh 1.4 Chu k sng ca HPV 16 Hỡnh 1.5 Phng phỏp lai phõn t phỏt hin HPV 20 Hỡnh 1.6 Phng phỏp lai hunh quang ti ch phỏt hin HPV 22 Hỡnh 1.7 S phõn b t l nhim HPV c tớnh trờn th gii 28 Hỡnh 2.1 Kit xỏc nh genotype HPV bng k thut DNA microarray 36 Hỡnh 2.2 Genotype HPV phỏt hin bng k thut DNA microarray trờn mỏy scan 45 Hỡnh 2.3 Vect tỏch dũng pCRđ2.1 47 Hỡnh 3.1 Kt qu kim tra tinh sch v nh lng nng DNA tng s trờn mỏy NanoDrop 52 Hỡnh 3.2 Kt qu khuch i 140 bp vựng gen L1 HPV bng phn ng PCR vi mi GP5+/GP6+ original v GP5+/GP6+ modified 53 Hỡnh 3.3 Hỡnh 3.4 Kt qu xỏc nh genotype HPV bng k thut DNA microarray 63 Kt qu bin np vect tỏi t hp vo t bo kh bin E.coli chng InVF 64 Hỡnh 3.5 Kt qu gii trỡnh t gen sau tỏch dũng(móu HPV-2-068 khuch Hỡnh 3.6 i bng phn ng PCR s dng mi GP5+/GP6+ modified) 67 So sỏnh kt qu gii trỡnh gen sau tỏch dũng (mu HPV-2-068) vi trỡnh t gen ó cụng b trờn GeneBank 68 Hỡnh 3.7 S kt qu xỏc nh t l nhim v genotype HPV trờn gỏi mi dõm ti Hi Phũng 69 Hỡnh 3.8 Hỡnh 3.9 S phõn b genotype HPV trờn gỏi mi dõm ti Hi Phũng 71 Tỡnh trng n nhim v a nhim genotype HPV gỏi mi dõm ti Hi Phũng 73 Hỡnh 3.10 Kt qu xột nghim t bo c t cung trờn gỏi mi dõm ti Hi Phũng 80 Footer Page 151 of 161 ... 161 Header Page of 161 Xác định tỷ lệ nhiễm Human Papillomavirus số yếu tố liên quan đối tượng gái mại dâm Hải Phòng, Việt Nam Khảo sát phân bố genotype HPV gái mại dâm nhiễm HPV Đánh giá liên... tầm quan trọng ý nghĩa việc định genotype HPV xuất phát từ thực tiễn nêu trên, đề tài "Xác định tỷ lệ nhiễm genotype Human Papillomavirus gái mại dâm Hải Phòng, Việt Nam" thực với mục tiêu sau:... 44% tỷ lệ nhiễm chung nam giới 7,9% [8] Tại Việt Nam, tỷ lệ nhiễm HPV cộng đồng dân cư nữ từ 2% đến 10,9% thay đổi theo vùng địa lý, miền Nam Việt Nam có tỷ lệ nhiễm HPV cao miền Bắc Việt Nam