Li gii thiu L mt quc gia cú vựng bin rng (gp ln din tớch lónh th t lin), b bin di (trờn 3260 km, khụng k b cỏc o) v nhiu o (hn 3000 o ln nh, bao gm hai qun o Hong Sa v Trng Sa), Vit Nam luụn coi trng v trớ chin lc ca bin i vi s nghip phỏt trin v bo v ch quyn t nc Bờn cnh nhng tim nng to ln m bin em li, quỏ trỡnh khai thỏc, s dng bin, o v vựng b bin nc ta ang ng trc nhng thỏch thc nh nhu cu s dng khụng gian cho cỏc hot ng tng kộo theo s gia tng mõu thun li ớch v tranh chp khụng gian phỏt trin; ti nguyờn v mụi trng bin bin i theo chiu hng xu, c bit khu vc ca sụng-ven bin Ngoi ra, Vit Nam cũn l mt nhng quc gia d b tn thng trc cỏc tỏc ng ca bin i khớ hu v nc bin dõng ú l nhng thỏch thc v ro cn ln khụng ch ngn hn m c di hn, nh hng khụng nh n mc tiờu phỏt trin bn vng bin, vựng ven bin v hi o Hi ngh Ban Chp hnh Trung ng ng (khoỏ X) ó thụng qua Ngh quyt s 09 ngy 9/2/2007 v "Chin lc bin Vit Nam n nm 2020, ú nhn mnh n mc tiờu a nc ta phn u tr thnh mt quc gia mnh v bin, lm giu t bin trờn c s phỏt huy mi tim nng t bin, phỏt trin ton din cỏc ngnh, ngh bin vi c cu phong phỳ, hin i, to tc phỏt trin nhanh, hiu qu v bn vng Ngy 21 thỏng nm 2012, Lut Bin Vit Nam c Quc hi nc ta thụng qua cng cp n vic s dng, qun lý, bo v cỏc vựng bin, o v phỏt trin kinh t bin ca Vit Nam Theo ú, Lut ny cng yờu cu trin khai thc hin quy hoch s dng bin u tiờn u t phỏt trin kinh t bin, ven bin nc ta ũi hi phi tng cng qun lý nh nc tng hp v thng nht i vi bin v hi o, ú phi thc thi qun lý phỏt trin hiu qu CC THễNG TIN KH&CN QUC GIA t chc biờn son tng quan: QUY HOCH KHễNG GIAN BIN - CễNG C QUN Lí MI TRONG KHAI THC, S DNG BIN V VNG B BIN nhm gii thiu mt cụng c v cỏch tip cn qun lý mi gim thiu cỏc cnh tranh v xung t khụng gian khai thỏc, s dng bin v vựng b bin Vit Nam Ti liu ny c biờn son da trờn tng hp cỏc ti liu quc t v nc cp n quy hoch khụng gian bin v vựng b bin, nhn mnh n cỏc khớa cnh phỏp lut v th ch, nhu cu v nhng n lc ban u ỏp dng quy hoch khụng gian bin Vit Nam bi cnh phỏt trin a ngnh, a mc tiờu cỏc vựng bin, vựng b bin v trờn cỏc hi o Trõn trng gii thiu cựng c gi CC THễNG TIN KH&CN QUC GIA DANH MC CH VIT TT CBD CCAMLR CZMA CMSP COBSEA COP DSH EBM EEZ EIA EU FAO GBRMP HST IMO IOC IUCN KBTB KH&T MAB MARD MARPOL MPEC MONRE NOAA PSSA PEMSEA PTBV QHKGB QLKGB QLTHVB Sida SEA SOA UNEP UNDP UNESCO UNCLOS VASI WSD Cụng c a dng sinh hc Cụng c v Bo tn ti nguyờn sinh vt bin Nam Cc nm 1980 o lut qun lý vựng b Quy hoch khụng gian bin v vựng b bin C quan iu phi bin ụng Hi ngh cỏc Bờn tham gia Cụng c a dng sinh hc Qun lý da vo h sinh thỏi Vựng c quyn kinh t ỏnh giỏ tỏc ng mụi trng Liờn minh chõu u T chc Nụng lng th gii Cụng viờn bin quc t Di san hụ ln, Australia H sinh thỏi T chc Hng hi quc t y ban liờn Chớnh ph v Hi dng hc T chc Bo tn thiờn nhiờn quc t Khu bo tn bin (MPA) K hoch v u t Chng trỡnh Con ngi v Sinh quyn B Nụng nghip v Phỏt trin nụng thụn Cụng c quc t v Ngn nga ụ nhim tu bin y ban bo v mụi trng bin B Ti nguyờn v Mụi trng C quan qun lý Khớ quyn v i dng Hoa K Vựng bin c bit nhy cm T chc i tỏc qun lý bin ụng Phỏt trin bn vng Quy hoch khụng gian bin Qun lý khụng gian bin Qun lý tng hp vựng b bin C quan hp tỏc phỏt trin quc t Thy in ỏnh giỏ mụi trng chin lc Tng cc i dng Trung Quc Chng trỡnh mụi trng Liờn Hip Quc C quan phỏt trin ca Liờn Hip Quc T chc Vn húa, Khoa hc v Giỏo dc ca Liờn Hip Quc Cụng c ca Liờn Hip Quc v Lut bin 1982 Tng cc Bin v Hi o Vit Nam Phỏt trin bn vng ton cu I QUY HOCH KHễNG GIAN BIN: VN ấ V CCH TIP CN 1.1 Khỏi nim v quy hoch khụng gian v QHKGB 1.1.1 Quy hoch Quy hoch l mt khỏi nim quen thuc c ỏp dng hu ht cỏc quc gia trờn th gii Vai trũ, ý ngha v ni dung ca quy hoch luụn gõy tranh cói, bi l ú l s phõn nh quyn lc, nh cao ch huy gia nh nc v th trng Mc dự vy, h thng quy hoch húa sau mt thi gian b lóng quờn, dng nh ó c hi sinh v thi gian gn õy, quy hoch ó mang mt dỏng dp mi v ni hm v ý ngha Theo Vin Chin lc phỏt trin, B K hoch v u t (2004), quy hoch l vic la chn phng ỏn phỏt trin v t chc khụng gian kinh t - xó hi cho thi k di hn trờn lónh th xỏc nh Vi nh ngha ny, i tng ca quy hoch l cỏc hot ng kinh t - xó hi Tng t, quy hoch ngnh hay quy hoch lónh th cng l vic la chn phng ỏn phỏt trin c cu kinh t ngnh da trờn nguyờn tc phõn cụng lao ng theo ngnh/lónh th v gii quyt c mi quan h liờn ngnh v liờn vựng (Ngụ Doón Vnh, 2003) Trong ú, Glasson v Marshall (2007) cng cú nhn nh tng t hai hc gi ny xỏc nh quy hoch l vic b trớ cú mc ớch hng n khụng gian tng lai ca mt hp ln cỏc hot ng trong/trờn mt phm vi t hay ngun vt cht cú hn c im v tớnh cht ca quy hoch tng nc ỏp dng cng rt khỏc v cú th túm tt nh sau: - L cụng c ca nh nc: cỏc nc xó hi ch ngha trc cỏch tip cn c ỏp dng l t trờn - xung, ú cỏc nc phng Tõy s kt hp gia trờn - xung v di - lờn li ph bin - Quy hoch nh hng phõn b cỏc hot ng ca nn kinh t gn vi khụng gian, lónh th - Phm vi ca quy hoch cng rt khỏc nhau: cỏc nc xó hi ch ngha trc thỡ gn nh ton b cỏc hot ng kinh t - xó hi, ngc li cỏc nc phng Tõy, mt s ngnh c la chn quy hoch tựy theo tớnh cht yờu cu ca quc gia Sau õy l mt vớ d minh c trng v quy hoch ca Vng quc Anh Carmona v cng s (2003) tng kt: (i) Quy hoch th hin mi quan h gia xó hi v khụng gian; (ii) Quy hoch mang tớnh tng th v tớch hp; (iii) Quy hoch nhm c gng qun lý cỏc quỏ trỡnh thay i thụng qua cỏc hnh ng tớch cc v cú nh hng; (iv) Quy hoch yờu cu phi cú mt khung kh hnh chớnh v phỏp lý thớch hp thc hin hnh ng; (v) Quy hoch liờn quan n vic phõn b ngun lc khan him; (vi) Quy hoch ũi hi phi cú s nghiờn cu, hiu bit v kh nng ng dng mt hp a dng cỏc kin thc a ngnh 1.1.2 Quy hoch khụng gian Quy hoch khụng gian nh Glasson v Marshall (2003) ó nhn nh trờn l mt xu hng mi ca quy hoch, c bit l khu vc chõu u cn thit cú mt dng quy hoch bao trựm lờn quy hoch t, quy hoch t nhiờn/vt cht1 (physical planning) ng thi cú ni gi l quy hoch vt th Cp quc gia cú cỏc ni dung liờn quan n kinh t - xó hi - mụi trng Cng theo Glasson v Marshall quy hoch khụng gian cú s liờn quan cht ch vi quy hoch vựng, bi thc cht, quy hoch khụng gian chớnh l s tin húa ca quy hoch vựng nhng phm vi khụng gian c m rng hn v mm hn Theo cỏch xỏc nh h thng quy hoch, k hoch trc v hin ang c ỏp dng cỏc nc, thi k mi quy hoch khụng gian cú th thay th quy hoch vựng (hỡnh 1) Ti liu trớch yu v Quy hoch khụng gian ca chõu u (y ban chõu u, 1997) nh ngha: Quy hoch khụng gian l nhng phng thc c s dng ch yu bi khu vc cụng nhm tỏc ng n s phõn b cỏc hot ng tng lai mt khụng gian lónh th nht nh Ti liu ny xỏc nh: mc tiờu ca quy hoch khụng gian c thc hin l to mt t chc (c cu) lónh th hp lý hn vic s dng t v cỏc mi liờn kt gia chỳng, to s cõn bng gia nhu cu phỏt trin vi vic cn thit phi bo v mụi trng v nhm t c cỏc mc tiờu phỏt trin kinh t v xó hi Nú bao gm bin phỏp phi hp vi cỏc chớnh sỏch ngnh khỏc v cỏc tỏc ng khụng gian t c cỏch phõn phi phỏt trin kinh t cụng bng hn gia cỏc vựng so vi nú c thc hin bi cỏc lc lng th trng, v nhm iu chnh vic chuyn i s dng t v s dng ti sn thiờn nhiờn Cựng chung cỏch nh ngha ca EU v quy hoch khụng gian l Liờn hip quc: Quy hoch khụng gian quan tõm n phi hp hoc tớch hp cỏc chớnh sỏch ngnh theo cỏc chiu khụng gian thụng qua mt chin lc da trờn lónh th (Cullingworth v Nadin, 2006) Quy hoch (QH) quc gia Cp vựng QH vựng X QH vựng Y D ỏn & chng trỡnh ca QH ngnh Cp a phng QH tiu vựng QH tiu vựng KH xó KH xó KH nhúm mc tiờu KH xó KH nhúm mc tiờu KH h gia ỡnh Chỳ thớch: Mi liờn kt gia QH quc gia v QH vựng Mi liờn kt gia QH quc gia v QH ngnh Mi liờn kt gia QH ngnh v QH, KH) a phng Hỡnh 1: S cỏc mi quan h ca h thng quy hoch theo cỏc cp: quc gia, vựng v a phng Quy hoch khụng gian cú tớnh phc hn so vi nhng quy nh n gin ca quy hoch s dng t bi l nú gii quyt nhng cng thng v mõu thun gia cỏc chớnh sỏch ngnh, vớ d cỏc xung t gia phỏt trin kinh t, chớnh sỏch gn kt mụi trng v xó hi Vai trũ quan trng ca quy hoch khụng gian l thỳc y vic sp xp cỏc hot ng hp lý hn v hi hũa cỏc mc tiờu chớnh sỏch xung t vi Phm vi quy hoch khụng gian cú khỏc bit rt ln gia cỏc nc, nhng hu ht cú mt s im tng ng nht nh nh, quy hoch khụng gian cú liờn quan ti vic xỏc nh mc tiờu di hn hoc trung hn v chin lc cho vựng lónh th, liờn quan n vic s dng t v phỏt trin cỏc yu t t nhiờn nh l mt phn riờng bit hot ng ca Chớnh ph, v c phi hp vi cỏc chớnh sỏch ngnh nh giao thụng, nụng nghip v mụi trng, y ban Kinh t chõu u ca Liờn hip quc (2008) cng tha nhn, cú nhiu cỏch hiu v quy hoch khụng gian trờn th gii khụng ch cú mt cỏch hiu nh y ban ny hay nh Ti liu ca EU núi trờn Thm c ti chõu u, ni ó a mt bn quy hoch khụng gian cho ton b ny vo nm 1997, cỏc nc thnh viờn cng cú cỏch hiu khỏc Vớ d, Anh, Chớnh ph xỏc nh quy hoch khụng gian vt ngoi cỏch quy hoch s dng t truyn thng nhm tớch hp cỏc chớnh sỏch phỏt trin v s dng t vi cỏc chớnh sỏch v chng trỡnh khỏc m cú tỏc ng n c tớnh cht v chc nng ca a im quy hoch Trong ú, ti Slovenia, quy hoch khụng gian c nh ngha o lut Quy hoch khụng gian nm 2002 nh l mt hot ng liờn ngnh liờn quan n quy hoch s dng t, xỏc nh cỏc iu kin cho s phỏt trin v v trớ ca cỏc hot ng, xỏc nh cỏc bin phỏp ci thin cỏc cu trỳc t nhiờn hin cú v xỏc nh cỏc iu kin cho cỏc v trớ v vic thc hin cỏc cu trỳc t nhiờn c quy hoch Hoc theo UNEP, Sida v COBSEA (2011) thỡ quy hoch khụng gian n gin ch l mt loi cụng c qun lý bờn cnh cỏc cụng c qun lý khỏc (bng quy hoch) nh quy hoch phỏt trin, hoc quy hoch qun lý hoc quy hoch mụi trng 1.1.3 Quy hoch khụng gian bin Tng t nh nh ngha v quy hoch khụng gian, cú nhiu nh ngha khỏc v quy hoch khụng gian bin (QHKGB) QHKGB l mt cụng c cha c ỏp dng rng rói Qua cỏc ti liu tham kho v quy hoch ca cỏc nc, quy hoch khụng gian liờn quan n bin gn nh khụng c cp cỏc giỏo trỡnh cỏc trng i hc hay cỏc ti liu ca cỏc vin nghiờn cu Trờn thc t, QHKGB mi c Liờn minh chõu u (EU) v Hoa K ỏp dng u tiờn, ú Hoa K cú nh ngha b sung thờm c phn quy hoch khụng gian vựng b bin (gi tt l vựng b) - ni QHKGB c ỏp dng kt hp vi quy hoch s dng t (land-use planning) i vi phn lc a ven bin Cho nờn, thut ng QHKGB cng bao hm c quy hoch khụng gian vựng b (coastal spatial planning) nú c ỏp dng vựng b trỏnh dựng thut ng di dũng Ngoi ra, t chc UNESCO phi hp vi cỏc nc ó v ang ỏp dng QHKGB tin hnh xõy dng nhng ti liu tuyờn truyn, ph bin v loi hỡnh quy hoch mi ny Theo UNESCO (2009) Quy hoch khụng gian bin l mt quỏ trỡnh phõn tớch v phõn b (do c quan nh nc thc hin) cỏc hot ng ca ngi theo khụng gian v thi gian cỏc vựng bin nht nh t cỏc mc tiờu kinh t, xó hi v sinh thỏi m thng cỏc nh chớnh tr xỏc nh Cn lu ý mt iu quan trng l chỳng ta ch cú th lp k hoch v qun lý cỏc hot ng ca ngi cỏc vựng bin, ch khụng phi l cỏc h sinh thỏi bin hoc cỏc thnh phn ca chỳng Chỳng ta cú th phõn b cỏc hot ng ca ngi cho nhng vựng bin c th theo mc tiờu, vớ d phỏt trin hay bo tn, hoc theo cỏc cỏch s dng c th, vớ d nh khu vc phỏt trin nng lng giú, nuụi trng hi sn xa b, khai thỏc cỏt si, Theo NOAA (2009) thỡ quy hoch khụng gian bin l mt quỏ trỡnh quy hoch khụng gian ton din, tớch hp, cú tớnh minh bch, cú tớnh thớch nghi, da trờn quan im v h sinh thỏi, da trờn tớnh khoa hc nhm mc ớch phõn tớch hin trng v d bỏo tng lai i vi vic s dng, khai thỏc bin, i dng Nú s xỏc nh khu vc thớch hp nht i vi nhng dng hot ng khỏc nhm gim thiu cỏc tỏc ng tiờu cc n mụi trng, thun tin vic s dng, khai thỏc, tng tớnh hiu qu v kinh t - xó hi v an ninh i vi chõu u, QHKGB c c bit chỳ ý cỏc mõu thun vic khai thỏc, s dng v bo tn phỏt sinh vựng bin Baltic liờn quan n nhiu quc gia chõu u nh: Nga, c, Ba Lan, Lithuania, Latvia, an Mch, Phn Lan, Thy in v Estonia y ban Helsinki ó xỏc nh QHKGB cng tng t nh quy hoch khụng gian trờn t lin nhng iu khỏc bit, hin nhiờn ú chớnh l bin Quy hoch khụng gian bin khụng ch bao trựm cỏc v kinh t, nh cỏc tuyn hng hi, khai thỏc du khớ, m cũn phi cp c nhng v mụi trng v cỏc giỏ tr húa 1.2 Li ớch v sn phm u ca QHKGB 1.2.1 Li ớch ca QHKGB Hu ht cỏc quc gia ó chn hoc phõn vựng khụng gian bin cho mt lot hot ng phỏt trin ca ngi nh hng hi, khai thỏc du khớ, phỏt trin nng lng tỏi to v nuụi trng thu sn xa b, lm bói thi,Tuy nhiờn, l ch tng ngnh riờng r thc hin vic lm ny v theo tng trng hp c th, khụng cõn nhc tỏc ng n cỏc hot ng ca ngnh khỏc hoc n mụi trng bin V mt hu qu, tỡnh hỡnh ny ó dn n loi mõu thun chớnh sau õy: - Mõu thun gia cỏc cỏch thc khai thỏc, s dng bin (gia nhng ngi s dng vi nhau) - Mõu thun gia vic khai thỏc, s dng vi mụi trng bin (gia ngi s dng vi mụi trng) Cỏc mõu thun ny lm suy gim kh nng cung cp cỏc dch v h sinh thỏi cn thit ca bin m ngi v cỏc sinh vt khỏc trờn Trỏi t ph thuc vo Hn th na, qun lý theo n ngnh (sectoral management) cú th dn n cỏc quyt nh mang tớnh ngu hng, ch gii quyt cỏc s kin riờng l v thng khỏ mun, hn l a cỏc la chn v nh hng hnh ng hng ti mt tng lai ti sỏng hn cho mụi trng bin Ngc li, quy hoch khụng gian bin l mt quỏ trỡnh nh hng cho tng lai Nú cho phộp gii quyt c hai loi mõu thun ó cp trờn v la chn cỏc phng thc qun lý phự hp trỡ v bo v cỏc dch v h sinh thỏi quan trng Cỏc dch v h sinh thỏi bao gm: (a) Dch v cung cp nh thc phm, nc ngt, hoỏ phm sinh hc, ngun gen,; (b) Dch v iu chnh nh iu chnh khớ hu, iu chnh dch bnh, iu chnh s th phn, iu chnh nc, lm sch nc; (c) Dch v hoỏ nh gii trớ v du lch, cỏc li ớch tinh thn v tớn ngng, thm m, truyn cm hng v giỏo dc; v (d) Dch v h tr nh hỡnh thnh t, to chu trỡnh dinh dng v nng sut s cp Chớnh vỡ th, QHKGB cú cht lng v c tuõn th quỏ trỡnh thc hin s mang li nhiu li ớch khỏc (Elhler v Fanny, 2009), nh: a) Li ớch sinh thỏi/mụi trng - Xỏc nh cỏc khu vc quan trng v sinh thỏi v sinh hc, - Lng ghộp cỏc mc tiờu a dng sinh hc vo vic quyt nh ó c quy hoch, - Xỏc nh v gim mõu thun gia cỏc hot ng khai thỏc, s dng ca ngi vi thiờn nhiờn, - Phõn b khụng gian cho bo tn thiờn nhiờn v a dng sinh hc, - Thit lp bi cnh cho quy hoch mng li cỏc khu bo tn bin, - Xỏc nh v gim cỏc tỏc ng tớch lu t hot ng ca ngi lờn cỏc h sinh thỏi bin b) Li ớch kinh t - To c s cho khu vc t nhõn tip cn cỏc khu vc trin vng cho cỏc u t mi, thng cho 20-30 nm; - Xỏc nh cỏch thc s dng tng hp cựng mt vựng/lnh vc phỏt trin; - Gim mõu thun gia cỏc cỏch thc s dng khụng tng hp; - Nõng cao nng lc lp k hoch i vi cỏc hot ng ca ngi, bao gm c vic ng phú vi cỏc cụng ngh v cỏc tỏc ng kộo theo; - Bo m an ton hn trin khai cỏc hot ng ca ngi; - Thỳc y s dng hiu qu ti nguyờn v khụng gian bin; - Hp lý hoỏ v minh bch hoỏ cp phộp v th tc cp phộp c) Li ớch xó hi - To nhiu c hi cho s tham gia ca cụng dõn v cng ng; - Xỏc nh tỏc ng ca cỏc quyt nh v vic phõn b khụng gian bin cho cng ng (vớ d, hn ch mt s hỡnh thc s dng vựng bin, cỏc khu bo tn) v cỏc hot ng kinh t vựng ven bin (vớ d, lao ng, phõn b thu nhp); - Xỏc nh v tng cng bo v cỏc di sn húa; - Xỏc nh v bo tn cỏc giỏ tr tinh thn v xó hi liờn quan n s dng bin (vớ d, bin nh l mt khụng gian m) 1.2.2 Cỏc sn phm u ca QHKGB Theo Elhler v Funny (2009), sn phm u chớnh ca QHKGB l mt K hoch tng th qun lý khụng gian bin cho vựng bin hoc h sinh thỏi bin (hỡnh 2) T ca bn k hoch ny xem nh l mt loi tm nhỡn cho tng lai Nú xp t cỏc u tiờn phỏt trin cho vựng bin v xỏc nh rừ nhng u tiờn ny v mt khụng gian v thi gian Mt k hoch tng th qun lý khụng gian bin in hỡnh v bn cht l khỏi quỏt, cú thi k quy hoch rừ rng khong 10-20 nm v phn ỏnh c cỏc u tiờn chớnh sỏch v chớnh tr cho vựng bin K hoch tng th qun lý khụng gian bin thng c thc hin thụng qua vic lp mt (vi) bn phõn vựng v mt h thng cp phộp Cng lu ý rng, QHKGB l mt quỏ trỡnh cú th nh hng n cỏc hot ng phỏt trin ca ngi v mt thi gian v khụng gian vựng bin Bi vy, t chc v phõn b cỏc hot ng phỏt trin ca ngi vựng bin nh vy cn hiu rng cỏc bin phỏp qun lý khỏc s cn thit, nht l x lý cỏc quy cỏch k thut i vi thụng tin u vo Hỡnh 2: Cỏc sn phm u ca QHKGB (Elhler v Fanny, 2009) 1.3 Cỏch tip cn v chu k QHKGB 1.3.1 Cỏch tip cn c trng ca QHKGB hiu qu l s dng cỏch tip cn khỏc nhau, nh: - Da vo h sinh thỏi, cõn bng gia mc tiờu v mc ớch kinh t, xó hi, sinh thỏi hng ti phỏt trin bn vng; - Tng hp, gia cỏc ngnh v cỏc c quan, gia cỏc cp ca chớnh ph; - Da trờn vựng hoc a im; - Thớch ng, cú kh nng hc hi kinh nghim; - Cú tớnh chin lc v d bỏo, trung cho di hn; - Cú s tham gia, cỏc bờn liờn quan tớch cc tham gia vo quỏ trỡnh QHKGB 1.3.2 Chu k QHKGB QHKGB khụng phi l vic lp k hoch ch mt ln, m l mt quỏ trỡnh liờn tc, lp i lp li, trao i hai chiu (hỡnh 3) Nhỡn chung, vic xõy dng v thc hin mt chu k QHKGB bao gm nhiu bc, nh: (1) Xỏc nh nhu cu v thit lp c quan thc hin; (2) Tip nhn h tr v ti chớnh; (3) Chun b quy hoch (giai on tin quy hoch); (4) T chc cho cỏc bờn liờn quan tham gia; (5) Xỏc nh v phõn tớch cỏc iu kin hin cú (hin trng); (6) Xỏc nh v phõn tớch cỏc iu kin tng lai; (7) Xõy dng v phờ duyt k hoch qun lý khụng gian; (8) Thc hin k hoch qun lý khụng gian; (9) Giỏm sỏt v ỏnh giỏ vic thc hin; (10) iu chnh k hoch qun lý khụng gian bin Mi bc núi trờn l mt quỏ trỡnh ni tip nhau, t bc n sang bc Nhiu vũng phn hi lp li c a vo quỏ trỡnh xõy dng quy hoch Vớ d, cỏc mc ớch v mc tiờu xỏc nh ti bc u tiờn ca quỏ trỡnh quy hoch gn nh b sa i vỡ cỏc chi phớ v li ớch ca cỏc gii phỏp qun lý khỏc c xỏc nh cỏc giai on sau ca quỏ trỡnh quy hoch Cỏc phõn tớch v cỏc iu kin hin ti v tng lai s thay i vỡ cỏc thụng tin mi c xỏc nh v a vo quỏ trỡnh quy hoch ny S tham gia ca cỏc bờn liờn quan s lm thay i quỏ trỡnh quy hoch vỡ nú phỏt trin theo thi gian Quy hoch l mt quỏ trỡnh ng v nh quy hoch cn phi rt m tip thu cỏc thay i vỡ quỏ trỡnh ny luụn ng theo thi gian BT BT U U GIAI GIAI ON ON TIấN TIấN QUY QUY HOCH HOCH NGHIấN NGHIấN CU CU NG NG DNG DNG Quy Quy hoch hoch khụng khụng gian gian bin bin Kh IấU IấU CHNH CHNH K K HOCH HOCH LN LN 22 i THAM THAM GIA GIA CC CC BấN BấN LIấN LIấN QUAN, QUAN, CUNG CUNG CP CP NH NH GI GI TI TI CHNH CHNH u THC THC HIN HIN GIM GIM ST ST g liờn tc (theo Elhler and Fanny, 2009) Hỡnh 3: Mt chu k QHKGB n QHKGB tng th s a mt khuụn kh qun lý tng hp nhm cung cp hng dn, v ngnh v a phng, theo cỏc vựng quy mụ khỏc nhng khụng thay th, cho cỏc quy hoch Vớ d, QHKGB cú th cung cp cỏc thụng tin v bi cnh quan trng cho vic qun i lý cỏc khu bo tn bin hoc cho vic qun lý ngh cỏ, nhng khụng cú ý nh thay th cỏc q u n l ý k h u b hot ng qun lý ca cỏc ngnh ny, om chỳ ý iu chnh (tng cng) tớnh tng thớch hot ng ca cỏc ngnh khỏc cựng mt vựng qun lý/quy hoch t n b i n Phõ n v ự n g Hỡnh 4: Chu trỡnh (cỏc chu k) QHKGB (Elhler v Fanny, 2009) c h TRấN TH GII II QUY HOCH KHễNG GIAN BIN c 2.1 í tng u gn vi qun lý khu bo tn bin n l mt loi hỡnh quy hoch phỏt trin, quy hoch Cn lu ý rng, QHKGB khụng phi c cp mt s ti liu Quy hoch qun lý hay quy hoch mụi trng nh n c qun lý c s dng cựng vi cỏc cụng c khụng gian bin c xem l mt cụng g bin (sea use planning) cp quy hoch tng khỏc h tr cho quy hoch s dng ng Vỡ th, quan nim v QHKGB cng rt khỏc theo thi gian v ngy cng t ỏp dng thc tin v t hu hiu c hon thin, cú tớnh kh thi cao hn gii quyt cỏc di hn, phự hpr vi bn cht ca cỏc h thng ti nguyờn bin ti nguyờn chia s (shared resources) ov phõn b theo khụng gian ba chiu, khỏc vi n khụng gian hai chiu ca qu ti nguyờn t trờn t lin Núi cỏch khỏc, thụng qua g QHKGB tin hnh qun lý bin theo khụng gian, õy l cỏch tin cn qun lý v qun tr quan trng i vi i dng, bin, o v vựng b í tng ban u v QHKGB xut Qphỏt cỏch õy khong 30 nm, t hot ng phõn vựng chc nng Cụng viờn bin qucLt Di san hụ ln (Great Barrier Reef International Marine Park) thuc bin San Hụ, ụngTBc Australia Thụng qua ú, ngi ta chia khụng H quc t ny thnh cỏc vựng chc nng qun gian bin phm vi Cụng viờn bin V cht t nhiờn ca tng vựng (Bng 1) lý, s dng hiu qu v thớch ng vi bn Nhng nm sau ú, phõn vựng chc B nng c ỏp dng rng rói cỏc hot ng qun lý h thng cỏc khu bo tn bin (KBTB - Marine Protected Area) ton cu, khu vc QH v cỏc quc gia Ngi ta xem õy l cụng c k thut hu hiu quỏ trỡnh trin khai k K G B 10 c ỏ c dng t v sau ú l phõn vựng qun lý cỏc khu bo tn thiờn nhiờn trờn t lin Trong cụng tỏc quy hoch phỏt trin vựng b v qun lý KBTB Vit Nam thỡ phõn vựng chc nng ó tr thnh cụng c c ỏp dng t nhng nm 2000 tr li õy Tuy nhiờn, khỏi nim phõn vựng mi c hiu theo ngha hp, thng ỏm ch giai on t chc khụng gian phỏt trin ụ th ven bin v vựng lõn cn, quy hoch s dng t ven bin Trong qun lý khu bo tn bin, s dng khụng gian v ti nguyờn cng da trờn s phõn vựng, v ngi ta thng chia cỏc phõn khu c bn nh: vựng lừi (cm nghiờm ngt), vựng m (khai thỏc hn nh) v vựng phỏt trin cng ng (s dng a mc tiờu) Cỏc lnh vc khỏc cha chỳ ý n phõn vựng chc nng, nh qun lý s dng cỏc vựng bin, ven bin v hi o Phõn vựng s dng vựng b v bin cũn khỏ mi m v rt khú i vi cỏc nh qun lý Vit Nam Trc ht tớnh phc ca vựng bin (khụng gian bin), th hin qua bn khớa cnh chớnh: a) bn cht lu thụng ca nc bin v tớnh bin ng ca cỏc dng ti nguyờn sinh vt, b) tớnh an xen ca cỏc yu t sinh thỏi, mụi trng v ti nguyờn bin theo khụng gian ba chiu, c) bn cht chia s, s dng a ngnh v thng cnh tranh ca cỏc h thng ti nguyờn bin luụn to nhu cu (ụi xung t) v khụng gian cn thit cho cỏc hot ng ca ngi, v d) s tng tỏc gia lc a v bin vựng b bin, v gia cỏc h thng ti nguyờn bin nhy cm núi trờn vi s can thip ca ngi Nhng nh vy nh hng rt ln n cỏc k hoch phõn vựng s dng bin lõu di, quy hoch s dng t ven bin hin ti, cng nh c ch chớnh sỏch v th ch qun lý vựng b v bin hin hnh, iu khụng phi d dng cú th iu chnh c Vớ d v phõn vựng chc nng phc v qun lý KBTB u tiờn c tin hnh Vit Nam l KBTB Hũn Mun (2004) v l KBTB vnh Nha Trang Ti KBTB ny ngi ta chia ra: Vựng bo v nghiờm ngt, vựng phc hi sinh thỏi, vựng chuyn tip v vựng phỏt trin Vic phõn vựng nh vy ban u ch ly mc tiờu bo tn a dng sinh hc lm trng tõm v ó tht bi tỏc ng ca khúm dõn c trờn o, ni m ng trng ỏnh bt thy sn sõn nh bao i ca h b phng ỏn phõn vựng vi phm Sau ú ó kp thi b sung tiờu ci thin sinh k cho nhng ngi dõn sng v lõn cn KBTB ny Kt qu k hoch phõn vựng qun lý v phỏt trin KBTB Hũn Mun (hỡnh 12) ó c UBND tnh Khỏnh Hũa thụng qua sau tham kin cỏc bờn liờn quan v ý kin cui cựng ca B Thy sn trc õy 36 Hỡnh 12: S phõn vựng KBTB Hũn Mun, vnh Nha Trang, Khỏnh hũa 3.4.2 Phõn vựng ỏp dng QLTHVB Cỏc mõu thun li ớch ny sinh quỏ trỡnh s dng a ngnh v luụn cnh tranh i vi ti nguyờn vựng b nc ta ngy cng gia tng, vựng ny li ch c qun lý theo ngnh, thiu phi hp liờn ngnh Bi vy, phng phỏp tip cn liờn ngnh qun lý tng hp vựng b (QLTHVB) vi cụng c phõn vựng chc nng s dng vựng b c xem l rt cn thit iu chnh cỏc hnh ng phỏt trin ca cỏc ngnh Cỏc bn Th ch lý v quy s dng kinh- t vtrng ngi s dng, khai thỏc ti nguyờn vựng b.qun Phng ỏninh phõn vựng thng Hin s dng ti nguyờn Vn bn phỏp lý (Trung ng, a phng) s dng ti nguyờn c- Quy xemhoch l mt phn k hoch qun lý vựng b Vit Nam, phõn vựng chc Trỏch nhim cỏc c quan - Quy hoch khụng gian nng- iu phckinvt QLTHVB ln u tiờn c thc hin giỳp k thut ca - T chc qunvi lý a s ngnh nhiờn liờn quan PEMSEA (2004) phc v cho K hoch hnh ng QLTHVB thnh ph Nng K hoch ny ó giỳp Nng tham kho lp k hoch phỏt trin thnh ph xanh, sch nh ngy Cỏc ni dung c bn v quan h gia chỳng mt k hoch phõn vựng phc v S s dng hinti Cỏc quy inh s dng hin ti QLTHVB c gii thiu hỡnh 13 Phõn tớch mõu thun s dng S phõn vựng sn xut H thng quy inh xut 37 Th ch xut thc hin k hoch phõn vựng - S phõn vựng - H thng quy nh - Th ch thc hin (t chc, nhõn lc, ti chớnh, tin thi gian, kim tra, ỏnh giỏ) Hỡnh 13 Mi quan h ca cỏc ni dung chớnh k hoch phõn vựng Trng hp phõn vựng khụng gian vựng b bin Tp Nng Vi s giỳp ca PEMSEA, k hoch phõn vựng s dng khụng gian vựng b thnh ph Nng c thc hin da trờn 15 nguyờn tc phõn vựng chc nng vựng b v theo cỏc bc quy nh hng dn ca PEMSEA c bit ó thnh lp cỏc loi bn thnh phn, bn hin trng s dng vựng b (hỡnh 14) v ỏp dng phn mn GIS tớch hp a phng ỏn phõn vựng s dng vựng b Tp Nng (hỡnh 15) 38 Bản đồ trạng sử dụng vùng bờ 16 10' N Đèo Hải Vân P Hoà Hiệp Vịnh đà Q Liên Chiểu uĐ ê Bán đảo Sơn Trà sông hàn Bàu Tràm Q THANH KHÊ S Phú Lộc P Hoà Khánh P Hoà Minh P Mân Thái Q SƠN TRà P Ph ớc Mỹ Chú giải ân Qu an g Đi ện S M X Hoà Xuân q ngũ hành sơn ĩ nh P Hoà C ờng S V n u Biê P Hoà Quý S Cầ P Bắc Mỹ An Khu nuôi trồng thuỷ sản Khu vực bảo tồn Khu vực cảng Đất du lịch Khu vực đô thị Khu công nghiệp Khu vực nông nghiệp Khu neo đậu tàu thuyền Cảng cá thuận ph ớc Phao số Điểm neo đậu tàu thuyền Đê chắn sóng Luồng tàu biển 16 00' N S C P Hoà Hải 108 10' E 108 20' E Hỡnh 14: Bn hin trng s dng vựng b Tp Nng Theo s phõn vựng ny, thnh ph Nng chỳ trng bo tn, du lch v cỏc ngnh kinh t da vo bin sơ đồ phân vùng đề xuất 16 15' N 16 10' N Biển đông Vịnh đà nẵng u S C Trà Trà Sơn Sơn đảo Bán Bán Bánđảo Trà Sơn đảo đảoSơn Trà SơnTrà Bán Bán Bán Đê 16 05' N S Phú Lộ c KHÊ KHÊ THANH THANHKHÊ Q Q.THANH KHÊ THANH Q KHÊ THANH Q Q sông hàn Chiểu Q Q Q Chiểu Liên LiênChiểu Chiểu Q Q Q.Liên TRà TRà SƠN SƠNTRà Q Q Q.SƠN TRà SƠN TRà SƠN Q Q Q châu châu hải hải châu Q Q Q.hải châu hải châu hải Q Q Q 108 10' E 16 00' N S Vĩ nh S M ân Q 108 05' E i ên ầu B S C S Cầu Đỏ Đi ện ua ng Vang Vang Hoà Hoà Huyện Huyện HuyệnHoà Vang Hoà Vang HoàVang Huyện Huyện Huyện ngũ ngũ q q q ngũ ngũ ngũ q q q.ngũ sơn sơn hành hành hànhsơn sơn sơn hành hành hành 108 15' E 108 20' E 108 25' E 108 30' E giải Hỡnh 15: S phõn vựng chc nng s dng vựng b Nng Vùng phát triển du lịch Vùng hoạt động cảng vận tải biển Vùng hoạt động với c ờng độ thấp Vùng nuôi trồng thuỷ sản Vùng phục hồi san hô Vùng phục hồi cỏ biển Vùng sử dụng đa mục tiêu Vùng sử dụng đa mục tiêu (Khu neo đậu tầu) Vùng đánh bắt ven bờ Vùng đánh bắt xa bờ Vùng bảo tồn Vùng công nghiệp Vùng đô thị Vùng nguồn cấp n ớc (Hồ Xanh) kí hiệu khác Trng hp phõn vựng khụng gian vựng b vnh H Long Vic phõn vựng chc nng s dng ti nguyờn v cỏc HST ca vựng b vnh H Long c tin hnh da trờn vic ỏp dng cỏc nguyờn tc chung ó núi trờn v cỏc thụng tin 39 Cảng Phao số Điểm neo đậu tàu thuyền thc t ca vựng b qun lý (trong H s vựng b vnh H Long) Nm 2006, d ỏn QLTHVB vnh H Long hp tỏc gia Vit Nam - Hoa K - IUCN ó lp bn phõn vựng chc nng s dng vựng b vnh H Long t l 1: 25.000 mang tớnh kh thi v phự hp vi thc tin phỏt trin a ngnh ca vựng b ny xõy dng phõn vựng chc nng vựng b vnh H Long núi trờn, d ỏn ó tng hp cỏc kt qu ca nhiu hot ng vựng b, bao gm: - a cỏc mụ t chi tit c trng t nhiờn, tim nng ti nguyờn v s s dng ti nguyờn vựng b vnh (chng cỏc lp bn thnh phn); - Mụ t cỏc mi e v mõu thun s dng a ngnh, a mc tiờu cú nh hng quan trng n tớnh ton ca cỏc HST vựng b v hiu sut ca ngun ti nguyờn thiờn nhiờn cng nh phỳc li ca cng ng a phng vựng b (chng cỏc lp bn thnh phn); - Xỏc nh nhng vựng quan trng cho bo tn (phỏc ho cỏc vựng s dng trờn bn ); - Xỏc nh cỏc vựng cú tim nng ln i vi cỏc loi hỡnh phỏt trin khỏc (phỏc ho trờn bn ); - Xỏc nh cỏc loi hỡnh trờn bn c phộp v nhng quy nh liờn quan (phỏc ho cỏc vựng s dng trờn bn ); - Cp nht h thng th ch cho vic thc thi k hoch phõn vựng sp xp th ch; - Xõy dng cỏc hỡnh thc lụi cun s tham gia ca cng ng (sp xp th ch); - Tip tc h tr cho vic thu thp v x lý thụng tin hon thin cỏc th ch v cỏc quy nh v phõn vựng, iu chnh cỏc bn , tng cng t cho cng ng (xõy dng th ch); - Hi tho t vi cỏc bờn liờn quan kim tra v iu chnh bn tho k hoch phõn vựng c bit, ó trung vo cỏc sau: - Nhng nguy c v mõu thun a ngnh s dng ngun li v s dng khụng gian vựng b vnh H Long; - Vic phõn b quyn s dng v tip cn ngun li a ngnh; - Ranh gii cỏc vựng k hoch phõn vựng; - Phõn loi vựng s dng v chớnh sỏch qun lý i vi tng vựng; - Khung phỏp lý ca vic phõn vựng; - Th hin v trớ cỏc vựng s dng trờn bn ; - i mi, xõy dng v hon thin th ch cho vic s dng v thc hin k hoch phõn vựng Cỏc thụng tin c th lm cn c phõn vựng vựng b vnh H Long bao gm: Thụng tin chung v vựng b Bao gm thụng tin v mụi trng t nhiờn, ti nguyờn sinh vt (bao gm cỏc habitat), ti nguyờn phi sinh vt, hin trng phỏt trin vựng b, cỏc yu t xó hi vựng b, mụi trng v sinh thỏi vựng b, hin trng s dng t Cỏc thụng tin ny ó c cp nht, chnh lý v s hoỏ trờn cỏc bn gn thuc tớnh mụi trng GIS, gm 07 bn chuyờn ó c lp lm c s cho vic chng lp thụng tin trờn bn tng hp v 40 tin hnh phõn vựng Thụng tin v h thng th ch v quỏ trỡnh quyt nh - H thng qun lý theo ngnh ca cỏc ngnh kinh t gn vi vựng b nghiờn cu bao gm: qun lý ngh cỏ, qun lý du lch, qun lý phỏt trin vựng b, qun lý mụi trng, qun lý khu di sn vnh H Long (VHL), qun lý cng v giao thụng, qun lý ngnh than, - Cỏc ỏp ng qun lý hin hnh, nhng tn ti qun lý n ngnh hin - Cỏc v th ch v quỏ trỡnh quyt nh ny ó c phõn tớch v trỡnh by mt bỏo cỏo chuyờn Thụng tin v vai trũ ca cng ng dõn i phng qun lý vựng b Cng ng a phng vựng b vi cỏc c im kinh t v xó hi c trng c phõn tớch trờn cỏc khớa cnh sau: - Cu trỳc v c trng ca cng ng vựng b nghiờn cu - Kin thc bn a v s dng vựng b ca cng ng - Hot ng t qun ti nguyờn vựng b ca cng ng - Vai trũ ca cng ng QLTHVB nghiờn cu - Cỏc mụ hỡnh ng qun lý cng ng Cỏc kt qu nghiờn cu c bn v vựng b Bao gm cỏc nghiờn cu v: - Phõn tớch chi phớ - li ớch m rng (cost-benefit analysis) theo mt vi tuyn ct ngang vựng b - Nng lc ti (carrying capacity) ca vựng b nghiờn cu - ỏnh giỏ ri ro mụi trng tng th ca vựng b Vnh H Long Kt qu phõn vựng T cỏc thụng tin thu thp, cn c vo cỏc c im c trng ca vựng b Vnh H Long l ni trung cỏc hot ng phỏt trin vi cỏc mc khai thỏc ti nguyờn khỏc nhau, cng nh s khỏc chc nng s dng v khai thỏc cỏc h thng ti nguyờn, bao gm cỏc HST ca cỏc ngnh ng thi, ni õy cũn cú nhng giỏ tr khu bo tn quan trng ca khu Di sn t nhiờn th gii nờn vic phõn vựng chc nng vựng b Vnh H Long ó ỏp dng c 03 nguyờn tc phõn vựng nh ó c trỡnh by phn nguyờn tc chung p dng cỏc nguyờn tc ny, ti vựng b H Long, JICA (1998) ó tin hnh phõn cỏc vựng chc nng s dng thnh 04 vựng mụi trng chớnh nh sau: - Vựng bo tn c bit, bao gm khu di sn th gii v cỏc vựng m ca nú: Khu di sn th gii: cú tng din tớch 1300 km2, bao gm 1969 o ln nh vi cnh quan thiờn nhiờn c ỏo v giỏ tr hoỏ tin s Soi Nh, Cỏi Bốo Ngoi ra, cũn cỏc bói san hụ v mt s bói cỏ cng nm khu vc di sn ny Khu vc bo v tuyt i c UNESCO v Chớnh ph xỏc nh bao gm o Cng Tõy, o u G v h Ba Hm Vựng m l khu vc bao quanh khu bo v nghiờm ngt tri di t hng Tõy xung Tõy Bc Khu vc ny c xỏc nh bng ng b vnh chy dc theo quc l 18 t kho du B12 ti cõy s 11 th xó Cm Ph vi chiu ngang khong 5-7 km tớnh t khu 41 vc trng tõm Vựng bo tn, bao gm nhng khu vc mụi trng quan trng nhng cha c a vo danh sỏch bo v chớnh thc vựng b H Long, vựng bo tn bao gm cỏc bói triu dc theo ng b bin, cỏc rng ngp mn, v quanh vựng m ca di sn th gii bao gm c khu biờn gii gn o Cỏt B Khu vc thng ngun ca cỏc ph lu nh sụng Tri, Mn, Din Vng v Mụng Dng nm ngoi phm vi nghiờn cu nhng õy l nhng ngun nc chy vo vnh nờn cú nh hng ti cht lng mụi trng nc ca Khu di sn Bi vy, cỏc khu ny cng c khuyn ngh a vo danh sỏch bo v Hin ti, cỏc khu vựng bo tn, c bit l vựng m v quanh vựng m ca Khu di sn cha c a vo danh sỏch bo v nờn ang c khai thỏc s dng cho cỏc hot ng phc v du lch ngh dng nh mt s tiu khu khu du lch Bói Chỏy, Tun Chõu, Hựng Thng, cỏc din tớch rng ngp mn phớa bc vnh Ca Lc Cỏc vựng ny cn c a vo danh sỏch bo v gi gỡn cho khu di sn - Vựng qun lý tớch cc, bao gm cỏc bói triu dc theo ng b (nm vựng m ca Khu di sn) v vnh Bói Chỏy Cỏc vựng ny li c quy hoch khai thỏc v s dng hn ch Quy hoch phỏt trin kinh t - xó hi ca thnh ph H Long v ca tnh Qung Ninh Rt nhiu hng mc ó c xõy dng khu vc ny phc v du lch nh khu vc o Tun Chõu, khu ven bin Bói Chỏy (25 km2), ven bin Hũn Gai (20 km2), vnh Bói Chỏy (40 km2) Cỏc d ỏn ó v ang c xõy dng ny khụng nh hng trc tip lờn cht lng mụi trng nc Khu di sn nhng v lõu di khu vc ny v cỏc khu rng ngp mn, cỏc bói cỏ s phi i mt vi ụ nhim nu khụng cú cỏc bin phỏp x lý hoc ỏp dng cỏc bin phỏp qun lý thớch hp nh qun lý tng hp v qun lý mụi trng tớch cc - Vựng phỏt trin bao gm nhng vựng phỏt trin hin thi v ó c quy hoch Quy hoch phỏt trin kinh t - xó hi ca thnh ph v ca tnh Vựng ny ch yu bao gm cỏc khu vc dnh cho: (1) Phỏt trin c s h tng v ụ th; (2) Phỏt trin cụng nghip v khai khoỏng; (3) Phỏt trin du lch v (4) Phỏt trin nụng, lõm, thu sn Tuy nhiờn, nguyờn tc phõn vựng ca JICA mi trung ch yu vo yu t mụi trng v da vo cn c mụi trng Bi vy, vựng th t õy l vựng phỏt trin cha c phõn chia c th hn theo cỏc nguyờn tc nh ó trỡnh by phn lý thuyt Tc l phõn chia vựng phỏt trin ny thnh cỏc tiu vựng da vo mc phỏt trin ca cỏc ngnh, cỏc vựng cng nh mc khai thỏc ti nguyờn ca cỏc ngnh v kh nng cho phộp khai thỏc ca cỏc vựng Vớ d nh: - Tiu vựng phỏt trin thp (ớt trung cỏc hot ng phỏt trin); - Tiu vựng phỏt trin cao (tp trung nhiu hn cỏc hot ng phỏt trin); - Tiu vựng phỏt trin a ngnh (tp trung nhiu ngnh v nhiu hot ng phỏt trin khỏc nhau) Trong trng hp ny, tiu vựng phỏt trin thp cú th úng vai trũ nh mt vựng m - Vựng khai thỏc hn ch/gii hn: dnh cho cỏc hot ng kinh t m hot ng ca nú ph thuc vo hoc cú liờn quan n mt ngng cht lng mụi trng nc nht nh - Vựng khai thỏc c quyn: dnh cho cỏc hot ng phỏt trin m hot ng ca h 42 ũi hi vic s dng ti nguyờn khụng hn ch - Vựng khai thỏc a ngnh: dnh cho cỏc hot ng phỏt trin m hot ng ca h ũi hi s di chuyn, chuyn v cú th chia s cỏc hot ng vi trờn cựng mt khu vc ti cỏc thi im khỏc Bi vy, k tha quan im ca JICA, d ỏn QLTHVB vnh H Long lp bn phõn vựng chc nng s dng vựng b vnh H Long Ni dung ca bn phõn vựng ny v bn chỳ gii ca nú th hin chc nng riờng bit ca mi c tớnh phỏt trin mi tiu vựng (hỡnh 16) Bn th hin khụng gian phõn b 10 vựng chc nng khỏc Di õy l bng chỳ gii v bn phõn vựng núi trờn vi 10 lp thụng tin phõn vựng c a trờn c s x lý tng hp 10 bn chuyờn cú liờn quan Cn c vo phng ỏn phõn vựng v cỏc thụng tin khỏc d ỏn ó tin hnh lp k hoch QLTHVB vnh H Long, v lm c s xõy dng m rng thnh Khuụn kh QLTHVB Qung Ninh - Hi Phũng c UBND tnh Qung Ninh v Thnh ph Hi Phũng thụng qua v ký cam kt thc hin n nm 2020 Hỡnh 16 S v chỳ gii phõn vựng QLTHVB vnh H Long, Qung Ninh 3.4.3 Thỳc y QHKGB vựng b Trong Khuụn kh QLTHVB Qung Ninh-Hi Phũng n nm 2020, mt nhng hot ng u tiờn l tin hnh Phõn vựng s dng v lp k hoch qun lý khụng gian vựng b Qung Ninh-Hi Phũng õy cng l tờn ca d ỏn s dng i ng hp tỏc vi NOAA (Hoa K) giai on 2011-2013 B Ti nguyờn v Mụi trng (Tng cc Bin v Hi o Vit Nam) ch trỡ thc hin vi s qun lý ca B Khoa hc v Cụng ngh Trong phm vi d ỏn ny, hai vựng trng im ỏp dng QHKGB l vựng bin qun o Cỏt B v lõn cn (Hi Phũng) v khu vc bin Múng Cỏi (Qung Ninh) t l bn 1/100000 Cú th núi, õy l d ỏn u tiờn ỏp dng th nghim QHKGB vựng b 43 ca Vit Nam trờn c s bi hc t mụ hỡnh QHKGB ca bang Massachusetts, Hoa K Trc ú, nm 2009 IOC/MAB UNESCO ó phi hp vi Tng cc Bin v Hi o Vit Nam t chc cỏc hi tho k thut ti Vit Nam gúp ý hon thin d tho cun Quy hoch khụng gian bin: Tip cn tng bc, hng ti qun lý da vo h sinh thỏi ó núi trờn Sau xut bn, nm 2010 vi s h tr ca UNDP Tng cc Bin v Hi o Vit Nam ó t chc dch cun sỏch ny ting Vit s dng rng rói Trong giai on 2011-2013, khuụn kh hot ng iu phi ca C quan iu phi cỏc bin ụng (COBSEA), d ỏn Quy hoch khụng gian bin vựng b khu vc bin ụng núi trờn ó trin khai quc gia ú cú Vit Nam Hin nay, Tng cc Bin v Hi o Vit Nam cựng vi mt Nhúm chuyờn gia quc gia ang biờn son cun Ti liu hun v Quy hoch khụng gian bin cho Vit Nam v dch cun Hng dn Quy hoch khụng gian vựng b khu vc bin ụng : Tớch hp cỏc ni bt v cỏch tip cn qun lý hin i xut bn nm 2011 ting Vit, v cun Ti liu tham kho cho Vit Nam v QHKGB ny cng c son tho vi s h tr ca COBSEA T nm 2012, Tng cc Bin v Hi o Vit Nam c B Ti nguyờn v Mụi trng giao ch trỡ, phi hp vi cỏc b ngnh v a phng trin khai d ỏn Quy hoch tng th khai thỏc, s dng bin v hi o Vit Nam n nm 2030 QHKGB chc chn s tr thnh cụng c c lc h tr thc hin loi hỡnh quy hoch mi ny Vit Nam 3.4.4 o to nguụn nhõn lc v tip cn lụng ghộp Bờn cnh chun b tớch cc v gúc k thut, Vit Nam cng chỳ trng o to ngun nhõn lc phc v QHKGB thụng qua cỏc chuyn thm quan cỏc thc hnh tt Hoa K, Hn Quc, Philipin v mt s nc ca Liờn minh chõu u; thụng qua cỏc khúa o to hun cp khu vc (Phuket, Thỏi Lan) v Vit Nam vi NOAA v COBSEA (ti Hi Phũng, H Long, Nha Trang), vi Ngõn hng Th gii WB (ti Vinh) v QHKGB phỏt trin ngh cỏ vựng b v ỏp dng qun lý cỏc KBTB; thụng qua cỏc hi tho v din n vi NOAA, Hn Quc, PEMSEA, GEF GPA, APEC, Cựng vi o to ngn hn, QHKGB ó c chp thun a vo khung chng trỡnh o to cao hc vi t cỏch mụn hc chuyờn thuc chuyờn ngnh Khoa hc Mụi trng, ca Trng i hc Khoa hc t nhiờn, i hc Quc gia H Ni t nm 2014 Quy hoch khụng gian bin cng bt u c ỏp dng cho lnh vc qun lý chuyờn ngnh thụng qua d ỏn vay ca Ngõn hng Th gii i vi ngnh thy sn Vit Nam v Ngun li vựng b hng ti phỏt trin bn vng giai on 2011-2015 v trin khai ti 07 tnh im ven bin Ngoi ra, cụng tỏc iu tra, nghiờn cu xõy dng c s khoa hc v phỏp lý phc v QHKGB vựng bin tõy nam Vit Nam thuc vnh Thỏi Lan cng ang c ng khuụn kh k hoch ca Chng trỡnh Khoa hc-Cụng ngh bin cp nh nc giai on 2011-2015 KT LUN Nhng bi hc kinh nghim rỳt cho Vit Nam Quy hoch theo hng hin i phi l quy hoch tng th v tớch hp õy chớnh l c trng quan trng nht ca quy hoch khụng gian Hin nay, theo bỏo cỏo phỏp lut ca nhúm t xõy dng Lut Quy hoch (B KH&T) thỡ k hoch lp quy hoch nm 2012 ca cỏc B, ngnh v a phng ó lờn ti 2.604 d ỏn, B KH&T ch nm c 10% s d ỏn khng l ny õy l mt s rt ln, th hin s chng chộo, mnh ngi y lm v rt d dn ti kt qu l nhiu quy hoch thiu tớnh hiu lc, hiu qu v khụng cú tớnh kh thi, gõy lóng phớ v ngun lc rt ln 44 Do vy, dự loi hỡnh quy hoch sp ti xut d tho Lut Quy hoch cú th cú cỏi tờn cha phi l quy hoch khụng gian nhng ni hm v bn cht ca nú phi l quy hoch khụng gian vi c trng tng th v tớch hp Vỡ quy hoch cn phi cú mt khung kh hnh chớnh v phỏp lý thớch hp thc hin hnh ng Do vy, quy hoch c tớch hp thỡ cỏc lut, bn phỏp quy liờn quan cng phi cú tớnh tớch hp Vi trng hp Vit Nam, thỡ 29 Lut liờn quan n quy hoch v cỏc lnh vc, ngnh, lónh th cn phi c sa i phự hp vi iu kin mi Vit Nam l mt s cỏc quc gia thuc khu vc chõu - Thỏi Bỡnh Dng cú s hu Bin ụng õy l mt tỡnh khỏ tng ng vi khu vc bin Baltic v cỏc Vit Nam hin gp phi cng cú nhng im ging vi khu vc bin ny Do vy, Vit Nam trc hay sau, sm hay mun cn phi cú mt quy hoch khụng gian liờn quan n bin v quy hoch khụng gian ny, cú nhiu im cn c quc t húa da trờn quy nh phỏp lý ca UNCLOS Hn na, nc ta cú din tớch bin gp ln din tớch t lin, mt dõn s cao (gp gn ln Trung Quc), din tớch canh tỏc thp, nờn hng bin phỏt trin kinh t cú ý ngha sng cũn nhiu th k ti Vic xõy dng QHKGB cú ý ngha rt quan trng v cng xut phỏt t nhu cu thc t ca nc ta, t nhim v hng ti phỏt trin mt nn kinh t bin xanh (blue economy) Do ú, cn tin hnh nghiờn cu lý lun, kho sỏt thc tin v kinh nghim quc t sm cú th ỏp dng chớnh thc loi hỡnh quy hoch ny Vit Nam Trc mt, cú th tin hnh thớ im ti mt s vựng bin v ven bin trng im, nh tip tc d ỏn hp tỏc theo ngh nh th vi Hoa K v vựng b bin Hi Phũng - Qung Ninh QHKGB l mt dng quy hoch mi nhm gii quyt nhu cu s dng khụng gian bin ca cỏc hot ng khai thỏc, s dng bin theo thi gian khỏc (theo k quy hoch) v hng ti gii quyt cỏc mõu thun/xung t s dng khụng gian bin mt vựng bin quy hoch nht nh Tng t cỏc quy hoch khỏc, QHKGB cú liờn quan cht ch vi cp quy hoch: quc gia, vựng v a phng Thc cht, QHKGB l s phỏt trin v m rng ca quy hoch/lp k hoch QLTHVB (ICM planning) trờn phm vi khụng gian linh hot v rng ln hn, khụng ch bú hp i tng tỏc sụng-bin (vựng b bin), m cũn c nhng vựng bin v i dng Ging nh QLTHVB v qun lý khu bo tn bin, QHKGB cng xem phõn vựng chc nng va l ni dung va l cụng c v c thc hin giai on sm ca quỏ trỡnh QHKGB V phn mỡnh, QHKGB li l cụng c v ni dung khụng th thiu ca quy hoch s dng bin (hoc quy hoch khai thỏc, s dng bin) ó nhc n núi nhng phn trc Tuy nhiờn, h thng bn quy phm phỏp lut v quy hoch n Vit Nam c cỏi tờn nh vy (phõn vựng s dng bin, QHKGB v quy hoch s dng bin) u khụng cú tờn gi chớnh thc h thng quy hoch quc gia Trong Ngh nh s 25/2009/NCP v Qun lý tng hp ti nguyờn v Bo v mụi trng bin ban hnh nm 2009, thỡ quy hoch s dng bin mi c a vo mt cỏch dố dt vi tờn gi quy hoch khai thỏc, s dng ti nguyờn v bo v mụi trng bin, hi o, hai thut ng cũn li khụng cú tờn hoc c nhc n Ngh nh ny ỏng chỳ ý l Lut Bin Vit Nam (2012), quy hoch s dng bin, o ó c nhc n v hy vng s c din gii c th mt s bn di lut ang son tho a loi hỡnh quy hoch ny vo cuc sng QHKGB cng cn c a vo Lut Ti nguyờn v Mụi trng bin hin ang B Ti nguyờn v Mụi trng t chc son tho Vic xỏc nh ỳng tờn gi, v trớ phỏp lý ca QHKGB ang l ũi hi thc tin khỏch quan, xut phỏt t c nhu cu phỏt trin kinh t bin v bo v ch quyn an ninh, iu m 45 nc lỏng ging phớa bc ó lm v thụng qua phng ỏn phõn vựng chc nng bin (MFZ) trờn cỏi gi l vựng bin ch quyn quc gia trờn Bin ụng ca h t nm 2002 v 2008 Xỏc nh mi quan h vi cỏc quy hoch khỏc Mc dự h thng quy hoch nc ta tn ti cp quy hoch, nhng trờn thc t quy hoch vựng cũn rt m, thm cha cú chớnh thc, cỏc quc gia khỏc nú li úng vai trũ quyt nh Quy hoch cp quc gia v vựng cung cp lun c khoa hc v phỏp lý cho vic hỡnh thnh cỏc quy hoch khỏc theo ngnh v a phng i vi trng hp ca Hoa K, h ch a QHKGB tng th cp quc gia v sau ú cỏc bang tip tc th ch húa thc hin QHKGB phm vi thm quyn qun lý ca bang Tng t nh vy, Trung Quc, Chớnh ph ó ch o Tng cc i dng nc ny tin hnh phõn vựng s dng bin cp quc gia ó núi trờn, nhng cha cú nhiu vớ d v quy hoch c th cho tng vựng bin cp a phng Nh vy, QHKGB cú th xem nh mt dng quy hoch vựng v ch ỏp dng cp quc gia vi t cỏch quy hoch tng th v cp a phng vi t cỏch quy hoch vựng cp a phng QHKGB l c s tin hnh quy hoch s dng bin, o c th, chi tit cp quy hoch tng ng v l mt loi hỡnh t chc lónh th cho phỏt trin bn vng QHKGB cú th ỏp dng c lp ni ang cú cỏc xung t khụng gian bin gia cỏc hot ng khai thỏc, s dng, khụng cn ch cỏc quy hoch khỏc cp a phng, QHKGB khụng nờn phõn bit theo cp huyn, xó m c tin hnh cỏc quy mụ vựng bin/b bin c th khỏc nhau, tựy thuc vo mc ớch v nng lc qun lý vựng quy hoch c th Do vy, cụng vic u tiờn phi lm l xỏc nh cho c vựng quy hoch d ỏn QHKGB a phng Tng cng nng lc ỏp dng QHKGB Cú th núi, QHKGB l mi c v lý lun v thc tin, c bit v phng phỏp v k nng quy hoch Cho nờn, QHKGB thc s c ỏp dng hiu qu v tr thnh mt cụng c mnh qun lý nh nc v bin, vựng ven bin v hi o thi gian ti, cn phi sm xỏc nh v phỏp lý húa th ch v thc hin QHKGB nc ta, trc ht l c quan u mi quc gia v QHKGB Bờn cnh ú, phi xỏc nh vai trũ v th ch húa s tham gia vo quỏ trỡnh QHKGB ca cỏc bờn liờn quan, bao gm cng ng ngi dõn hoc lõn cn vựng quy hoch Chỳ trng xõy dng cỏc ti liu phỏp lý v k thut hng dn v QHKGB, hun v o to nõng cao nhn thc v k nng cho cỏn b ca c quan cú thm quyn quy hoch v qun lý quy hoch; khuyn khớch cỏc trng, vin lng ghộp QHKGB vo chng trỡnh o to sau i hc, o to li cỏn b liờn quan Tip tc hp tỏc quc t chia s kinh nghim, thụng tin v tranh th o to i ng cỏn b QHKGB cht lng cao - lc lng tiờn phong ỏp dng QHKGB tng lai ca nc ta, to bc t phỏ qun lý phỏt trin v bo tn ti nguyờn - mụi trng bin, ven bin v hi o ca t nc ng thi, chỳ trng tng kt cỏc bi hc kinh nghim, cỏc thc hnh tt v QHKGB v qun lý bin theo khụng gian trờn th gii, khu vc v nc cú nhiu thụng tin thc t cho cỏc cỏn b qun lý, ngi quyt nh phỏt trin, cỏc giỏo viờn v hc viờn liờn quan cú iu kin tham kho kp thi Trong thi gian ti Vit Nam cn tớch cc tham gia Mng li QHKGB khu vc cỏc nn kinh t APEC, tin hnh nghiờn cu, th nghim cỏc mụ hỡnh tng kt thc t v nhõn rng Biờn son: PGS TS Nguyn Chu Hụi 46 ThS Nguyn Th Ngc Hon ThS Nguyn Hong H 47 TI LIU THAM KHO (1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) (9) (10) (11) (12) (13) (14) (15) (16) (17) (18) (19) (20) (21) A Dong, 2012 Marine Functional Zoning (MFZ): Basic theories, legal system and supporting measures In Proceedings of APEC Marine Spatial Planning, Xiamen, China Archibugi, F., 2008 Planning Theory: From the Political Debate to Methodological Reconstruction Springer, Berlin, Germany BaltSeaPlan, 2008 What is Marine Spatial Planning? http://www.baltseaplan.eu/index.php/What-is-MSP;16/1 B Ngoi giao Phỏp, 2006 Chớnh sỏch phỏt trin bn vng v quy hoch khụng gian Phỏp Nxb B Ngoi giao Phỏp, Paris, Phỏp (ting Anh) Booth, P., 2007 Spatial Planning Systems of Britain and France: a comparative analysis Publishing House Routledge, Oxon, UK Bettina Reineking, 2002 Common Wadden Sea Secretariat, Wilhelmshaven, FRG, The Wadden Sea Designated as a PSSA Wadden Sea Newsletter 2002-2 Davoudi, S and Strange, I., 2009 Conceptions of Space and Place in Strategic Spatial Planning Published by Routledge, Oxon, UK Denish Environment Ministry, 2002 Spatial Planning in Denmark Publishing House of Denish Environment Ministry, Copenhagen, Denmark Department of Ecology in Washington State, 2009 Washington Forum on Marine Spatial Planning Grays Habor College, http://www.ecy.wa.gov/programs/sea/msp/index.html Gilg, A.W., 2005 Planning in Britain: understanding and evaluating the post-war system Published by Sage, London, UK Glasson, J v Marshall, T., 2007 Regional Planning Published by Routledge, New York, USA Gerald G Esch and others, 2006 Marine Managed Areas: Best practices for boundary making Published by NOAA Coastal Services Centre, Charleston, USA Gregory, D And others, 2009 The Dictionary of Human Geography, 5th publication Wiley-Blackwell, West Sussex, UK Elhler B and Fanny D (IOC/UNESCO), 2009 Quy hoch khụng gian bin: tip cn tng bc hng ti qun lý da vo h sinh thỏi Ti liu dch ting Vit (2010) B Ti nguyờn v Mụi trng phỏt hnh, H Ni EU, 1997 The EU Compendium of spatial planning systems and policies Published by EU, Italy Jeff Ardron, Kristina Gjerde, Sian Pullen, Virginie Tilot, 2008 Marine spatial planning in the high seas Marine Policy 32 (2008) 823 831 Jon Day, 2008 The need and practice of monitoring, evaluating and adapting marine planning and management-lessons from the Great Barrier Reef Marine Policy 32 Funny Douvere, F Maes, A Vanhulle, J Schrijvers, 2007 The role of marine spatial planning in sea use management: The Belgian case Marine Policy 31 (2007) 182-191 Frank Maes , 2008 The international legal framework for marine spatial planning Marine Policy 32 (2008) 797 810 Faludi, A., 2010 Cohesion, coherence, co-operation: European spatial planning coming 48 (22) (23) (24) (25) (26) (27) (28) (29) (30) (31) (32) (33) (34) (35) (36) (37) (38) (39) (40) of age? Published by Routledge, Oxon, UK Helsinki Commission, 2007 Marine Spatial Planning, http://www.helcom.fi/environment2/biodiv/en_GB/MSP/ Maren Lau, Integrated Coastal Zone Management inthe Peoples Republic of China An Assessment of Structural Impacts on Decision-making Processes, Research Unit Sustainability and Global Change, http://www.uni-hamburg.de/Wiss/FB/15/Sustainability Nguyn Chu Hi, 2011 Vỡ mt nn kinh t bin hin i: rt cn khuyn khớch v thu hỳt u t Tp Nh qun lý, s 88, 8/2011, H Ni Nguyn Chu Hi, 2012 Nhn din mt Vit Nam bin Tp Bin, Hi Bin Vit Nam s 8/2012, H Ni Nguyn Chu Hi, 2012 Quy hoch khụng gian bin v ven bin: nhu cu ca Vit Nam K yu Din n kinh t bin 2012, Vng Tu Nguyen Chu Hoi, 2012 The status of marine spatial planning application in Viet Nam The country paper presented in APEC Workshop on Marine Spatial Planning, 23-28 September 2012, Xiamen, China Kindstrom, M and others, 2008 Towards marine spatial planning in the Baltic Sea http://balance-eu.org/xpdf/balance-technical-summary-report-no-4-4.pdf Nguyn Hong H, 2011 Tỡm hiu v quy hoch tng th phỏt trin vựng Vit Nam Trng hp vựng ng bng sụng Hng Trong C s khoa hc cho phỏt trin vựng bi cnh hi nhp quc t ca Vit Nam, NXB Th gii, H Ni, Vit Nam Lloyds MIU, 2007 Lloyds Maritime Atlas of World Ports and Shipping Places Published Lloyds MIU, London, The UK NOAA, 2009 Coastal and Marine Spatial Planning http://www.cmsp.noaa.gov/ Salez, P., 2009 How Europes comes to spatial planning EU Report http://www.euterritorial-agenda.eu/Related%20Documents/livre%20geographie %202009%20texte %20bis%20EN.pdf Staveren, J.M.V and Dusseldorp, D.B.W.M., 1980 Framework for Regional Planning in Developing Countries University of Waningen, Holands Ngụ Doón Vnh, 2003 Nghiờn cu chin lc v quy hoch phỏt trin kinh t - xó hi Vit Nam: hc hi v sỏng to NXB Chớnh tr Quc gia, H Ni, Vit Nam Qinhua Fang, Marine Functional Zoning in China:Experience and Prospects, Coastal Management, 39:656667, 2011 UNEP, Sida and COBSEA, 2011 Spatial Planning in the Coastal Zone of the East Asian Seas Region: integrating emerging issues and modern managegent approaches Interim publication of UNEP/COBSEA y ban kinh t chõu u ca Liờn Hip quc, 2008 Quy hoch khụng gian: Cụng c chớnh cho phỏt trin v qun tr hiu qu (tham kho trng hp cỏc nc ang chuyn i) NXB Liờn Hip Quc, Geneva, Thy S (ting Anh) Vin Chin lc phỏt trin, 2004 Quy hoch phỏt trin kinh t - xó hi: mt s lý lun v thc tin NXB Lý lun Chớnh tr Quc gia, H Ni USA Environmental Quality Commission, 2010 Final Recommendations of The Interagency Ocean Policy The US, July 19, 2010 UNESCO initiative, 2009 Marine spatial planning http://www.unesco-ioc-marinesp.be/ 49 PH LC Mt s thut ng Quy hoch: l mt quỏ trỡnh quyt nh thu c cỏi gỡ, no, õu v nh th no, ti mc chi phớ no v chi tr chi phớ ú C giai on u quy hoch v quyt nh quy hoch cui cựng u l kt qu ca quy hoch, thng c xem l mt hm s ca quỏ trỡnh hoch nh chớnh sỏch xó hi Phõn tớch l mt hot ng to thụng tin quyt nh quy hoch Vựng quy hoch (hoc vựng qun lý): l mt vựng bin, vựng b bin tớnh theo khụng gian ba chiu, ni cú nhng bc xỳc v mõu thun li ớch khai thỏc, s dng ti nguyờn vựng v cú biu hin/xung t ca cỏc hot ng s dng bin cho quc gia v a phng (do chớnh quyn c th xut) Vựng nghiờn cu: l khụng gian bao quanh/lõn cn vựng qun lý/quy hoch, ni d kin cú cỏc tỏc ng n vựng qun lý/quy hoch Phõn vựng s dng khụng gian bin: Mt bin phỏp iu chnh quan trng thc hin cỏc k hoch tng th qun lý khụng gian bin thụng qua mt hoc mt s bn phõn vựng s dng khụng gian bin v cỏc quy nh cho mt vi hoc tt c cỏc tiu vựng ca mt vựng bin c th H sinh thỏi: l qun xó sinh vt v cỏc yu t phi sinh vt ca mt khu vc a lý nht nh, cú tỏc ng qua li v trao i vt cht vi Qun lý da vo h sinh thỏi (EBM): Qun lý da vo h sinh thỏi (HST) s xem xột tớnh nguyờn ca HST, bao gm c ngi Mc ớch ca qun lý da vo HST l trỡ HST iu kin khe mnh, nng sut v cú sc chng chu tt cú th cung cp cỏc dch v v sn phm hng húa phc v cho nhu cu ca ngi EBM khỏc vi cỏch tip cn qun lý hin thi ch: Cỏch tip cn hin thi ch trung vo mt loi c th, vo mt ngnh, mt hot ng hoc mt n l no ú, cũn EBM quan tõm n cỏc tỏc ng tớch ly ca cỏc ngnh khỏc Bin i khớ hu: l s bin i trng thỏi ca khớ hu so vi trung bỡnh theo mt xu hng nht nh v/hoc dao ng ca khớ hu trỡ mt khong thi gian di, thng l vi thp k hoc di hn 50