PHÒNG GD&ĐT HUYỆN GIO LINH TRƯỜNG MẦM NON GIO SƠN  SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐỀ TÀI: PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ CHO TRẺ 3-4 TUỔI THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG DẠY TRẺ KỂ CHUYỆN SÁNG TẠO Giáo viên: Lê Thị Ái Lớp mẫu giáo: 3-4 tuổi Đơn vị: Trường mầm non Gio Sơn NĂM HỌC 2015 -2016 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐỀ TÀI: PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ CHO TRẺ 3-4 TUỔI THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG DẠY TRẺ KỂ CHUYỆN SÁNG TẠO I Lý chọn đề tài: Phát triển ngôn ngữ cho trẻ mục tiêu quan trọng giáo dục mầm non Ngôn ngữ công cụ để trẻ giao tiếp, học tập vui chơi Ngôn ngữ giữ vai trò định phát triển tâm lý trẻ em Bên cạnh đo ngôn ngữ phương tiện để giáo dục trẻ cách toàn diện bao gồm phát triển đạo đức, tư nhận thức chuẩn mực hành vi văn hoá Đối với trẻ mầm non nói chung trẻ 3- tuổi nói riêng, trẻ nhạy cảm với nghệ thuật ngôn từ Âm điệu, hình tượng hát ru, đồng dao, ca dao, dân ca sớm vào tâm hồn tuổi thơ Những câu chuyện cổ tích, thần thoại đặc biệt hấp dẫn trẻ Chính cho trẻ tiếp xúc với văn học đặc biệt hoạt động dạy trẻ kể chuyện sáng tạo đường phát triển ngôn ngữ cho trẻ tốt nhất, hiệu Thông qua việc trẻ kể chuyện sáng tạo giúp trẻ phát triển lực tư duy, óc tưởng tượng sáng tạo, biết yêu quý đẹp, hướng tới đẹp Khi trẻ kể chuyện, ngôn ngữ trẻ phát triển, trẻ phát âm rõ ràng mạch lạc, vốn từ phong phú Trẻ biết trình bày ý kiến, suy nghĩ, kể vật hay kiện đó, ngôn ngữ trẻ Việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ mục tiêu phát triển toàn diện cho trẻ mầm non Do giáo viên dạy trẻ 3-4 tuổi nhận thức rõ tầm quan trọng việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ Đặc biệt thông qua hoạt động kể chuyện sáng tạo Từ sâu nghiên cứu tìm số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ thông qua hoạt động dạy trẻ kể chuyện sáng tạo II Khảo sát thực tế: Trong trình giảng dạy thấy 30% trẻ biết kể chuyện sáng tạo, thấp Vì vậy, thường xuyên trọng tổ chức hoạt động cho trẻ kể chuyện sáng tạo theo chủ điểm Tuy nhiên trình thực gặp số thuận lơi khó khăn sau: Thuận lợi: Bản thân giáo viên có trình độ chuẩn chuyên môn, nhiệt tình yêu nghề mến trẻ Có khả đọc kể diễn cảm cho trẻ nghe biết định hướng cho trẻ kể chuyện sáng tạo có hiệu quả, tạo môi trường hoạt động lớp tương đối phong phú Được quan tâm tạo điều kiện ban giám hiệu nhà trường, đầu tư sở vật chất tương đối đầy đủ lớp trẻ chăm ngoan có nề nếp Được tín nhiệm tin cậy phụ huynh Khó khăn: - Số trẻ lớp chủ yếu trẻ chưa đến trường, đến tuổi trẻ đến trường, nên trẻ không thực mạnh dan học tập kiến thức trẻ hạn chế dẫn đến khó khăn việc tổ chức hoạt động cho trẻ kể chuyện sáng tạo - Đồ dùng trực quan chưa đa dạng phong phú, thẩm mỹ chưa đạt, giá trị sử dụng chưa cao Đặc biệt đồ dùng cho trẻ hoạt động - Phụ huynh phần lớn lao động, nên khó khăn việc hỗ trợ đóng góp kinh phí để tạo góc hoạt động văn học cho trẻ - Khi dạy trẻ kể chuyện sáng tạo giáo viên chưa biết vận dụng tích hợp môn học khác chưa đầu tư sưu tầm câu chuyện chương trình Điều dẫn đến thực trạng: + Chỉ có 30% trẻ biết kể chuyện sáng tạo vốn từ trẻ ít, ngôn ngữ nói chưa mạch lạc + 40% trẻ nói câu phức + 30% trẻ hứng thú tham gia kể chuyện sáng tạo + 60% trẻ phát âm rõ ràng mạch lạc Để khắc phục giải thực trạng suy nghĩ tìm số biện pháp giúp trẻ hứng thú kể chuyện sáng tạo III Biện pháp thực hiện: Biện pháp 1: Tạo môi trường hoạt động cho trẻ kể chuyện sáng tạo Tạo môi trường cho trẻ hoạt động cần thiết chương trình đổi Hiện nay, cô tạo môi trường cho trẻ hoạt động tốt kích thích trẻ phát triển ngôn ngữ, tham gia vào hoạt động kết đạt cao Vì từ đầu năm học sâu vào tạo môi trường cách đưa hình ảnh nhân vật câu chuyện bật vào góc văn học số góc lớp học thể mảng tường Vẽ sưu tầm số truyện tranh chương trình để đưa vào giảng dạy, vận động phụ huynh đóng góp truyện tranh đưa vào góc văn học cho trẻ hoạt động thường ngày Những câu chuyện thể mảng tường không gian to giúp trẻ dễ tri giác, trẻ thảo luận, bàn bạc câu chuyện Từ trẻ biết vận dụng kiến thức vào kể chuyện sáng tạo cách dễ dàng Ngoài việc tạo tranh mảng tường, tập truyện tranh chữ to sâu làm số đồ dùng trực quan cho trẻ hoạt động như: số rối dẹt có bánh xe, có cử động tay chân tận dụng truyện tranh cũ, sản phẩm vẽ trẻ, cắt dán bồi bìa cứng cho trẻ ghép tranh kể chuyện sáng tạo cắt rời vật cho trẻ tự chọn vật để kể chuyện sáng tạo theo ý tưởng Điều đặc biệt đầu tư suy nghĩ làm loại rối tay cho trẻ hoạt động Thực tế nhận thấy đồ dùng làm rối tay lớp cho trẻ hoạt động, qua nghiên cứu tìm tòi vận dụng làm từ bóng, chổi rơm, đĩa nhựa đồ chơi…để làm mặt rối sau dùng vải len móc làm váy, thân tay để trẻ sử dụng không bị thô cứng Các khuôn mặt thay đổi tuỳ theo nội dung, nhân vật câu chuyện trẻ kể Qua cách nghĩ làm tạo góc văn học với đầy đủ chủng loại đồ dùng trực quan đa dạng phong phú, giúp trẻ hứng thú tham gia vào hoạt động nhiều ý tưởng hay trẻ kể chuyện sáng tạo Bên cạnh hoạt động trời tận dụng tranh tường trường cách gợi mở cho trẻ kể chuyện tranh có vật sân trường gợi mở cho trẻ thi kể chuyện vật đó…hình thức giúp trẻ em có nhiều ý tưởng sáng tạo hay có ý thức thi đua để đạt kết tốt Tạo môi trường cho trẻ kể chuyện sáng tạo việc làm vô quan trọng chỗ dựa, sở vững cho trẻ kể chuyện sáng tạo Đòi hỏi cô giáo phải biết tạo cảm xúc cho trẻ vật ngộ nghĩnh, đáng yêu, đồng thời phải biết hướng lái, gợi mở cho trẻ có cảm xúc tích cực tham gia hoạt động kể chuyện sáng tạo Qua nội dung tranh, nhân vật, rối trẻ xem nói lên nhận xét đồ dùng Như ngôn ngữ trẻ phát triển cách phong phú đa dạng Biện pháp 2: Dạy trẻ cách sử dụng nhân vật phù hợp với ngôn ngữ lời kể sáng tạo Bên cạnh môi trường hoạt động với đầy đủ loại đồ dùng trực quan đa dạng phong phú, thu hút hứng thú tham gia kể chuyện sáng tạo trẻ phải dạy trẻ cách sử dụng nhân vật phù hợp với ngôn ngữ lời kể sáng tạo Khi dạy trẻ kể chuyện sáng tạo chuẩn bị cho trẻ tập truyện tranh sưu tầm cách đọc kể cho trẻ nghe đón, trả trẻ giở chơi ngày Đây hình thức cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học, sở cho trẻ có kiến thức vững vàng thực kể chuyện sáng tạo Qua cách làm quen trẻ biết đánh giá, nhận xét đặc điểm tính cách nhân vật thông qua ngôn ngữ nói Ví dụ: Vịt đáng yêu, sói già gian ác, Bà tiên, Ông bụt tốt bụng Phù thuỷ độc ác Bên cạnh định hướng cho trẻ quan sát tranh chuyện, cho trẻ xem qua đĩa hình câu chuyện Đồng thời kết hợp tri giác với đàm thoại cô trẻ, giúp trẻ nhận xét đánh giá nội dung truyện cách xác nói lên ý tưởng qua nhận thức Tôi dạy trẻ kể chuyện theo nhóm, theo thời gian thực tuần hai tuần, kết hợp lồng ghép môn học khác, trò chơi để củng cố khắc sâu kiến thức, mở rộng vốn hiểu biết giới xung quanhcho trẻ Sau số cách dạy trẻ sử dụng đồ dùng trực quan - Dạy trẻ sử dụng rối tay: dạy trẻ sử dụng một, kết hợp với lời nói, ngôn ngữ biểu cảm với cách diễn rối qua cử động rối lại - Dạy trẻ ghép tranh kể chuyện: chọn tranh mà trẻ thích ghép thành dải câu chuyện sau kể tranh kết hợp với lời nói dẫn thông qua nhân vật tranh - Dạy trẻ ghép nhân vật kể chuyện: chọn nhân vật mà trẻ thích, sau ghép nhân vật với tạo thành câu chuyện theo ý tưởng trẻ - Dạy trẻ kể chuyện sa bàn: chọn nhân vật mà trẻ thích kết hợp di chuyển nhân vật sa bàn Nói đến đâu đưa nhân vật đến đó, lời kể theo nhân vật sử dụng Qua cách dạy trẻ tiến hành tổ chức hoạt động có chủ đích kể chuyện sáng tạo, chủ điểm giới động vật sau: Bước 1: Hát “ Gà trống mèo cún con” Hỏi trẻ hát có vật Bước 2: Nghe cô kể mẫu chuyện sáng tạo cô, cô sử dụng rối kể lần Đàm thoại với trẻ câu chuyện cô (tên nhân vật, đặc điểm nhân vật, đặt tên cho câu chuyện) Bước 3: Trẻ chọn đồ dung trực quan mà trẻ yêu thích Cô gợi mở ý tưởng cho trẻ cách mượn vật mà trẻ chọn kể ngắn gọn vài câu để trẻ biết cách kể chuyện sáng tạo Bước 4: Trẻ kể chuyện sáng tạo theo nhóm, cá nhân Cô cho trẻ đánh giá nhận xét câu chuyện bạn kể Theo dõi cách sử dụng đồ dung trực quan trẻ để cô góp ý nhận xét Qua cách làm này, bước đầu thành công việc thực dạy trẻ kể chuyện sáng tạo, giúp trẻ linh hoạt sử dụng đồ dùng trực quan kết hợp với ngôn ngữ nói rõ ràng mạch lạc, có kỹ tổng hợp “mắt nhìn, miệng nói, tai nghe, tay sử dụng” Sau số câu chuyện trẻ thực kể chuyện sáng tạo - Câu chuyện “Con lợn nhựa tôi” tác giả cháu Tường Vy với đồ dung lợn nhựa cháu thể sau: + Chủ nhật tớ quê thăm bà Ở quê bà tớ nuôi nhiều lợn, lợn to ăn nhiều rau với cám Thấy tớ thích lợn đó, bà tớ liền mua cho tớ lợn, lợn nhựa Con lợn nhựa tớ chẳng ăn mà giúp tớ cất tiền Đến tết mừng tuổi tớ cho vào lợn nhựa để gửi mẹ mua quần áo Tớ yêu quý lợn nhựa tớ - Câu chuyện “Bác Voi tốt bụng” cháu Quỳnh Anh, Hà Vy Công Lập Đồ dùng gà, vịt, voi từ sản phẩm vẽ trẻ bồi bìa cứng làm rối tay, câu chuyện bé thể sau: + Bạn vịt bầu có chơi với tớ gà trống không + Ừ hôm trời đẹp chơi + Chúng đến vườn hoa chơi nhé! có nhiều trò chơi thích + Hai bạn gà, vịt mải chơi đến trời tối đường nữa, hai khóc hu hu… + Lúc bác voi xuất nói đừng khóc lên bác đưa + Hai bạn trèo lên lưng bác voi đưa về, từ hai bạn không dám chơi xa Ở câu chuyện ba cháu sử dụng rối tốt Các cháu biết kết hợp với sử dụng nhân vật phù hợp ăn khớp với lời kể Ngôn ngữ cháu thể cách tự nhiên phong phú Trong trình nghiên cứu tiến hành kể chuyện sáng tạo đến lớp đa số trẻ kể chuyện sáng tạo theo ý tưởng mà không cần gợi ý cô Từ việc làm trẻ sử dụng thành thạo đồ dùng trực quan vật mà biết vận dụng sử dụng đồ dùng trực quan chủ đề khác Thông qua câu truyện sáng tạo trẻ, trẻ sử dụng ngữ điệu, ngắt nghỉ để truyền đạt thái độ, tình cảm tác phẩm Trẻ bắt chước giọng kể diễn cảm cô, trẻ hiểu từ dùng với đồ vật lại vào đồ vật khác Từ ngôn ngữ trẻ phát triển mạnh mẽ, vốn từ làm giàu thêm qua trẻ cảm nhận phong phú ngôn ngữ mẹ đẻ Biện pháp 3: Lồng ghép môn học khác dạy trẻ kể chuyện sáng tạo Với lời kể diễn cảm, hấp dẫn làm rung động người nghe, biết tích hợp môn học khác hay làm thay đổi không khí, làm thay đổi trạng thái kể chuyện Bằng lời ca, lời đối thoại, câu đố, đồng dao, ca dao hay số trò chơi xen lẫn Ví dụ: Bài thơ “Ong bướm”, “Rong cá”….hoặc cho trẻ đọc thuộc câu đố chó, mèo, lợn, cá, gà…hay số đồng dao, ca dao “Vè chim”, “Đi cầu quán”… Âm nhạc môn bổ trợ cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học, dễ gây ấn tượng cho người xem, cho trẻ hát thuộc hát: “Một vịt”,”Cá vàng bơi”, “Trời nắng trời mưa”…giúp trẻ kể chuyện vật trẻ hát vật phù hợp với nội dung câu chuyện Trò chơi hình thức chuyển tiếp lần kể hay thay cho phần củng cố câu chuyện mà tiết dạy thường áp dụng Tôi cho trẻ chơi số trò chơi dạng động trò chơi: Mèo chim sẻ, gà gáy vịt kêu, trời nắng trời mưa, cáo thỏ… Việc tích hợp môn học khác, trò chơi vào cho trẻ kể chuyện sáng tạo việc cung cấp thêm số kiến thức bổ trợ cho câu chuyện sinh động Ở lứa tuổi tâm lý trẻ thường mau nhớ chóng quên Vì vào đón trả trẻ đưa trẻ vào góc văn học để hướng dẫn trẻ kiến thức củng cố kiến thức cũ Đây hình thức cho trẻ trải nghiệm có sẵn học tập cô bạn, trẻ cảm thấy thoải mái tự tin Việc tích hợp môn học khác cô giáo phải linh hoạt, lựa chọn nội dung cho phù hợp với nội dung câu chuyện, giúp trẻ tham gia vào hoạt động cách tích cực ngôn ngữ trẻ phát triển mạnh mẽ Biện pháp 4: Tuyên truyền kết hợp với phụ huynh Như thấy môi trường tiếp xúc trẻ chủ yếu gia đình nhà trường Chính việc kết hợp gia đình nhà trường biện pháp thiếu Phụ huynh nhân tố quết định việc tạo nguồn nhiên liệu góc văn học để phát triển ngôn ngữ cho trẻ Trong họp phụ huynh đầu năm nêu tầm quan trọng lĩnh vực phát triển ngôn ngữ cho trẻ, đặc biệt thông qua hoạt động kể chuyện sáng tạo Hàng tháng tuyên truyền với phụ huynh qua biểu bảng nêu lên nội dung chủ điểm, câu chuyện sáng tạo cô trẻ Qua phụ huynh thấy ngôn ngữ trẻ phát triển có biện pháp kích thích phát triển ngôn ngữ cho trẻ gia đình Ví dụ: Cô trao đổi với phụ huynh câu chuyện sáng tạo trẻ kể, yêu cầu phụ huynh nhà cho trẻ kể lại câu chuyện kích thích trẻ kể câu chuyện khác Như ngôn ngữ trẻ phát triển cách phong phú đa dạng Huy động phụ huynh đóng góp, thu thập nguyên vật liệu sẵn có, dễ tìm báo hoạ mi, vải vụn, len vụn, vỏ hộp, mút xốp…kết hợp đón trả trẻ để trao đổi với phụ huynh Có thể nói công tác tuyên truyền với phụ huynh việc làm quan trọng việc dạy trẻ kể chuyện sáng tạo để phát triển ngôn ngữ cho trẻ IV Kết đạt được: Sau thực biện pháp thu số kết sau: Về thân: - Tôi thấy nâng cao phong cách nghệ thuật lên lớp, giọng kể trau dồi diễn cảm, thu hút trẻ hứng thú tham gia vào tiết học - Tôi rút nhiều kinh nghiệm qua cách dạy trẻ kể chuyện sáng tạo, sưu tầm nhiều truyện tranh, học thuộc nhiều truyện chương trình - Tạo môi trường cho trẻ hoạt động tốt góc, đặc biệt góc văn học - Tôi tận dụng nguyên vật liệu sẵn có, dễ tìm để tạo nhiều loại rối phong phú, đa dạng, sử dụng có hiệu việc dạy trẻ kể chuyện sáng tạo Về trẻ: Nội dung Phát âm rõ ràng mạch lạc Trước thực 55% Sau thực 85% (Tăng 35%) Phát âm câu phức Hứng thú tham gia kể chuyện sáng tạo 40% 30% 85% (Tăng 40%) 90% (Tăng 60%) Biết thể ngôn ngữ hoàn cảnh (kể chuyện sáng tạo) 30% 80% (Tăng 50%) Về đồ dùng trực quan: - Xây dựng góc tuyên truyền câu chuyện sáng tạo cô trẻ đa dạng, phong phú - Làm số truyện tranh chữ to - Sưu tầm nhiều tranh ảnh theo chủ điểm cho trẻ kể chuyện - Làm rối dẹt, rối tay cho trẻ hoạt động chủ điểm - Làm 10 rối tay cho cô hoạt động - Có bảng gài bảng dính cho trẻ ghép tranh kể chuyện sáng tạo - Một sân khấu cho cô trẻ kể chuyện sáng tạo Về phụ huynh: - Nhận thức rã tầm quan trọng việc dạy trẻ kể chuyện sáng tạo để phát triện ngôn ngữ cho trẻ - Đóng góp nhiều vật liệu, phế liệu để tạo góc văn học cho lớp V Bài học kinh nghiệm: Qua trình nghiên cứu thực biện pháp vào việc dạy trẻ kể chuyện sáng tạo để phát triển ngôn ngữ cho trẻ rút học kinh nghiệm sau: - Cô giáo phải sâu nghiên cứu để tạo môi trường tốt cho trẻ hoạt động cách tích cực nhất, biết tạo cảm xúc cho trẻ kể chuyện sáng tạo - Thường xuyên trò chuyện với trẻ, khơi gợi trẻ đặt tên cho nội dung vừa trò chuyện tóm tắt ngắn gọn điều vừa trò chuyện - Khuyến khích trẻ nói ý nghĩ trẻ qua nội dung hay chủ điểm nhằm giúp trẻ luyện cách trình bày, diễn đạt ý - Cho trẻ tham quan, hướng dẫn từ quan sát vật, tượng nhằm mở rộng vốn hiểu biết cho trẻ; kết hợp đàm thoại để trẻ hiểu sâu chất vật, tượng nói lên nhận xét - Mở rộng vốn từ cho trẻ khuyến khích trẻ sử dụng vốn từ trẻ học hoạt động khác nhau, đặc biệt qua trò chơi ngôn ngữ, trò chuyện, đàm thoại cô với trẻ, trẻ với trẻ * Kết luận Phát triển ngôn ngữ cho trẻ qua hoạt động dạy trẻ kể chuyện sáng tạo việc làm thiết thực chương trình đôi nay, đòi hỏi cô giáo phải có sáng tạo linh hoạt dạy trẻ, phải có kiên trì rèn luyện cô trẻ đem lại kết cao Trên số kinh nghiệm “phát triển ngôn ngữ cho trẻ 3-4 tuổi thông qua hoạt động dạy trẻ kể chuyện sáng tạo” xin giới thiệu để chị em đồng nghiệp cùng`tham khảo đóng góp thêm ý kiến để giúp có thêm kinh nghiệm giảng dạy Xin chân thành cảm ơn! Gio Sơn, Ngày 25 tháng năm 2016 Người viết Lê Thị Ái