Header Page of 123 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ ĐẠI HỌC Y DƯC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH TRẦN LỆ THỦY HIỆU QUẢ CỦA ĐIỀU TRỊ NỘI TIẾT ĐỐI VỚI PHỤ NỮ MÃN KINH DO PHẪU THUẬT LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y HỌC TP HỒ CHÍ MINH- 2014 Footer Page of 123 Header Page of 123 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ ĐẠI HỌC Y DƯC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH TRẦN LỆ THỦY HIỆU QUẢ CỦA ĐIỀU TRỊ NỘI TIẾT ĐỐI VỚI PHỤ NỮ MÃN KINH DO PHẪU THUẬT Chuyên ngành: Phụ khoa Mã số: 62.72.13.05 LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN 1: TS NGUYỄN THỊ TỪ VÂN NGƯỜI HƯỚNG DẪN 2: GS TS TRẦN THỊ LI TP HỒ CHÍ MINH- 2014 Footer Page of 123 Header Page of 123 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan công trình nghiên cứu riêng Các số liệu kết nêu luận án trung thực chưa có công bố công trình khác Trần Lệ Thủy Footer Page of 123 Header Page of 123 MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Bảng danh mục từ viết tắt Bảng đối chiếu thuật ngữ Việt Anh Mục lục bảng Mục lục biểu đồ, sơ đồ, hình ĐẶT VẤN ĐỀ MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU CHƯƠNG TỔNG QUAN TÀI LIỆU 1.1 Đònh nghóa- phân loại mãn kinh 1.2 Sự sản xuất nội tiết sau mãn kinh 1.3 Tổng quan mãn kinh phẫu thuật cắt hai buồng trứng 13 1.4 Thang điểm đánh giá rối loạn mãn kinh MRS 15 1.5 Điều trò nội tiết mãn kinh 17 1.5.1 Một số nguyên tắc điều trò nội tiết mãn kinh 17 1.5.2 Lợi ích điều trò nội tiết mãn kinh 21 1.5.3 Nguy cơ…………………………………………………………………………………………………… 24 1.5.4 Nhu cầu liệu pháp nội tiết thay phụ nữ mãn kinh phẫu thuật 26 1.5.5 Các phác đồ điều trò nội tiết mãn kinh 28 1.5.6 Biệt dược premarin 35 1.5.7 Tình hình sử dụng nội tiết phụ nữ mãn kinh phẫu thuật 35 CHƯƠNG ĐỐI TƯNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 37 2.1 Thiết kế nghiên cứu 37 2.2 Đối tượng nghiên cứu 37 2.3 Tiêu chuẩn nhận loại trừ 38 Footer Page of 123 Header Page of 123 2.4 Biến số nghiên cứu 40 2.5 Phương pháp tiến hành 45 2.6 Phân tích số liệu 50 2.8 Y đức 52 CHƯƠNG KẾT QUẢ 53 3.1 Đặc điểm chung dân số nghiên cứu 55 3.2 Hiệu điều trò nội tiết phụ nữ mãn kinh sau phẫu thuật 63 3.3 Tác dụng không mong muốn 76 3.4 Phân tích yếu tố liên quan với hiệu điều trò 78 CHƯƠNG BÀN LUẬN 83 4.1 Đặc điểm chung đối tượng nghiên cứu 83 4.2 Hiệu điều trò nội tiết phụ nữ mãn kinh sau phẫu thuật 86 4.2.1 Đối với triệu chứng vận mạch 86 4.2.2 Đối với triệu chứng tâm lí 91 4.2.3 Nhu cầu điều trò lpnttt mãn kinh phụ nữ mãn kinh sau phẫu thuật 95 4.3 Tác dụng không mong muốn 97 4.4 Phân tích yếu tố liên quan với hiệu điều trò 99 4.5 Đánh giá độ tin cậy phương pháp nghiên cứu 103 4.5.1 Đánh giá phương pháp nghiên cứu 103 4.5.2 Đánh giá qui trình chọn mẫu 105 4.5.3 Đánh giá phương pháp thu thập xử lí số liệu 106 KẾT LUẬN 107 KIẾN NGHỊ 108 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC Footer Page of 123 Header Page of 123 BẢNG DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ACOG American Congress of Obstetricians and Gynecologists BMI Body Mass Index CEE Conjugated Equine Estrogen DHA Dihydroepiandrostenedione DHAS Dihydroepiandrostenedione Sulfate ERT Estrogen Replacement Therapy ET Estrogen therapy FDA Food and Drug Administration-Cơ Quan Thuốc Và Thực Phẩm Của Mỹ HT Hormon therapy IMS International Menopause Society MK Mãn kinh MPA Medroxyprogesteron acetate MRS Menopause rating scale NAMS North American Menopause Society - Tổ Chức Mãn Kinh Bắc Mỹ NHS Nurse Health Study LPNT Liệu pháp nội tiết SHBG Sex hormone- binding globulin TAH-BSO Total Abdominal Hysterectomy bilateral Salp oocphorectomy USPSTF US Preventive Services Task Force WHI World Health Initiative Footer Page of 123 Header Page of 123 BẢNG ĐỐI CHIẾU THUẬT NGỮ VIỆT ANH -Mãn kinh Menopause -Tiền mãn kinh/ giai đoạn chuyển tiếp Perimenopause/ menopause transition -Sau mãn kinh, hậu mãn kinh Postmenopause -Mãn kinh sớm Premature menopause -Mãn kinh nhân tạo Induced menopause -Mãn kinh phẫu thuật Surgical menopause -Bốc hỏa Hot flush, hot flash -Rối loạn vận mạch Vasomotor symptoms -Phác đồ điều trò ngắn hạn Short-term therapy -Phác đồ điều trò lâu dài Long-term therapy -Phác đồ liệu pháp nội tiết phối hợp Combined cyclical (sequential) Estrogen Progesteron theo chu kì hormone therapy -Phác đồ liệu pháp nội tiết phối hợp Continuous combined hormone Estrogen Progesteron liên tục therapy -Phác đồ liệu pháp nội tiết Estrogen Unopposed estrogen therapy/ đơn độc Estrogen therapy -Liệu pháp nội tiết Hormon therapy -Phác đồ điều trò phối hợp Estrogen Combined estrogen-progesteron Progesteron therapy -Nghiên cứu can thiệp nhóm, Before-and-after study design so sánh trước sau điều trò Footer Page of 123 Header Page of 123 MỤC LỤC CÁC BẢNG Số thứ tự Tên bảng Trang Bảng 1.1 Nồng độ nội tiết máu 12 Bảng 1.2 Các khuyến cáo đònh điều trò LPNT mãn kinh 19 Bảng 1.3 Ung thư vú điều trò nội tiết mãn kinh 25 Bảng 3.1 Các đặc điểm nhân - xã hội 55 Bảng Các đặc điểm trình độ thu nhập 56 Bảng 3.3 Các đặc điểm hôn nhân- gia đình 58 Bảng 3.4 Các đặc điểm số 58 Bảng 3.5 Lí mổ phụ khoa 59 Bảng 3.6 Tỉ lệ mức độ rối loạn vận mạch đối tượng nghiên cứu thời điểm trước điều trò 61 10 Bảng 3.7 Tỉ lệ mức độ rối loạn tâm lí đối tượng nghiên cứu thời điểm trước điều trò 62 11 Bảng 3.8 Tỉ lệ thay đổi triệu chứng vận mạch sau điều trò CEE phụ nữ mãn kinh phẫu thuật 65 12 Bảng 3.9 Mức độ rối loạn vận mạch thời điểm trước sau điều trò CEE phụ nữ mãn kinh phẫu thuật 68 13 Bảng 3.10 Tỉ lệ thay đổi triệu chứng vận mạch sau điều trò CEE phụ nữ mãn kinh phẫu thuật 72 14 Bảng 3.11 Mức độ rối loạn tâm lí thời điểm trước sau điều trò CEE phụ nữ mãn kinh phẫu thuật 74 Footer Page of 123 Header Page of 123 15 Bảng 3.12 Tỉ lệ tác dụng không mong muốn 77 16 Bảng 3.13 Các yếu tố liên quan với hiệu điều trò triệu chứng bốc hoả 79 17 Bảng 3.14 Yếu tố liên quan với hiệu điều trò triệu chứng mệt mỏi 81 MỤC LỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ, HÌNH Số thứ tự Tên bảng Trang Hình 1.1 Sinh lí mãn kinh Hình 1.2 Sự thay đổi nội tiết thời kì mãn kinh Hình 1.3 Đường cong ROC biểu diễn độ nhạy độ chuyên thang đo MRS với giá trò ngưỡng khác để đánh giá hiệu điều trò phụ nữ mãn kinh 16 Hình 1.4 Phác đồ phối hợp Estrogen, Progesterone theo chu kì 29 Hình 1.5 Phác đồ dùng Estrogen liên tục phối hợp Progesterone theo chu kì 29 Hình 1.6 Phác đồ phối hợp Estrogen Progestin dùng liên tục 30 Hình 1.7 Phác đồ Estrogen đơn độc liên tục 31 Hình 1.8 Phác đồ Estrogen liên tục phối hợp Progesterone theo chu kì dài 32 Hình 1.9 Công thức hóa học chất thành phần Premarin 35 10 Sơ đồ 1.1 Hướng dẫn tiếp cận điều trò phụ nữ mãn kinh 33 11 Sơ đồ 2.1 Các bước tuyển chọn bệnh nhân vào nghiên cứu 47 Footer Page of 123 Header Page 10 of 123 12 Sơ đồ 3.1 Quá trình tuyển chọn theo dõi đối tượng nghiên cứu 54 13 Biểu đồ 3.1 Tần suất tuổi đối tượng tham gia nghiên cứu 57 14 Biểu đồ 3.2 Tỉ lệ triệu chứng rối loạn vận mạch mức độ trung bình nặng thời điểm trước sau điều trò 64 15 Biểu đồ 3.3 Biểu đồ biểu diễn đáp ứng theo thời gian rối loạn vận mạch với điều trò CEE phụ nữ mãn kinh phẫu thuật 66 16 Biểu đồ 3.4 Biểu đồ box plot biểu diễn giá trò điểm số khác biệt mức độ triệu chứng vận mạch sau điều trò CEE phụ nữ mãn kinh phẫu thuật (N=250) 69 17 Biểu đồ 3.5 Tỉ lệ triệu chứng tâm lí mức độ trung bình nặng thời điểm trước sau điều trị (P