ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC Xà HỘI VÀ NHÂN VĂN NGUYỄN THỊ MAI HOA CHỦ TRƢƠNG CỦA ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM TRONG QUAN HỆ VỚI TRUNG QUỐC TỪ NĂM 1975 ĐẾN NĂM 2001 LUẬN ÁN TIẾN SĨ LỊCH SỬ HÀ NỘI - 2007 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC Xà HỘI VÀ NHÂN VĂN NGUYỄN THỊ MAI HOA CHỦ TRƢƠNG CỦA ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM TRONG QUAN HỆ VỚI TRUNG QUỐC TỪ NĂM 1975 ĐẾN NĂM 2001 Chuyên ngành : Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam Mã số : 62 22 56 01 LUẬN ÁN TIẾN SĨ LỊCH SỬ Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Ngô Đăng Tri HÀ NỘI - 2007 MỞ ĐẦU Lý lựa chọn đề tài Nhân tố quốc tế giữ vai trị quan trọng tiến trình phát triển quốc gia Khơng quốc gia tồn phát triển đƣợc khơng có quan hệ với giới bên Trong lịch sử quan hệ ngoại giao Việt Nam, quan hệ Việt Nam Trung Quốc có vị trí quan trọng, tác động đa chiều tới phát triển nƣớc có ảnh hƣởng trực tiếp, lâu dài phát triển Việt Nam Đặc biệt, Trung Quốc nƣớc có lịch sử quan hệ bang giao, đối ngoại phức tạp, vừa thấm đẫm tình hữu hảo keo sơn, vừa khơng khúc mắc, đau đớn, bất hịa với Việt Nam Trong quan hệ ấy, có thảm kịch tan nát liên minh, huynh đệ tƣơng tàn, tái lập bang giao Năm 1950, Việt Nam Trung Quốc thức thiết lập quan hệ ngoại giao Sự kiện dấu mốc mới, bƣớc chuyển chất quan hệ hai nƣớc Từ đến nay, mối quan hệ Việt Nam Trung Quốc trải qua bƣớc thăng trầm khác nhau, nhƣng năm 1975 - 2001 thời kỳ mà quan hệ hai nƣớc để lại dấu ấn định tiến trình phát triển quốc gia Những năm 1975 - 2001 thời gian mối quan hệ Việt Nam - Trung Quốc diễn bối cảnh quốc tế phức tạp với thay đổi xu thời đại, biến động to lớn mối quan hệ quốc tế Hiện nay, Trung Quốc vừa nƣớc lớn, vừa nƣớc láng giềng Việt Nam, phát triển với tốc độ cao ổn định, có vị ngày cao trƣờng quốc tế Trong hệ thống quan hệ quốc tế Việt Nam, Trung Quốc quốc gia có vị trí đặc biệt, chí riêng biệt mà khơng quốc gia khác có đƣợc Đối tác chiếm hầu hết ƣu tiên đối ngoại Đảng Nhà nƣớc ta: Vừa quốc gia láng giềng, quốc gia XHCN, quốc gia khu vực (ƣu tiên 1); vừa nƣớc lớn (ƣu tiên 2); vừa nƣớc bạn bè truyền thống (ƣu tiên 3); vừa thành viên phong trào cộng sản quốc tế (ƣu tiên 4) Có thể nói, đối tác chiến lƣợc đặc biệt Việt Nam việc không ngừng thúc đẩy, tăng cƣờng quan hệ với Trung Quốc nội dung quan trọng đƣờng lối đối ngoại Đảng Nhà nƣớc Việt Nam Ở thời điểm tại, quan hệ Việt Nam - Trung Quốc tiếp tục phát triển với thành tựu tồn Do vậy, nghiên cứu trình thực quan hệ Việt Nam - Trung Quốc lãnh đạo ĐCSVN cách hệ thống, toàn diện việc làm cần thiết, có ý nghĩa lý luận thực tiễn sâu sắc Thơng qua đó, mặt, đánh giá thành tựu hạn chế đường lối đối ngoại mà ĐCSVN đề thời kỳ đất nước độ tiến lên CNXH; góp phần tiếp tục đưa mối quan hệ Việt Nam Trung Quốc vào ổn định phát triển tại, phục vụ thiết thực lợi ích hai dân tộc, từ rút học kinh nghiệm việc xử lý quan hệ với nước lớn, nước láng giềng, giúp có thêm sở khoa học để tiếp tục hoàn thiện đường lối, chủ trương đối ngoại giai đoạn mới, thúc đẩy hội nhập Việt Nam vào khu vực, giới Mặt khác, qua luận án, cung cấp thêm số tư liệu để góp phần khỏa lấp khoảng trống tồn khoa học lịch sử quan hệ Việt - Trung, đồng thời, phục vụ công tác giảng dạy môn Lịch sử nói chung Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam nói riêng Đó lý để chọn đề tài cho luận án tiến sĩ lịch sử, chuyên ngành Lịch sử Đảng "Chủ trương Đảng Cộng sản Việt Nam quan hệ với Trung Quốc từ năm 1975 đến 2001" Lịch sử nghiên cứu vấn đề Về mảng đề tài này, chưa có cơng trình chun luận, lâu có số sách, viết cơng bố với nhiều góc độ phạm vi nghiên cứu Có thể chia thành nhóm tư liệu sau: Các cơng trình nhà nghiên cứu nước - Các cơng trình nghiên cứu quan hệ trị - ngoại giao Việt Nam - Trung Quốc giai đoạn khác nhau: "Ngoại giao Việt Nam 1945-2000" [66]; "Năm mươi năm ngoại giao Việt Nam" [178]; "Ngoại giao Việt Nam thời đại Hồ Chí Minh" [71]; "Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo hoạt động đối ngoại 1986-2000" [326]; "Chính sách đối ngoại rộng mở Việt Nam quan hệ Việt Nam - Trung Quốc" [244]; "Sự thật quan hệ Việt Nam - Trung Quốc 30 năm qua" [68]; "Chân lý thuộc ai?" 162] … Các cơng trình tập trung trình bày sách đối ngoại quan hệ ngoại giao Việt Nam (từ năm 1945 trở đi) mạch chảy chung ấy, điểm qua cách khái quát tiến trình lịch sử mối quan hệ Việt Nam - Trung Quốc từ hai nước thức đặt quan hệ ngoại giao đến Tuy nhiên, có lẽ lý khách quan, chủ quan, tác giả tránh nói cụ thể đến mặt trái mối quan hệ Đặc biệt, giai đoạn nhạy cảm mối quan hệ (1975-1979; 1980-1988), tác giả cịn đề cập đến, hay có đề cập cịn sơ sài Một số ấn phẩm xuất thời kỳ quan hệ hai nước căng thẳng, nên mang nặng ảnh hưởng tình trạng đối đầu hai nước, vậy, quan điểm tiếp cận nhiều chưa thực khách quan - Các cơng trình nghiên cứu quan hệ kinh tế - thương mại văn hóa Việt Nam - Trung Quốc: "Quan hệ kinh tế - văn hóa Việt Nam - Trung Quốc, trạng triển vọng" [227]; "Quan hệ Việt Nam - Trung Quốc: Nhìn lại 10 năm triển vọng" [228]; "Tình hình đầu tư trực tiếp Trung Quốc vào Việt Nam" [220]; "Ảnh hưởng việc Trung Quốc gia nhập WTO quan hệ kinh tế - thương mại Việt Nam - Trung Quốc" [243] Nội dung công trình nêu chủ yếu đề cập đến mối quan hệ kinh tế - thương mại, văn hóa Việt Nam Trung Quốc sau hai nước thức bình thường hóa quan hệ vào năm 1991 Các cơng trình có ưu điểm tổng kết số liệu cụ thể quan hệ kinh tế - thương mại, văn hóa bước phát triển không ngừng lĩnh vực hợp tác Tuy nhiên, nghiên cứu thiên khẳng định tác động tích cực lĩnh vực hợp tác phát triển hai nước, đặc biệt khu vực biên giới, bất cập hợp tác kinh tế - thương mại hai nước, hay thua thiệt phía Việt Nam như: Nạn bn lậu, nhập siêu, vấn đề tốn… đề cập chừng mực định - Các cơng trình nghiên cứu an ninh vấn đề lãnh thổ, lãnh hải: "Cuộc xung đột Trung Quốc - Việt Nam" [87]; "Tội ác chiến tranh bọn bành trướng Trung Quốc Việt Nam" [293]; "Việt Nam tiêu điểm chiến tranh tư tưởng phản cách mạng" [173]; "Từ góc độ Việt Nam, nghiên cứu phê phán sách Trung Quốc nước Đông Dương" [306]; "Hiệp định phân định vịnh Bắc Bộ Hiệp định hợp tác nghề cá Việt Nam - Trung Quốc vịnh Bắc Bộ" [219];"Đàm phán ký kết phân định lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế thềm lục địa Hiệp định nghề cá vịnh Bắc Bộ" [277]; "Tranh chấp vùng biển Việt Nam - Trung Quốc" [305]; "Hoàng Sa, Trường Sa" [273] Ngồi ra, tạp chí Lịch sử qn số đặc biệt - số tháng 6-1988 với viết xung quanh việc tranh chấp hai quần đảo Hoàng Sa Trƣờng Sa sau xảy gây chiến Trung Quốc với Việt Nam tháng 3-1988 Trong "Quần đảo Hoàng Sa quần đảo Trường Sa: Lãnh thổ Việt Nam" [69], "Sự thật lần xuất quân Trung Quốc quan hệ Việt - Trung" [250], "Cuộc tranh chấp Việt - Trung hai quần đảo Hoàng Sa - Trường Sa" [177], "Hoàng Sa, Trường Sa" [273]… Các tác giả dẫn chứng nhiều tài liệu thƣ tịch cổ, đồ cổ, sử thống Nhà nƣớc phong kiến Việt Nam, tài liệu Pháp, Chính quyền Sài Gòn, kiện lịch sử khác để khẳng định rằng: Chủ quyền Việt Nam hai quần đảo tranh cãi; việc Trung Quốc liên tục tranh chấp, sử dụng vũ lực đánh chiếm quần đảo Hoàng Sa, Trƣờng Sa vi phạm nghiêm trọng chủ quyền lãnh thổ Việt Nam làm tổn hại sâu sắc đến quan hệ láng giềng hữu nghị Việt Nam Trung Quốc Còn "Việt Nam tiêu điểm chiến tranh tư tưởng phản cách mạng" Nguyễn Thành Lê [173], sau trình bày cách hệ thống mâu thuẫn quan hệ Việt Nam - Trung Quốc sách chống Việt Nam từ phía nhà cầm quyền Trung Quốc, tác giả khẳng định: "Đi đôi với chiến tranh lấn chiếm lãnh thổ nước ta, bọn bành trướng, bá quyền Trung Quốc tiến hành kiểu chiến tranh phá hoại nhiều mặt chống lại ta, chiến tranh tư tưởng, chiến tranh tâm lý khâu quan trọng kiểu chiến tranh nhiều mặt ấy" [173, tr 55] Tuy nhiên, sách viết thời kỳ quan hệ Việt Nam - Trung Quốc căng thẳng, nên mang nặng dấu ấn băng giá quan hệ, đó, có số kiện tác giả nhìn nhận, đánh giá chưa thật khách quan - Các cơng trình mang tính chất biên niên: "Quan hệ Việt Nam - Trung Quốc, kiện 1991-2000" [135]; "Quan hệ Việt Nam - Trung Quốc: Những kiện 1945-1960" [313]; "Quan hệ Việt Nam - Trung Quốc: Những kiện 1961-1970" [175] Các sách tập hợp theo thứ tự thời gian kiện diễn quan hệ ngoại giao Việt Nam - Trung Quốc, cung cấp chi tiết thông tin gặp gỡ phái đoàn, đại diện cấp hai nƣớc, khơng vào bình luận đánh giá kiện Sách tƣ liệu tra cứu tốt cho ngƣời nghiên cứu quan hệ Việt - Trung Các cơng trình nhà nghiên cứu nước Đây nguồn tài liệu tiếng nước ngoài, dịch tiếng Việt, bao gồm cơng trình nghiên cứu nhà sử học, nhà nghiên cứu Trung Quốc, Nga, M v cỏc nc khỏc "Bỹồmớaỡcka Pờoởỵố, õcỷ eoốố è ïðaịèêèè" (Cách mạng Việt Nam - lý luận thc tin) [363]; "Hụ ồớọeớố õ õớồớớeỡ aỗõốốố ố ỡồọớọớỷừ ỵịíỵøåíèÿõ cịðàí ịèõoăeaícêỵãỵ áaceéía", Những xu hướng phát triển nội quan hệ quốc tế nước châu Á - Thái Bình Dương) [364]; "Ìåỉäĩíàðỵäíỵå êỵìĩíèịè÷åđêỵðàáỵ÷åå è íàưèỵíàë-ỵđâỵáỵäèịåëüíỵå äâèỉåíèå" (Phong trào cộng sản cơng nhân quốc tế phong trào giải phóng dân tộc) [362]; "ðeccèÿ ïẹêèía ïðỵịèâ Büåmía" (Cuộc chinh phạt Bắc Kinh chống Việt Nam) [352] "China’s Advances in the South China Sea" (Các bước tiến Trung Quốc biển Nam Trung Hoa) [345]; "The South China Sea Disputes: Implications of China’s Earlier Territorial Settlements" (Những tranh cãi biển Nam Trung Hoa: Sự can thiệp Trung Quốc vấn đề thoả thuận lãnh thổ) [346]; "China’s Involvement in the Vietnam War 1964-1969" (Sự tham gia Trung Quốc vào chiến tranh Việt Nam 1964-1969) [347]… Các tạp chí tiếng Anh: Foreign Affairs, Far Eastern Economic Review Các tạp chí Trung Quốc: Tạp chí Nghiên cứu Đơng Nam Á, tạp chí Nghiên cứu châu Á - Thái Bình Dương, tạp chí Quốc phịng… Các tài liệu dịch: "Diễn biến quan hệ Trung - Việt 40 năm qua" [118], "Mười năm chiến tranh Trung - Việt" [241], sách "Chín lần xuất quân lớn Trung Quốc" [240], "Quan hệ Trung Việt sau bình thường hố: Nhìn lại thời gian qua triển vọng" [254, "Chủ quyền hai quần đảo Hoàng Sa Trường Sa" [138], "Người Hoa Việt Nam quan hệ Trung - Việt" [2]… Khai thác nguồn tài liệu này, thu nhận thông tin quý báu quan hệ Việt Nam - Trung Quốc quan hệ đối ngoại Trung Quốc nói chung với Việt Nam nói riêng thời kỳ tại, quan điểm nhà sử học nước ngồi Có thể dẫn hàng loạt tác giả cơng trình tiêu biểu theo hai nhóm: Các cơng trình nhà nghiên cứu người Trung Quốc nhà nghiên cứu nước ngồi khơng phải người Trung Quốc Một cơng trình đáng ý nhà nghiên cứu người Trung Quốc "Diễn biến quan hệ Trung - Việt 40 năm qua" Tập thể tác giả trình bày quan hệ Việt - Trung qua thời kỳ khác nhau, tập trung sâu vào bất đồng quan hệ hai nước như: Vấn đề biên giới bộ, vấn đề Hoa kiều, vịnh Bắc Bộ, quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa, "vấn đề Campuchia"… cố gắng chứng minh rằng, tất tranh chấp xung đột hai nước có nguyên nhân chủ yếu từ thiếu thiện chí hành động vi phạm thỏa thuận từ phía Việt Nam Khi nói vấn đề tranh chấp xung quanh hai quần đảo Hoàng Sa Trường Sa, tác giả đưa "chứng cứ" lắp ghép thiếu trung thực từ thư tịch cổ, hay đưa "bằng chứng" "sự công nhận" Chính phủ, tổ chức khu vực quốc tế, sách bách khoa, đồ quốc tế số nước khác để chứng minh cho chủ quyền Trung Quốc quần đảo Hoàng Sa Trường Sa Nhưng rõ ràng, loại chứng khơng có giá trị pháp lý Các tác giả cịn nhắc lại đề nghị Liên Xơ bổ sung cho dự thảo Hòa ước yêu cầu trả lại cho Trung Quốc hai quần đảo Hoàng Sa Trường Sa Hội nghị San Francisco tháng 9-1951, đề nghị bị Hội nghị bác bỏ Tác giả dẫn lời phát biểu nhà lãnh đạo Việt Nam năm kháng chiến chống Mỹ để nói rằng, "Việt Nam cơng nhận hai quần đảo Hoàng Sa Trường Sa lãnh thổ Trung Quốc" Các tác giả đưa công hàm Thủ tướng Phạm Văn Đồng năm 1958 tán thành Tuyên bố nước CHND Trung Hoa quy định lãnh hải Trung Quốc rộng 12 hải lý, Tuyên bố năm 1965 nước Việt Nam DCCH phản đối Mỹ quy định khu vực chiến đấu lực lượng vũ trang Mỹ Đơng Dương, có nói phạm vào "vùng biển Tây Sa Trung Quốc" Tuy nhiên, tác giả sử dụng tư liệu thiếu khách quan khơng đặt vào hồn cảnh lịch sử cụ thể Đặc biệt, hai tác giả Sa Lực, Mân Lực sách "Chín lần xuất quân lớn Trung Quốc" nhìn nhận thời điểm quan hệ cách mạng hai nƣớc với khía cạnh "xuất quân" chinh phạt Trung Quốc, đồng thời phủ định hoàn toàn viện trợ Liên Xơ cho Việt Nam, mục đích để khẳng định vai trò định độc Trung Quốc việc ủng hộ, giúp đỡ Việt Nam qua hai kháng chiến chống Pháp chống Mỹ Song cần nhận thấy rằng, công trình viết với ý đồ xuyên tạc thật, số liệu, kiện, đánh giá không sát thực tiễn lịch sử cố tình khơng vào chất vấn đề Một ấn phẩm đáng ý tác giả Mân Lực "Mười năm chiến tranh Trung - Việt", nhà xuất Đại học Tứ Xuyên xuất vào tháng 3-1993 đƣợc Tổng cục 2, Bộ Quốc phòng Việt Nam dịch vào tháng 2-1994 Tác giả miêu tả xung đột biên giới, lãnh thổ Việt Nam Trung Quốc khoảng thời gian từ năm 1979 đến năm 1989 dƣới khía cạnh chiến tranh mƣời năm đánh trả lại "xâm chiếm đất đai thƣờng xuyên" "tiểu bá" Việt Nam Diễn biến "cuộc chiến tranh mƣời năm" đƣợc chia thành giai đoạn khác nhau, mà xuyên suốt toàn nội dung giai đoạn tuyên dƣơng tinh thần chiến đấu "anh dũng" "cảm tử" Giải phóng quân Trung Quốc, đồng thời, tác giả hùng hồn cáo buộc cho "Việt Nam "tiểu bá" theo "đại bá" Liên Xô thực âm mƣu bành trƣớng, bá quyền làm tổn hại phá vỡ tình hữu nghị Trung Việt" [241, tr 195] Cùng mục đích nhƣ "Chín lần xuất quân lớn Trung Quốc", nên tất nhiên, phần lớn số liệu, kiện, đánh giá, nhận định tác giả Mân Lực thiếu xác, thiên lệch, khơng muốn nói sai lệch bị bóp méo Còn tác giả Hồ Tài - chuyên gia nghiên cứu quan hệ Việt Nam - Trung Quốc sau bình thường hóa, viết "Quan hệ Trung Việt sau bình thường hóa: Nhìn lại thời gian qua triển vọng", điểm lại số nét quan hệ Việt - Trung từ năm 1991 đến năm 1993 khẳng định: "Việc khôi phục xây dựng mối quan hệ Trung - Việt láng giềng thân thiện hợp thời cuộc, thuận lòng dân, chân trời bao la, tiền đồ hấp dẫn hai bên tăng cường hợp tác thực chất đa phương vị, nhiều tầng nấc nhiều hình thức" [254, tr 7] Tuy nhiên, tác giả rơi vào trạng thái cực đoan, thái cho rằng, nhờ phát triển quan hệ với Trung Quốc sau bình thường hóa mà "Việt Nam có thời để xả có địa dư để xoay xở, tìm kiếm ủng hộ Trung Quốc để tự bảo tồn, làm dịu áp lực từ bên ngoài" [254, tr 3] Năm 1993, Trung Quốc, tác giả Hiểu Bình Thanh Ba xuất "Quân đội Trung Quốc liệu có đánh thắng chiến tranh tới không?" [8], khảo cứu quan hệ Việt Nam - Trung Quốc, đặc biệt ý đến bất đồng hai nước có liên quan đến biển Đông Hai tác giả viết: "Nếu nhà cầm quyền Việt Nam khơng có nhượng vấn đề Nam Sa (Trường Sa - TG), Trung Quốc Việt Nam định có đánh nhau"; "thập kỷ 90 thời kỳ then chốt để giải vấn đề Nam Sa Thời kỳ qua đi, Trung Quốc dịp may lịch sử" [8, tr 109] Cuốn sách cho biết rằng, năm 1992, hội nghị quân họp miền Nam Trung Quốc định nguyên tắc tác chiến, chiến thuật, kết hợp thủ đoạn đánh dọa, "nhanh chóng đánh đuổi "quân chiếm đóng nước ngoài" khỏi Nam Sa" (ám Việt Nam) Trên tạp chí, báo khác Trung Quốc như: Tạp chí Nghiên cứu Đơng Nam Á, tạp chí Nghiên cứu châu Á - Thái Bình Dương, tạp chí Quốc phịng, báo Giải phóng qn, Nhân dân Nhật báo… liên tục đăng tải nghiên cứu quan hệ Việt Nam - Trung Quốc Các tác giả tập trung quan tâm tới vấn đề 156 Nguyễn Khắc Huỳnh (2007), Ngoại giao Việt Nam- Phương thức nghệ thuật đàm phán, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 157 Nguyễn Thị Liên Hƣơng (1997), "Chƣơng quan hệ Trung Quốc ASEAN", Tạp chí Nghiên cứu Đông Nam Á, số 4, tr 28-30 158 Nguyễn Thị Liên Hƣơng (1999), "Nhìn lại quan hệ Trung Quốc Đông Nam Á từ sau chiến tranh lạnh đến nay", Tạp chí Nghiên cứu Đơng Nam Á, số 1, tr 47-49 159 Iaxanhev.V (1982), Biên giới Trung Quốc: Từ chủ nghĩa bành trướng, bá quyền truyền thống đến chủ nghĩa bá quyền ngày nay, Nxb Thông xã Novoxti, Matxcova 160 Ilin.M.Đ (1984), Bắc Kinh- Kẻ thù hòa bình, hịa dịu hợp tác quốc tế, Nxb Thơng tin lý luận, Hà Nội 161 Iurocov.X.G (1984), Châu Á kế hoạch Bắc Kinh, Nxb Sự thật, Hà Nội 162 Ivanxo G H (1986), Chân lý thuộc ai? Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội 163 Ivanov (1983), Trung Quốc nước phát triển, Nxb Thông tin lý luận, Hà Nội 164 Jonk Chao, Biển Nam Trung Hoa: Những vấn đề biên giới liên quan tới quần đảo Nam Sa Tây Sa, Ban Biên giới, Bộ Ngoại giao 165 Jôhn Zeng, Trung Quốc, biển Nam Trung Hoa yếu tố lịch sử, Bài đăng tạp chí Asai-Pacific Defense Preporter, số 7-8/1995, Bản dịch, Lƣu Tổng cục 5, Bộ Nội vụ 166 Kaul T.N, Ấn Độ - Trung Quốc Đông Dương, Bùi Xuân Ninh dịch, Thƣ viện Quân đội, Sao lục 167 Marvin Kalb- Barnard Karbl (1979), Đột phá Trung Quốc, Hội nghị cấp cao 1972, Tập 2, Viện Thông tin Khoa học xã hội, Hà Nội 168 Vũ Khoan (1993), "Châu Á - Thái Bình Dƣơng: Một hƣớng lớn sách đối ngoại Đảng Nhà nƣớc ta", Tạp chí Cộng sản, số 7, tr 57-60 169 Vũ Khoan (2000), "Mốc quan hệ Việt- Trung", Tạp chí Cộng sản, số 2, tr 4-6 170 Vũ Khoan (2002), "Quan hệ Việt- Trung không ngừng đƣợc củng cố phát triển", Tạp chí Nghiên cứu Trung Quốc, số 5, tr 25-26 171 Lê Kim (1984), Một bước thất bại bọn bành trướng Bắc Kinh, Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội 172 Kỷ yếu hội thảo phát triển khu vực châu Á-Thái bình Dương tranh chấp biển Đông (2000), Viện sử học, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 173 Nguyễn Thành Lê (1983), Một tiêu điểm chiến tranh tư tưởng phản cách mạng, Nxb Sự thật, Hà Nội 174 Michael Lelfer (1979), Xét nghiệm lại chiến tranh Đông Dương lần thứ ba, Bản dịch, Lƣu lại Thƣ viện Quân đội 175 Nguyễn Đình Liêm (2006, chủ biên), Quan hệ Việt Nam - Trung Quốc: Những kiện 1961-1970, Nxb Khoa học - Xã hội, Hà Nội 176 Đồng Ứng Long (2007), "Về diễn biến bất thƣờng quan hệ Việt Nam- Trung Quốc thập niên 70", Các vấn đề quốc tế (Tài liệu tham khảo đặc biệt), tháng 8, tr 1-15 177 Lƣu Văn Lợi (1995), Cuộc tranh chấp Việt - Trung quần đảo Trường Sa Hồng Sa, Nxb Cơng an nhân dân, Hà Nội 178 Lƣu Văn Lợi (1998), 50 năm ngoại giao Việt Nam (1945-1995), Tập 2, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội 179 Lƣu Văn Lợi (2004), Ngoại giao Việt Nam (1945-1995), Nxb Công an nhân dân, Hà Nội 180 "Lời kêu gọi Ban chấp hành Trung ƣơng Đảng Cộng sản Việt Nam", (1979), Báo Nhân dân, ngày 5-3, tr 181 Trƣờng Lƣu (1997), "Triển vọng quan hệ hợp tác hữu nghị ViệtTrung", Tạp chí Nghiên cứu Trung Quốc, số 4, tr 15-19 182 "Luôn cảnh giác, giữ vững trật tự, an ninh" (1978), Báo Nhân dân, ngày 17-8, tr 183 Hồ Chí Minh tồn tập (1995), Tập 4, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 184 Hồ Chí Minh tồn tập (1996), Tập 7, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 185 Hồ Chí Minh tồn tập (1996), Tập 9, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 186 Marwyun S.Samules (1982), Tranh chấp biển Đông, Bản dịch, Lƣu Thƣ viện Quân đội 187 "Mặt trận Tổ quốc Việt Nam kêu gọi đồng bào nƣớc đoàn kết, kiên đánh thắng chiến tranh xâm lƣợc bọn phản động Trung Quốc" (1979), Báo Nhân dân, ngày 19-2, tr 188 Quách Minh (1990) (chủ biên), Diễn biến quan hệ Trung - Việt 40 năm qua, Bản dịch, Lƣu Vụ Trung Quốc, Bộ Ngoại giao, Hà Nội 189 Đức Minh (1998), "Nhìn lại quan hệ Việt - Trung từ bình thƣờng hóa đến nay", Tạp chí Nghiên cứu Trung Quốc, số (17), tr 26-29 190 "Một số tư liệu đàm phán biên giới", (1999), Tạp chí Thơng tin cơng tác tư tưởng - văn hóa, số 2, tr 19-23 191 Một số đặc điểm chủ nghĩa bành trướng Trung Quốc chống Việt Nam, Lào, Cămpuchia (1984), Nxb thông tin lý luận, Hà Nội 192 "Một số vấn đề quan hệ quốc tế", 1979), Tạp chí Thơng tin quan hệ quốc tế, số 6, tháng 4, tr 82-86 193 Nguyễn Thị Mơ (2001), "Quan hệ Việt Nam - Trung Quốc lĩnh vực ngoại thƣơng - Nhìn lại 10 năm triển vọng", Tạp chí Nghiên cứu Trung Quốc, số (600), tr 36-43 194 Hoài Nam (2003), "Một số ý kiến chiều hƣớng sách đối nội đối ngoại Trung Quốc sau Đại hội XVI", Tạp chí Nghiên cứu Trung Quốc, số 3, tr 3-7 195 "Nét sách ngoại giao Trung Quốc năm gần đây" (1999), Học viện Quan hệ quốc tế, số (29), tr 15-18 196 "Nền ngoại giao nƣớc lớn Trung Quốc" (2000), Tạp chí Kiến thức quốc phịng đại, tháng 2, số 2, tr 21-24 197 Vũ Dƣơng Ninh (2000), "Thành tựu thử thách quan hệ đối ngoại thời kỳ đổi mới", Tạp chí Lịch sử Đảng, số (116), tr 21-24 198 Nguyễn Dy Niên (2005), "Chính sách đối ngoại hoạt động đối ngoại thời kỳ đổi mới", Tạp chí Cộng sản, tr 30-36 199 Vũ Dƣơng Ninh (2006), "Chủ nghĩa quốc tế lợi ích quốc gia - đôi điều suy nghĩ", Sách Một chặng đường nghiên cứu lịch sử (2001-2006), Nxb Thế giới, Hà Nội 200 Vũ Dƣơng Ninh (2007), "Quan hệ đối ngoại Việt Nam 1975-1995, nhìn lại suy nghĩ", Tạp chí Lý luận trị, số 4, tr 51-55, 60 201 Núi lửa ngủ biển Nam Trung Hoa, Tập chuyên đề, Bản dịch, Lƣu Thƣ viện Quân đội 202 Phan Kim Nga (2001), "Trung Quốc gia nhập WTO: Những ảnh hƣởng gợi mở Việt Nam nƣớc thành viên ASEAN", Tạp chí nghiên cứu Trung Quốc, số (37), tr 6-10 203 "Ngƣời phát ngôn Bộ Ngoại giao ta trả lời phóng viên nƣớc ngồi" (1998), Báo Nhân dân, ngày 24-4, tr 204 "Ngƣời phát ngơn Bộ Ngoại giao ta trả lời phóng viên nƣớc ngoài" (1998), Báo Nhân dân, ngày 6-3, tr 205 Bành Mộ Nhân (2002), Quyết sách Trung Quốc chiến tranh trừng phạt Việt Nam, Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội 206 "Nhìn nhận chiến lƣợc ngoại giao Trung Quốc" (1997), Tài liệu tham khảo đặc biệt, số 2-1, tr 34-39 207 Trần Xuân Nhiễm (2003), "Quan hệ Việt Nam-Trung Quốc sau 12 năm bình thƣờng hóa", Tạp chí Nghiên cứu quốc tế, số 54, tr 13-19 208 Những quan điểm sách đối ngoại chủ nghĩa Mao (1975), Nxb Quan hệ Quốc tế, Matxcova 209 Những tác động chiến lược chiến tranh Đông Dương, Bản dịch, Lƣu Thƣ viện Quân đội 210 "Những quan điểm tranh chấp Nam Sa" (1994), Tạp chí nghiên cứu Châu Á- Thái Bình Dương (Trung Quốc), số 2, Bản dịch, Lƣu Tƣ viện quân đội 211 Lê Minh Nghĩa, "Những vấn đề chủ quyền lãnh thổ Việt Nam nƣớc láng giềng", Hội thảo phát triển khu vực châu Á- Thái Bình Dương tranh chấp biển Đơng, ngày 15,16-8-1998 New York, Tài liệu lƣu Thƣ viện Ban Biên giới Chính phủ 212 "Nghị việc phê chuẩn Công ƣớc Liên Hợp Quốc Luật biển 1992 Quốc hội" (1994), Báo Nhân dân, ngày 24-6 213 "Nghiên cứu vấn đề quốc tế" (1980), Tạp chí Nghiên cứu vấn đề quốc tế, Sở nghiên cứu vấn đề quốc tế Trung Quốc, số 2, Bản dịch, Lƣu Phịng Thơng tin- tƣ liệu, Viện Lịch sử quân Việt Nam, Bộ Quốc phòng, tr 4-14 214 Gilbert Padoul, Chính sách ngoại giao Trung Quốc sau Mao Trạch Đông, Bản dịch, Lƣu Thƣ viện Quân đội 215 Pao Min Chang (1982), Cuộc tranh chấp Trung - Việt vấn đề thiểu số người Hoa, Bản dịch, Lƣu Thƣ viện Quân đội 216 "Phát biểu trƣởng đồn đại biểu Chính phủ ta phiên họp thứ ba đàm phán Việt Nam -Trung Quốc" (1979), Báo Quân đội nhân dân, ngày 5-5, tr 217 "Phát biểu Chủ tịch Giang Trạch Dân Hội nghị TƢ Đảng Cộng sản Trung Quốc (khóa XIV) tháng 9/1995" (1996), Tạp chí Nghiên cứu Trung Quốc, số tháng 3, tr 33-38 218 Phạm Cao Phong (2000), "Quan hệ thƣơng mại Việt Nam - Trung Quốc từ 1991 đến nay", Tạp chí Nghiên cứu Trung Quốc, số (29), tr 25-32 219 Lê Công Phụng (2001), "Hiệp định phân định vịnh Bắc Bộ Hiệp định hợp tác nghề cá Việt Nam - Trung Quốc vịnh Bắc Bộ", Tạp chí Cộng sản, số 2, tr 36-41 220 Vũ Phƣơng (2000), "Tình hình đầu tƣ trực tiếp Trung Quốc Việt Nam (11/1991-12/1999)", Tạp chí Nghiên cứu Trung Quốc, số (30), tr 30-36 221 Phương hướng, nhiệm vụ phát triển kinh tế -xã hội năm 1981198, Trình hội nghị lần thứ 11 BCHTƯ Đảng, khóa IV, Lƣu Cục lƣu trữ, Văn phòng Trung ƣơng Đảng 222 R.V.Pretcot (1977), Những biên giới Đông Nam Á, Nxb Membuốc, Bản dịch, Lƣu Thƣ viện Ban Biên giới Chính phủ 223 "Quan hệ Việt Nam - Trung Quốc xuyên tạc lịch sử ngƣời lãnh đạo Bắc Kinh" (1979), Tạp chí Sổ tay tuyên truyền, số 224 "Quan hệ Việt Nam - Trung Quốc việc mở hai tuyến đƣờng sắt hai nƣớc" (1990), Tài liệu tham khảo đặc biệt, số 16-2, tr 35-41 225 "Quan hệ Việt- Trung, bất hòa tạm gác lại" (1996), Tài liệu tham khảo đặc biệt, số 21-9, tr 45-49 226 "Quan hệ Việt Nam - Trung Quốc" (1997), Tài liệu tham khảo đặc biệt, số 20-3, tr 28-33 227 Quan hệ kinh tế - văn hóa Việt Nam - Trung Quốc, trạng triển vọng (2001), Trung tâm nghiên cứu Trung Quốc, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội 228 Quan hệ Việt Nam - Trung Quốc nhìn lại 10 năm triển vọng (2002), Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội 229 Quần đảo Trường Sa: Liệu có cịn thích hợp tranh cãi vấn đề chủ quyền, Viện nghiên cứu khoa học pháp lý quốc tế, Bản dịch, Lƣu Thƣ viện Quân đội 230 Trƣơng Quang (1995), Chính sách ngoại giao Trung Quốc, Nxb Tri thức giới, Hà Nội 231 "Quê hƣơng thứ hai chúng ta" (1994), Tạp chí Quốc phịng (Trung Quốc), số 4, Bản dịch, Lƣu Thƣ viện quân đội 232 "Trung Quốc tiếp tục khiêu khích quân biên giới Việt Nam - Trung Quốc" (1979, Báo Nhân dân, ngày 24-6, tr 233 "Quốc vƣơng Xihanúc cám ơn Việt Nam" (1995), Báo Nhân dân, ngày 99, tr 234 Tề Kiến Quốc (2002), "Trung -Việt: Tình hữu nghị đời đời bền vững", Tạp chí Cộng sản, số đặc biệt + số 2, tr 71- 73 235 "Quy chế khu vực biên giới Việt Nam - Trung Quốc" (1992), Báo Nhân dân, ngày 14-5, tr 236 Nguyễn Huy Quý (2000), "Mùa xuân quan hệ Việt- Trung", Tạp chí Nghiên cứu Trung Quốc, số 1(29), tr 18-21 237 Nguyễn Huy Quý (2000), "Quan hệ Việt Nam - Trung Quốc: Nhìn lại khứ hƣớng tới tƣơng lai", Tạp chí Cộng sản số 2, tr 64-67 238 Nguyễn Huy Quý (2005), "55 năm quan hệ Việt- Trung", Tạp chí Nghiên cứu Trung Quốc, số 1(29), tr 18-21 239 Ra sức bảo vệ tình hữu nghị Việt- Trung, kịch liệt lên án chống lại âm mưu vu cáo Việt Nam vấn đề người Hoa (1979), Nxb Bộ Văn hóa Thơng tin, Hà Nội 240 Sa lực - Mân Lực (1992), Chín lần xuất quân lớn Trung Quốc, Bản dịch, Lƣu Cục Nghiên cứu, Bộ Quốc phòng, Hà Nội 241 Mân Lực (1993), Mười năm chiến tranh Trung -Việt, Nxb Đại học Tứ Xuyên, Bản dịch Tổng cục hai, Bộ Quốc phòng (tháng 2-1994), Lƣu Cục Nghiên cứu, Bộ Quốc phòng, Hà Nội 242 Đỗ Tiến Sâm (2000), "Mấy suy nghĩ quan hệ Việt- Trung nhân kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam - Trung Quốc", Tạp chí Nghiên cứu Trung Quốc, số (31), tr 18-21 243 Đỗ Tiến Sâm (2001), "Ảnh hƣởng việc Trung Quốc gia nhập WTO quan hệ kinh tế- thƣơng mại Việt Nam - Trung Quốc", Tạp chí Nghiên cứu Trung Quốc, số (39), tr 26-30 244 Đỗ Tiến Sâm - Furutamotoo (2002) (Chủ biên), Chính sách đối ngoại rộng mở Việt Nam quan hệ Việt Nam - Trung Quốc, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 245 Đỗ Tiến Sâm (2002), "Quan hệ Việt Nam - Trung Quốc từ bình thƣờng hóa đến triển vọng", Tạp chí Nghiên cứu Trung Quốc, số 2, tr 25-29 246 Sheldon Simon (1976), Bắc Kinh Đông Dương, Bản dịch, Lƣu Thƣ viện Quân đội 247 An Sinh (1993), "Trung Quốc quan hệ nƣớc Đơng Nam Á", Tạp chí Thơng tin khoa học xã hội, số 5, tr 66-67 248 Bùi Thanh Sơn (2000), "50 Năm quan hệ Việt - Trung", Tạp chí Nghiên cứu quốc tế, số 32, tr 15-19 249 Sự thay đổi mơi trường sách qn châu Á - Thái Bình Dương khu vực Đơng Nam Á (1998), Viện nghiên cứu bảo vệ hịa bình an ninh Nhật Bản, Tài liệu dịch học Viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh 250 Sự thật lần xuất quân Trung Quốc mối quan hệ ViệtTrung (1996), Nxb Đà Nẵng 251 "Sự thật quan hệ Việt Nam - Trung Quốc 30 năm qua", Tạp chí Thơng tin lý luận (1980), tháng 2, tr 176- 182 252 Rôbert Sutter (1998), Những ưu tiên sách quan hệ gần Trung Quốc Đông Nam Á, Tài liệu phục vụ nghiên cứu, Viện Thông tin Khoa học-xã hội, H 253 Leni Stenseth, "Chủ nghĩa dân tộc sách đối ngoại", Bản dịch, Ban Biên giới - Bộ Ngoại giao 254 Hồ Tài, "Quan hệ Trung -Việt sau bình thƣờng hóa, nhìn lại thời gian qua triển vọng", Tạp chí Vấn đề quốc tế, Sở nghiên cứu vấn đề quốc tế tỉnh Vân Nam, số 2-1993, Bản dịch, Lƣu Vụ Trung Quốc, tr 4-10 255 Tài liệu Pônpốt vu cáo ta xâm lược âm mưu chống Việt Nam chúng, Tài liệu đánh máy, Lƣu Thƣ viện Quân đội 256 Nguyễn Thế Tăng (1997), Quá trình mở cửa đối ngoại nước CHND Trung Hoa, Nxb Khoa học- xã hội 257 Nguyễn Thế Tăng (1998), "Đại hội XV với vấn đề mở cửa đối ngoại Trung Quốc", Tạp chí nghiên cứu Trung Quốc, số (19), tr 15-17 258 Nguyễn Thế Tăng (2000), "Triển vọng buôn bán qua biên giới Việt Nam - Trung Quốc", Tạp chí Nghiên cứu Trung Quốc, số 1, tr 33-39 259 Tập báo cáo thường kỳ tình hình chung Bộ Ngoại giao (19501953), Cục lƣu trữ Nhà nƣớc, Trung tâm lƣu trữ Quốc gia 1, Phông Phủ thủ tƣớng, Đơn vị bảo quản số 1507 260 Tập tài liệu tổng kết công tác Đảng (1975-1985), Lƣu Cục lƣu trữ, Văn phòng Trung ƣơng Đảng 261 Tập biên phiên họp toàn thể lần thứ (8/5); lần thứ tư (14/5); lần thứ sáu (9/6) năm 1954 Hội nghị Geneva, Cục lƣu trữ Nhà nƣớc, Trung tâm lƣu trữ Quốc gia 1, Phông Phủ thủ tƣớng, Đơn vị bảo quản số 1523 262 Tập tài liệu nhu cầu giao nhận phân phối tình hình viện trợ năm 1952; 1953-1954, Cục lƣu trữ Nhà nƣớc, Trung tâm lƣu trữ Quốc gia 1, Phông Phủ thủ tƣớng, Đơn vị bảo quản số 2167 263 Tập tài liệu Bộ Ngoại giao kết đàm phán biên giới Việt Nam Trung Quốc năm 1977-1978, Cục lƣu trữ Nhà nƣớc, Trung tâm lƣu trữ Quốc gia 3, Phông Phủ thủ tƣớng, Hồ sơ số 10776 264 "Tổng Bí thƣ Đỗ Mƣời, Chủ tịch nƣớc Trần Đức Lƣơng tiếp Phó thủ tƣớng Trung Quốc Ngô Bang Quốc" (1997) Báo Nhân dân, ngày 25-10, tr 265 "Tổng Bí thƣ Nơng Đức Mạnh kết thúc tốt đẹp chuyến thăm hữu nghị Trung Quốc" (2001), Báo Nhân dân, ngày 5-12, tr 266 Tư liệu nghiên cứu quan hệ Trung Quốc với Việt Nam 1949-1979, Tập 1, Lƣu Cục Nghiên cứu, Bộ Quốc phòng, đánh máy 267 "Tuyên bố nƣớc Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam vấn đề ngƣời Hoa Việt Nam" (1978), Báo Nhân dân, ngày 6-6, tr 268 "Tuyên bố Chính phủ nƣớc Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam chiến tranh xâm lƣợc Việt Nam ngƣời cầm quyền Trung Quốc"(1979), Báo Nhân dân, ngày 18-2, tr 1, 269 Nguyễn Cơ Thạch (1979), Chiến lược ta Trung Quốc, chuyên san, Thư viện Quân đội, Hà Nội 270 Nguyễn Cơ Thạch (1984), Vì hịa bình, an ninh Đơng Nam Á giới, Nxb Sự thật, Hà Nội 271 Nguyễn Cơ Thạch (1990), "Những chuyển biến giới tƣ chúng ta", Tạp chí Quan hệ Quốc tế, số 1, tháng 1, tr 4-8 272 Nguyễn Cơ Thạch (1998), Thế giới 50 năm qua (1945-1995) giới 25 năm tới, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 273 Nguyễn Quang Thắng (1998), Hoàng Sa, Trường Sa, Nxb Trẻ, TP Hồ Chí Minh 274 Thắng lợi oanh liệt hào hùng dân tộc ta chống bọn xâm lược Trung Quốc (1978), Nxb Sự thật, Hà Nội 275 "Thắng lợi vẻ vang 30 năm chiến tranh giải phóng" (1975), Tạp chí Qn đội nhân dân, số tháng 5, tr.1-10 276 "Thái độ Hà Nội đe dọa Trung Quốc" (1980), Tài liệu tham khảo đặc biệt, số 1962, tháng 7, tr 33-38 277 Nguyễn Hồng Thao (2001), "Đàm phán ký kết phân định lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế thềm lục địa Hiệp định nghề cá vịnh Bắc Bộ", Tạp chí Nhà nước Pháp luật, số 7, tr 15-19 278 Nguyễn Hồng Thao (2001), "Hiệp định phân định lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế thềm lục địa vịnh Bắc Bộ nƣớc Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam nƣớc Cộng hịa nhân dân Trung Hoa", Tạp chí Nghiên cứu Trung Quốc, số (36), tr 35-42 279 Phạm Xuân Thâu (1993), "Chuyến thăm hữu nghị thức Trung Quốc Tổng Bí thƣ Lê Khả Phiêu thành cơng tốt đẹp", Tạp chí Tư tưởng văn hóa, số 3, tr 44-46 280 "Thời điểm quan trọng ba nƣớc"(1995), Tài liệu tham khảo đặc biệt, số 5-12, tr 12-15 281 "Thông cáo chung Việt Nam - Trung Quốc" (1991), Báo Nhân dân, ngày 11-11, tr 3, 282 "Thông cáo chung Việt Nam - Trung Quốc" (1992), Báo Nhân dân, ngày 512, tr 3, 283 "Thông cáo chung Việt Nam - Trung Quốc" (1994), Báo Nhân dân, ngày 22-11, tr 3, 284 "Thông cáo chung Việt Nam - Trung Quốc" (1995), Báo Nhân dân, ngày 212, tr 3, 285 "Thông cáo chung Việt Nam - Trung Quốc" (1999), Báo Nhân dân, ngày 28-12, tr 3, 286 "Thông cáo chung Việt Nam - Trung Quốc" (2001), Báo Nhân dân, ngày 312, tr 3, 287 "Thúc đẩy quan hệ hợp tác hữu nghị Việt- Trung lên tầng cao mới" (2003), Báo Nhân dân, ngày 7-4, tr 288 "Tình hữu nghị Việt Nam - Trung Quốc tài sản quý giá hai Đảng nhân dân hai nƣớc" (2001), Báo Nhân dân, ngày 1-12, tr 289 "Tình hữu nghị quý báu Việt Nam - Trung Quốc định bảo vệ" (1978), Tạp chí Cộng sản, tháng 6, tr 4-6 290 Tình đoàn kết chiến đấu Việt-Trung (1963), Nxb Sự thật, Hà Nội 291 Lê Tịnh (1994), "Bƣớc phát triển Trung Quốc mối quan hệ Việt-Trung", Tạp chí Cộng sản, số tháng 12, tr 4-6 292 Tờ trình Ban Biên giới Hội đồng Chính phủ Việt Nam quy định cơng bố đường sở dùng để tính chiều rộng lãnh hải nước CHXHCN Việt Nam năm 1978, Cục lƣu trữ Nhà nƣớc, Trung tâm lƣu trữ Quốc gia 3, Phông Phủ Thủ tƣớng, Hồ sơ số 16136 293 Tội ác chiến tranh bọn bành trướng Trung Quốc Việt Nam (1980), Nxb Sự thật, Hà Nội 294 Tuyên bố Bộ Ngoại giao nước CHXHCNVN vấn đề người Hoa Việt Nam (1979), Nxb Bộ Văn hóa Thơng tin, Hà Nội 295 Tổng quân ủy Bộ Tổng tƣ lệnh, Bộ Tổng tham mƣu (1963), Những tài liệu đạo chiến dịch Trung ương Đảng, Tài liệu không phổ biến, Lƣu Cục Nghiên cứu, Bộ Quốc phịng 296 Tóm tắt quan hệ kinh tế hợp tác khoa học- kỹ thuật Việt Nam DCCH nước CHND Trung Hoa từ ngày hịa bình lập lại miền Bắc Việt Nam (1955) đến (9-1964), Phông Phủ thủ tƣớng, Hồ sơ 8600 297 Tuyên bố Chính phủ Việt Nam thềm lực địa trạm khí tượng Hồng Sa năm 1976, Cục lưu trữ Nhà nước, Trung tâm lƣu trữ Quốc gia 3, Phông Phủ thủ tƣớng, Hồ sơ số 15798 298 "Tuyên bố Lý Tiên Niệm tình hình Việt Nam - Trung Quốc" (1976), Tài liệu tham khảo đặc biệt, số 2/3, tr 4-5 299 "Tuyên bố Bộ ngoại giao việc Trung Quốc đơn phƣơng kết thúc vòng đàm phán Việt Nam - Trung Quốc" (1980), Báo Nhân dân, số 9404, tháng 3, tr 300 "Tuyên bố chung CHND Campuchia, CHDNND Lào CHXHCN Việt Nam việc rút toàn quân tình nguyện Việt Nam Campuchia nƣớc" (1989), Báo Nhân dân, ngày 6-4, tr 301 "Tuyên bố Tổng Bí thƣ Đỗ Mƣời sân bay Bắc Kinh" (1991), Báo Nhân dân, ngày 6-11, tr 302 "Tuyên bố chung hợp tác toàn diện kỷ nƣớc CHXHCN Việt Nam nƣớc CHND Trung Hoa" (2000), Báo Nhân dân, ngày 26-12, tr 3, 303 Nguyễn Ngọc Tuyên (1959), Quan hệ cách mạng Việt Nam cách mạng Trung Quốc, Nxb Sự thật, Hà Nội 304 Tranh chấp quần đảo Trường Sa-suy nghĩ tác động đến an ninh khu vực (2000), Chuyên san Thƣ viện Quân đội, Hà Nội 305 "Tranh chấp vùng biển Việt Nam- Trung Quốc" (1995), Tạp chí Quân nước ngoài, số tháng 1, tr 30-35 306 Phạm Đức Trung (1980), "Từ góc độ Việt Nam, nghiên cứu phê phán sách Trung Quốc nƣớc Đông Dƣơng", Thông tin khoa học-xã hội, số 6, tr 31-35 307 "Trung Quốc - nguyên tắc chiến lƣợc đạo ngoại giao" (2000), Tài liệu tham khảo đặc biệt, số 10-7, tr 5-9 308 "Trung Quốc chiến lƣợc biển Đông" (1997), Tin Tham khảo chủ nhật, số 6-7, tr 16-20 309 "Trung Quốc Việt Nam tiếp tục tranh chấp xen kẽ nhau" (1980), Tài liệu tham khảo đặc biệt, số 176, tháng 7, tr 12-16 310 "Trung Quốc đáp ứng Mỹ từ chiến tranh Việt Nam nối lại quan hệ" (1980), Tin tức khoa học quân sự, Số 92A, tháng 8(5), tr 12-16 311 Trung tâm tin học thống kê (2002), Hải quan Việt Nam, Nxb Tổng cục Thống kê, Hà Nội 312 Trung tâm lƣu trữ Bộ quốc phòng, Thống kê số liệu viện trợ quốc tế, Hồ sơ 795, số 15 313 Trung tâm Nghiên cứu Trung Quốc (2003), Quan hệ Việt Nam - Trung Quốc: Những kiện 1945-1960, Nxb Khoa học- Xã hội, Hà Nội 314 Valencia.M.J, Vandyke.J.M, Ludwig.N.A, "Chia sẻ tài nguyên biển Nam Trung Hoa", Bản dịch, Lƣu Thƣ viện Ban Biên giới Chính phủ 315 Velente N (1995), "Việt Nam đối mặt với giới Trung Hoa", Tạp chí Defense Nationale, số 9, Bản dịch, Lƣu Thƣ viện Ban Biên giới Chính phủ 316 Văn hội đàm Chính phủ Trung Quốc Việt Nam tháng 4/1968, Tạp chí Quân đội nhân dân, số 11-1979 317 Vấn đề biên giới Việt Nam Trung Quốc (1979), Nxb Sự thật, Hà Nội 318 "Về gặp gỡ hai Thứ trƣởng Ngoại giao Việt Nam Trung Quốc Bắc Kinh" (1989), Báo Nhân dân, ngày 21-1, tr 319 "Về sách đối ngoại Trung Quốc quan hệ Việt Nam - Trung Quốc nay" (2002), Chuyên san Thư viện Quân đội 320 "Về chuyến thăm Trung Quốc Đoàn đại biểu Đảng phủ ta, 20-1-1977", Thơng xã Việt Nam, Thƣ viện Quân đội tập hợp tƣ liệu, Lƣu Thƣ viện Quân đội 321 "Về việc ký kết hiệp định phân định vịnh Bắc Bộ Hiệp định hợp tác nghề cá Việt Nam - Trung Quốc" (2001), Tạp chí Thơng tin-văn hóa, số 3, tr 21-24 322 "Về giải pháp lâu dài tranh chấp khu vực biển Đông" (1999), Báo Nhân dân, ngày 26-8, tr 323 "Về việc đàm phán ký kết Hiệp ƣớc biên giới đất liền Việt NamTrung Quốc" (2000), Tạp chí Tư tưởng văn hóa, số 2, tr 39-42 324 Va-nin Va-đim (1981), Bắc Kinh Hoa Kiều, Nxb Thông xã Nôvôxti, Moscow 325 Vụ thơng tin báo chí Bộ Ngoại giao (1979), Chủ quyền Việt Nam hai quần đảo Hoàng Sa Trƣờng Sa, Hà Nội 326 Vũ Quang Vinh (2001), Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo hoạt động đối ngoại 1986-2000, Nxb Thanh niên, Hà Nội 327 Viện Quan hệ quốc tế - Bộ Ngoại giao (1990), Hồ Chí Minh với cơng tác ngoại giao, Nxb Sự thật, Hà Nội 328 Viện nghiên cứu chủ nghĩa Mác-Lên nin Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh (1996), Chính sách Mỹ Trung Quốc Việt Nam giai đoạn nay, Đề tài khoa học cấp sở 329 Viện chiến lƣợc khoa học công an (2004), Quan hệ Trung - Việt sau Việt Nam đưa quân vào Campuchia, Chuyên đề Trung Quốc, Hà Nội 330 Việt Nam Trung Quốc ký Nghị định thư bổ sung việc Trung Quốc viện trợ không hoàn lại cho Việt Nam năm 1970, ngày 25-121970, Phơng Bộ Quốc phịng, Hồ sơ số 1273, Lƣu Trung tâm lƣu trữ, Bộ Quốc phòng 331 Việt Nam Trung Quốc ký Nghị định thư việc Trung Quốc cung cấp khơng hồn lại trang bị vật tư quân cho Việt Nam năm 1975, ngày 26-10-1974, Phơng Bộ Quốc phịng, Hồ sơ số 1499, Lƣu Trung tâm lƣu trữ, Bộ Quốc phòng 332 Việt Nam - Trung Quốc đấu tranh chung (1961), Nxb Sự thật, Hà Nội 333 Việt Nam tiến trình thống đất nước, đổi hội nhập (2005), Nxb Đại học Quốc gia, Hà Nội 334 "Việc ký kết hiệp ƣớc biên giới Việt - Trung đóng góp cho hịa bình ổn định hai nƣớc khu vực" (2000), Báo Nhân dân, ngày 11, tr 335 "Vòng đàm phán thứ cấp Chính phủ biên giới, lãnh thổ Việt Nam Trung Quốc" (2000), Tạp chí Việt Nam Đơng Nam Á ngày nay, số 3, tr 4-6 336 Dƣơng Minh Vỹ (1998), "Nửa kỷ quan hệ Chu Ân Lai Hồ Chí Minh", Tạp chí nghiên cứu Trung Quốc, số (18), tr 22-24 337 Xanarin.V (1982), Con rồng lấy sức, Nxb Novoxti, Matxcova 338 B.William (2002), Kitxinhgiow, biên hội đàm tuyệt mật chưa công bố, Nxb Thanh Niên, Hà Nội 339 Nguyễn Văn Xuân (2000), "Tình hình du lịch Trung Quốc bƣớc đầu hợp tác du lịch Việt- Trung", Tạp chí Nghiên cứu Trung Quốc, số (33), tr 34-38 340 D Xtêphanov (1980), Trung Quốc bành trướng hướng biển, Nxb Quan hệ Quốc tế, Hà Nội 341 "Ý kiến luật gia Pháp" (1998), Báo Nhân dân, ngày 18-4, tr 342 "Yêu sách Trung Quốc quần đảo Hoàng Sa Trƣờng Sa chuyện rắc rối" (1994), Tạp chí Cơng tác tư tưởng - văn hóa, số 7, tr 32-35 343 Yizhow W (2002), "Thế kỷ XXI- Sự cơng ba nhu cầu", Tạp chí Thơng tin Khoa học xã hội, số 3, tr 39-44 TÀI LIỆU BẰNG TIẾNG ANH 344 Ramses Amer, "Sino-Vietnameses Normalization in the Light of Crisis of the late 1970s", In: the "Pacific Affairs", Vol.67, N3, Fall 1994, University of British Columbia Canada, 1994 345 "China’s Advances in the South China Sea", Asia Pacific Review, Vol 8, No.1, May 2001 346 Eric Hyer, "The South China Sea Disputes: Implications of Chiná s Earlier Territorial Settlements", In the "Pacific Affairs", Vol.98, N1, Spring 1995, University of British Columbia Canada 1995 347 Chen Jian, Chiná s Involvement in the Vietnam War 1964-1969, in: the China Quarterly, No 142 348 Ronal H Spector, Advice and Support The Early years of the U.S Army in Vietnam 1941-1960 The free Press New york Collier Macmilan Publishers 349 Allen S Whiting, China’s Role in Vietnam War, In the Jayne S.Werner and David Hunt (eds), The American War in Vietnam, Ithaca: Southeast Asia Program, Cornell University 1993 350 Qiang Zhai, China and the Vietnam War, 1950-1975, Chapel Hill and London: The University of Carolina Press 2000, tr 135 TÀI LIỆU BẰNG TIẾNG NGA 351 Áĩõðèí È. (1998), Êðåìëü è ếứốỡốớ 1945-1969, Mocờõa 352 ởỗớõ..ẽ(1982),Aóeccố ùờốớa ùốõ Bỹồmớaỡa, Mocờõa 353 ởỗớõ..ẽ,ẩồõ.è.ẽ(1984), ớỷ ốớọờố-ùỹ ỏỹỏỷ ố õồứồớõõớố, Mocờõa 354 Bazanov E B (1992), Kutau u âíåøíèé ì,Mocêâa 355 Èđịỵðèÿ ìåỉäĩíàðỵäíỵãỵ è íàưèỵíàë-ỵđâỵáỵäèịåëüíỵãỵ äâèỉåíèÿ, ịỵì (19391960) (1966), Mocêâa 356 Èđịỵðèÿ ìåỉäĩíàðỵäíûõ ỵịíỵøåíèé è âíåøíàÿ ïỵëèịèêà ĐĐĐÐ (1917-1987), ịỵì (1945-1987) (1987), Mocờõa 357 ẩố KùCC (1985), Mocờõa 358 ẩố- õỗrọỷ ớa ùứởe (1998), Mocờõa 359 ẩỗỡeớeớốe õ cốceỡe ỡồọớọớỷừ ớứồớốừ (1992), ðeơaịèâíûé cáíèê, Mocêâa 360 Êỵìèịåðí è âđịỵê (1969), Mocêâa 361 Ëeịỵâcêèé.A.M(1985), Êèịcê ïỵëèịèêà, Cøa è Cơecê äèïëaịèÿ (19421954), Mocêâa 362 Ìåỉäĩíàðỵäíỵå êỵìĩíèịè÷åđêỵ-ðàáỵ÷åå è íàưèỵíàë-ỵđâỵáỵäèịåëüíỵå äâèỉåíèå (1970), Mocêâa 363 Mêèịapèÿ.C.A (1986), Bỹồmớaỡcka ờoởỵố, õcỷ eoốố ố ùaốờốố, Mocờõa 364 Hụ ồớọeớố õ õớồớớeỡ aỗõốốố ố ỡồọớọớỷừ ớứồớốừ cớ ốừoeaớcờó ỏaceộớa (1995), (ẽ peộ Móaớõ.K.B), Mocờõa 365 .aeB, ó.ốỗờ ừeọởố (1987), Coốốữecờ Cecõo ố ùởeỡớoe ớứồớốe ỡồọ Bocoờoỡ ố ỗoỡ õ 80 óỷ, ùởốỗốọa, Mocờõa 366 Pattố ẽ.A, (1995), ẽoữồỡy õỹemớaỡ? Mocêâa CÁC TRANG WEB 367 HTTP://WWW.THOIDAI.ORG/200402_VHLAM.HTM 368 http://zdfree.free.fr/diendan/dossiers/HoikyTQC.html 369 http://vl.ru/ Zaborxki B/ html 370 http://www.thoidai.org/ThoiDai6/200506_NVLong.htm 371 http://vnthuquan.net/truyen/truyen.aspx?tid=2qtqv3m3237n4n1n1n4n31n 343tq83a3q3m3237nvn&cochu= 372 http://www.thoidai.org/200204_VQViet_dich.htm 373 http://military.china.com/zh_cn/blade/dyzwfjz/dyzwfjz.html 374 http://ru.china-embassy.org/rus/ 375 p://www.vietnamchina.gov.vn/cvweb/vcc/info/Article.jsp?a_no=49897& col_no=553 376 http://www.china.org.cn 377 http://www.fmprc.gov.cn ...ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC Xà HỘI VÀ NHÂN VĂN NGUYỄN THỊ MAI HOA CHỦ TRƢƠNG CỦA ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM TRONG QUAN HỆ VỚI TRUNG QUỐC TỪ NĂM 1975 ĐẾN NĂM 2001 Chuyên ngành... "Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo hoạt động đối ngoại 1986-2000" [326]; "Chính sách đối ngoại rộng mở Việt Nam quan hệ Việt Nam - Trung Quốc" [244]; "Sự thật quan hệ Việt Nam - Trung Quốc 30 năm. .. nghiên cứu quan hệ kinh tế - thương mại văn hóa Việt Nam - Trung Quốc: "Quan hệ kinh tế - văn hóa Việt Nam - Trung Quốc, trạng triển vọng" [227]; "Quan hệ Việt Nam - Trung Quốc: Nhìn lại 10 năm triển