Trường THPT Chuyên Lào cai Sáng kiến kinh nghiệm 2012-2013 MỤC LỤC A MỞ ĐẦU Trang 1/ Lý chọn đề tài Trang 2/ Đối tƣợng nghiên cứu Trang 3/ Phạm vi nghiên cứu .Trang 4/ Phƣơng pháp nghiên cứu .Trang B NỘI DUNG Trang I CƠ SỞ LÝ LUẬN Trang II CƠ SỞ THỰC TIỄN Trang III NỘI DUNG VẤN ĐỀ Trang IV KẾT QUẢ CỤ THỂ Trang 27 C KẾT LUẬN Trang 26 Bài học kinh nghiệm Trang 28 Hƣớng phổ biến đề tài Trang 28 Đề xuất, kiến nghị : .Trang 29 D TÀI LIỆU THAM KHẢO .Trang 30 E Ý KIẾN NHẬN XÉT .Trang 31 Trang Trường THPT Chuyên Lào cai Sáng kiến kinh nghiệm 2012-2013 A MỞ ĐẦU 1/ Lý chọn đề tài Trong thời đại CNH - HĐH đất nƣớc phải luôn đổi công việc Việc dạy học trình nghệ thuật, kết trình tốt hay xấu, không xác định thời gian ngắn mà phải trải qua trình lâu dài vốn hiểu biết đƣợc tích luỹ, tìm tòi sáng tạo ngƣời giáo viên trình giảng dạy Trong trình dạy môn Sinh học ngƣời giáo viên phải kết hợp cách linh hoạt, hợp lý nhiều phƣơng pháp hình thức tổ chức "Học Sinh nhƣ nào?" Nhƣ làm cho em nghĩ nhiều thảo luận nhiều góp phần tạo sở quan trọng cho việc đổi thực phƣơng pháp dạy học mà Nhà nƣớc ta thực Quá trình tuân theo định hƣớng tích cực hoá hoạt động học sinh sở tự giác, tự do, tự khám phá dƣới tổ chức, hƣớng dẫn giáo viên Từ xây dựng phƣơng pháp tự học theo hƣớng tích cực Nhà trƣờng dạy cho học sinh mà họ cần sống sau mà trang bị cho học sinh kiến thức phƣơng pháp nhận thức, phƣơng pháp tự học để tự học tập suốt đời để dễ dàng thích ứng với thời đại bùng nổ thông tin khoa học công nghệ thƣờng xuyên đổi đáp ứng đƣợc yêu cầu thực tiễn xã hội nghĩa góp phần tạo ngƣời linh động, sáng tạo Có khả giải vấn đề học tập hôm lao động hôm sau Phải dạy cho học sinh biết suy nghĩ trƣớc vấn đề đặt nhằm phát triển óc tƣ sáng tạo Phải tạo điều kiện cho học sinh đƣợc độc lập suy nghĩ Bộc lộ suy nghĩ trình thảo luận, tranh luận với bạn nhóm, lớp Đây dịp để em nâng cao lực tự đánh giá lúc đối chiếu suy nghĩ thân với ý kiến bạn tổng kết thầy Từ lý mà Tôi viết đề tài “Đổi phƣơng pháp dạy học môn sinh học trƣờng THPT” Trang Trường THPT Chuyên Lào cai Sáng kiến kinh nghiệm 2012-2013 2/ Đối tượng nghiên cứu Phƣơng pháp dạy môn sinh học lớp 10, sinh học lớp 11,sinh học lớp 12 3/ Phạm vi nghiên cứu - Học sinh lớp 10, lớp 12 trƣờng THPT Chuyên Lào Cai 4/ Phương pháp nghiên cứu - Nghiên cứu tài liệu - Qua tiết thực nghiệm lớp Trang Trường THPT Chuyên Lào cai Sáng kiến kinh nghiệm 2012-2013 B NỘI DUNG I CƠ SỞ LÝ LUẬN 1.Những tiền đề việc đổi phương pháp dạy học Sinh học trường THPT 1.1 Cơ sở pháp lý đổi phƣơng pháp dạy học đƣợc khẳng định văn Đảng nhà nƣớc phát triển giáo dục 2001-2010 ghi rõ Đổi đại hoá phương pháp giáo dục Chuyển từ việc truyền thụ tri thức thụ động, thầy giảng, trò ghi sang hướng dẫn người học chủ động tư trình tiếp cận tri thức, dạy cho người học phương pháp tự học, tự thu nhập thông tin cách có hệ thống có tư phân tích tổng hợp, phát triển lực cá nhân, tăng cường tính chủ động, tính tự chủ học sinh, sinh viên trình học tập… 1.2 Chương trình sách giáo khoa có đổi 1.3 Nhận thức giáo viên có thay đổi Hầu hết giáo viên dạy sinh học hiểu đƣợc với đổi mục tiêu, nội dung chƣơng trình sách giáo khoa, việc đổi phƣơng pháp dạy học nhân tố quan trọng nhất, định đến việc nâng cao chất lƣợng dạy học Sinh học Một chƣơng trình sách giáo khoa đổi việc đổi phƣơng pháp dạy học tất yếu 1.4 Đặc điểm tâm – sinh lý học sinh thay đổi Học sinh tiếp nhận nhiều nguồn thông tin đa dạng, phong phú từ nhiều mặt sống, có hiểu biết nhiều hơn, linh hoạt thực tế so với hệ lứa tuổi trƣớc chục năm, đặc biệt học sinh phổ thông 1.5 Cơ sở vật chất kĩ thuật phục vụ cho việc dạy học Sinh học tăng cường Quan niệm đổi phương pháp dạy học theo phương pháp dạy học tích cực 2.1 Đổi phương pháp dạy học vận dụng linh hoạt phương pháp dạy học tích cực Phƣơng pháp dạy học tích cực gì? - Phƣơng pháp dạy học tích cực phƣơng pháp giáo dục, dạy học theo hƣớng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo ngƣời học - Phƣơng pháp tích cực trình học tập đa hƣớng thông qua quan hệ thầy - trò, trò - thầy, trò - trò Phƣơng pháp tích cực liên quan với kinh nghiệm học tập dựa hoạt động dƣới nhiều hình thức nhƣ nhóm nhỏ, theo cặp Trang Trường THPT Chuyên Lào cai Sáng kiến kinh nghiệm 2012-2013 cá nhân Các dạng hoạt động nói, viết, đọc, thảo luận, tranh luận, thực hành động, đóng vai, hội thảo, vấn, sáng tạo 2.2 Phương pháp tích cực nghĩa tổ chức dạy học theo kiểu mới: Tạo cho học sinh vị tiền đề, điều kiện thuận lợi để hoạt động Sự tác động qua lại thầy trò môi trƣờng học tập phƣơng pháp tích cực, cụ thể là: - Đối với thầy: Xác định khẳng định vai trò, chức ngƣời thầy trình dạy học là: + Thầy ngƣời tổ chức đạo, điều khiển hoạt động học tập học sinh + Thầy không nguồn cung cấp thông tin nhất, ngƣời hoạt động chủ yếu lớp nhƣ trƣớc mà ngƣời tổ chức điều khiển trình học tập học sinh - Đối với học sinh: + Phải trở thành chủ thể hoạt động tích cực, tự giác, chủ động sáng tạo + Tạo trì học sinh động lực mạnh mẽ động cơ, hứng thú, lạc quan trình học tập + Phát học sinh khả tự đánh giá kết học tập sở điều chỉnh hoạt động 2.3 Vì cần áp dụng phương pháp tích cực: Phát huy tính tích cực ngƣời học đƣợc biết đến từ lâu phƣơng pháp dạy học truyền thống khả lƣu giữ thông tin ngƣời thông qua hoạt động đƣợc thể nhƣ sau: -Đọc chiếm 5% -Nghe chiếm 15% -Nhìn chiếm 20% -Nghe + Nhìn chiếm 25% -Thảo luận chiếm 55% -Dạy lại cho ngƣời khác chiếm 90% 2.4 Những dấu hiệu đặc trưng phương pháp tích cực - Dạy học thông qua tổ chức hoạt động học tập học sinh Nghe quên Trang Trường THPT Chuyên Lào cai Sáng kiến kinh nghiệm 2012-2013 Nhìn nhớ Làm hiểu - Giảng dạy theo Phƣơng pháp tích cực giáo viên không đơn giản truyền đạt kiến thức mà phải hƣớng dẫn học sinh hoạt động tham gia tích cực vào hoạt động - Dạy học trọng tới rèn luyện phƣơng pháp tự học - Tăng cƣờng học tập cá thể với học tập hợp tác - Kết hợp đánh giá thầy với tự đánh giá trò II CƠ SỞ THỰC TIỄN Sự cần thiết phải đổi phương pháp dạy học môn Sinh học Trường THPT Do yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội việc đào tạo nguồn nhân lực giai đoạn xu hướng hội nhập quốc tế 1.2 Thực trạng dạy học Sinh học Trường THPT - Một số giáo viên Sinh học chƣa thực thấm nhuần tích cấp thiết, tầm quan trọng, chất phƣơng hƣớng cách thức đổi phƣơng pháp dạy học Sinh học, hiểu biết sở lý luận, thực tiễn đổi phƣơng pháp dạy học chƣa sâu sắc - Đa số giáo viên trọng truyền thụ kiến thức theo kiểu thuyết trình xen kẽ với hỏi đáp, nặng thông báo, giảng giải kiến thức, nhẹ phát huy tính tích cực phát triển tƣ học sinh, học sinh tiếp thu kiến thức cách thụ động - Hình thức tổ chức dạy học đơn điệu, dạy theo lớp chủ yếu Các hình thức dạy học cá nhân, trời chƣa đƣợc thực hiện, thực chƣa có hiệu - Cơ sở vật chất phục vụ dạy học, phƣơng tiện dạy học thiếu chƣa đồng - Việc tạo động học tập đắn cho học sinh hình thức khen thƣởng, động viên ngƣời học chƣa đƣợc giáo viên quan tâm cách thích đáng - Nhìn chung học Sinh học chƣa mang lại nhiều hứng thú cho học sinh Có thể nói cách dạy học Sinh học nhƣ gây ảnh hƣởng không nhỏ chất lƣợng dạy học, đồng thời hạn chế việc phát triển trí tuệ học sinh học môn Sinh học Vì tiếp tục đổi cách mạnh mẽ, có hiệu phƣơng pháp dạy học Sinh học vấn đề quan trọng cần phải đƣợc tiếp tục quan tâm tìm cách giải Trang Trường THPT Chuyên Lào cai Sáng kiến kinh nghiệm 2012-2013 III NỘI DUNG VẤN ĐỀ - DẠY - HỌC TÍCH CỰC Dạy học tích cực đề cập tính tích cực phƣơng pháp dạy học hƣớng tới hoạt động hoá, tích cực hoá hoạt động nhận thức hành động ngƣời học, nghĩa tập trung vào phát huy tính tích cực ngƣời học tập trung vào phát huy tính tích cực ngƣời dạy, đành để dạy học tích cực giáo viên phải nỗ lực nhiều so với lối dạy học thụ động Dạy học tích cực hàm chứa phƣơng pháp dạy phƣơng pháp học Muốn đổi cách học phải đổi cách dạy, chúng tƣơng tác lần nhau, có đồng thuận nhƣng có không đồng thuận chƣa tƣơng hợp cách dạy cách học Dạy học tích cực có dấu hiệu đặc trƣng sau : - Dạy học thông qua tổ chức hoạt động học tập học sinh - Dạy học trọng rèn luyện phƣơng pháp tự học - Tăng cƣờng học tập cá thể, phối hợp với học tập hợp tác - Kết hợp đánh giá thầy với tự đánh giá trò Bản chất dạy học tích cực là: - Khai thác động lực học tập thân ngƣời học để phát triển họ - Coi trọng lợi ích nhu cầu cá nhân ngƣời học, đảm bảo cho họ thích ứng với nhu cầu xã hội Dạy học tích cực có mối quan hệ mật thiết với dạy học lấy học sinh làm trung tâm Nội hàm học sinh trung tâm nhấn mạnh hoạt động học vai trò học sinh trình dạy học, khác với tiếp cận truyền thống lâu nhấn mạnh hoạt động dạy vai trò giáo viên Trong trình dạy học, học sinh vừa đối tƣợng hoạt động dạy, lại vừa chủ thể hoạt động học Thông qua hoạt động học, dƣới hƣớng đạo thầy, học sinh phải tích cực chủ động cải biến kiến thức, kĩ năng, thái độ, hoàn thiện nhân cách, không làm thay cho đƣợc Nếu ngƣời học không tự giác chủ động, không chịu học, phƣơng pháp tự học tốt hiệu việc dạy hạn chế Trang Trường THPT Chuyên Lào cai Sáng kiến kinh nghiệm 2012-2013 Cần lƣu ý dạy học sinh trung tâm phƣơng pháp dạy học cụ thể Đó tƣ tƣởng, quan điểm giáo dục, cách tiếp cận trình dạy học, chi phối tất thành tố trình học : - Mục tiêu - Nội dung - Phƣơng pháp - Phƣơng tiện - Tổ chức - Đánh giá Nhƣ vậy, dạy học lấy học sinh trung tâm liên quan đến phƣơng pháp dạy học, đồng thời để có tiếp cận cần phải có dạy – học tích cực PHÁT HUY MẶT TÍCH CỰC TRONG CÁC PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC TRUYỀN THỐNG Ở chủ yếu đề cập số phƣơng pháp dạy học truyền thống thông dụng trình dạy học trƣờng phổ thông 2.1 Phƣơng pháp thuyết trình Phƣơng pháp thuyết trình bao gồm : - Thuyết trình thông báo - tái - Thuyết trình nêu vấn đề Thuyết trình thông báo - tái mang tính chất thông báo lời giảng thầy tính chất tái sau lĩnh hội trò Phƣơng pháp chuyển tải thông tin từ ngƣời học thông qua lời nói ngƣời dạy Phƣơng pháp thuyết trình thông báo - tái có ƣu điểm: - Cho phép truyền đạt nội dung tƣơng đối khó chứa nhiều thông tin mà trò không dễ dàng tự tìm hiểu đƣợc - Giúp trò mô hình mẫu tƣ khoa học, qua mà phát triển trí tuệ - Hình thành tƣ tƣởng tình cảm cao đẹp, niềm tin hoài bão - Có tính kinh tế cao - Không đòi hỏi nhiều chuẩn bị - Chủ động thời gian Tuy nhiên, Phƣơng pháp thuyết trình thông báo - tái có hạn chế : - Chỉ đòi trình nhận thức thụ động trò Trang Trường THPT Chuyên Lào cai Sáng kiến kinh nghiệm 2012-2013 - Không giúp trò tích cực phát triển văn hoá ngôn ngữ nói - Chỉ cho phép trò đạt tới trình độ tái lĩnh hội - Không có tham gia tích cực ngƣời học - Không thu đƣợc thông tin phản hồi từ ngƣời học - Mức độ lƣu giữ thông tin ngƣời học thấp - Có thể tạo nên nhàm chán - Ngƣời học hội áp dụng ý tƣởng đạt đƣợc Nhƣ vậy, phƣơng pháp thuyết trình thông báo - tái với hạn chế nêu làm cho hoạt động ngƣời học mang tính thụ động, thiếu độc lập sáng tạo Tuy nhiên lí luận dạy học khẳng định phƣơng pháp thuyết trình thông báo tái tiếp tục phƣơng pháp dạy học thông dụng ƣu điểm nêu Về chất phương pháp thuyết trình thông báo - tái “người dạy làm trung tâm”, không tổ chức hoạt động tích cực người học Nhưng kế thừa ưu điểm kết hợp với thay đổi tính chất thông báo – tái tính chất nêu vấn đề hiệu dạy học tăng lên rõ rệt Phƣơng pháp thuyết trình nêu vấn đề đề cập tới cách thuyết giảng nội dung học thầy theo trật tự sau: + Nêu vấn đề + Vạch mâu thuẫn nhận thức + Đề giả thuyết + Trình bày cách giải + Rút kết luận Với cách dạy này, trò theo dõi lôgic đƣờng giải vấn đề thầy trình bày Tuy trò lĩnh hội thụ động tri thức, nhƣng thầy luôn đề xuất vấn đề tạo nên mâu thuẫn nhận thức, nghĩa đặt cho trò tình có vấn đề nên chất lƣợng lĩnh hội kiến thức trò cao phƣơng pháp thuyết trình thông báo - tái Ví dụ, với : Các cấp tổ chức giới sống SGK SH 10 SGK SH 10 nâng cao, giáo viên nêu giải vấn đề để thuyết giảng nội dung học theo phƣơng pháp thuyết trình nêu vấn đề: Trang Trường THPT Chuyên Lào cai Sáng kiến kinh nghiệm 2012-2013 Vấn đề : - Vì nói cấp tổ chức giới sống có mối quan hệ mật thiết theo thứ bậc nhau? Các cấp tổ chức giới sống có mối quan hệ mật thiết theo thứ bậc vì: - Cấp tế bào đơn vị cấu tạo nên cấp thể (cá thể) Cơ thể đơn bào đƣợc cấu tạo từ tế bào, Cơ thể đa bào đƣợc cấu tạo từ số lƣợng lớn tế bào Những hoạt động sống thể xuất phát từ hoạt động sống tế bào - Các cá thể thuộc loài tập hợp sống chung với vùng địa lí định có khả giao phối sinh hữu thụ tạo nên cấp quần thể Sự phân bố địa lí tất cá thể thuộc quần thể có khả giao phối hữu thụ thuộc loài - Cấp quần xã cấp tổ chức gồm nhiều quần thể thuộc loài khác chung sống vùng địa lí định, có mối quan hệ sinh thái mật thiết với - Cấp hệ sinh thái tổ hợp quần xã môi trƣờng (sinh cảnh) chúng sống tạo nên thể thống Tập hợp tất hệ sinh thái khí quyển, địa quyển, thuỷ tạo nên sinh Trái Đất, cấp tổ chức cao lớn hệ thống sống Vấn đề : Vì tế bào xem đơn vị giới sống? Tế bào đƣợc xem đơn vị giới sống vì: - Tế bào đơn vị cấu tạo nên thể - Tế bào đơn vị chức thông qua hoạt động sông - Tế bào sinh từ tế bào, từ tạo sinh sản thể đơn bào, sinh trƣởng Vấn đề : Vì tổ chức : đại phân tử, bào quan, mô, quan hệ quan chưa xem cấp tổ chức giới sống? Các tổ chức nhƣ : đại phân tử, bào quan, mô, quan hệ quan chƣa đƣợc xem cấp tổ chức chinh giới sống vì: Trang 10 Trường THPT Chuyên Lào cai Sáng kiến kinh nghiệm 2012-2013 sinh kiến thức biết (đặc điểm giới) với kiến thức chƣa biết (tiêu chuẩn phân loại) Nếu học sinh không giải đáp đƣợc, giáo viên nên gợi ý: - Sự phân loại giới dựa vào đặc điểm nào? Nếu học sinh không giải đáp đƣợc hoàn toàn tiêu chuẩn nêu tản mạn giáo viên gợi ý tiếp : - Những đặc điểm cấu tạo dinh dưỡng giới? Tuỳ theo mức độ giải vấn đề học sinh mà thầy trò phải rút kết luận sau đây: Thế giới sống đƣợc phân thành giới chúng có sai khác đặc điểm bản: - Về cấu tạo: tế bào nhân sơ hay nhân thực, thể đơn bào hay đa bào - Về dinh dƣỡng: tự dƣỡng hay dị dƣỡng Trong đặc điểm nêu số giới có đặc điểm nhƣng lại khác đặc điểm khác: - Giới khởi sinh nguyên sinh có thể đơn bào, nhƣng giới nguyên sinh tế bào nhân thực giới khởi sinh tế bào nhân sơ - Các giới thực vật động vật thể đa bào phức tạp, nhƣng giới thực vật sống tự dƣỡng cố định giới động vật sống dị dƣỡng di động phƣơng pháp dạy học nêu nên vận dụng cho 2, SGK trình bày hoàn toàn theo kiểu thông báo, nghĩa lệnh đặt Ví dụ Khi dạy 13 – Khái quát lƣợng chuyển hoá vật chất (SGK SH 10) hay 21 – Chuyển hoá lƣợng (SGK SH 10 nâng cao) GV đặt vấn đề: - Tại hoạt động sống, tế bào sử dụng ATP? Vấn đề đặt sau giáo viên giới thiệu đặc điểm ATP Đây tình có vấn học sinh, mâu thuẫn nhận thức nảy sinh kiến thức biết (đặc điểm ATP) với kiến thức chƣa biết (sự tiện dụng lƣợng ATP) Nếu học sinh không giải đáp đƣợc, giáo viên nên gợi ý qua thông báo sau: Trang 17 Trường THPT Chuyên Lào cai Sáng kiến kinh nghiệm 2012-2013 - Vẽ hình sơ đồ cấu trúc phân tử ATP (hình 1) hay thông báo lƣợng cụ thể liên kết cao - Các phản ứng thu nhiệt tế bào cần lƣợng hoạt hoá 31kj/mol Với thông báo trên, học sinh giải đáp tƣơng thích liên kết cao nhu cầu cần lƣợng hoạt hoá phản ứng thu nhiệt tế bào Điều giải chƣa làm sáng tỏ hoàn toàn tiện dụng: ATP đồng tiền lƣợng tế bào Hinh Sơ đồ cấu trúc phân tử ATP Nhƣ vậy, tinh có vấn đề chƣa đƣợc giải triệt để Nếu học sinh thỏa mãn với giải đáp nêu giáo viên tiếp tục nêu vấn đề: - Tại ATP lại tiện dụng hoạt động sống tế bào? Và nhƣ vậy, giáo viên trợ giúp thông qua ý vấn đề định hƣớng với điều kiện học sinh có nhu cầu Tuỳ theo mức độ giải vấn đề học sinh mà thầy trò phải rút kết luận sau đây: - ATP hợp chất cao liên kết nhóm phôtphat cuối ATP giàu lƣợng (mỗi liên kết 31kj/mol) Nó đáp ứng cho phản ứng thu nhiệt tế bào cần lƣợng hoạt hoá 31kj/mol - Các liên kết cao ATP dễ bị phá vỡ để giải phóng lƣợng nhóm phôtphat mang điện tích âm nên nằm gần có xu hƣớng đẩy - ATP truyền lƣợng cho hợp chất khác thông qua chuyển nhóm phôtphat cuối để trở thành ADP (ađênôzin điphôtphat) gần nhƣ ADP lại đƣợc gắn thêm nhóm phôtphat để trở thành ATP Trang 18 Trường THPT Chuyên Lào cai Sáng kiến kinh nghiệm 2012-2013 - Thức ăn đƣợc đƣa vào tế bào dƣới dạng axit min, glucôzơ, axit béo đƣợc chuyển hoá để tạo phân tử ATP dùng cho hoạt động khác tế bào - Các hoạt động tế bào cần sử dụng ATP chia thành loại: + Tổng hợp nên chất hoá học cần thiết cho tế bào + Vận chuyển chất qua màng Vận chuyển chủ động cần tiêu tốn nhiều lƣợng + Công học Ví dụ Khi dạy 18 – Chu kì tế bào trình nguyên phân (SGK SH 10) hay – Nguyên phân (SGK SH 10 nâng cao) Giáo viên đặt vấn đề - Giải thích nhiễm sắc thể lại duỗi đóng xoắn chu kì nguyên phân? Vấn đề đặt sau giáo viên học sinh tìm hiểu diễn biến nguyên phân Vấn đề nêu tình có vấn đề học sinh, mâu thuẫn nhận thức nảy sinh kiến thức biết (những diễn biến nguyên phân) với kiến thức chƣa biết (ý nghĩa duỗi đóng xoắn chu kì nguyên phân NST) Nếu học sinh không giải đáp đƣợc giáo viên gợi ý: - Tại nhiễm sắc thể lại dãn xoắn kì trung gian? Dựa vào diễn biến kì trung gian học sinh tƣ giải đáp đƣợc, lời giải chƣa đầy đủ thầy trò phải thống lời giải: - Tạo thuận lợi cho phiên mã pha G1 - Tạo thuận lợi cho nhân đôi ADN nhiễm sắc thể Dựa vào ý học sinh liên tƣởng để giải đáp đóng xoắn nhiễm sắc thể từ kì đầu đến kì Nếu giải đáp chƣa hoàn tất, giáo viên nên hỗ trợ Cuối thầy trò đến thống nhất: - Tạo thuận lợi cho di chuyển nhiễm sắc thể mặt phẳng xích đạo thoi phân bào (kì đầu) phân li cực tế bào (kì sau) - Tạo thuận lợi cho xếp nhiễm sắc thể mặt phẳng xích đạo thoi phân bào kì Trang 19 Trường THPT Chuyên Lào cai Sáng kiến kinh nghiệm 2012-2013 Ví dụ Khi dạy di truyền liên kết với giới tính, giáo viên đƣa toán nhận thức: P (tc) : ♀ mắt đỏ x ♂ mắt trắng F1: mắt đỏ F2 : mắt đỏ: mắt trắng (♂) ? toán nhận thức đƣợc thiết kế dựa kiến thức biết học sinh tỉ lệ Menđen đƣợc học trƣớc Tình có vấn đề đặt toán nhận thức tỉ lệ kiểu hình F2 phân bố không hai giới tính, đặc biệt mắt trắng có đực? Đây kiến thức chƣa biết nên tạo mâu thuẫn nhận thức học sinh Dƣới dẫn dắt giáo viên, học sinh giải đƣợc vấn đề chiếm lĩnh đƣợc kiến thức di truyền liên kết giới tính, di truyền tính trạng gen NST X chi phối Ví dụ Khi dạy di truyền liên kết với giới tính, giáo viên đƣa toán nhận thức P (tc) : ♀ mắt trắng x ♂ mắt đỏ F1: 1♀ mắt trắng : ♂ mắt đỏ ? F2 : ♀ mắt trắng: ♂ mắt đỏ ? Bài toán nhận thức đề cập tới di truyền thẳng hay trực tiếp đƣợc thiết kế dựa kiến thức biết học sinh di truyền liên kết với giới tính mà tính trạng gen nhiễm sắc thể X quy định Tình có vấn đề đặt toán nhận thức F1 F2 mắt trắng toàn mắt đỏ toàn đực? Đây kiến thức chƣa biết nên tạo mâu thuẫn nhận thức học sinh Dƣới dẫn dắt giáo viên, học sinh giải đƣợc vấn đề chiếm lĩnh đƣợc kiến thức di truyền trực tiếp, di truyền tính trạng gen NST Y chi phối Ví dụ Khi đề cập tới ảnh hƣởng giới tính hình thành tính trạng, giáo viên đƣa tập nhận thức: P (tc) : ♀ mắt trắng x ♂ mắt đỏ F1: 1♀ mắt trắng : ♂ mắt đỏ ? F2 : mắt đỏ: mắt trắng ? Trang 20 Trường THPT Chuyên Lào cai Sáng kiến kinh nghiệm 2012-2013 Bài toán nhận thức đề cập tới ảnh hƣởng giới tính hình thành tính trạng đƣợc thiết kế dựa kiến thức biết học sinh di truyền liên két với giới tính Tình có vấn đề đặt toán nhận thức F1 mắt đỏ có đực mắt trắng có F2 phân biệt giới tính F1 ? Đây kiến thức chƣa biết nên tạo mâu thuẫn nhận thức học sinh Dƣới dẫn dắt giáo viên, học sinh giải đƣợc vấn đề chiếm lĩnh đƣợc kiến thức ảnh hƣởng giới tính hình thành tính trạng Ví dụ Khi dạy di truyền nhiễm sắc thể, giáo viên đƣa toán nhận thức: P (tc) : ♀ mắt đỏ x ♂ mắt trắng F1: mắt đỏ F2 : mắt đỏ ? F3 : mắt đỏ ? Bài toán nhận thức đề cập tới di truyền nhiễm sắc thể hay di truyền qua tế bào chất đƣợc thiết kế dựa kiến thức biết học sinh di truyền qua nhân hay nhiễm sắc thể Tình có vấn đề đặt toán nhận thức F2 toàn mắt đỏ hay phân li tính trạng? Đây kiến thức chƣa biết nên tạo mâu thuẫn nhận thức học sinh Dƣới dẫn dắt giáo viên, học sinh giải đƣợc vấn đề chiếm lĩnh đƣợc kiến thức di truyền nhiễm sắc thể hay di truyền qua tế bào chất Ví dụ Khi đề cập tới di truyền hiệu ứng dòng mẹ, giáo viên đƣa toán nhận thức: P (tc) : ♀ mắt trắng x ♂ mắt đỏ F1: F2 : F3 : mắt trắng mắt đỏ ? mắt đỏ : mắt trắng ? Bài toán nhận thức đề cập tới di truyền hiệu ứng dòng mẹ đƣợc thiết kế dựa kiến thức biết học sinh di truyền nhiễm sắc thể Trang 21 Trường THPT Chuyên Lào cai Sáng kiến kinh nghiệm 2012-2013 Tình có vấn đề đặt toán nhận thức F1 toàn mắt trắng, F2 lại toàn mắt đỏ F3 có sự phân li tính trạng? Đây kiến thức chƣa biết nên tạo mâu thuẫn nhận thức học sinh Dƣới dẫn dắt giáo viên, học sinh giải đƣợc vấn đề chiếm lĩnh đƣợc kiến thức di truyền hiệu ứng dòng mẹ Ví dụ Khi đề cập tới di truyền tƣơng tác gen nhân tế bào chất, giáo viên đƣa toán nhận thức: P (tc) : ♀ mắt đỏ x ♂ mắt trắng F1: mắt đỏ F2 : mắt đỏ: trắng (bất thụ) ? Bài toán nhận thức đề cập tới di truyền tƣơng tác gen nhân tế bào chất đƣợc thiết kế dựa kiến thức biết học sinh di truyền qua nhiễm sắc thể thƣờng Tình có vấn đề đặt toán nhận thức F2 mắt trắng lại bất thụ ? Đây kiến thức chƣa biết nên tạo mâu thuẫn nhận thức học sinh Dƣới dẫn dắt giáo, học sinh giải đƣợc vấn đề chiếm lĩnh đƣợc kiến thức tƣơng tác gen nhân tế bào chất Ví dụ 10 Khi đề cập tới tác động đa hiệu gen, giáo viên đƣa toán nhận thức P (tc): mắt đỏ x mắt đỏ F1: mắt đỏ: mắt trắng? Bài toán nhận thức đề cập tới tác động đa hiệu gây chết gen đƣợc thiết kế dựa kiến thức biết học sinh di truyền qua nhiễm sắc thể thƣờng Tình có vấn đề đặt toán nhận thức F1 lại xuất tỉ lệ mắt đỏ: mắt trắng lại ? Đây kiến thức chƣa biết nên tạo mâu thuẫn nhận thức học sinh Dƣới dẫn dắt giáo viên, học sinh giải đƣợc vấn đề chiếm lĩnh đƣợc kiến thức tác động đa hiệu gây chết gen MỘT SỐ VẤN ĐỀ CẦN CHÚ Ý KHI TỔ CHỨC DẠY HỌC MÔN SINH Để tổ chức tốt học, cần ý số vấn đề sau : Trang 22 Trường THPT Chuyên Lào cai Sáng kiến kinh nghiệm 2012-2013 - Tổ chức dạy theo phƣơng pháp dạy học tích cực mức độ hoạt động học sinh phải chiếm tỷ lệ lớn - Đặc trƣng môn sinh học khoa học thực nghiệm, việc thực giảng lớp (lý thuyết, luyện tập, thực hành) ; giảng thực tế thiên nhiên ; giảng gắn liền với tham quan sở sản xuất Việc tổ chức học đa dạng, phức tạp, đòi hỏi giáo viên phải ý chủ đề giảng, trình độ trí tuệ học sinh, giới hạn quy định học - Việc vận dụng phƣơng pháp dạy học tích cực phụ thuộc vào nội dung kiến thức, vào mức độ thành thạo giáo viên thói quen học sinh Ngoài ra, sở vật chất thiết bị, sĩ số lớp, cấu trúc lớp học gây khó khăn cho việc dạy, đòi hỏi giáo viên phải vận dụng linh hoạt tổ chức theo công tác độc lập cá nhân, theo phƣơng pháp hợp tác nhóm nhỏ - Đổi phƣơng pháp suy cho phải từ ngƣời thầy với môn học đối tƣợng cụ thể mình, đòi hỏi nghệ thuật giáo viên linh hoạt, sáng tạo, có khuôn mẫu chung giống nhƣ đơn thuốc cho sẵn, có gợi ý BÀI DẠY MINH HỌA Dạy giảm phân Sinh học 10 (nâng cao) theo hướng tích cực hoá hoạt động học tập học sinh Một khó sách giáo khoa Sinh học 10 giảm phân Sau cách dạy theo hƣớng tích cực hoá hoạt động học tập học sinh để thể đổi phƣơng pháp dạy học sinh học lớp 10 Giáo án không phân thành cột (hoạt động thày trò) để dễ trình bày tạo liên thông mạch nội dung I - XÁC ĐỊNH CÁC VẤN ĐỀ CƠ BẢN CỦA BÀI HỌC Về mục tiêu - Trình bày đƣợc diễn biến trình giảm phân, đặc biệt động thái cặp nhiễm sắc thể tƣơng đồng - Giải thích đƣợc trình giảm phân tạo đƣợc nhiều loại giao tử khác tổ hợp nhiễm sắc thể Trang 23 Trường THPT Chuyên Lào cai Sáng kiến kinh nghiệm 2012-2013 - Biết vận dụng kiến thức thức giảm phân để giải thích chế ổn định nhiễm sắc thể vấn đề loài giao phối thƣờng có nhiều biến dị - Tiếp tục phát triển kĩ quan sát phân tích kênh hình - Phát triển lực tƣ lí thuyết nhƣ phân tích, so sánh - Có ý thức vận dụng kiến thức giảm phân hay sinh sản hữu tính vào thực tiễn sản xuất nhƣ thụ phấn chéo cho cây, phát biến dị tổ hợp Về thiết bị dạy học cần thiết Tranh mô hình trình giảm phân Về trọng tâm Những diễn biến giảm phân II - TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC BÀI HỌC Tiến trình học tập trung chủ yếu vào việc giáo viên tổ chức hoạt động học tập học sinh thông qua việc quan sát phân tích kênh hình từ lệnh sách giáo khoa Căn vào trả lời học sinh trƣớc lệnh, giáo viên gợi mở, hƣớng dẫn hoàn chỉnh thông tin để học sinh nhận thức đắn ghi nhớ Phần mở Giáo viên nêu vấn đề sau để vào nội dung bài: Vì giảm phân hình thức phân bào giảm nhiễm? Dạy học a) Những diễn biến giảm phân Giáo viên yêu cầu học sinh quan sát phân tích hình 30.1 30.2 sách giáo khoa trả lời lệnh sách giáo khoa: a) Có kiện diễn cặp nhiễm sắc thể tƣơng đồng kì đầu lần phân bào I ý nghĩa chúng b) Tại nói vận động cặp nhiễm sắc thể tƣơng đồng diễn kì sau lần phân bào I chế tạo nhiều loại giao tử mang tổ hợp nhiễm sắc thể khác nhau? c) Có nhận xét nhiễm sắc thể tế bào đƣợc tạo qua giảm phân? Thầy trò qua trao đổi đến lời giải đáp nhƣ sau: Trang 24 Trường THPT Chuyên Lào cai Sáng kiến kinh nghiệm 2012-2013 - Câu “a”: tiếp hợp trao đổi chéo đoạn tƣơng đồng có kí hiệu gen chữ đƣa đến hoán vị gen tƣơng ứng (alen), tạo tái tổ hợp (sắp xếp lại) gen không alen, chế tạo nên loại giao tử khác tổ hợp gen, từ góp phần làm tăng nguồn biến dị tổ hợp Để làm rõ ý giáo viên nên minh hoạ giải thích ví dụ cụ thể ruồi giấm nhƣ: P : Ruồi thân xám, cánh dài  ruồi đực thân đen, cánh cụt AB ab ab ab G: AB, ab, Ab, aB F1 : AB ab , ab ab ab Ab ab , xám, dài , đen, cụt , aB ab xám, cụt , đen, dài Ví dụ đƣợc đƣa dựa kiến thức Sinh học hình 30.2 SGK - Câu “b”: phân li độc lập cặp nhiễm sắc thể kép tƣơng đồng hai cực tế bào kí hiệu chữ (thay cho NST), hình vẽ sách giáo khoa thể đƣợc khả Từ đó, học sinh tự nhận thức chế chủ yếu tạo nhiều loại giao tử khác tổ hợp nhiễm sắc thể Giáo viên nên nêu ví dụ nhƣ : Kí hiệu cặp nhiễm sắc thể tƣơng đồng A~a, B~b, kì nhiễm sắc thể thể kép xếp thành hàng: (AA), (BB) (AA), (bb) (aa), (bb) (aa), (BB) Do phân li độc lập tổ hợp tự cặp nhiễm sắc thể tƣơng đồng cực tế bào, tổ hợp nhiễm sắc thể tế bào đƣợc tạo kết thúc lần phân bào I có khả năng: 1) (AA)(BB) (aa)(bb) 2) (AA)(bb) (aa)(BB) Vì vậy, qua giảm phân tạo loại giao tử AB, Ab, aB ab Trên thực tế, tế bào thƣờng chứa nhiều cặp nhiễm sắc thể tƣơng đồng, gọi n số cặp nhiễm sắc thể tƣơng đồng số loại giao tử đƣợc tạo n Cũng tƣơng tự nhƣ ý trao đổi chéo, giáo viên đƣa thêm kiểu hình để minh hoạ biến dị tổ hợp Trang 25 Trường THPT Chuyên Lào cai Sáng kiến kinh nghiệm 2012-2013 - Câu “c” : nhiễm sắc thể tế bào đƣợc tạo qua giảm phân số lƣợng nhiễm sắc thể (n) nửa tế bào mẹ, mà chúng khác tổ hợp nhiễm sắc thể (nguồn gốc) tổ hợp gen (nhƣ ý a b đề cập) b) ý nghĩa giảm phân Trong mục nên lƣu ý vài điểm sau: - Giáo viên yêu cầu học sinh đọc sách giáo khoa để trả lời câu hỏi: nhiễm sắc thể loài hữu tính lại đƣợc ổn định qua hệ? nêu tình huống: Nếu trình giảm phân số lƣợng nhiễm sắc thể loài sau hệ nào? Khi giải thích đƣợc vấn đề học sinh hiểu sâu ý nghĩa mặt di truyền giảm phân - Giáo viên nên giải thích rõ thêm ý “sự kết hợp ngẫu nhiên loại giao tử qua thụ tinh tạo hợp tử mang tổ hợp nhiễm sắc thể khác nhau” khung Pennet, nhấn mạnh khác khác nguồn gốc nhiễm sắc thể, chí cấu trúc nhiễm sắc thể (nếu trao đổi chéo xảy ra), từ đƣa đến khác tổ hợp gen, tạo nhiều kiểu hình sở tạo nguồn biến dị tổ hợp phong phú Giáo viên nêu tình huống: thụ tinh diễn có lựa chọn sao? hay sinh sản hữu tính lại ƣu sinh sản vô tính ? giáo viên yêu cầu học sinh giải thích (nếu có thời gian) hay tự giải thích Phần củng cố Giáo viên nên nhấn mạnh vấn đề trọng tâm (tự nêu yêu cầu học sinh trả lời): - Nêu đƣợc ý nhƣ phần tóm tắt khung sách giáo khoa IV.KẾT QUẢ CỤ THỂ 1.Trƣớc áp dụng phƣơng pháp: Kết khảo sát chất lƣợng học kì I Lớp Tổng số học sinh 10 Toán 35 Giỏi SL Khá TL(%) SL 8,5% 21 TL(%) 60% Yếu Trung bình Kém SL TL(%) SL TL(%) SL TL(%) 10 Trang 26 28,5% 3% 0 Trường THPT Chuyên Lào cai 12 Hóa 12 Sinh 35 5,71% 33 6% Sáng kiến kinh nghiệm 2012-2013 20 57,14% 12 34,3% 2,85% 0 20 33,3% 0% 0 60,7% 11 2.Sau áp dụng phƣơng pháp: Kết khảo sát chất lƣợng cuối học kì I Lớp 10 Toán 12 Hóa 12 sinh Tổng số học sinh Giỏi Khá Yếu Trung bình Kém SL TL(%) SL TL(%) SL TL(%) SL TL(%) SL TL(%) 35 10 28,5% 22 62,9% 8,6% 0 0 35 14,3% 27 77,1% 8,6% 0 0 33 24,2% 24 72,8% 3% 0 0 * Nhận xét: Sau thời gian áp dụng phƣơng pháp mới, kết đạt đƣợc (cuối kì I) nhƣ sau: - Tỉ lệ học sinh giỏi, tăng lên đáng kể - Tỉ lệ học sinh trung bình giảm - Tỉ lệ học sinh yếu giảm gần nhƣ không 3.Tự đánh giá: Đề tài có tính khả thi, với phƣơng pháp dạy học tích cực nên tạo cho học sinh thoải mái học, phát huy đƣợc tính sáng tạo học sinh, kích thích học sinh suy nghĩ tích cực hơn, tăng khả tƣ học sinh rèn kỹ trình bày kiến thức theo hệ thống logic Mặt khác, trình giảng dạy, việc kết hợp linh hoạt với nhiều phƣơng pháp học tập tạo hứng thú học, phát huy tính chủ động học sinh giúp học sinh ghi nhớ nhanh tiết kiệm thời gian trình học tập củng cố kiến thức Trang 27 Trường THPT Chuyên Lào cai Sáng kiến kinh nghiệm 2012-2013 C KẾT LUẬN Bài học kinh nghiệm Chúng ta sống thời kì phát triển nhƣ vũ bão cách mạng khoa học kĩ thuật, mà đặc trƣng có tính thời đại khối lƣợng thông tin khổng lồ ngày tăng, mức độ lý thuyết ngày cao Điều phản ánh vào trƣờng học, đòi hỏi phải thay đổi nội dung phƣơng pháp dạy học Giáo dục ngày không nhằm cung cấp cho học sinh đầy đủ khối lƣợng kiến thức nhân loại tích lũy, không huy vọng làm đƣợc việc mà giúp học sinh biết thu lƣợm, xử lí, ghi nhớ vận dụng chúng sống Nếu việc giáo dục nhà trƣờng đem đến cho học sinh ngoại lực có giá trị, việc phát huy tính chủ động sáng tạo học sinh khơi dậy nội lực tiềm ẩn họ Vì chủ động, sáng tạo thuộc tính tâm lí quý báu ngƣời Một nhiệm vụ bật nhà trƣờng phổ thông đại hình thành kĩ năng, kĩ xảo, biện pháp, hoạt động học tập, tức dạy cách học Do việc đổi phƣơng pháp dạy học có vị trí ý nghĩa lớn Nhận thức tầm quan trọng việc đổi phƣơng pháp trình dạy học ; ngƣời giáo viên phải thƣờng xuyên tự bồi dƣỡng chuyên môn, cập nhật kiến thức để : +Chủ động kiến thức giảng dạy + Hiểu đúng, hiểu sâu sắc kiến thức Từ chủ động phƣơng pháp dạy học : + Định tình có vấn đề + Định hƣớng để học sinh độc lập suy nghĩ cách giải vấn đề + Tổ chức hoạt động học tập học sinh Hướng phổ biến đề tài Trong suốt trình dạy học Tôi nhận thấy áp dụng phƣơng pháp dạy học nêu không nhằm dễ nhớ, dễ hiểu, học mau thuộc mà cao giúp học sinh đào sâu suy nghĩ, tìm tòi, phát huy khả mình, nhớ « Trang 28 Trường THPT Chuyên Lào cai Sáng kiến kinh nghiệm 2012-2013 hỏi », nhớ « giáo viên đòi », tất nhiên, cuối đáp ứng đòi hỏi xã hội Do năm giảng dạy Tôi tiếp tục áp dụng linh hoạt phƣơng pháp dạy học nêu loại học, đối tƣợng học sinh để đạt hiệu cao Đề xuất, kiến nghị : Nên rèn luyện, bồi dƣỡng nhân cách tích cực, chủ động, sáng tạo cho học sinh từ tiết học môn học làm cho học sinh có lực hoạt động độc lập, tích cực theo hƣớng không ngừng đổi làm phong phú thêm vốn tri thức khoa học, có kĩ độc lập giải vấn đề phức tạp mức độ khác Trang 29 Trường THPT Chuyên Lào cai Sáng kiến kinh nghiệm 2012-2013 D TÀI LIỆU THAM KHẢO Sách giáo khoa Sinh học 10 –Nguyễn Thành Đạt (tổng chủ biên) –NXB Giáo dục Sách giáo viên Sinh học 10 –Nguyễn Thành Đạt (tổng chủ biên) –NXB Giáo dục Chuyên đề bồi dƣỡng học sinh giỏi trung học phổ thông môn sinh học –Vũ Đức Lƣu (chủ biên) –NXB GD 2004 Thiết kế giảng sinh học 10 –Nguyễn Quang Vinh –Nguyễn Thị Dung –Nguyễn Đức Thành –NXB GD 2006 Hƣớng dẫn thực chuẩn kiến thức, kỹ chƣơng trình giáo dục phổ thông - Môn Sinh học Lớp 10 (Cấp THPT) – Ngô Văn Hƣng (Chủ biên) – Lê Hồng Điệp – Nguyễn Thị Hồng Liên – NXB GD 2009 Dạy học giải vấn đề môn sinh học - Sách bồi dƣỡng thƣờng xuyên cho giáo viên THPT NXBGD 7.Tài liệu tập huấn chuyên môn GV trƣờng THPT chuyên năm 2012 Chuyên đề PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC TRONG CÁC PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC ĐỂ BỒI DƢỠNG HỌC SINH GIỎI MÔN SINH VẬT TS.Vũ Đức Lưu Trang 30 Trường THPT Chuyên Lào cai Sáng kiến kinh nghiệm 2012-2013 E Ý KIẾN NHẬN XÉT VÀ ĐÁNH GIÁ CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC Hội đồng khoa học cấp trƣờng (đơn vị): Nhận xét: -Xếp loại: -TM.HĐKH TRƢỜNG Hội đồng khoa học cấp ngành (sở G&ĐT): Nhận xét: Xếp loại: -TM.HĐKH NGÀNH Trang 31 [...]... nhất là khi dạy các môn khoa học thực nghiệm, trong đó có môn Sinh học Trong đổi mới phƣơng pháp dạy học, bên cạnh sự kế thừa và phát huy mặt tích cực của các phƣơng pháp truyền thống, cần phải học hỏi, vận dụng một số Trang 14 Trường THPT Chuyên Lào cai Sáng kiến kinh nghiệm 2012-2013 phƣơng pháp dạy học mới, phù hợp với hoàn cảnh, điều kiện dạy và học ở nƣớc ta để nâng cao chất lƣợng học tập hay... phổ thông - Môn Sinh học Lớp 10 (Cấp THPT) – Ngô Văn Hƣng (Chủ biên) – Lê Hồng Điệp – Nguyễn Thị Hồng Liên – NXB GD 2009 6 Dạy học giải quyết vấn đề trong bộ môn sinh học - Sách bồi dƣỡng thƣờng xuyên cho giáo viên THPT của NXBGD 7.Tài liệu tập huấn chuyên môn GV trƣờng THPT chuyên năm 2012 Chuyên đề 1 PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC TRONG CÁC PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC ĐỂ BỒI DƢỠNG HỌC SINH GIỎI MÔN SINH VẬT TS.Vũ... sinh Một trong các bài khó ở sách giáo khoa Sinh học 10 là bài giảm phân Sau đây là cách dạy bài này theo hƣớng tích cực hoá hoạt động học tập của học sinh để thể hiện sự đổi mới phƣơng pháp dạy học ở sinh học lớp 10 Giáo án này không phân thành 2 cột (hoạt động của thày và trò) vì để dễ trình bày và tạo sự liên thông của mạch nội dung I - XÁC ĐỊNH CÁC VẤN ĐỀ CƠ BẢN CỦA BÀI HỌC 1 Về mục tiêu - Trình... hoạt các phƣơng pháp dạy học nêu trên ở từng loại giờ học, từng đối tƣợng học sinh để đạt các hiệu quả cao nhất 3 Đề xuất, kiến nghị : Nên rèn luyện, bồi dƣỡng nhân cách tích cực, chủ động, sáng tạo cho học sinh ngay từ những tiết học đầu tiên của từng môn học làm cho học sinh có năng lực hoạt động độc lập, tích cực theo hƣớng không ngừng đổi mới và làm phong phú thêm vốn tri thức khoa học, có kĩ năng... gây chết của gen 4 MỘT SỐ VẤN ĐỀ CẦN CHÚ Ý KHI TỔ CHỨC DẠY HỌC MÔN SINH Để tổ chức tốt bài học, chúng ta cần chú ý một số vấn đề sau : Trang 22 Trường THPT Chuyên Lào cai Sáng kiến kinh nghiệm 2012-2013 - Tổ chức dạy theo phƣơng pháp dạy học tích cực thì mức độ hoạt động của học sinh phải chiếm tỷ lệ lớn - Đặc trƣng của bộ môn sinh học là khoa học thực nghiệm, việc thực hiện bài giảng có thể trên lớp... lệ học sinh giỏi, khá tăng lên đáng kể - Tỉ lệ học sinh trung bình giảm hơn - Tỉ lệ học sinh yếu giảm gần nhƣ không còn 3.Tự đánh giá: Đề tài có tính khả thi, với phƣơng pháp dạy học tích cực nên tạo cho học sinh thoải mái hơn trong giờ học, phát huy đƣợc tính sáng tạo của học sinh, kích thích học sinh suy nghĩ tích cực hơn, tăng khả năng tƣ duy của học sinh và rèn kỹ năng trình bày kiến thức theo một... việc đổi mới phƣơng pháp trong quá trình dạy học ; mỗi ngƣời giáo viên phải thƣờng xuyên tự bồi dƣỡng chuyên môn, cập nhật kiến thức mới để : +Chủ động kiến thức khi giảng dạy + Hiểu đúng, hiểu sâu sắc về kiến thức Từ đó chủ động phƣơng pháp dạy học : + Định ra các tình huống có vấn đề + Định hƣớng để học sinh độc lập suy nghĩ cách giải quyết các vấn đề + Tổ chức các hoạt động học tập của học sinh. .. động và sáng tạo Các phƣơng pháp thuyết trình và đàm thoại nêu trên đều thuộc nhóm phƣơng pháp dùng lời, trong đó phƣơng pháp thuyết trình nêu vấn đề và vấn đáp tìm tòi, phát hiện là những phƣơng pháp có ƣu thế tạo nên tính tích cực trong hoạt động học tập của ngƣời học Do đó, hai phƣơng pháp này cần đƣợc phát huy trong quá trình dạy học và góp phần đổi mới phƣơng pháp dạy học ở nhà trƣờng phổ thông Tuy... các cơ sở sản xuất Việc tổ chức bài học đa dạng, phức tạp, do đó đòi hỏi giáo viên phải chú ý chủ đề bài giảng, trình độ trí tuệ học sinh, giới hạn quy định của giờ học - Việc vận dụng phƣơng pháp dạy học tích cực phụ thuộc vào nội dung kiến thức, vào mức độ thành thạo của giáo viên và thói quen của học sinh Ngoài ra, cơ sở vật chất thiết bị, sĩ số lớp, cấu trúc lớp học cũng gây khó khăn cho việc dạy, ... tạp ở những mức độ khác nhau Trang 29 Trường THPT Chuyên Lào cai Sáng kiến kinh nghiệm 2012-2013 D TÀI LIỆU THAM KHẢO 1 Sách giáo khoa Sinh học 10 –Nguyễn Thành Đạt (tổng chủ biên) –NXB Giáo dục 2 Sách giáo viên Sinh học 10 –Nguyễn Thành Đạt (tổng chủ biên) –NXB Giáo dục 3 Chuyên đề bồi dƣỡng học sinh giỏi trung học phổ thông môn sinh học –Vũ Đức Lƣu (chủ biên) –NXB GD 2004 4 Thiết kế bài giảng sinh học ... biệt học sinh phổ thông 1.5 Cơ sở vật chất kĩ thuật phục vụ cho việc dạy học Sinh học tăng cường Quan niệm đổi phương pháp dạy học theo phương pháp dạy học tích cực 2.1 Đổi phương pháp dạy học. .. kiến kinh nghiệm 2012-2013 B NỘI DUNG I CƠ SỞ LÝ LUẬN 1.Những tiền đề việc đổi phương pháp dạy học Sinh học trường THPT 1.1 Cơ sở pháp lý đổi phƣơng pháp dạy học đƣợc khẳng định văn Đảng nhà nƣớc... tài Đổi phƣơng pháp dạy học môn sinh học trƣờng THPT Trang Trường THPT Chuyên Lào cai Sáng kiến kinh nghiệm 2012-2013 2/ Đối tượng nghiên cứu Phƣơng pháp dạy môn sinh học lớp 10, sinh học lớp