ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ & QUẢN TRỊ KINH DOANH PHẠM THỊ HIỀN QUẢN LÝ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM - CHI NHÁNH BẮC NINH LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ THÁI NGUYÊN - 2016 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ & QUẢN TRỊ KINH DOANH PHẠM THỊ HIỀN QUẢN LÝ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM - CHI NHÁNH BẮC NINH Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60.34.04.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Thị Hồng Nhung THÁI NGUYÊN - 2016 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan công trình nghiên cứu riêng Các số liệu nêu luận văn trung thực Những kết luận khoa học luận văn chưa công bố công trình khác Tác giả luận văn Phạm Thị Hiền ii LỜI CÁM ƠN Em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc PGS TS Nguyễn Thị Hồng Nhung người hướng dẫn khoa học - tận tình bảo tạo điều kiện thuận lợi cho em suốt trình nghiên cứu thực luận văn Xin chân thành cám ơn quý thày giáo, cô giáo Trường Đại học Kinh tế Quản trị kinh doanh - Đại học Thái Nguyên trang bị kiến thức góp nhiều ý kiến quý báu cho em trình thực luận văn Em xin cảm ơn Phòng Quản lý sau đại học Khoa - Phòng trường tạo điều kiện thuận lợi thời gian học tập nghiên cứu trường Xin chân thành cám ơn đồng chí lãnh đạo, chuyên viên Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam - Chi nhánh Bắc Ninh nhiệt tình giúp đỡ, cung cấp thông tin tư liệu, đóng góp ý kiến cho việc nghiên cứu hoàn thành luận văn Xin chân thành cám ơn bạn bè, đồng nghiệp gia đình giúp đỡ, động viên, khích lệ tạo điều kiện trình nghiên cứu hoàn thiện luận văn Tác giả luận văn Phạm Thị Hiền iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN i LỜI CÁM ƠN ii MỤC LỤC iii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT vi DANH MỤC CÁC HÌNH viii MỞ ĐẦU 1 Tính cấp thiết nghiên cứu đề tài Mục tiêu nghiên cứu đề tài Đối tượng phạm vi nghiên cứu đề tài Các đóng góp luận văn Kết cấu luận văn Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ RỦI RO TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1 Cơ sở lý luận quản lý rủi ro tín dụng Ngân hàng thương mại 1.1.1 Khái niệm rủi ro tín dụng Ngân hàng thương mại 1.1.2 Phân loại rủi ro tín dụng 1.1.3 Đặc điểm rủi ro tín dụng 1.1.4 Nguyên nhân rủi ro tín dụng 1.1.5 Hậu xảy rủi ro tín dụng 1.2 Quản lý rủi ro tín dụng 10 1.2.1 Khái niệm 10 1.2.2 Nội dung quản lý rủi ro tín dụng Ngân hàng thương mại 10 1.2.3 Nhân tố ảnh hưởng đến quản lý rủi ro tín dụng 24 1.3 Cơ sở thực tiễn quản lý rủi ro tín dụng ngân hàng thương mại 27 1.3.1 Kinh nghiệm Ngân hàng Dresdner (CHLB Đức) 27 1.3.3.Kinh nghiệm Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam 28 1.3.4 Bài học cho Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam - Chi nhánh Bắc Ninh 29 Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 31 2.1 Câu hỏi nghiên cứu 31 iv 2.2.Phương pháp nghiên cứu 31 2.2.1 Phương pháp thu thập thông tin 31 2.2.2 Phương pháp phân tích 32 2.3 Chỉ tiêu nghiên cứu 33 Chương 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ RỦI RO TÍN DỤNG TẠINGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM- CHI NHÁNH BẮC NINH 37 3.1 Đặc điểm kinh tế - xã hội tỉnh Bắc Ninh khái quát chung Vietcombank Bắc Ninh 37 3.1.1 Đặc điểm Kinh tế - Xã hội tỉnh Bắc Ninh 37 3.1.2 Khái quát Vietcombank Bắc Ninh 38 3.2 Thực trạng công tác quản lý rủi ro tín dụng Vietcombank Bắc Ninh 47 3.2.1 Thực trạng chất lượng tín dụng Vietcombank Bắc Ninh 47 3.2.2 Bộ máy quản lý rủi ro tín dụng 48 3.2.3 Nhận biết xác định RRTD 53 3.2.4 Đo lường RRTD 58 3.2.5 Quản lý, kiểm soát, giảm thiểu rủi ro tín dụng 66 3.2.6 Xử lý rủi ro tín dụng 71 3.3 Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý rủi ro tín dụng Vietcombank Bắc Ninh 74 3.3.1 Nhân tố ảnh hưởng từ môi trường bên 74 3.3.2 Nhân tố tác động từ phía thân Ngân hàng 76 3.3.3 Các nhân tố từ phía khách hàng 80 3.4 Đánh giá hoạt động quản lý rủi ro tín dụng Vietcombank Bắc Ninh 81 3.4.1 Kết đạt 81 3.4.2 Hạn chế nguyên nhân 82 Chương 4: GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM - CHI NHÁNH BẮC NINH 87 v 4.1 Phương hướng mục tiêu quản lý rủi ro tín dụng Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam - Chi nhánh Bắc Ninh 87 4.1.1 Phương hướng quản lý rủi ro tín dụng Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam - Chi nhánh Bắc Ninh 87 4.1.2 Mục tiêu quản lý rủi ro tín dụng Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam - Chi nhánh Bắc Ninh 88 4.2 Giải pháp tăng cường quản lý rủi ro tín dụng Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam - Chi nhánh Bắc Ninh 89 4.2.1 Nhóm giải pháp hoàn thiện chế, sách, quy trình 89 4.2.2 Nhóm giải pháp hoàn thiện máy quản lý rủi ro tín dụng 90 4.2.3 Hoàn thiện nâng cao công tác nhận diện phân tích rủi ro tín dụng 94 4.2.4 Hoàn thiện phương án quản lý rủi ro tín dụng 98 4.2.5 Hoàn thiện hoạt động kiểm soát rủi ro tín dụng 104 4.2.6 Nhóm giải pháp xử lý rủi ro tín dụng 109 4.2.7 Hoàn thiện hoạt động tài trợ rủi ro tín dụng 112 4.3 Đề xuất, kiến nghị 114 4.3.1 Kiến nghị với quan Nhà nước 114 4.3.2 Kiến nghị với Ngân hàng Nhà nước Việt Nam 114 4.3.3 Kiến nghị với Ngân hàng TMCPNgoại thương Việt Nam 115 KẾT LUẬN 116 TÀI LIỆU THAM KHẢO 118 PHỤ LỤC 120 vi DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Ý nghĩa CKH Có kỳ hạn KKH Không kỳ hạn NHNN Ngân hàng Nhà nước NHTM Ngân hàng thương mại RRTD Rủi ro tín dụng Vietcombank Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam Vietcombank Bắc Ninh Ngân hàng Thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam - Chi nhánh Bắc Ninh XHTD Xếp hạng tín dụng vii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1: Tăng trưởng huy động vốn Vietcombank Bắc Ninh 20112015 41 Bảng 3.2: Tăng trưởng dư nợ tín dụng Vietcombank Bắc Ninh 20112015 42 Bảng 3.3: Kết kinh doanh VCB Bắc Ninh 45 Bảng 3.4 Kết số hoạt động dịch vụ khác VCB Bắc Ninh giai đoạn 2011 - 2015 46 Bảng 3.5 Chất lượng tín dụng Vietcombank Bắc Ninh qua năm 47 Bảng 3.6 Nhân quản lý rủi ro tín dụng Vietcombank Bắc Ninh 49 Bảng 3.7 Chất lượng đội ngũ cán quản lý rủi ro tín dụng Chi nhánh 49 Bảng 3.8 Rủi ro tác động môi trường bên 54 Bảng 3.9 Nguyên nhân rủi ro tín dụng từ phía khách hàng 55 Bảng 3.10 Rủi ro thẩm định hồ sơ ngân hàng 57 Bảng 3.11 Rủi ro cán tín dụng ngân hàng 57 Bảng 3.12 Phân loại nợ Vietcombank Bắc Ninh qua năm 62 Bảng 3.13 Tình hình nợ hạn theo thời gian Vietcombank Bắc Ninh qua năm 64 Bảng 3.14 Tình hình nợ hạn theo ngành kinh tế Vietcombank Bắc Ninh qua năm 65 Bảng 3.15.Tình hình nợ hạn phân theo đối tượng cho vay Vietcombank Bắc Ninh qua năm 65 Bảng 3.16 Tình hình trích lập dự phòng rủi ro Vietcombank Bắc Ninh giai đoạn 2011 - 2015 74 Bảng 3.17 Ý kiến đánh giá chuyên viên tín dụng 79 Bảng 4.1 Một số chuyên ngành đào tạo ngắn hạn Chi nhánh thời gian tới 93 viii DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 3.1 Cơ cấu tổ chức Vietcombank Bắc Ninh .40 Hình 3.2 Thị phần tín dụng Vietcombank năm 2015 44 Hình 3.3 Mô hình quản lý RRTD Vietcombank .50 108 sát chặt chẽ hoạt động bán hàng toán doanh nghiệp để thu hồi nợ + Đối với khách hàng phát sinh nợ hạn nguyên nhân chủ quan dự án đầu tư hiệu công tác nghiên cứu điều tra thị trường không tốt, quản lý đầu tư vận hành kém, vật tư hàng hoá đơn vị bị ứ đọng, tiêu thụ chậm, lực kinh doanh giảm sút Ngân hàng nên đôn đốc họ bán hàng hoá tìm nguồn khác để thu hồi vốn nhanh Đối với doanh nghiệp sử dụng vốn sai mục đích phải tìm cách thu hồi vốn Đối với khách hàng có biểu chây ỳ, dây dưa, để nợ hạn kéo dài Ngân hàng cần phối kết hợp với quyền địa phương quan chức để thu hồi nợ làm dứt điểm trường hợp + Thực điều chỉnh kỳ hạn trả nợ trường hợp khách hàng có nợ hạn không trả nợ đến hạn, xác định lại kỳ hạn trả nợ, khách hàng ổn định sản xuất, trả nợ ngân hàng xem xét điều chỉnh kỳ hạn trả nợ Ngoài ra, ngân hàng xem xét miễn giảm lãi nhằm giảm bớt khó khăn tài cho khách hàng ổn định sản xuất tạo nguồn trả nợ vay ngân hàng Đối với loại nợ hạn nhằm đẩy nhanh tốc độ thu nợ bên cạnh việc tích cực chủ động cán tín dụng, ngân hàng nên thành lập tổ thu nợ gồm số cán có kinh nghiệm công tác, có mối quan hệ rộng đặt đạo trực tiếp Ban Giám đốc để có điều kiện theo dõi sát doanh nghiệp, tận dụng khả để thu nợ - Đối với khoản nợ khó đòi, Vietcombank chi nhánh Bắc Ninh cần tích cực xử lý theo hướng sau: + Nâng cao hiệu công tác xử lý RRTD, trọng xử lý khoản nợ tồn đọng, nợ khó đòi: Ngân hàng cần phải thường xuyên kiểm tra việc chấp hành phân loại nợ đơn vị trực thuộc theo chế độ quy định chung Vietinbank phản ánh thực trạng, thực đầy đủ chế độ trích lập dự phòng rủi ro Việc xử lý khoản nợ xấu phải gắn với trách nhiệm cá nhân giải vay theo chế khoán Phân định rõ trách nhiệm khâu quy trình cho vay Có chế thưởng phạt rõ ràng, kịp thời để động viên, khuyến khích cán đồng thời hạn chế sớm rủi ro xảy + Khi khách hàng khả trả nợ dự kiến, Ngân hàng cần tiến hành bán tài sản đảm bảo nợ vay nhận tài sản đảm bảo nợ vay để thay cho việc thực nghĩa vụ bảo đảm Trong trường hợp bên thứ ba có nghĩa vụ 109 trả tiền bán tài sản để trả nợ cho khách hàng vay, Ngân hàng cần nhận trực tiếp khoản tiền tài sản từ bên thứ ba + Bán nợ: Ngân hàng nên cố gắng tìm kiếm khách hàng để bán lại khoản nợ có vấn đề với tỉ lệ thích hợp Có thể bán cho Công ty mua bán nợ Bộ Tài chính, bán cho Công ty tư vấn Công ty Quản lý nợ khai thác tài sản Vietcombank, bán cho tổ chức có chức mua nợ khác + Khởi kiện: Ngân hàng nên chủ động tiến hành thủ tục khởi kiện khoản vay khó đòi, khoản nợ tồn đọng sau áp dụng biện pháp tổ chức khai thác, xử lý tài sản chấp không thu hồi nợ, trường hợp khách hàng có dấu hiệu lừa đảo, cố ý chây lỳ việc trả nợ ngân hàng Việc khởi kiện dù có tốn kém, chí chi phí theo kiện lớn khoản thu cần kiên trì theo kiện Có kiên khách hàng khác e sợ để không cố tình chây lười lừa dối + Xử lý quỹ dự phòng rủi ro ngân hàng: Đây biện pháp cuối trình xử lý nợ ngân hàng Trong trường hợp cần thiết, Vietcombank chi nhánh Bắc Ninh phải chủ động dùng nguồn để bù đắp rủi ro hoạt động kinh doanh, cho trình kinh doanh diễn mặt có lợi Việc xử lý rủi ro nên thực quí lần Việc xem xét đối tượng hồ sơ xử lý rủi 4.2.6 Nhóm giải pháp xử lý rủi ro tín dụng 4.2.6.1 Sử dụng nghiệp vụ hoán đổi tín dụng để phòng ngừa rủi ro tín dụng Nghiệp vụ hoán đổi tín dụng (Credit Default Swap - CDS) hoán đổi rủi ro tín dụng sản phẩm có thu nhập cố định bên Đó thỏa thuận người mua người bán, theo người mua định kỳ toán cho người bán khoản phí để nhận bảo hiểm cho khoản vay 4.2.6.2 Hình thức xử lý tổ chức khai thác Trường hợp phương án/dự án đầu tư khách hàng gặp khó khăn, ảnh hưởng đến việc thu nợ mà nguyên nhân chủ yếu thiếu vốn Và ngân hàng xét thấy khả phương án/dự án phát triển tốt đầu tư thêm vốn xem xét cho vay thêm 4.2.6.3 Chỉ định đại diện tham gia quản lý doanh nghiệp 110 Trong trường hợp khách hàng thực biện pháp mà không thu trả nợ vay quan có thẩm quyền qui định giao cho ngân hàng quyền tham gia quản lý doanh nghiệp 4.2.6.4 Sử dụng biện pháp bán nợ Đây hình thức ngân hàng chuyển giao khoản nợ có vấn đề cho tổ chức/cá nhân có nhu cầu 4.2.6.5 Yêu cầu phá sản doanh nghiệp Ngân hàng chủ động yêu cầu án tuyên bố phá sản doanh nghiệp trường hợp: + Doanh nghiệp thua lỗ kéo dài, không khả phục hồi + Đã thực biện pháp tổ chức khai thác không thu nợ 4.2.6.6 Nhận tài sản bảo đảm để cấn trừ nợ cho khách hàng Thực tốt biện pháp vừa làm tăng tài sản ngân hàng, vừa xử lý RRTD nhanh mà tiết kiệm chi phí xử lý tài sản 4.2.6.7 Khởi kiện khách hàng sớm Qua nghiên cứu cho thấy Chi nhánh dường chậm áp dụng biện pháp khởi kiện, thường khách hàng ngừng hoạt động chủ doanh nghiệp bỏ trốn tiến hành Do hiệu thu nợ không cao Vì Chi nhánh cần chủ động khởi kiện khách hàng sau khách hàng có biểu chây ỳ, thiếu hợp tác Như chắn công tác thu nợ có hiệu Việc xử lý nợ hạn cần có biện pháp cụ thể phân tích nguyên nhân nợ hạn khách hàng, từ có biện pháp tháo gỡ * Đối với khách hàng nợ hạn có tính chất tạm thời, hoạt động sản xuất kinh doanh bình thường, ngân hàng xem xét khả trả nợ phương án sản xuất kinh doanh thời gian tới để định cho vay Việc cho vay bảo đảm thu hồi vốn, giúp khách hàng vượt qua khó khăn có biện pháp trả nợ áp dụng biện pháp sau: Căn vào phương án sản xuất kinh doanh khách hàng, khách hàng chứng minh khả hoàn trả đến hạn sau cấu lại nợ ngân hàng cấu lại nợ Để thực việc cấu lại nợ cho khách hàng đòi hỏi ngân hàng phải giám sát chặt chẽ khoản nợ hoạt động khách hàng sau cấu * Đối với khách hàng khó khăn tài chính, kinh doanh thua lỗ, khó khắc 111 phục, nợ hạn chưa xác định nguồn trả, ngân hàng cần quản lý chặt chẽ khoản vay khách hàng sau: - Đối với khoản vay có tài sản bảo đảm: Ngân hàng rà soát tài sản bảo đảm, tình trạng tài sản, hồ sơ pháp lý để phát mại tài sản thu hồi vốn Phối hợp với Bộ, Ban, Ngành cho tiến hành lý, phát mại tài sản bảo đảm cho vay theo thị để thu hồi vốn - Đối với khoản vay tài sản bảo đảm: Trong trường hợp cần kiểm soát chặt chẽ nguồn tài khách hàng, khoản phải thu, nguồn vốn toán công trình qua thông báo vốn hàng năm lĩnh vực xây dựng, kỳ thu tiền lĩnh vực khác yêu cầu khách hàng chủ đầu tư, người mua hàng cam kết toán chuyển khoản tài khoản khách hàng ngân hàng Tư vấn cho khách hàng bán bớt tài sản không phát huy hiệu quả, không cấn sử dụng để trả nợ tiền vay Đối với khách hàng cá nhân: kết hợp với quan công tác, vận động gia đình thu xếp nguồn để trả nợ - Các giải pháp khác: + Thực bán nợ Đối với khoản nợ không thu hồi có tài sản đảm bảo, ngân hàng không tự xử lý được, ngân hàng chuyển giao toàn khoản nợ với tài sản cho công ty mua bán nợ để công ty thực hoạt động bán nợ số tiền thu sau trừ khoản chi phí chuyển cho ngân hàng Công ty mua bán nợ hoạt động công ty độc lập không phụ thuộc vào ngân hàng + Biện pháp khởi kiện tòa Hiện nay, quan hệ kinh tế, việc khởi kiện tòa chưa thành thói quen người, kinh tế thị trường cần quen dần với việc giải vụ việc kinh tế qua tòa án kinh tế Việc khởi kiện tòa có tác dụng khách hàng thiện chí việc thực nghĩa vụ trả nợ + Tận thu nợ ngoại bảng nợ khoanh Nợ ngoại bảng, nợ khoanh khoản nợ không sinh lời, thông thường ngân hàng chuyển ngoại bảng không tính lãi Khoản nợ có ảnh hưởng lớn đến kết kinh doanh ngân hàng, phải lấy từ nguồn dự phòng rủi ro để bù đắp, lợi nhuận ngân hàng Nếu nợ ngoại bảng 112 tăng ngân hàng lãi phải trích dự phòng nhiều, việc tận thu nợ ngoại bảng, nợ khoanh góp phần lành mạnh hóa tình hình tài ngân hàng * Đối với khách hàng tồn Ngân hàng tiếp tục bám sát khách hàng, đánh giá tình hình hoạt động sản xuất kinh doanh khách hàng, giải thích thuyết phục khách hàng hiểu để có thiện trí trả nợ số tiền vay ngân hàng, đồng thời với khách hàng xây dựng phương án kế hoạch trả nợ cụ thể thời gian tới Phối hợp với quan chức đơn vị chủ quản khách hàng, công an, thi hành án, trung tâm bán đấu giá… để có biện pháp thu hồi nợ phù hợp với đối tượng phát mại tài sản, đôn đốc khách hàng thực việc trả nợ cho ngân hàng… Việc xử lý dự phòng rủi ro chuyện nội ngân hàng, không tiết lộ thông tin cho khách hàng biết việc xử lý rủi ro để tránh tượng khách hàng biết chây ỳ, không trả 4.2.7 Hoàn thiện hoạt động tài trợ rủi ro tín dụng Sử dụng công cụ bảo hiểm tín dụng, bảo đảm tiền vay, trích lập sử dụng quỹ dự phòng rủi ro 4.2.7.1 Bảo hiểm tín dụng Bảo hiểm tín dụng biện pháp quan trọng nhằm san sẻ rủi ro Trong thời gian tới, Vietinbank chi nhánh KCN Tiên Sơn liên kết với công ty bảo hiểm Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam (Bảo Ngân) đẩy mạnh thực bảo hiểm tín dụng hình thức sau: - Khuyến nghị khách hàng vay vốn tín dụng tham gia mua sản phẩm bảo hiểm Bảo Ngân cho ngành, nghề mà họ kinh doanh, coi khách hàng mua bảo hiểm khách hàng ưu tiên khách hàng không mua bảo hiểm - Yêu cầu khách hàng mua bảo hiểm tài sản đảm bảo tiền vay, coi điều kiện để vay tín dụng 4.2.7.2 Bảo đảm tiền vay Vietinbank chi nhánh KCN Tiên Sơn nên xử lý linh hoạt vấn đề đảm bảo tiền vay Mặc dù mục đích đảm bảo tiền vay nhằm nâng cao trách nhiệm thực cam kết người vay, phòng ngừa rủi ro phương án trả nợ dự kiến người vay không thực xảy rủi ro không lường trước, Ngân 113 hàng không nên lạm dụng hình thức để giảm bớt khó khăn cho người vay Theo Luật tổ chức tín dụng; theo quy định Nghị định số 178/1999/NĐ-CP Chính phủ Thông tư số 06/2000/TT-NHNN1 ngày 04/04/2000 Ngân hàng Nhà nước bảo đảm tiền vay tổ chức tín dụng, ngân hàng có quyền lựa chọn, định việc cho vay có bảo đảm tài sản hay cho vay bảo đảm theo quy định chịu trách nhiệm định Chính thế, cần phân biệt trường hợp cần bảo đảm không cần bảo đảm theo quan điểm QLRRTD dựa vào khả trả nợ Cụ thể là: -Trường hợp khách hàng có đủ điều kiện vay bảo đảm tài sản trường hợp dự án thẩm định có hiệu cao, khách hàng có uy tín, khách hàng có tiềm lực tài tương lai để trả nợ Trong trường hợp này, ngân hàng định cho vay cần lưu ý số điểm sau: + Phải xác định tài sản có khả bảo đảm để trường hợp khách hàng không thực cam kết hợp đồng tín dụng, ngân hàng buộc họ thực biện pháp bảo đảm + Có biện pháp thu nợ trước hạn khách hàng không thực biện pháp bảo đảm tài sản trường hợp - Trường hợp vay vốn có bảo đảm tài sản: Nếu tiền vay bảo đảm tài sản hình thành từ vốn vay, ngân hàng cần có biện pháp quản lý sau: + Xác định rõ quyền sở hữu quyền sử dụng tài sản hình thành từ vốn vay người vay + Kiểm tra, giám sát tiến độ hình thành tài sản bảo đảm tiền vay mục đích vay vốn giám sát trình sử dụng tài sản để có biện pháp xử lý thích hợp cần thiết Nếu tiền vay bảo đảm tài sản khách hàng bên thứ ba, ngân hàng cần ý điểm sau: + Kiểm tra rõ tính hợp pháp tài sản đảm bảo thuộc quyền sở hữu người vay bên bảo lãnh + Đối với tài sản khó tiêu thụ thị trường, tài sản dễ hao mòn, giá không nhận làm tài sản chấp, cầm cố + Đối với tài sản không bắt buộc có giấy tờ chứng minh quyền sở hữu vàng bạc, đá quý phải dùng biện pháp cầm cố + Đối với tài sản mà pháp luật quy định phải mua bảo hiểm khách hàng phải xuất trình hợp đồng mua bảo hiểm thời hạn đảm bảo tiền vay Ngân hàng 114 nên thoả thuận với khách hàng việc chuyển tên người hưởng hợp đồng bảo hiểm ngân hàng trường hợp có rủi ro xảy + Thu thập thông tin tài sản đảm bảo tránh trường hợp khách hàng giả mạo giấy tờ, lập nhiều hồ sơ vay vốn nhiều ngân hàng khác + Thực nghiêm túc, có hiệu việc đánh giá tài sản bảo đảm, tránh tình trạng định giá cao giá trị tài sản chấp, cầm cố khiến cho gặp phải rủi ro, việc phát mại tài sản không đủ bù đắp số vốn cho vay 4.2.7.3 Trích lập sử dụng quỹ dự phòng rủi ro Chi nhánh cần tăng cường đạo cán tín dụng phát sớm khoản nợ có vấn đề, đánh giá mức độ rủi ro khoản nợ chuyển sang nợ xấu làm sở cho việc trích dự phòng xử lý rủi ro Việc xử lý rủi ro cần quản lý chặt chẽ sở phân tích kỹ rủi ro mà khoản vay gặp phải trước xử lý, tránh tình trạng ỷ vào nguồn dự phòng mà cho vay tràn lan, không tính toán đầy đủ hiệu cuối trước cho vay Đồng thời cán tín dụng phải xác định rõ, khoản nợ sau xử lý rủi ro thuộc trách nhiệm cán cho vay phải thu hồi Ngân hàng cần có chế đánh giá cán cho vay có nhiều khoản vay phải xử lý để áp dụng chế tài cần thiết 4.3 Đề xuất, kiến nghị 4.3.1 Kiến nghị với quan Nhà nước Một là, Nhà nước cần hoàn thiện hệ thống pháp luật, tạo hành lang pháp lý an toàn, đồng cho Tổ chức tín dụng Chính phủ Bộ ngành cần tiếp tục hoàn thiện nhanh hệ thống pháp luật cho phù hợp với trình chuyển sang kinh tế thị trường, xây dựng môi trường pháp lý thông thoáng, chuẩn mực làm tiền đề cho doanh nghiệp đầu tư, kinh doanh Các văn pháp quy, sách chủ trương phải quán, hợp lí, tạo tâm lý yên tâm cho Tổ chức tín dụng đầu tư cấp vốn cho khách hàng để mở rộng hoạt động sản xuất kinh doanh Hai là, Nhà nước xây dựng khung pháp lý phối kết hợp ngành, Tổ chức tín dụng quan tư pháp việc hỗ trợ Tổ chức tín dụng thu hồi nợ, đặc biệt liên quan đến công tác khởi kiện khách hàng để thu hồi nợ vay 4.3.2 Kiến nghị với Ngân hàng Nhà nước Việt Nam NHNN đóng vai trò quản lý vĩ mô, đưa định hướng chiến lược mang tính khái quát chung cho NHTM việc mở rộng nâng cao chất lượng cho vay khách hàng, liền với sách quản lý rủi ro tín dụng NHNN nên xây dựng ban hành hệ thống số mang tính chuẩn mực, rõ ràng để có 115 thể thống đánh giá so sánh chất lượng TCTD để tổ chức tín dụng thực chung toàn ngành đơn vị NHNN nâng cao chất lượng công tác thông tin tín dụng, có sách khuyến khích thành lập phát triển, nâng cao hiệu hoạt động trung tâm chuyên cung cấp thông tin chuyên ngành, bao gồm trung tâm thông tin tín dụng NHNN phòng thông tin tín dụng NHTM chuyên cung cấp thông tin tài góp phần hoàn thiện việc cung cấp thông tin tài quốc gia Những thông tin sở để ngân hàng sử dụng trình thẩm định doanh nghiệp vay vốn NHNN cần tăng cường công tác tra, kiểm soát giám sát NHTM, xây dựng đội ngũ tra mạnh số lượng chất lượng Đảm bảo thực kiểm tra, kiểm soát có hiệu quả, nắm bắt kịp thời diễn biến hoạt động tín dụng nhằm hạn chế tối thiểu rủi ro xảy Ngoài cần phát huy vai trò hiệp hội ngân hàng việc bảo vệ tiếng nói Tổ chức tín dụng hoạt động kinh doanh 4.3.3 Kiến nghị với Ngân hàng TMCPNgoại thương Việt Nam - Xây dựng hoàn thiện sách cấp tín dụng cho khách hàng, quy định vai trò trách nhiệm cá nhân tham gia vào cấp tín dụng, đảm bảo có tách biệt chức thẩm định chức cho vay Hoàn thiện sách bảo đảm tiền vay để hỗ trợ chi nhánh việc thực quy định Nhà nước bảo đảm tiền vay - Tăngcường công tác đào tạo nguồn cán cho chi nhánh, đặc biệt cán làm công tác tín dụng, công tác kiểm tra giám sát chi nhánh, đồng thời nâng cao trình độ chất lượng đội ngũ cán bộ, xây dựng tiêu chuẩn hóa đội ngũ cán ngân hàng nhằm đáp ứng yêu cầu đại hóa hệ thống Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam Không tăng cường bồi dưỡng cho cán lãnh đạo chủ chốt ngân hàng mà phải tăng cường việc đào tạo cán có lực, triển vọng chi nhánh toàn hệ thống, áp dụng nhiều loại hình đào tạo Xây dựng kho tài liệu, văn cẩm nang hướng dẫn nghiệp vụ tín dụng để cán nhân viên tự học tập, trau dồi kiến thức nâng cao trình độ 116 KẾT LUẬN Ngân hàng thương mại tổ chức tài trung gian hoạt động kinh doanh với mục đích thu lợi nhuận, tối đa hóa giá trị vốn chủ sở hữu Nghiệp vụ quan trọng hoạt động ngân hàng từ đời tới nghiệp vụ tín dụng Rủi ro tín dụng thực tế khách quan không xóa bỏ, song, công tác quản lý rủi ro tín dụng làm tốt ta tối thiểu hóa rủi ro tín dụng đạt lợi nhuận tối đa Đây điều kiện tiên để ngân hàng tồn phát triển Nâng cao hiệu quản lý rủi ro tín dụng đề tài mang tính thời cấp thiết Qua nghiên cứu sở lý luận quản lý rủi ro tín dụng kết hợp với trình làm việc thực tế liên quan đến công tác quản lý rủi ro Vietcombank chi nhánh Bắc Ninh, luận văn giải số vấn đề sau: Một là, luận văn hệ thống hoá vấn đề lý luận quản lý rủi ro tín dụng NHTM, tiêu đo lường rủi ro Hai là, luận văn nghiên cứu thực trạng công tác quản lý rủi ro tín dụng Vietcombank chi nhánh Bắc Ninh, đánh giá kết đạt tồn tại, hạn chế: Qua nghiên cứu cho thấy, giai đoạn 2011-2015, Vietcombank Bắc Ninh đặc biệt trọng tới công tác quản lý rủi ro tín dụng, nhiều khó khăn bất cập công tác đạt số kết định Cụ thể: Chi nhánh tuân thủ cách nghiêm túc sách tín dụng quy trình tín dụng, tăng cường khả kiểm soát nguy rủi ro; Dư nợ tín dụng tăng trưởng qua năm nợ hạn tỷ lệ nợ hạn có xu hướng giảm Tỷ lệ nợ xấu mức thấp so với hệ thống ngân hàng nói chung hệ thống Vietcombank nói riêng (dưới 1% năm liên tiếp); Quỹ dự phòng rủi ro tín dụng trích đủ số dư phải trích lập, tăng dần qua năm, từ 23 tỷ đồng năm 2009 lên 36 tỷ đồng năm 2010 lên 45 tỷ đồng năm 2011, đảm bảo đủ khả chống đỡ trường hợp phát sinh rủi ro tín dụng Tuy nhiên, bên cạnh đó, nhiều hạn chế sau: Nợ xấu thấp tỷ lệ số tuyệt đối mức cao; Tỷ lệ nợ cần ý mức cao Đây khoản nợ tiềm ẩn rủi ro tín dụng hoạt động ngân hàng; Công tác thu hồi xử lý nợ xấu chậm 117 Ba là, sở lý luận thực trạng quản lý rủi ro tín dụng, luận văn đưa số giải pháp tăng cường quản lý rủi ro tín dụng Chi nhánh đưa số đề xuất, kiến nghị với Chính phủ, NHNN Vietcombank nhằm nâng cao công tác quản lý rủi ro tín dụng Các giải pháp đưa có nội dung lý luận thực tiễn, có tính khả thi nhằm củng cố nâng cao chất lượng tín dụng hoạt động hệ thống Vietcombank thân Chi nhánh Bắc Ninh, góp phần hệ thống Vieticombank NHTM Việt Nam hội nhập phát triển ổn định, bền vững 118 TÀI LIỆU THAM KHẢO Nguyễn Thị Vân Anh, "An toàn cho hệ thống ngân hàng thông qua áp dụng Basel II", Tạp chí Kinh tế Dự báo, số 7/2015 Báo cáo tổng kết hoạt động kinh doanh Vietcombank Bắc Ninh năm 2011-2015 Báo cáo tổng kết phương hướng hoạt động Ngân hàng địa bàn tỉnh Bắc Ninh năm 2016 Lê Vân Chi, Hoang Trung Lai, "Các nhân tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng Ngân hàng thương mại giai đoạn 2007-2013" Tạp chí kinh tế phát triển, số 207 tháng 9/2014 Phạm Đức Chính, Tổng quan rủi ro tín dụng mô hình phân tích đánh giá rủi ro tín dụng kinh doanh ngân hàng thương mại David Cox (1997), Nghiệp vụ ngân hàng đại, NXB Chính tri Quốc gia Hà Nội Frederic S Mishkin (1995), Tiền tệ, ngân hàng thị trường tài chính, NXB Khoa học kỹ thuật Hà Nội Đinh Xuân Hạng, Nguyễn Văn Lộc (2012) Giáo trình quản trị tín dụng ngân hàng thương mại, Nhà xuất tài Vũ Văn Hoá (1998), Lý thuyết tiền tệ, NXB Tài Hà Nội 10 Học viện Ngân hàng (2002), Giáo trình quản trị kinh doanh Ngân hàng, NXB Thống kê, Hà Nội 11 Học viện Ngân hàng (2003), Giáo trình Marketing Ngân hàng, NXB Thống kê, Hà Nội 12 Học viện Ngân hàng (2004), Lý thuyết tiền tệ - Ngân hàng, NXB Thống kê, Hà Nội 13 Học viện Ngân hàng (2003), Nghiệp vụ Ngân hàng thương mại, NXB Thống kê, Hà Nội 14 Tô Ngọc Hưng (2004), Cẩm nang ngành ngân hàng, NXB Giao thông vận tải 15 Vũ Ngọc Khuê (1991) (dịch), Từ điển quản lý tài ngân hàng, NXB Ngoại văn viện tiền tệ - tín dụng 16 Tạ Đình Long (2014), "Để giảm thiểu rủi ro tín dụng ngân hàng thương mại", Tạp chí Kinh tế Dự báo, số 12/2014 17 Luật ngân hàng Nhà nước Việt Nam (1998), NXB Chính trị quốc gia Hà Nội 18 Luật bổ sung sửa đổi số điều luật NHNN (2003), NXB trị quốc gia Hà Nội 19 Luật tổ chức tín dụng (2010), NXB trị Quốc gia Hà Nội.N 119 20 Nguyễn Thị Mùi (2003), Quản trị ngân hàng thương mại, NXB Tài chính, Hà Nội 21 Lê Nguyễn Phương Ngọc (2007), Quản lý rủi ro tín dụng hoạt động cho vay doanh nghiệp vừa nhỏ Ngân hàng TMCP Kỹ thương Việt Nam - Chi nhánh Thành phố Hồ Chí Minh 22 Peter Rose (2001), Quản trị NHTM, NXB Tài 23 Sổ tay tín dụng Ngân hàng Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam 24 Thông tư 02/2013/TT-NHNN ngày 21/01/2013 Quy định phân loại tài sản có, mức trích, phương pháp trích lập dự phòng rủi ro việc sử dụng dự phòng để xử lý rủi ro hoạt động tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước 25 Nguyễn Văn Tiến (Học viện Ngân hàng), Giáo trình quản trị rủi ro kinh doanh ngân hàng 26 Đàm Xuân Yên (2012), Quản lý rủi ro tín dụng Ngân hàng TMCP Sài Gòn thương tín, Trường Đại học kinh tế quản trị kinh doanh - Đại học Thái Nguyên 27 www.vietcombank.com.vn 28 www.sbv.gov.vn Ngân hàng Nhà nước 29 www.economy.com.vn Thời báo kinh tế Việt Nam 120 PHỤ LỤC A PHIẾU ĐIỀU TRA ĐÁNH GIÁ TỪ PHÍA KHÁCH HÀNG Phiếu điều tra phần đề tài nghiên cứu “Quản lý rủi ro tín dụng Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam - Chi nhánh Bắc Ninh” Kết điều tra sử dụng mục đích khoa học đề tài nghiên cứu Thông tin người xin ý kiến đánh giá giữ kín công bố có đồng ý người PHẦN I: Thông tin chung khách hàng - Họ tên: - Công ty: - SĐT PHẦN II: Tình hình vay vốn Khách hàng: Nguồn vay vốn: Doanh nghiệp ông (bà) vay vốn ngân hàng nào: BIDV Vietinbank Techcombank MB Lượng vay vốn đơn vị: - Dư nợ đơn vị đến ngày: - Thời điểm vay: - Thời hạn vay: - Lãi suất vay: - Phương thức trả nợ: Trả lãi hàng tháng Trả lãi hàng tháng phần gốc Nợ hạn đơn vị: Tổng số: Trong đó: - Nợ nhóm 1: - Nợ nhóm : - Nợ nhóm 3: - Nợ nhóm 4: - Nợ nhóm 5: Vietcombank Agribank 121 PHẦN III ĐÁNH GIÁ VỀ RỦI RO TÍN DỤNG Các rủi ro tín dụng gặp phải tác động môi trường - Ảnh hưởng từ bão lũ: Có  Không  - Ảnh hưởng từ dịch bệnh: Có  Không  - Ảnh hưởng tăng giá xăng dầu: Có  Không  - Ảnh hưởng giá bán giảm : Có  Không  - Ảnh hưởng sách vĩ mô luật thay đổi không kịp thích ứng: Có  Không  Các rủi ro gặp phải thuộc khách hàng - Do sử dụng vốn sai mục đích: Có  Không  - Do kinh doanh thua lỗ: Có  Không  - Do lực quản lý kém: Có  Không  - Do chưa thu hồi tiền hàng : Có  Không  Các rủi ro thẩm định hồ sơ ngân hàng - Thẩm định chi phí sản xuất chưa Có  Không  - Chưa thẩm định dòng tiền Có  Không  - Chưa thẩm định nợ phải trả Có  Không  - Chưa thu hồi tiền hàng Có  Không  - Thẩm định khả toán thấp Có  Không  - Khả kiểm soát quản lý Có  Không  - Chưa đánh giá lực điều hành Có  Không  Các rủi ro khách hàng gặp phải từ phía cán ngân hàng - Do hệ thống kiểm tra, kiểm soát yếu Có  Không  - Kiểm soát khoản vay chưa thường xuyên Có  Không  - Cán làm sai: + Gia hạn điều chỉnh vốn vay khách hàng theo ý cá nhân Có  Không  + Kéo dài thời gian thẩm định đề xuất cho vay Có  Không  + Cho vay khách hàng với nhiều Có  Không  + Không chấm điểm tín dụng Có  Không  + Sai quy trình tín dụng Có  Không  - Do không thực quy trình, quy chế: + Cho vay sở TSBĐ 122 PHỤ LỤC B PHIẾU ĐIỀU TRA NHÂN VIÊN I THÔNG TIN Họ tên: Số điện thoại: Vị trí công tác: II NHỮNG KHÓ KHĂN KHI CẤP TIN DỤNG CHO KHÁCH HÀNG □ Thiếu thông tin ngành nghề khách hàng kinh doanh □ Khó kiểm chứng thông tin khách hàng cung cấp □ Thiếu kinh nghiệm □ Do chưa đào tạo đầy đủ □ Do quy trình nghiệp vụ sở pháp lý chưa phù hợp □ Khối lượng công việc tải □ Do công cụ hỗ trợ (tin học) chưa đáp ứng nhu cầu quản lý □ Các khó khăn khác (nếu có) III Đánh giá anh chị quản trị rủi ro tín dụng ngân hàng (Đánh dấu x vào lựa chọn) Lựa chọn STT Tiêu chí Rất quan trọng Chính sách tín dụng Quy trình tín dụng Tổ chức ngân hàng Phẩm chất, trình độ cán Kiểm soát nội Khả huy động vốn Trung bình Không quan trọng ... cường quản lý rủi ro tín dụng Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam - Chi nhánh Bắc Ninh Chương CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ RỦI RO TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1 Cơ sở lý luận quản lý rủi ro. .. NHNN Ngân hàng Nhà nước NHTM Ngân hàng thương mại RRTD Rủi ro tín dụng Vietcombank Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam Vietcombank Bắc Ninh Ngân hàng Thương mại cổ phần Ngoại thương. .. SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ RỦI RO TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1 Cơ sở lý luận quản lý rủi ro tín dụng Ngân hàng thương mại 1.1.1 Khái niệm rủi ro tín dụng Ngân hàng thương mại