Trỉåìng THPT Vénh Âënh. Nàm hc: 2007 -2008 Tiãút thỉï: 10 Ngy soản: 25/10/2007 Dảy cạc 10B3,4,5,9 TÃN BI: TẾ BÀO NHÂN THỰC ( TT) A/ MỦC TIÃU: 1. Kiãún thỉïc: Sau khi học xong bài này,Học sinh cần: -Trình bày được cấu tạo và chức năng của khung xương tế bào -Mô tả được cấu trúc và nêu chức năng của màng sinh chất . -Trình bày được cấu trúc và chức năng của thành tế bào 2. Ké nàng: -Phân tích ,so sánh ,khái quát hoá -Vận dụng . 3. Thại âäü: -Thấy được tính thống nhất của tế bào nhân chuẩn B/ CHØN BË DỦNG CỦ: 1.Chuẩn bò của Giáo viên -Giáo án .Tranh vẽ , -Bài tập và câu hỏi trắc nghiệm 2.Chuẩn bò của Học sinh -Nghiên cứu kó sgk -Xem toàn bộ các hình vẽ sgk C/ TIÃÚN TRÇNH BI DẢY: 1. Kiãøm tra bi c: 1. Trình bày cấu trúc và chức năng của ti thể . 2. Trình bày cấu trúc và chức năng của Lục lạp . 2. Bi måïi: Cấu trúc nào phân biệt các tế bào trong cơ thể ? Các bào quan trong tế bào được phân biệt nhờ cấu trúc nào ? 3. Cạc hoảt âäüng dảy hc: Giạo viãn: Nguùn Duy Phỉång - Täø: Sinh 41 Trỉåìng THPT Vénh Âënh. Nàm hc: 2007 -2008 HOẢT ÂÄÜNG 1: MÀNG SINH CHẤT ( MÀNG TẾ BÀO ) NÄÜI DUNG KIÃÚN THỈÏC HOẢT ÂÄÜNG CA GV - HS 1. Cấu trúc : -Màng sinh chất có cấu trúc khảm động dày 9nm. -Gồm 2 thành phần chính : Phôt pho lipit và Prôtêin . + Phôt pholipit : Luôn quay 2 đuôi kò nước vào nhau ,2 đầu ưa nước ra phía bên ngoài . -Phân tử Phôtpholipt của 2 lớp màng liên kết với nhau bằng liên kết yếu nên dễ dàng di chuyển . + Prôtêin : gồm 2 loại ( Prôtêin xuyên màng và Prôtêin bám màng ) : Vận chuyển các chất ra vào tế bào ,tiếp nhận thông tin từ bên ngoài . -Các phân tử colesteron xen kẽ trong lớp Phôtpholipit . -Các chất LipôPrôtêin và Gicoprotêin như giác quan ,kênh ,dấu chuẩn nhận biết đặc trưng cho từng loại tế bào 2. Chức năng : -Trao đổi chất với môi trường có tính chọn lọc nên màng có tính bán thấm . -Thu nhận các thông tin lí hoá học từ bên ngoài ( nhờ các thụ thể ) và đưa ra đáp ứng kòp thời . -Nhờ màng sinh chất các tế bào của cùng 1 có thể nhận biết nhau và nhận biết các tế bào lạ ( Glicô prôtêin ) Màng sinh chất được cấu tạo từ những thành phần nào ? -Nếu màng tế bào không có cấu trúc khảm động thì điều gì sẽ xảy ra ? -Hướng dẫn nhóm yếu tìm kiến thức . -Nhận xét và bổ sung -Nghiên cứu sgk và hình vẽ 10.2 trả lời -Thảo luận nhóm -Đại diện nhóm trình bày : + Phôt pholipit và Prôtêin + Các phân tử colesteron xen kẽ trong lớp . +Các chất glicô Prôtêin + . -Lớp nhận xét Liên hệ : -Tại sao màng tế bào nhân chuẩn và tế bào nhân sơ có cấu tạo tương tự ? -Cho học sinh quan sát tranh 1 số tế bào . -Dựa vào cấu trúc của màng em hãy dự đoán màng có chức năng gì ? -Hướng dẫn nhóm yếu tìm kiến thức . -Hãy lấy ví dụ minh hoạ cho từng chức Giạo viãn: Nguùn Duy Phỉång - Täø: Sinh 42 Trỉåìng THPT Vénh Âënh. Nàm hc: 2007 -2008 năng ? -Nhận xét và bổ sung . -Vận dụng kiến thức cũ trả lời -Thảo luận nhóm . Liên hệ : 1. Vì sao khi ghép các mô và cơ quan từ người này sang người khác thì cơ thể ngøi nhận lại có thể nhận biết các cơ quan lạ đó ? 2. Đào thải cơ quan ghép ( Lạ ) -Nghiên cứu sgk và vận dụng kiến thức trả lời : -Thảo luận nhóm -Đại diện nhóm trình bày + Trao đổi chất với môi trường +Thu nhận thông tin . + -Lớp nhận xét . -Vận dụng kiến thức về cấu trúc và chức năng màng trả lời : + Chủ yếu là do dấu chuẩn có thành phần Glicô prôtêin đặc trưng và nhận biết ./ + . + Không phải lúc nào củng đào thải cơ quan ghép . + Tính miễn dòch và khả năng sản xuất kháng thể của các cơ quan nhận HOẢT ÂÄÜNG 2: CÁC CẤU TRÚC BÊN NGOÀI MÀNG SINH CHẤT NÄÜI DUNG KIÃÚN THỈÏC HOẢT ÂÄÜNG CA GV - HS Giạo viãn: Nguùn Duy Phỉång - Täø: Sinh 43 Trỉåìng THPT Vénh Âënh. Nàm hc: 2007 -2008 1. Thành tế bào : -Thành tế bào quy đònh hình dạng tế bào và có chức năng bảo vệ tế bào . + Tế bào thực vật cấu tạo bằng Xen lulô zơ . + Tế bào nấm là Kitin +Tế bào vi khuẩn là Peptiđôglican . 2. Chất nền ngoại bào : -Chất nền ngoại bào nằm ngoài màng sinh chất của tế bào người và động vật . + Cấu tạo : -Chủ yếu các sợi Glicô prôtêin -Chất vô cơ và hữu cơ khác . + Chức năng : -Ghép các tế bào liên kết với nhau tạo nên các mô nhất đònh và giúp tế bào thu nhận thông tin -Thành tế bào có chức năng gì ? -Phân biệt thành tế bào thực vật ,nấm và vi khuẩn ? -Chốt lại -Nghiên cứu sgk và vận dụng kiến thức trả lời . -Thảo luận nhóm . Yêu cầu ; + Thực vật : Xen lulôzo + Nấm : Kitin + Vi khuẩn . -Chất nền ngoại bào nằm ở đâu ? -Cấu trúc và chức năng của chất nền ngoại bào là gì ? -Nghiên cứu sgk và hình vẽ 10.2 trả lời . -Thảo luận nhóm -Đại diện nhóm trình bày : + Nằm ngoài màng sinh chất + Chủ yếu là sợi Glicô Prôtêin +Chức năng HOẢT ÂÄÜNG :KHUNG XƯƠNG TẾ BÀO NÄÜI DUNG KIÃÚN THỈÏC HOẢT ÂÄÜNG CA GV - HS Giạo viãn: Nguùn Duy Phỉång - Täø: Sinh 44 Trỉåìng THPT Vénh Âënh. Nàm hc: 2007 -2008 1. Cấu tạo : -Thành phần là Prôtêin -Hệ thống vi ống ,vi sợi và sợi trung gian . + Vi ống : Là những ống hình trụ dài . + Vi sợi : Là sợi dài mảnh . + Sợi trung gian : Hệ thống các sợi bền nằm giữa vi ống và vi sợi . 2. Chức năng : -Là giá đỡ cơ học cho tế bào . -Tạo hình dạng của tế bào -Neo giữ các bào quan và giúp tế bào di chuyển . -Khung xương tế bào có cấu trúc và chức năng như thế nào ? -Hướng dẫn nhóm yếu tìm kiến thức . -Nhận xét và bổ sung . -Nghiên cứu sgk và hình vẽ 10.1 trả lời . -Thảo luận nhóm -Đại diện nhóm trình bày : Yêu cầu : + Chỉ ra được hệ thống ống sợi +Các chức năng Liên hệ : Điều gì sẽ xảy ra nếu tế bào không có khung xương ? -Vận dụng kiến thức trả lời : + Hình dạng méo + Các bào quan dồn vào 1 chổ 4. Cng cäú bi: -Đọc phần kết luận sgk . -Chất nền ngoại bào trong mô biểu bì (da ) và mô xương của người có gì khác biệt nhau ? -Chọn câu trả lời đúng nhất : Màng sinh chất được cấu tạo bởi : 1. Các phân tử Prôtêin 2. Các phân tử Lipit 3. Các phân tử Prôtêin và Lipit 4. Các phân tử Prôtêin ,Lipit,Gluxit 5. Các phân tử Lipit và Axit nuclêic . 5. Dàûn d HS vãư nh: -Trả lời câu hỏi cuối bài vào vỡ . -Đọc mục Em có biết . Giạo viãn: Nguùn Duy Phỉång - Täø: Sinh 45 Trỉåìng THPT Vénh Âënh. Nàm hc: 2007 -2008 -Ôn lại kiến thức:- Khuếch tán ,thẩm thấu ,thẩm tách . -Môi trường : đẳng trưng ,nhược trương ,ưu trương . -Nhóm 1 : Vận chuyển chủ động -Nhóm 2 ; Vận chuyển thụ động -Nhóm 3 : Xuất và nhập bào -Bài tập về nhà : 1.Hoàn thành bảng sau : Thành phần màng Chức năng Ví dụ Tầng kép Photpholipit Prôtêin xuyên màng : 1. Chất vận chuyển 2. Các kênh 3. Thụ quan Gen chỉ thò bề mặt tế bào Mạng lưới Prôtêin bên trong 2. Hãy cho biết trong tế bào nhân chuẩn những bộ phận nào có cấu trúc màng đơn hoặc màng kép : Cấu trúc trong tế bào Màng đơn Màng kép Nhân tế bào Ribôxôm Ti thể Lục lạp Mạng lưới nội chất Bộ máy gôngi Lizôxôm Không bào Trung thể 3. So sánh tế bào nhân thực và tế bào nhân sơ . Tiãút thỉï: 11 Ngy soản: 07/11/2007 Dảy cạc låïp:10B3,4,5,9 Giạo viãn: Nguùn Duy Phỉång - Täø: Sinh 46 Trỉåìng THPT Vénh Âënh. Nàm hc: 2007 -2008 TÃN BI: VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT QUA MÀNG SINH CHẤT A/ MỦC TIÃU: 1. Kiãún thỉïc: Sau khi học xong bài này,Học sinh cần: -Trình bày được kiểu vận chuyển chủ động và vận chuyển thụ động . -Nêu được sự khác biệt giữa vận chuyển chủ động và vận chuyển thụ động . -Mô tả được các hiện tượng nhập bào và xuất bào 2. Ké nàng: -Phân tích ,so sánh ,khái quát ,tổng hợp . -Vận dụng . 3. Thại âäü: -Nhận thức đúng quy luật vận động của vật chất sống cũng tuân theo các quy luật vật lí và hoá học . B/ CHØN BË DỦNG CỦ: 1.Chuẩn bò của Giáo viên -Giáo án ,tranh vẽ . Sơ đồ câm . Mẫu vật . 2.Chuẩn bò của Học sinh -Nghiên cứu kỹ sgk để hoàn thành nội dung bài học C/ TIÃÚN TRÇNH BI DẢY: 1. Kiãøm tra bi c: Trình bày cấu trúc và chức năng của màng sinh chất. 2. Bi måïi: Tế bào thường xuyên trao đổi chất với môi trường ,các chất ra vào tế bào phải đi qua màng sinh chất bằng những cách nào ? Để rỏ vấn đề đó thì ta vào bài hôm nay : -Làm thí nghiệm 3. Cạc hoảt âäüng dảy hc: HOẢT ÂÄÜNG 1: VẬN CHUYỂN THỤ ĐỘNG NÄÜI DUNG KIÃÚN THỈÏC HOẢT ÂÄÜNG CA GV - HS 1. Khái niệm : -Đưa ra1 số ví dụ và tình huống . +Mở nắp lọ nước hoa . Giạo viãn: Nguùn Duy Phỉång - Täø: Sinh 47 Trỉåìng THPT Vénh Âënh. Nàm hc: 2007 -2008 -Vận chuyển thụ động là phương thức vận chuyển của các chất qua màng sinh chất mà không tiêu tốn năng lượng ( Xuôi dốc nồng độ) -Nguyên lí vận chuyển : là sự khuếch tán của các chất từ nơi có nồng độ cao đến nơi có nồng độ thấp . 2.Các kiểu vận chuyển qua màng : a. Khuếch tán trực tiếp qua lớp kép Phôt pho lipit . -Gồm các chất không phân cực và chất có kích nhỏ như Cacbonic,ôxi . b. Khuếch tán qua kênh Prôtêin xuyên màng ; -Bao gồm các chất phân cực ,các ion,chất có kích thước phân tử lớn như Glucô . -Prôtêin có cấu trúc phù hợp với chất cần vận chuyển hoặc các cổng chỉ mở cho các chất được vận chuyển đi qua khi có các chất tín hiệu bám vào cổng . c. Khuếch tán qua kênh Prôtêin đặc biệt ( Gọi là thẩm thấu ) -Các phân tử nước . 3. Các yếu tố ảnh hưởng tới tốc độ khuếch tán qua màng : -Nhiệt độ môi trường . -Sự chêch lệch nồng độ các chất trong và ngoài màng . + Một số loại môi trường : +Nhỏ vài giọt mực tím vào cốc nước lọc . -Hãy giải thích hiện tượng đó ? -Thế nào là khuếch tán ? Do đâu có được sự khuếch tán ? -Đối với màng thì như thế nào ? -Thế nào là vận chuyển thụ động ? -Vận chuyển thụ động trên nguyên lí nào ? -Vậy các chất được vận chuyển qua màng bằng cách nào ? -Hướng dẫn nhóm yếu tìm kiến thức . -Nhận xét và bổ sung . -Tốc độ khuếch tán của các chất ra hoặc vào tế bào phụ thuộc vào những yếu tố nào ? -Nhận xét và bổ sung kiến thức . -Hãy phân biệt các môi trường sau : ưu trương ,nhược trương ,đẳng trương . -Liên hệ : 1. Hãy thử thiết kế một thí nghiệm chứng minh sự khuếch tán qua màng ? 2. Hãy giải thích một số hiện tượng sau : -Ngâm quả mơ chua vào đường ,sau 1 thời gian quả mơ có vò ngọt chua và nước củng có vò ngọt chua . -Quan sát và thảo luận nhóm trả lời nhanh . Yêu cầu : +Mùi nước hoa lan khắp phòng . +Mực tím hoà dần + Do khuếch tán của phân tử . Giạo viãn: Nguùn Duy Phỉång - Täø: Sinh 48 Trỉåìng THPT Vénh Âënh. Nàm hc: 2007 -2008 SGK -Vận dụng kiến thức cũ trả lời -Thảo luận nhóm . + Do sự chêch lệch nồng độ . -Nghiên cứu sgk và hình 11.1 trả lời . -Thảo luận nhóm . -Đại diện nhóm trả lời . Yêu cầu : + Khuếch tán trực tiếp qua lớp kép Phôt pho lipit +Khuếch tán qua kênh P xuyên màng . + Khuếch tán qua kênh P dặc biệt . + Các chất vận chuyển đặc trưng cho mỗi cách . -Lớp nhận xét . -Nghiên cứu sgk trả lời . -Thảo luận nhóm Yêu cầu : Sự chênh lệch nồng độ các chất . -Lớp nhận xét -Nghiên cứu sgk để hoàn thành . -Nghiên cứu sgk và vận dụng kiến thức trả lời . -Thảo luận nhóm . SGK HOẢT ÂÄÜNG 2: VẬN CHUYỂN CHỦ ĐỘNG NÄÜI DUNG KIÃÚN THỈÏC HOẢT ÂÄÜNG CA GV - HS Giạo viãn: Nguùn Duy Phỉång - Täø: Sinh 49 Trỉåìng THPT Vénh Âënh. Nàm hc: 2007 -2008 1. Khái niệm : -Vận chuyển chủ động là phương thức vận chuyển các chất qua màng từ nơi có nồng độ chất tan thấp đến nơi có nồng độ cao ( ngược dốc nồng độ ) -Vận chuyển chủ động tiêu tốn năng lượng . 2. Cơ chế : -ATP + Prôtêin đặc chủng cho từng loại chất . -Prôtêin biến đổi để liên kết với các chất rồi đưa từ ngoài vào tế bào hay đẩy ra khỏi tế bào . Đưa ra 1 số ví dụ và tình huống : 1. Người đi xe đạp xuôi dốc không phải đạp . 2. Người đi xe đạp ngược lên dốc phải đạp nhiều. 3. Tại sao glucô trong nước tiểu vẫn được thu hồi về máu ? -Hãy giải thích các trường hợp đó ? -Vậy trong cơ thể còn kiểu vận chuyển nào nữa không ? -Thế nào là vận chuyển chủ động ? Cơ chế vận chuyển ? -Hướng dẫn nhóm yếu tìm kiến thức . -Nhận xét và đánh giá . -Liên hệ : Tế bào vận chuyển chủ động thì phải tăng cường quá trình nào trong cơ thể cho phù hợp ? Tại sao phải như vậy ? -Nếu các chất không qua được màng tế bào bằng 2 cách trên ,mà tế bào cần nó thì phải như thế nào ? -Dùng tranh:Trùng biến hình và trùng đế giày đang bắt và tiêu hoá mồi . Mô tả cách lấy thức ăn và tiêu hoá thức ăn của 2 loại động vật nguyên sinh này ? -Hướng dẫn nhóm yếu tìm kiến thức . -Nhận xét . -Thế nào là nhập bào và xuất bào ? -Nhận xét và bổ sung . -Liên hệ : Trong cơ thể người hiện tượng nhập bào và xuất bào thể hiện như thế nào ? -Vận dụng kiến thức trả lời . Giạo viãn: Nguùn Duy Phỉång - Täø: Sinh 50