MỤC LỤC Trang Chương Khái niệm, nhiệm vụ nguyên tắc luật hình Việt Nam Khái niệm luật hình Tính giai cấp luật hình Nhiệm vụ luật hình Các nguyên tắc luật hình Việt Nam Chương Khái niệm, cấu tạo hiệu lực đạo luật hình Việt Nam Khái niệm đạo luật hình Việt Nam Cấu tạo đạo luật hình Việt Nam Hiệu lực đạo luật hình Việt Nam Giải thích đạo luật hình Nguyên tắc tương tự luật Chương Tội phạm Khái niệm đặc điểm tội phạm Phân loại tội phạm Phân biệt tội phạm với vi phạm pháp luật khác Vấn đề nguồn gốc chất giai cấp tội phạm Chương Cấu thành tội phạm Các yếu tố tội phạm Cấu thành tội phạm Ý nghĩa cấu thành tội phạm Chương Khách thể tội phạm Khách thể tội phạm Đối tượng tác động tội phạm Chương Mặt khách quan tội phạm Khái niệm mặt khách quan tội phạm Hành vi khách quan tội phạm Hậu nguy hiểm cho xã hội tội phạm Những biểu khác mặt khách quan tội phạm Chương Chủ thể tội phạm Khái niệm chủ thể tội phạm Năng lực trách nhiệm hình Tuổi chịu trách nhiệm hình Chủ thể đặc biệt tội phạm Vấn đề nhân thân người phạm tội luật hình Chương Mặt chủ quan tội phạm Khái niệm mặt chủ quan tội phạm Lỗi Động mục đích phạm tội Sai lầm ảnh hưởng sai lầm trách nhiệm hình Chương Các giai đoạn thực tội phạm Khái niệm giai đoạn thực tội phạm Chuẩn bị phạm tội Phạm tội chưa đạt Tội phạm hoàn thành Tự ý nửa chừng chấm dứt việc phạm tội Chương 10 Đồng phạm Khái niệm đồng phạm Các loại người đồng phạm Phân loại hình thức đồng phạm Vấn đề trách nhiệm hình đồng phạm Những hành vi liên quan đến đồng phạm cấu thành tội độc lập Bài tập tình Chương 11 Những tình tiết loại trừ tính chất nguy hiểm cho xã hội hành vi Khái niệm chung Phòng vệ đáng Tình cấp thiết Bắt người phạm pháp Những trường hợp khác loại trừ tính chất nguy hiểm cho xã hội hành vi Chương 12 Trách nhiệm hình hình phạt Trách nhiệm hình Hình phạt Chương 13 Hệ thống hình phạt biện pháp tư pháp Hệ thống hình phạt Các biện pháp tư pháp Chương 14 Quyết định hình phạt Các định hình phạt Quyết định hình phạt trường hợp phạm nhiều tội có nhiều án Chương 15 Thời hiệu thi hành án - miễn, giảm thời hạn chấp hành hình phạt án treo - xoá án tích Thời hiệu thi hành án Miễn, giảm thời hạn chấp hành hình phạt Án treo Xoá án tích Chương 16 Trách nhiệm hình người chưa thành niên phạm tội Nguyên tắc xử lý người chưa thành niên phạm tội Hình phạt biện pháp tư pháp áp dụng với người chưa thành niên phạm tội Tài liệu tham khảo CHƯƠNG KHÁI NIỆM, NHIỆM VỤ VÀ CÁC NGUYÊN TẮC CƠ BẢN CỦA LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM 1.1 KHÁI NIỆM LUẬT HÌNH SỰ 1.1.1 Khái niệm Thực nhiệm vụ đấu tranh phòng chống tội phạm - loại vi phạm pháp luật có tính nguy hiểm cao hẳn so với loại vi phạm pháp luật khác cho xã hội Nhà nước sử dụng nhiều hình thức biện pháp khác nhau, có biện pháp pháp luật hình (PLHS) Biện pháp Nhà nước sử dụng thể trước hết qua hoạt động xây dựng pháp luật mà kết văn quy phạm PLHS quy định tội phạm hình phạt đời Các quy phạm pháp luật tồn mối quan hệ hữu biện chứng với hệ thống tạo thành ngành luật hình Vậy, Luật hình ngành luật hệ thống pháp luật nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam (CHXHCNVN), bao gồm hệ thống quy phạm pháp luật Nhà nước ban hành, xác định hành vi nguy hiểm cho xã hội tội phạm, đồng thời quy định hình phạt tội phạm 1.1.2 Đối tượng điều chỉnh luật hình Đối tượng điều chỉnh ngành luật quan hệ xã hội quy phạm pháp luật ngành luật điều chỉnh Các quan hệ xã hội quy phạm PLHS tác động tới đối tượng điều chỉnh luật hình Luật hình điều chỉnh quan hệ xã hội có tội phạm xảy ra- quan hệ PLHS Vậy, Đối tượng điều chỉnh luật hình quan hệ xã hội phát sinh Nhà nước người phạm tội người thực tội phạm Thời điểm bắt đầu xuất quan hệ pháp luật hình thời điểm người phạm tội bắt đầu thực tội phạm quan hệ pháp luật chấm dứt người phạm tội xoá án tích Trong trình xuất đồng thời quan hệ pháp luật tố tụng hình sự, quan hệ pháp luật dân Tuy nhiên, quan hệ pháp luật tố tụng hình sự, đa số trường hợp bắt đầu xuất có định khởi tố vụ án định khởi tố bị can Trong quan hệ pháp luật hình có hai chủ thể với vị trí pháp lý khác Nhà nước: Có quyền truy tố, xét xử người phạm tội, buộc họ phải chịu biện pháp trách nhiệm hình định để bảo vệ pháp luật bảo vệ lợi ích toàn xã hội Nhà nước thực quyền cách thể ý chí Bộ luật hình Mặt khác, Nhà nước có trách nhiệm bảo đảm quyền lợi ích hợp pháp người phạm tội 2/ Người phạm tội: Có trách nhiệm chấp hành biện pháp cưỡng chế mà Nhà nước áp dụng Mặt khác, họ có quyền yêu cầu Nhà nước đảm bảo quyền lợi ích hợp pháp 1.2.3 Phương pháp điều chỉnh luật hình Xuất phát từ chức điều chỉnh địa vị pháp lý chủ thể tham gia quan hệ pháp luật này, luật hình sử dụng phương pháp quyền uy - phương pháp sử dụng quyền lực Nhà nước để điều chỉnh quan hệ pháp luật hình Nhà nước áp dụng biện pháp cưỡng chế người phạm tội không bị cản trở hay phụ thuộc vào ý chí cá nhân hay tổ chức Người phạm tội phải phục tùng biện pháp mà Nhà nước áp dụng với họ Trách nhiệm người phạm tội tội phạm mà họ gây trách nhiệm Nhà nước trách nhiệm người bị hại hay trách nhiệm quan tiến hành tố tụng 1.2 TÍNH GIAI CẤP CỦA LUẬT HÌNH SỰ Lý luận chung Nhà nước pháp luật chứng minh pháp luật có tính giai cấp Luật hình phận tạo nên hệ thống pháp luật nên mang tính giai cấp Chúng đời với Nhà nước sản phẩm xã hội giai đoạn định Tính giai cấp luật hình thể rõ nét qua kiểu Nhà nước, qua văn pháp luật giai đoạn khác Bộ luật Gia Long, Bộ luật Hồng Đức chế độ phong kiến Việt Nam quy định hình phạt ngũ hình mang tính đàn áp dã man Hoặc quan niệm tội phạm thể đối xử không bình đẳng với tầng lớp khác xã hội kiện cha, vợ kiện chồng tội phạm Luật 10/59 đặt người cộng sản vòng pháp luật Việc tuyên truyền hoạt động cộng sản tội quốc nghiêm trọng Bộ luật hình năm 1985,1999 Nhà nước cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam văn quy phạm pháp luật thể ý chí toàn thể nhân dân lao động để bảo vệ lợi ích nhân dân trấn áp phần tử (người phạm tội) chống đối đường lối sách Đảng, pháp luật Nhà nước 1.3 NHIỆM VỤ CỦA LUẬT HÌNH SỰ 1.3.1 Nhiệm vụ chung Nhiệm vụ chung luật hình Việt Nam thể tập trung Điều BLHS với nhóm cụ thể sau: Luật hình có nhiệm vụ bảo vệ quan hệ xã hội quan trọng đời sống xã hội Đó là, bảo vệ chế độ xã hội, quyền làm chủ nhân dân, bảo vệ quyền lợi ích hợp pháp công dân, tổ chức, Nhà nước, bảo vệ trật tự pháp luật XHCN Với vị trí quan trọng hệ thống pháp luật nước ta, Bộ luật hình công cụ hữu hiệu sắc bén Nhà nước đấu tranh phòng ngừa chống tội phạm Luật hình có nhiệm vụ giáo dục người nâng cao ý thức pháp luật, nâng cao thức đấu tranh phòng ngừa chống tội phạm 1.3.2 Nhiệm vụ cụ thể luật hình qua giai đoạn cách mạng a Giai đoạn 1945 - 1954 Trong giai đoạn nhiệm vụ luật hình góp phần phục vụ kháng chiến chống thực dân Pháp, trừng trị bọn Việt gian phản động làm tay sai cho thực dân Pháp thể sắc lệnh sau: - Sắc lệnh số 150/SL ngày 14/4/1953 trừng trị bọn phản cách mạng, bọn địa chủ cường hào ngoan cố 66 CHƯƠNG 16 TRÁCH NHIỆM HÌNH SỰ CỦA NGƯỜI CHƯA THÀNH NIÊN PHẠM TỘI Người chưa thành niên phạm tội người từ đủ 14 tuổi đến 18 tuổi thực hành vi phạm tội 16.1 NGUYÊN TẮC XỬ LÝ NGƯỜI CHƯA THÀNH NIÊN PHẠM TỘI Việc xử lý người chưa thành niên phạm tội (NCTNPT) chủ yếu nhằm giáo dục, giúp đỡ họ sửa chữa sai lầm, phát triển lành mạnh trở thành công dân có ích cho xã hội Trong trường hợp điều tra, truy tố, xét xử hành vi phạm tội NCTNPT,các quan Nhà nước có thẩm quyền phải xác nhận khả nhận thức họ tính chất nguy hiểm cho xã hội hành vi, nguyên nhân điều kiện gây tội phạm NCTNPT miễn TNHS phạm tội nghiêm trọng, gây hại không lớn, có nhiều tình tiết giảm nhẹ, gia đình, quan, tổ chức nhận giám sát giáo dục (thẩm quyền áp dụng quan Điều tra, Viện kiểm sát, Toà án - BLHS 1985 quy định có Viện kiểm sát) Việc truy cứu TNHS áp dụng hình phạt NCTNPT trường hợp cần thiết vào: Tính chất hành vi phạm tội Nhân thân người phạm tội Yêu cầu việc phòng ngừa Nếu đưa xét xử mà không cần thiết phải áp dụng hình phạt áp dụng biện pháp tư pháp Không xử phạt tù chung thân, tử hình người CTNPT Khi xử phạt tù có thời hạn Toà án cho NCTNPT hưởng mức án nhẹ mức áp dụng người thành niên phạm tội tương ứng Không áp dụng hình phạt tiền với người từ 14 tuổi đến 16 tuổi Không áp dụng hình phạt bổ sung người CTNTP Án tuyên NCTNPT chưa đủ 16 tuổi không tính để xác định tái phạm, tái phạm nguy hiểm 16.2 HÌNH PHẠT VÀ CÁC BIỆN PHÁP TƯ PHÁP ÁP DỤNG VỚI NCTNPT Các biện pháp tư pháp (Điều 70 BLHS) Theo quy định Điều 70 BLHS có biện pháp tư pháp áp dụng NCTNPT là: a Giáo dục xã, phường, thị trấn: (thay biện pháp buộc phải chịu thử thách) Giáo dục xã, phường, thị trấn biện pháp tư pháp mà người phạm tội chấp hành đầy đủ nghĩa vụ học tập, lao động tuân theo pháp luật giám sát quan, tổ chức giao trách nhiệm giám sát Chỉ áp dụng biện pháp tư pháp Giáo dục xã, phường, thị trấn với NCTNPT phạm tội nghiêm trọng, tội nghiêm trọng Thời gian giáo dục xã, phường, thị trấn từ năm đến năm b Đưa vào trường giáo dưỡng Đưa vào trường giáo dưỡng biện pháp tư pháp cách ly người phạm tội khỏi môi trường sống bình thường họ đưa vào tổ chức có giáo dục, có kỷ luật chặt chẽ Chỉ áp dụng biện pháp đưa vào trường giáo dưỡng đảm bảo điều kiện sau: Chỉ áp dụng NCTNPT Hành vi phạm tội có tính chất nghiêm trọng Người phạm tội có nhân thân xấu Môi trường sống bình thường không thuận lợi cho việc cải tạo giáo dục người phạm tội 67 Thời hạn đưa vào trường giáo dưỡng từ năm đến năm Toà án chấm dứt thời hạn giáo dục xã, phường, thị trấn đưa vào trường giáo dưỡng nếu: Người phạm tội chấp hành 1/2 thời hạn Toà án định Có nhiều tiến Được đề nghị quan, tổ chức theo dõi giám sát Các hình phạt áp dụng với NCTNPT (Điều 71 BLHS) Theo quy định Điều 71 BLHS NCTNPT bị áp dụng số hình phạt sau tội phạm Hình phạt cảnh cáo Hình phạt tiền Khi áp dụng hình phạt tiền NCTNPT cần ý áp dụng với tư cách hình phạt Chỉ áp dụng với người phạm tội từ 16 tuổi đến 18 tuổi có thu nhập có tài sản riêng Mức phạt: Không 1/2 mức phạt tiền mà điều luật quy định c Hình phạt cải tạo không giam giữ Khi áp dụng hình phạt CTKGG NCTNPT cần ý không khấu trừ thu nhập Thời hạn không 1/2 thời hạn mà điều luật quy định d Hình phạt tù có thời hạn (Điều 74 BLHS) Để thấy mức phạt tù quy định NCTNPT BLHS 1985 1999 dựa vào bảng so sánh sau Độ tuổi Điều luật áp Mức phạt cao áp dụng NCTNPT dụng Bộ luật hình 1999 Bộ luật hình 1985 - Tù chung thân ≤12 năm tù ≤15 năm tù 14t ≤ NPT