BỘ GIÁO DỤC VÀ ðÀO TẠO TRƯỜNG ðẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN HÀ NỘI - O - NGUYỄN TUẤN ANH QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG CỦA NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ Hà Nội, 2012 BỘ GIÁO DỤC VÀ ðÀO TẠO TRƯỜNG ðẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN HÀ NỘI O - NGUYỄN TUẤN ANH QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG CỦA NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ Chuyên ngành: Kinh tế- Tài chính, Ngân hàng Mã số : 62.31.12.01 Người hướng dẫn khoa học : GS TS Cao Cự Bội Hà Nội, 2012 MỤC LỤC Trang Bìa phụ Lời cam ñoan Mục lục Bảng ký hiệu chữ viết tắt Danh mục bảng, biểu, sơ ñồ Lời mở ñầu Chương 1: QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1 RỦI RO TRONG HOẠT ðỘNG KINH DOANH CỦA NHTM 1.1.1 Rủi ro hoạt ñộng kinh doanh NHTM 1.1.2 Hoạt ñộng tín dụng rủi ro tín dụng NHTM 13 1.2 QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG HOẠT ðỘNG CỦA NHTM 51 1.2.1 Khái niệm quản trị rủi ro tín dụng 51 1.2.2 Vai trò công tác quản trị rủi ro tín dụng ñối với NHTM 51 1.2.3 Nội dung quản trị rủi ro tín dụng chuẩn mực quản lý rủi 52 ro tín dụng theo Ủy ban BASEL 1.2.4 Các nhân tố ảnh hưởng ñến công tác quản trị rủi ro tín dụng 67 1.2.5 Chỉ tiêu ñánh giá hiệu quản trị rủi ro tín dụng NHTM 70 1.3 KINH NGHIỆM QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG CỦA QUỐC TẾ VÀ BÀI 81 HỌC KINH NGHIỆM ðỐI VỚI VIỆT NAM 1.3.1 Kinh nghiệm quản trị rủi ro tín dụng ngân hàng Thailand 81 1.3.2 Kinh nghiệm Tập ñoàn ANZ 84 Kết luận Chương 100 Chương 2: 101 THỰC TRẠNG QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG CỦA NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM 2.1 TỔNG QUAN VỀ NHNo VÀ PTNT VIỆT NAM 101 2.1.1 Sự hình thành phát triển NHNo&PTNT Việt Nam 101 2.1.2 Khái quát chung NHNo&PTNT Việt Nam 102 2.1.3 Nguồn nhân lực 105 2.1.4 Các sản phẩm dịch vụ NHNo&PTNT Việt Nam 105 2.1.5 Kết hoạt ñộng kinh doanh chủ yếu NHNo&PTNT Việt 106 Nam 2.2 THỰC TRẠNG QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NHNo & 124 PTNT VIỆT NAM 2.2.1 Mô hình quản trị rủi ro tín dụng 124 2.2.2 Cơ chế sách tín dụng ñối với khách hàng 126 2.2.3 Quy trình nghiệp vụ tín dụng 126 2.2.4 Thông tin phòng ngừa rủi ro tín dụng 128 2.2.5 Hệ thống chấm ñiểm xếp hạng khách hàng 128 2.2.6 Phương thức cho vay chế tín dụng nông nghiệp - nông thôn 129 2.2.7 Tổ chức phân loại nợ quản lý nợ xấu 132 2.2.8 Rủi ro tín dụng NHNo&PTNT Việt Nam 134 2.2.9 Trích lập dự phòng rủi ro xử lý rủi ro tín dụng 138 2.2.10 Thu hồi khoản nợ ñã ñược xử lý rủi ro 139 2.3 ðÁNH GIÁ THỰC TRẠNG QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI 141 NHNo&PTNT VIỆT NAM 2.3.1 Kết ñạt ñược 141 2.3.2 Những hạn chế 150 2.3.3 Nguyên nhân hạn chế 156 Kết luận chương 165 Chương 3: HOÀN THIỆN QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG CỦA NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM 166 3.1 PHÂN TÍCH CƠ HỘI, THÁCH THỨC, ðIỂM MẠNH, ðIỂM YẾU (SWOT) 166 CỦA NHNo&PTNT VIỆT NAM 3.1.1 Cơ hội 166 3.1.2 Thách thức 167 3.1.3 ðiểm mạnh 168 3.1.4 ðiểm yếu 171 3.2 TẦM NHÌN CHIẾN LƯỢC ðẾN 2015 173 3.2.1 Tôn hoạt ñộng 172 3.2.2 Mục tiêu tổng quát ñến 1015 172 3.2.3 Các nguyên tắc hoạt ñộng 172 3.3 ðỊNH HƯỚNG HOẠT ðỘNG QUẢN TRỊ RỦI RO CỦA NHNo&PTNT 174 VIỆT NAM 3.3.1 ðịnh hướng hoạt ñộng kinh doanh 174 3.3.2 ðịnh hướng quản trị rủi ro tín dụng 176 3.4 GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG CỦA 178 NHNo&PTNT VIỆT NAM 3.4.1 Nâng cao lực quản trị rủi ro tín dụng cán quản trị 178 cán tác nghiệp NHNo&PTNT Việt Nam 3.4.2 Củng cố nâng cao chất lượng tín dụng góp phần hạn chế rủi ro 184 hoạt ñộng kinh doanh 3.4.3 Tăng cường quản lý rủi ro thông qua việc xác ñịnh dấu hiệu 191 nhận biết rủi ro, xây dựng hệ thống cảnh báo sớm nhằm xử lý kịp thời khoản vay có vấn ñề, hạn chế thấp tổn thất cho ngân hàng 3.4.4 ðo lường rủi ro tương lai ñể có giải pháp hạn chế 193 giảm thấp rủi ro 3.4.5 Xây dựng mô hình quản lý tín dụng tập trung 195 3.4.6 Thay ñổi cấu tổ chức máy, chức nhiệm vụ ñáp ứng yêu 196 cầu quản lý rủi ro tín dụng 3.4.7 Ban hành quy trình tín dụng theo hướng phân rõ trách nhiệm 200 khâu nghiệp vụ 3.4.8 Nâng cao chất lượng hoạt ñộng kiểm tra giám sát tín dụng, tăng 202 cường công tác kiểm tra kiểm toán nội 3.4.9 Xây dựng thực thống hệ thống chấm ñiểm xếp hạng khách hàng 202 3.4.10 Hoàn chỉnh nâng cao chất lượng trung tâm thông tin tín dụng 205 khách hàng 3.4.11 Thiết lập quỹ dự phòng cho khoản nợ khó ñòi, nợ hạn 206 tích cực xử lý nợ xấu, nợ hạn 3.4.12 Ứng dụng ñầy ñủ ñồng công nghệ thông tin ñại 206 hoạt ñộng tín dụng 3.4.13 Tập trung xử lý nợ tồn ñọng, nợ khó ñòi nợ hạn 207 3.4.14 Sử dụng công cụ tín dụng phái sinh 208 3.4.15 Xây dựng hệ thống báo cáo rủi ro tín dụng 210 3.4.16 Các giải pháp khác 212 3.5 KIẾN NGHỊ 214 3.5.1 ðối với Nhà nước 214 3.5.2 ðối với Ngân hàng Nhà nước 220 3.5.3 ðối với số ngành khác có liên quan 224 Kết luận chương 225 Kết luận chung luận án 226 Danh mục công trình nghiên cứu 229 Danh mục tài liệu tham khảo 230 BẢNG KÝ HIỆU CÁC CHỮ VIẾT TẮT BASEL : Ủy ban giám sát hoạt ñộng ngân hàng CNH&HðH : Công nghiệp hóa Hiện ñại hóa CIC : Trung tâm Thông tin khách hàng CBTD : Cán tín dụng DNNN : Doanh nghiệp Nhà nước DNVVN : Doanh nghiệp vừa nhỏ GDP : Thu nhập quốc nội HTX : Hợp tác xã NHNN : Ngân hàng Nhà nước Việt Nam NHNo&PTNT – Agribank : Ngân hàng Nông nghiệp Phát triển Nông thôn Việt Nam – VietNam Bank for Agriculture and Rural Development NHTM : Ngân hàng Thương mại NHTW : Ngân hàng Trung ương NHCT - VietinBank : Ngân hàng Thương mại Cổ phần Công thương Việt Nam – VietNam Join Stock Commercial Bank for Industry and Trade NHCSXH : Ngân hàng sách xã hội Việt Nam NHðT&PT - BIDV : Ngân hàng ðầu tư phát triển Việt nam – Bank for Investment and Development of VietNam NHHT : Ngân hàng hợp tác NHNT - VietComBank : Ngân hàng Thương mại Cổ phần Ngoại thương Việt Nam – Join Stock Commercial Bank for Foreign Trade of VietNam NPL : Nợ xấu NQH : Nợ hạn ROA : Thu nhập Tổng tài sản – Return on Asets ROE : Thu nhập Vốn chủ sở hữu – Return on Equity TSBð : Tài sản bảo ñảm TCTD : Tổ chức Tín dụng Thuế GTGT : Thuế giá trị gia tăng UTðT : Ủy thác ñầu tư USD : ðô la Mỹ VND : ðồng Việt Nam WTO : Tổ chức Thương mại Thế giới danh môc c¸c B¶ng Tªn b¶ng STT Trang Bảng 1.1 Mô hình ñiểm số tín dụng tiêu dùng 48 Bảng 1.2 Khung sách tín dụng 49 Bảng 1.3 Khuyến cáo mức trích lập dự phòng rủi ro cho 69 TCTD Bảng 1.4 Tỷ lệ ROE RAROC ñối với khoản vay 87 ANZ Bảng 1.5 Số dư khoản cho vay trả góp ñã ñược 88 chứng khoán hoá ANZ Bảng 1.6 Hoán ñổi khoản tín dụng ANZ 88 Bảng 1.7 Ví dụ minh họa số tiêu ño lường 96 RRHð NHTM Bảng 1.8 Kế hoạch kiểm soát rủi ro hoạt ñộng 97 Bảng 2.1 Kết thực số tiêu hoạt ñộng 107 NHNo&PTNT Việt Nam giai ñoạn 2005 - 2010 Bảng 2.2 Nguồn vốn Dư nợ chi nhánh ñô thị 108 loại I, loại II toàn hệ thống NHNo&PTNT Việt Nam giai ñoạn 2008 – 2010 Bảng 2.3 Thị phần cho vay NHNo&PTNT Việt Nam 114 ñối với TCTD khác giai ñoạn 2008 - 2010 Bảng 2.4 Cơ cầu nguồn thu NHNo&PTNT Việt Nam 119 giai ñoạn 2004 - 2010 Bảng 2.5 Tỷ lệ an toàn vốn NHNo&PTNT Việt Nam 121 tính theo VAS Bảng 2.6 So sánh hệ số CAR với ngân hàng năm 121 2009 Bảng 2.7 Kết hoạt ñộng kinh doanh 122 NHNo&PTNT Việt Nam giai ñoạn 2007 - 2010 Bảng 2.8 Số dư bảo lãnh cam kết toán L/C 123 NHNo&PTNT Việt Nam giai ñoạn 2008 – 2010 Bảng 2.9 Chất lượng tài sản NHNo&PTNT Việt 134 Nam giai ñoạn 2007 – 2010 Bảng 2.10 Diễn biến nợ xấu qua năm 135 NHNo&PTNT Việt Nam giai ñoạn 2007 - 2010 Bảng 2.11 Tỷ lệ nợ xấu NHNo&PTNT Việt Nam giai 136 ñoạn 2005 - 2010 Bảng 2.12 Dư nợ xấu phân theo nợ hạn 137 NHNo&PTNT Việt Nam giai ñoạn 2007 - 2010 Bảng 2.13 Kết trích lập xử lý DPRR 139 NHNo&PTNT Việt Nam giai ñoạn 2007 - 2010 Bảng 2.14 Quyền phán chi nhánh 144 NHNo&PTNT cấp cấp qua mốc thời gian 1995 -2007 Bảng 2.15 Quyền phán chi nhánh 146 NHNo&PTNT từ 2010 ñến Bảng 3.1 Các báo cáo quản trị rủi ro tín dụng 211 hộ sản xuất nước, sách ngăn chặn hàng nhập lậu… ñể bảo ñảm tính tích cực sách + Nhà nước cho phép thành lập tổ chức cung cấp thông tin bảo ñảm ñộ xác kịp thời ñể cung cấp cho tổ chức tín dụng * Phát triển thị trường bảo hiểm nông nghiệp, góp phần giảm thiểu rủi ro cho vay vốn nông nghiệp, nông thôn hộ nông dân NHTM nói chung ñó có NHNo&PTNT Việt Nam + Chính phủ ñóng vai trò quan trọng phát triển thị trường bảo hiểm Chính phủ phân bổ số nguồn lực hạn chế cho bảo hiểm nông nghiệp Chính phủ nên tập trung vào việc xây dựng Khung pháp lý cho phát triển thị trường, tăng cường hệ thống thông tin liệu, nâng cao lực ñào tạo, hỗ trợ phát triển sản phẩm Nghiên cứu phát triển sản phẩm bảo hiểm nông nghiệp gắn với tiền vay phát triển kênh phân phối thông qua màng lưới hệ thống NHNo&PTNT Việt Nam Trong ñó tiền ñề ñầu tiên ñẩy mạnh phát triển lĩnh vực Bảo hiểm ABIC + Thử nghiệm bảo hiểm nông nghiệp theo số ðể khắc phục hạn chế bảo hiểm theo truyền thống, năm gần ñây phương pháp bảo hiểm theo số ñược số chuyên gia kinh tế nghiên cứu áp dụng số nước giới Ấn ðộ, Mông Cổ Bảo hiểm theo số Bảo hiểm mà mức bồi thường ñược tính toán dựa số ñược xác ñịnh ñộc lập từ yếu tố bên ngoài, khách quan nhằm phản ánh cách xác mức ñộ tổn thất hộ nông dân Chẳng hạn thay phải tính toán sản lượng thiệt hại trồng ñể ñịnh mức ñền bù người ta xây dựng mức ñền bù dựa vào thay ñổi thời tiết, thời tiết có ảnh hưởng ñến suất trồng việc xác ñịnh thay ñổi thời tiết khách quan, dễ dàng ñỡ tốn chi phí Phương pháp giảm ñược rủi ro lựa chọn ñối nghịch, chi phí quản lý thấp + Thị trường tài thường liên quan ñến tiết kiệm, cho vay bảo hiểm phát triển thị trường tài chính, ñặc biệt thị trường chứng khoán bước ñể thúc ñẩy mua bán chuyển giao sản phẩm bảo hiểm nói chung bảo hiểm nông nghiệp nói riêng Sự hình thành phát triển thị trường chứng khoán năm gần ñây cho thấy lâu dài hoạt ñộng thị trường tác ñộng tốt ñến việc chuyển giao rủi ro sản phẩm bảo hiểm làm cho sản phẩm ngày có tính lỏng cao Thị trường tài cho phép sử dụng chứng từ có giá, làm tăng tính khoản cho loại cổ phiếu, trái phiếu công cụ bảo hiểm Thông qua hoạt ñộng thị trường tài công cụ bảo hiểm tái bảo hiểm ñược mua bán, trao ñổi làm chuyển ñổi rủi ro cho người tham gia bảo hiểm ñầu tư vào công cụ bảo hiểm Hay nói cách khác, phát triển thị trường tài tạo ñiều kiện cho thị trường bảo hiểm phát triển ngược lại phát triển thị trường bảo hiểm làm tăng hấp dẫn thị trường tài Chính phủ cần có sách hấp dẫn thu hút tổ chức bảo hiểm nước vào hoạt ñộng nhằm tạo cạnh tranh lành mạnh kinh doanh bảo hiểm, tạo ñiều kiện cho cá nhân, tổ chức ñều có hội ñược bảo hiểm Nhà nước cho phép thành lập tổ chức bảo hiểm tín dụng chuyên nghiệp ñể giải nhu cầu bảo hiểm rủi ro tín dụng tổ chức tín dụng Việc giảm thiểu rủi ro cho vay nông nghiệp thông qua phát triển thị trường bảo hiểm nông nghiệp công việc ñầy khó khăn, thử thách, liên quan ñến nhiều lĩnh vực khác từ vấn ñề nghiên cứu thử nghiệm ñến vấn ñề thay ñổi ban hành sách thích hợp Nhưng ñược thực tốt chắn ñóng góp cho phát triển nông nghiệp, nông thôn Việt Nam giảm thiểu rủi ro cho tổ chức tài 3.5.2 ðối với Ngân hàng Nhà nước: Trong thời gian qua, NHNN ñã có nhiều văn hướng dẫn nhằm nâng cao chất lượng tín dụng , hạn chế rủi ro Thống ñốc NHNN Việt Nam ñã ban hành loạt thị như: + Chỉ thị số 02/2005/CT-NHNN ngày 20/4/2005 yêu cầu NHTM tuân thủ ñúng quy ñịnh cho vay, bảo lãnh, cho thuê tài chính, chiết khấu, bao toán bảo ñảm tiền vay, bảo ñảm tăng trưởng tín dụng phù hợp với khả huy ñộng vốn, ñảm bảo trọng ñến công tác quản trị rủi ro, kiểm tra, kiểm soát nội + Quyết ñịnh 783/2005/Qð-NHNN ngày 31/5/2005 Thống ñốc NHNN sửa ñổi bổ sung Quy chế cho vay NHTM ñối với khách hàng Các nội dung ñược sửa ñổi quy ñịnh theo hướng trao nhiều quyền phán quyết, tạo sở pháp lý cho TCTD chủ ñộng thực theo ñặc thù kinh doanh – Ví dụ: việc cấu lại thời hạn trả nợ NHTM tự xem xét, ñịnh sở khả tài kết ñánh giá khả trả nợ khách hàng + Quyết ñịnh số 457/2005/Qð-NHNN ngày 19/4/2005 Thống ñốc NHNN ban hành Quy ñịnh tỷ lệ bảo ñảm an toàn hoạt ñộng NHTM + Quyết ñịnh số 493/2005/Qð-NHNN ngày 22/4/2005 Thống ñốc NHNN ban hành Quy ñịnh phân loại nợ, trích lập sử dụng dự phòng ñể xử lý rủi ro tín dụng hoạt ñộng Ngân hàng NHTM ñịnh số 18/2007/Qð-NHNN ngày 25/04/2007 việc sửa ñổi, bổ sung số ñiều phân loại nợ, trích lập sử dụng dự phòng ñể xử lý rủi ro tín dụng hoạt ñộng ngân hàng ðặc biệt, tháng ñầu năm 2007, vốn tín dụng có xu hướng tăng trưởng mức cao so với kỳ năm trước mục tiêu năm; chất lượng tín dụng ñối với số ngành, lĩnh vực chưa cao; cho vay ñể ñầu tư, kinh doanh chứng khoán biến ñộng, việc thu thập thông tin từ thị trường ñể ñánh giá, quản trị rủi ro bất cập; ngày 28/05/2007, Thống ñốc NHNN ñã ban hành Chỉ thị số 03/2007/CT-NHNN kiểm soát quy mô, chất lượng tín dụng cho vay ñầu tư, kinh doanh chứng khoán nhằm kiểm soát lạm phát, thúc ñẩy tăng trưởng kinh tế ðây biện pháp dẫn cần thiết giúp TCTD việc tập trung nâng cao chất lượng tín dụng, tăng cường phòng ngừa, hạn chế rủi ro ñảm bảo an toàn hệ thống ñiều kiện Tuy nhiên, thời gian tới, Tác giả xin kiến nghị số giải pháp ñối với NHNN sau: - Bổ sung biện pháp cụ thể nhằm tăng cường hiệu lực việc chấp hành chế, thể lệ tín dụng Tăng cường công tác tra, kiểm tra kiểm soát từ phía NHNN, xây dựng hệ thống tra ñủ mạnh số lượng lẫn chất lượng bảo ñảm việc kiểm soát hệ thống ngân hàng ñạt hiệu cao nhất, hành vi vi phạm quy chế, thể lệ tín dụng phải ñược xử lý cách nghiêm túc Ngoài ra, cần hoàn thiện mô hình tổ chức máy tra ngân hàng theo ngành dọc từ trung ương xuống sở có ñộc lập tương ñối ñiều hành hoạt ñộng nghiệp vụ tổ chức máy ngân hàng nhà nước - Nâng cao chất lượng thông tin trung tâm thông tin khách hàng (trung tâm CIC), bảo ñảm cung cấp thông tin cách ñầy ñủ, xác kịp thời Trung tâm phòng ngừa rủi ro NHTM ñã ñi vào hoạt ñộng ñược nhiều năm song chưa thực phát huy hiệu quả, thông tin thu thập ñược chưa nhanh nhậy, phong phú xác Do ngân hàng chưa khai thác ñược nhiều thông tin phục vụ công tác tín dụng ðể phát huy ñược vai trò thông tin tín dụng ngân hàng, trung tâm CIC cần cập nhật thông tin cách nhạy bén, thường xuyên cảnh báo khách hàng có vấn ñề ñể NHTM ñược biết ðồng thời, cần có biện pháp tuyên truyền thích hợp ñể NHTM nhận thấy rõ quyền lợi nghĩa vụ việc cung cấp sử dụng thông tin tín dụng Có tránh ñược tình trạng ñảo nợ tình trạng chây ỳ trả nợ ngân hàng - ðưa biện pháp hoàn thiện hệ thống giám sát ngân hàng theo hướng sau: + Nâng cao chất lượng phân tích tình hình tài phát triển hệ thống cảnh báo sớm tiềm ẩn hoạt ñộng tổ chức tín dụng, bao gồm việc thành lập ðoàn khảo sát trực nguyên tắc chọn mẫu ngẫu nhiên, phân tích báo cáo tài xác ñịnh ñiểm có vấn ñề + Phát triển thống cách thức giám sát ngân hàng sở lý luận thực tiễn + Xây dựng cách tiếp cận với công việc, ñánh giá chất lượng quản trị rủi ro nội tổ chức tín dụng + Nâng cao ñòi hỏi kỹ thuật việc trích lập dự phòng rủi ro - Tiếp tục tiến hành xếp lại hệ thống ngân hàng, ñẩy nhanh tiến trình cổ phần hoá NHTM nhà nước - Hoàn thiện quy trình cho vay, quy chế hoá hoạt ñộng ngân hàng, ñảm bảo ñược nguyên tắc hạn chế rủi ro khâu ngân hàng Thường xuyên xem xét lại quy trình theo ñịnh kỳ, ñảm bảo công việc ñược xử lý cách ñầy ñủ, xác kịp thời ñúng thẩm quyền Ban hành văn hướng dẫn chi tiết cách thức tiến hành trích lập sử dụng quỹ phòng ngừa rủi ro ñể ñưa quỹ phòng ngừa rủi ro thực ñi vào vận hành công tác phòng chống rủi ro NHTM Cụ thể NHNN cần sớm có hướng dẫn cụ thể cho ngân hàng việc phân loại nợ theo phương pháp ñịnh tính (theo tinh thần ñịnh 493) ñể ngân hàng áp dụng xác ñịnh mức trích lập cho ñúng với thực tế hoạt ñộng tín dụng họ - Củng cố, phát triển Trung tâm thông tin tín dụng (trung tâm CIC), bảo ñảm cung cấp thông tin cách ñầy ñủ, xác kịp thời - Ban hành văn hướng dẫn chi tiết cách thức tiến hành trích lập sử dụng quỹ phòng ngừa rủi ro ñể ñưa quỹ phòng ngừa rủi ro thực ñi vào vận hành công tác phòng chống rủi ro NHTM - NHNN cần sớm có hướng dẫn cụ thể cho ngân hàng việc phân loại nợ theo phương pháp ñịnh tính (theo tinh thần ñịnh 493) ñể ngân hàng áp dụng xác ñịnh mức trích lập cho ñúng với thực tế hoạt ñộng tín dụng Cụ thể, kiến nghị NHNN Việt Nam phê duyệt chấp thuận cho NHNo&PTNT Việt Nam triển khai áp dụng phân loại nợ theo ðiều Quyết ñịnh 493 dự kiến áp dụng toàn hệ thống vào Quý IV năm 2011 Quý I năm 2012 - Hoàn thiện quy chế vấn ñề tài sản chấp - Luật ngân hàng ñời ñiều kiện môi trường pháp lý giúp ngân hàng thực tốt hoạt ñộng kinh doanh Nhà nước cần cho số ñạo luật liên quan ñến hoạt ñộng kinh doanh ngân hàng ðặc biệt cần hoàn thiện tốt luật chấp văn hướng dẫn chấp, cầm cố tài sản Mặt khác, phải có quy ñịnh tạo dễ dàng việc lý tài sản chấp trường hợp khách hàng không trả ñược nợ - Cần chuyển nhanh sang thực công cụ gián tiếp ñiều hành sách tiền tệ loại bỏ dần biện pháp hành chính, công văn cá biệt quản lý hoạt ñộng tiền tệ - ngân hàng ñiều hành sách NHNN cần nâng cao chất lượng công tác dự báo, công tác hoạch ñịnh chiến lược, cung cấp cho TCTD, hay TCTD có sở ñể dự báo sát thực tế diễn biến phục vụ cho hoạt ñộng kinh doanh mình, phòng ngừa rủi ro hoạt ñộng tín dụng 3.5.3 ðối với số ngành khác có liên quan: - Bộ Lao ñộng Thương binh Xã hội cần xem xét tiếp tục ñiều chỉnh mức lương, thang bậc lương hợp lý ñối với hệ thống NHNo&PTNT Việt Nam, cán tín dụng ñể vừa nâng cao trách nhiệm, nâng cao ý thức ñảm bảo quyền lợi cho ñội ngũ cán - Bộ Tài ñề xuất với Chính phủ cấp bổ sung vốn ñiều lệ cho NHNo&PTNT Việt Nam Bởi xu hướng phát triển nâng cao lực cạnh tranh, yêu cầu tăng cường ñầu tư xây dựng sở vật chất kỹ thuật, ñại hoá công nghệ ngày lớn Bên cạnh ñó dư nợ cho vay ñầu tư ngày cao, làm cho tỷ lệ an toàn vốn ngày nhỏ Vì cần thiết hàng năm NHNo&PTNT Việt Nam phải ñược bổ sung vốn ñiều lệ theo nhu cầu - Bộ Tài xem xét ñề xuất với Chính phủ Quốc hội nên có thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp phù hợp với NHNo&PTNT Việt Nam Bởi ngân hàng có màng lưới hoạt ñộng chủ yếu nông thôn, có ñối tượng cho vay phần ñông hộ sản xuất , chịu rủi ro lớn Bên cạnh ñó Bộ Tài cần có sách khuyến khích công ty bảo hiểm mở rộng bảo hiểm lĩnh vực nông nghiệp – nông thôn, mặt hàng nông lâm thuỷ hải sản KẾT LUẬN CHƯƠNG Trong chương Luận án ñã hoàn thành số nội dung sau ñây: - Nêu lên ñịnh hướng hoạt ñộng kinh doanh nói chung ñịnh hướng quản trị rủi ro tín dụng nói riêng Theo hướng ñó mở rộng tín dụng phải ñi ñôi với nâng cao chất lượng tín dụng, tăng cường quản trị rủi ro tín dụng - ðể thực ñịnh hướng kinh doanh ñịnh hướng quản trị rủi ro tín dụng, giải pháp ñược ñưa dựa sở vấn ñề nêu chương 1, kết hợp với tham khảo kinh nghiệm quốc tế, nguyên nhân chủ quan ñược nêu lên chương - Hệ thống giải pháp ñược ñề xuất có tính ñồng bộ, từ tăng cường kiểm tra kiểm soát, ñến nâng cao chất lượng cán bộ, xây dựng mô hình quản lý tín dụng ñại phù hợp, hoàn thiện văn tín dụng nội - Một số kiến nghị ñối với Nhà nước, ñối với NHNN, số ngành có liên quan tập trung vào hoàn thiện môi trường pháp lý, chuyển sang sử dụng công cụ gián tiếp ñiều hành sách tiền tệ giảm biện pháp hành quản lý NHNN, cấp ñủ vốn ñiều lệ số nội dung khác có liên quan KẾT LUẬN Trong kinh doanh ngân hàng việc NHTM phải ñương ñầu với rủi ro tín dụng ñiều tránh khỏi ñược Vấn ñề làm ñể hạn chế rủi ro tỷ lệ thấp chấp nhận ñược Trong thông lệ quốc tế, tổn thất 1% tổng dư nợ bình quân hàng năm ngân hàng có trình ñộ quản lý tốt hoàn toàn không tác ñộng xấu ñến ngân hàng Rủi ro tín dụng biện pháp hạn chế rủi ro ñề tài mà nhà quản trị ngân hàng ñã ñang nghiên cứu không ngừng nhằm hoàn thiện ñiều kiện ñể ñạt ñược tỷ lệ lý tưởng nói Hiện nay, nhiều năm tới hoạt ñộng tín dụng nghiệp vụ kinh doanh chủ yếu, hoạt ñộng ñem lại thu nhập lớn cho NHTM nước ta nói chung ñó có NHNo&PTNT Việt Nam Song phát triển tín dụng, mở rộng cho vay phải ñi ñôi với tăng cường quản trị rủi ro tín dụng, kiểm soát nợ xấu ngân hàng Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế, với diễn biến phức tạp khó lường thị trường tài chính, thị trường hàng hoá, thiên tai, trị, thị trường nông sản khu vực nông thôn…làm cho rủi ro tín dụng ngày phức tạp hơn, ñặc biệt NHTM mà ñối tượng khách hàng chịu tác ñộng rủi ro ña dạng NHNo&PTNT Việt Nam Thời gian qua, ngân hàng nói chung, NHNo&PTNT Việt Nam nói riêng ñã coi vấn ñề quản trị rủi ro tín dụng quan trọng công tác quản trị ñã có nhiều biện pháp nhằm hạn chế rủi ro tín dụng Song, kết ñạt ñược chưa thực mong muốn Do vậy, việc tìm giải pháp tích cực nhằm hoàn thiện hệ thống quản trị rủi ro tín dụng mang tính cấp thiết có ý nghĩa quan trọng lâu dài Vì không ngừng tăng cường hoàn thiện quản trị rủi ro tín dụng có tính cấp bách Thực mục tiêu, nội dung phạm vi nghiên cứu, ñề tài ñã hoàn thành vấn ñề sau ñây: - Hệ thống hoá vấn ñề quản trị rủi ro tín dụng NHTM kinh tế thị trường, luận án ñã làm rõ nội dung quản trị rủi ro tín dụng, nhân tố chủ quan khách quan ảnh hưởng tới quản trị rủi ro tín dụng, tiêu phản ánh hiệu quản trị rủi ro tín dụng - ðưa số mô hình quản trị rủi ro tín dụng Uỷ ban Basel, trực tiếp Basel II, số ngân hàng Thailand, ANZ số mô hình khác có liên quan Trên sở ñó Luận án rút số học kinh nghiệm quản trị rủi ro tín dụng ñối với NHTM Việt Nam - Nêu lên tổng quan hoạt ñộng kinh doanh nói chung, hoạt ñộng tín dụng nói riêng NHNo&PTNT Việt Nam năm gần ñây, NHTM có thị phần tín dụng lớn nhất, có tỷ lệ nợ xấu vào loại thấp hệ thống NHTM Việt Nam - Tập trung phân tích thực trạng quản trị rủi ro tín dụng NHNo&PTNT Việt Nam góc ñộ: mô hình quản lý tín dụng, chế sách quản lý tín dụng, phân loại nợ trích lập dự phòng rủi ro, số nội dung khác có liên quan - ðánh giá ưu ñiểm, luận án cho rằng, quản trị rủi ro tín dụng ñã làm cho nợ xấu NHNo&PTNT Việt Nam ñược kiểm soát chặt chẽ, góp phần làm cho lợi nhuận tăng bền vững, hoạt ñộng kinh doanh NHNo&PTNT Việt Nam ổn ñịnh Bên cạnh ñó loạt hạn chế, mô hình chưa phù hợp, chất lượng cán hạn chế, công nghệ ngân hàng áp dụng quản trị rủi ro tín dụng chưa ñáp ứng ñược yêu cầu,… Tình trạng ñó có nhiều nguyên nhân chủ quan từ NHNo&PTNT Việt Nam chi nhánh nguyên nhân khách quan từ môi trường kinh tế quan quản lý, ñiều hành có liên quan - Sau nêu lên ñịnh hướng hoạt ñộng kinh doanh ñịnh hướng quản trị rủi ro tín dụng, giải pháp ñược ñề suất có tính logic, sát thực tiễn có tính khả thi xuất phát từ việc khắc phục hạn chế, nguyên nhân chủ quan NHNo&PTNT Việt Nam, ñó tập trung vào quản trị ñiều hành, vào cán bộ, vào công nghệ, tăng cường kiểm tra kiểm soát nội bộ,… - Các kiến nghị ñược ñề xuất chủ yếu dựa nguyên nhân khách quan, tập trung vào hoàn thiện chế bảo ñảm tiền vay, ñiều hành sách tiền tệ, quản lý hoạt ñộng ngân hàng, … Quản trị rủi ro tín dụng vấn ñề rộng phức tạp, ñối với NHNo&PTNT Việt Nam phức tạp Trong trình thực công trình nghiên cứu, luận án ñã tham khảo nhiều ñề tài công trình nghiên cứu có liên quan, bám sát thực tiễn phân tích thực tiễn nhiều góc cạnh khác nhau, với giúp ñỡ Thầy hướng dẫn, nhà khoa học Tuy nhiên ñiều kiện có hạn không tránh khỏi khiếm khuyết, hạn chế Tác giả Luận án xin chân thành cảm ơn giúp ñỡ nhà khoa học, sở ñào tạo, bạn bè, quan,…cũng ý kiến ñóng góp chân thành Hy vọng với việc ứng dụng cách hiệu giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống quản trị rủi ro tín dụng nói giúp cho NHNo&PTNT Việt Nam phát triển vững mạnh ñường hội nhập vào thị trường tài khu vực giới DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN CỦA TÁC GIẢ ðà ðƯỢC CÔNG BỐ Nguyễn Tuấn Anh ( 2005), “ Phân biệt cho vay hộ gia ñình cá nhân xét khía cạnh pháp luật “, Tạp chí Khoa học Ngân hàng, Tháng 3/2005 Nguyễn Tuấn Anh ( 2005), “Kinh nghiệm xử lý nợ thương mại nước quốc gia trái phiếu BRADY vấn ñề xử lý nợ xấu Ngân hàng Thương mại Việt nam”, Tạp chí Ngân hàng, Tháng 3/2005 Nguyễn Tuấn Anh ( 2009), “Giảm thiểu rủi ro cho vay thông qua phát triển thị trường Bảo hiểm Nông nghiệp Việt Nam”, Tạp chí Ngân hàng, Tháng 7/2009 Nguyễn Tuấn Anh ( 2009), “Mối quan hệ hoạt ñộng Ngân hàng Thươmg mại tăng trưởng kinh tế”, Tạp chí Ngân hàng, Tháng 9/2009 Nguyễn Tuấn Anh (2010), “ Huy ñộng vốn Ngân hàng Thương maị ñang sôi ñộng”, Tạp chí Thị trường Tài Tiền tệ, Tháng 3/2010 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO Tài liệu Tiếng Việt NHNN Việt Nam (các năm từ 2000 ñến 2008), Báo cáo thường niên NHNN Việt Nam, Hà Nội NHNN Việt Nam (các năm từ 2000 ñến 2008), Báo cáo chuyên ñề tín dụng, Báo cáo chuyên ñề Thanh tra NHNN Việt Nam, Hà Nội NHNN Việt Nam (2009), Báo cáo ñiều hành sách tiền tệ hoạt ñộng ngân hàng, năm 2000 – 2008 tháng ñầu năm 2009; Hà Nội Bùi Thị Kim Ngân (2005), “Một số vấn ñề nâng cao lực quản trị rủi ro tín dụng NHTM Việt Nam”, Tạp chí Ngân hàng, (số chuyên ñề), Tr.29-33 NHNN Việt Nam (các năm từ 2002 ñến 2009), Hệ thống văn pháp luật hoạt ñộng ngân hàng, xuất hàng tháng, Hà Nội Hồ Diệu (2002), Quản trị Ngân hàng, Nhà xuất thống kê, Thành phố Hồ Chí Minh Lê Văn Hùng (2007), “Rủi ro hoạt ñộng tín dụng Ngân hàngnhìn từ góc ñộ ñạo ñức”, Tạp chí Ngân hàng, (16), Tr.33-35 Quốc Hội Nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam (1998), Luật NHNN Việt Nam Luật TCTD, NXB Pháp lý, Hà Nội Bộ Tài (2009), “Căn bệnh nợ xấu NHTM”, Tạp chí Tài (5), Tr.20-22,28 10 Quốc Hội Nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam (2004), Luật dân sự, NXB Pháp lý, Hà Nội 11 Mishkin F.S (1999), Tiền tệ Ngân hàng thị trường tài chính, NXB Khoa học kỹ thuật, Hà Nội 12 NHNN Việt Nam (1996), Luật Ngân hàng Trung ương, Luật NHTM TCTD số nước giới”, Tài liệu tham khảo phục vụ cho xây dựng hai dự thảo Luật NHNN Việt Nam Luật TCTD, Hà nội 13 NHNN Việt Nam (2007) “ Kỷ yếu hội thảo xử lý nợ xấu NHTM”, Hà Nội 14 NHNo&PTNT Việt Nam (các năm từ 1994 ñến 2010), Báo cáo thường niên, Hà Nội 15 NHNo&PTNT Việt Nam (các năm từ 1994 ñến 2010) Báo cáo kết hoạt ñộng kinh doanh, Báo cáo hoạt ñộng tín dụng, Hà Nội 16 NHNo&PTNT Việt Nam (các năm từ 1994 ñến 2010), Báo cáo công tác quản trị rủi ro tín dụng, Hà Nội 17 NHNo&PTNT Việt Nam (2004), Sổ tay tín dụng, Hà Nội 18 Nguyễn Văn Tiến (2003), ðánh giá Phòng ngừa rủi ro kinh doanh Ngân hàng, NXB thống kê, Hà Nội 19 Tổng Cục Thống kê (các năm từ 2000 ñến 2010), Niêm giám Thống kê, Hà Nội 20 NHNN Việt Nam (từ 1998 ñến 2010), Tạp chí Ngân hàng, Hà Nội 21 Hiệp Hội Ngân hàng (từ 2000 ñến 2010), Tạp chí Thị trường tài Tiền tệ, Hà Nội 22 Học Viện Ngân hàng (từ năm 2000 ñến 2010), Tạp chí Khoa học ðào tạo Ngân hàng, Hà Nội 23 Trịnh Thanh Huyền (2007), “ ðể Ngân hàng vươn biển lớn – ðiều trị bệnh nợ xấu NHTM”, Tạp chí Tài chính, (tháng 5) tr.20 – tr.28 24 Rose P.S (2004), Quản trị NHTM, NXB Tài chính, Hà Nội 25 TS Nguyễn ðức Thảo (2003), “Thực trạng rủi ro tín dụng Ngân hàng thương mại Việt Nam giải pháp phòng ngừa hạn chế”, ðề tài nghiên cứu khoa học, Hà Nội 26 Trần ðình ðịnh (2008), “Quản trị rủi ro hoạt ñộng ngân hàng theo chuẩn mực, thông lệ quốc tế quy ñịnh Việt Nam”, NXB Tư Pháp, Hà Nội 27 Trần ðình ðịnh (2008), “Những chuẩn mực, thông lệ quốc tế quản lý hoạt ñộng tín dụng Ngân hàng Thương mại”, NXB Tư Pháp, Hà Nội 28 PGS.TS Nguyễn Văn Tiến (2010), “Quản trị rủi ro kinh doanh ngân hàng”, NXB Thống kê, Hà Nội Tài liệu Tiếng Anh 29 Hempel G.H., Simonson D.G (1999), “Bank Management Text and Cases”, Johnwiley & Son, Inc, Australia 30 Thomas P.Fisch (2000) Dictionary of banking terms, Barron's Edutional, Inc, N.Y 31 Timothy W Koch (The Dryden Press, Hinsdale, Illinois, 1988 (first edition), 1992 (second edition), 1995, third edition and 2000, fourth edition), “Bank Management”, University of South Carolina 32 Anthony Saunders(1999), “Financial Institutions Management - A Modern Perspective” The Mcgraw-Hill / Irwin Series in Finance, Insurance, and Real Estate, Hardcover Trang Web 33 www.sbv.gov.vn 34 www.agribank.com.vn 35 www.mof.gov.vn 36 www.bot.gov.tl 37 Một số trang WEB khác NHTM