1 MỞ ĐẦU Lý chọn đề tài Xuất từ thập kỷ kỷ XX, phim hoạt hình mau chóng chiếm cảm tình đón nhận khán giả trẻ Từ kỹ thuật sơ khai ban đầu, công nghiệp sản xuất phim hoạt hình có bước tiến vượt bậc, hỗ trợ tối đa công nghệ sản xuất nghe nhìn, phim hoạt hình ngày đạt đỉnh cao vô vĩ đại trở thành phần thiếu đời sống văn hóa, giải trí người Phim hoạt hình- cụm từ mà trước thường dùng để mô tả phim dành riêng cho khán giả lứa tuổi thiếu nhi Nhưng ngày dường khái niệm không phù hợp, chứng có nhiều phim hoạt hình làm say đắm khán giả lứa tuổi trưởng thành, tên Lion King (Vua sư tử), Ice Age (Kỷ băng hà), Big Hero (Biệt đội Big hero), Despicable me (Kẻ cắp mặt trăng)… khiến ai, khán giả lứa tuổi trở nên thích thú mà phim mang lại Hiện nhiều quốc gia sản xuất phim hoạt hình số có hai cường quốc phát triển mạnh thể loại phim hoạt hình Mỹ Nhật Bản Ở Mỹ, Walt Disney tập đoàn giải trí truyền thông đa phương tiện lớn giới Được thành lập ngày 16 tháng 10 năm 1923 anh em Walt Roy O Disney từ xưởng ảnh động nhỏ trở thành studio lớn Hollywood Tập đoàn Disney có trụ sở tên Walt Disney Studios California, Hoa Kỳ Biểu tượng nhân vật chuột Mickey Đối với hãng phim Walt Disney Mỹ, hầu hết phim hoạt hình mắt có thành công lớn có dấu ấn định lòng khán giả lứa tuổi khắp giới Ngoài giải thưởng phim hoạt hình phần âm nhạc phim hoạt hình Walt Disney đánh giá cao trao giải mang tầm cỡ quốc tế giải Oscar giải Grammy Nữ hoàng băng giá đề cử cho nhiều hạng mục nhiều liên hoan phim quốc tế giành chiến thắng số thi danh giải Oscar cho Phim hoạt hình hay Ca khúc phim hay Giải Grammy lần thứ 57 năm 2015, nhạc phim Nữ hoàng băng giá đề cử hai hạng mục: Nhạc phim xuất sắc nhất, nhạc phim xuất sắc nhất, ca khúc Let It Go nhận đề cử hạng mục Ca khúc cho phim xuất sắc (nhạc sĩ Kristen-Anderson Lopez Robert Lopez, ca sĩ Idina) Ở Nhật Bản Studio Ghibli hãng phim sản xuất hoạt hình tiếng Hãng phim góp phần quan trọng đưa thể loại phim hoạt hình Nhật Bản vươn tầm giới Hãng phim thành lập năm 1985 hai đạo diễn phim hoạt hình tiếng Miyazaki Hayao Takahata Isao Biểu tượng công ty nhân vật Totoro phim hoạt hình Miyazaki có tiêu đề Người bạn hàng xóm Totoro Nếu đất nước Mỹ có nhiều nhạc sĩ viết nhạc phim hoạt hình hãng phim hoạt hình Ghibli Nhật Bản có nhạc sĩ chuyên viết nhạc cho tất phim (tính đến thời điểm tại) nhạc sĩ J.Hisaishi Phần âm nhạc phim hoạt hình hãng Ghibli thành công tới mức người dân Nhật Bản mà nhiều khán giả khắp giới đặc biệt Châu Á thuộc lòng nhạc phim Hisaishi Thậm chí nhạc phim ông tổ chức thành buổi hòa nhạc độc lập Nhật Bản Một đứa tinh thần tiếng J.Hisaishi tác phẩm phim hoạt hình Người bạn hàng xóm Totoro Nhìn chung, phim hoạt hình thấy thành công hình ảnh, nội dung, kỹ xảo…thì âm nhạc phần quan trọng góp phần tạo nên thành công cho phim cách hoàn chỉnh Thông qua âm nhạc, tác giả lột tả hầu hết cung bậc cảm xúc nhân vật bối cảnh nội dung phim mà chí không cần lời thoại khán giả hiểu ý nghĩa tính chất phim nào? Các phim hoạt hình Mỹ Nhật Bản hầu hết đạo diễn trọng vào phần âm nhạc nên họ thường làm việc theo cặp theo nhóm để hiệu công việc mức độ cao Để tìm hiểu hai tác phẩm âm nhạc Nữ hoàng băng giá Người bạn hàng xóm Totoro lại gặt hái nhiều thành công đến vậy, không Mỹ Nhật Bản mà thành phố lớn giới nên xin chọn phần âm nhạc chuyển soạn từ hai phim hoạt hình Nữ hoàng băng giá Ngườibạn hàng xóm Totoro làm đề tài nghiên cứu Sở dĩ chọn phần âm nhạc chuyển soạn để nghiên cứu sâu góc độ âm nhạc học.Tên đề tàì luận văn là: “Phân tích phần âm nhạc chuyển soạn hai phim hoạt hình Nữ hoàng băng giá Người bạn hàng xóm Totoro tôi” Lịch sử đề tài Mặc dù tác phẩm hai phim hoạt hình Nữ hoàng băng giá Người bạn hàng xóm Totoro tôiđã dàn nhạc trình diễn Việt Nam thực tế chưa có phê bình hay nghiên cứu mang tính khoa học âm nhạc hoạt hình nói chung hay tác phẩm hai phim nói riêng công bố Việt Nam Ở giới nói chung hay đất nước Mỹ Và Nhật Bản nói riêng, tìm số báo, sách, tạp chí nói hai phim hoạt hình như: - Barrier, Michael (1999) Hollywood Cartoons: American Animation in Its Golden Age (trang 84-86, 144-151) giới thiệu hãng phim hoạt hình Walt Disney - Solomon Charles (2013): “Nghệ thuật Nữ hoàng băng giá”,giới thiệu nội dung tác phẩm âm nhạc sử dụng phim - Yshigawa Eyshi “Lịch sử âm nhạc Nhật Bản” NXB Shogen1990,giới thiệu tiểu sử nhạc sĩ J.Hisaishi - Kishibe Shigeo nhiều tác giả khác“Lịch sử lý luận” NXB Nhà hát sân khấu quốc gia -1995 giới thiệu khái quát phim hoạt hình Người bạn hàng xóm Totoro - Ychida Ruriko “Dân ca truyện kể âm nhạc Okinawa” NXB Shinano -1989, giới thiệu hai tác phẩm tiêu biểu sử dựng phim hoạt hình Người hàng xóm Totoro là: Stroll (đi dạo) My neighbor Totoro (Người bạn hàng xóm Totoro tôi) - Tập thể 86 tác giả Nhật Bản biên soạn, ban biên tập: Ikeuchi Tojiro, Yamura Yoio, Fukubu Sachisan: “Từ điển âm nhạc giới”- NXB Đại học Harvard (tái lần thứ 2)-1969, trang 48-51 (Giới thiệu nhạc sĩ J.Hisaishi) Nhìn chung, tài liệu tiếng Anh tiếng Nhật mà tiếp cận thường mang tính chất giới thiệu khái quát qua nội dung tên tác phẩm hai phim hoạt hình… nói đến phút chưa tiếp cận công trình nghiên cứu âm nhạc phim hoạt hình nói chung hai tác phẩm nói riêng Đây khoảng trống mà hướng đề tài mà thực luận văn Mục tiêu nghiên cứu Trong luận văn muốn tìm đặc điểm âm nhạc riêng hai tác phẩm Nữ hoàng băng giá nhạc sĩ Bob Người bạn hàng xóm Totoro nhạc sĩ J.Hisaishi để hiểu hai nhạc sĩ lại gặt hái nhiều thành công đến Đối tƣợng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu luận văn cấu trúc đặc điểm âm nhạc hai tác phẩm chuyển soạn Nữ hoàng băng giávà Người bạn hàng xóm Totoro Phƣơng pháp nghiên cứu Các phương pháp nghiên cứu dùng luận văn gồm có: Phân tích, so sánh, đối chiếu, tổng hợp, quy nạp nghị luận nhìn từ góc độ âm nhạc học Những đóng góp đề tài Nghiên cứu nhạc phim hoạt hình vấn đề mẻ Việt Nam Thông qua việc phân tích phần âm nhạc chuyển soạn hai phim Luận văn đưa nét đặc trưng riêng phim hai hãng phim hoạt hình lớn giới để từ làm tài liệu tham khảo cho sinh viên sáng tác nói riêng nhạc sĩ, nghệ sĩ muốn tìm hiểu nhạc phim hoạt hình nói chung Bố cục luận văn Mở đầu Chƣơng 1: Cấu trúc phần âm nhạc chuyển soạn từ hai phim Nữ hoàng băng giá Người bạn hàng xóm Totoro Chƣơng 2:Đặc điểm âm nhạc chuyển soạn từ hai phim hoạt hình Kết luận CHƢƠNG CẤU TRÚC PHẦN ÂM NHẠC CHUYỂN SOẠN TỪ HAI BỘ PHIM NỮ HOÀNG BĂNG GIÁ VÀ NGƯỜI BẠN HÀNG XÓM TOTORO CỦA TÔI 1.1 Âm nhạc chuyển soạn từ phim hoạt hình Nữ hoàng băng giá 1.1.1 Tác giả nội dung phim 1.1.1.1 Nhạc sĩ Bob Krogstad Bob Krogstad (1951 - 2015)[1,tr 67-69 trích dẫn Solomon Charles (2013):Nghệ thuật Nữ hoàng băng giá] nhà soạn nhạc, nhà cải biên nhà huy người Mỹ Ông người vinh dự nhận giải thưởng “The Dove” (là giải thưởng âm nhạc tôn vinh cá nhân có thành tựu xuất sắc âm nhạc lại Mỹ) với nhiều giải thưởng tiêu chuẩn hiệp hội sáng tác xuất âm nhạc Mỹ Ông Krogstad biết đến với tác phẩm cho dàn nhạc hợp xướng mang tên The Bell of Christmas diễn lễ bế mạc Olympic 1996 Centennial Atlanta nhà hát Radio city music hall (nhà hát thành phố New York, Mỹ) với nhạc hội Christmas Spectacular Âm nhạc ông tìm thấy tuyển tập ca sĩ Mel Torme, Maureen McGovern, Michael Crawford, Natalie Cole, James Darren, Sandi Patty and Kathy Troccoli số người khác Nhạc sĩ Krogstand người có công lớn việc cải biên cho giọng hát đầy truyền cảm cho ca sĩ Sandi Patty Trong năm gần đây, ông giám đốc âm nhạc cho hai ca sĩ Natalie Cole Mel Torme Ông tiến hành huy cho 30 dàn nhạc giao hưởng khắp bắc Mỹ Châu Âu, bao gồm Dallas, San Francisco Cũng dàn nhạc giao hưởng quốc gia Utah Symphony, Minnesota Orchestra Orchestre Suisse Romande (ở Geneva) Khi ông không lưu diễn, ông thích viết tác phẩm không khí nắng ấm vùng Scottsdale thuộc bang Arizona Nhạc sĩ sáng tác nhiều tác phẩm nhiều thể loại âm nhạc Đặc biệt phải kể đến tác phẩm chuyển soạn, bật tác phẩm Nữ hoàng băng giá chuyển soạn vào năm 2014 sau thành công vang dội phim ca khúc sáng tác cặp vợ chồng Kristen Anderson - Lopez Robert Lopez 1.1.1.2 Nội dung phim Bộ phim mở đầu với cảnh nhóm người khoét băng thành tảng nước đá lớn mang bán kiếm tiền Trong số có Kristoff hồi nhỏ tuần lộc mình, Sven Cách không xa, Elsa, công chúa vương quốc Arendelle mang sức mạnh tạo băng giá Một đêm nọ, chơi đùa, nàng vô tình làm bị thương em gái Anna Nhà vua hoàng hậu phải nhờ tới giúp đỡ đám thạch yêu; vị trưởng họ, ông Pabbie lớn chữa lành cho Anna xoá ký ức nàng phép thuật chị gái Ông nói với Elsa may phép thuật tác động tới đầu Anna nên ông chữa được, trái tim không dễ dàng; nữa,sức mạnh nàng lớn dần lên nàng phải học cách kiểm soát nó, nỗi sợ hãi kẻ thù nàng Quyết định giấu kín quà đặc biệt gái nàng học cách điều khiển nó, gia đình hoàng gia ngăn cách hai nàng công chúa với giới bên Họ lớn lên bốn tường lâu đài mà Elsa sợ lại làm bị thương thêm lần nên nàng sống phòng Anna không chơi với chị, điều vô tình tạo nên vết rạn nứt tình chị em họ lớn lên Khi Anna Elsa thiếu niên đức vua hoàng hậu không may gặp bão biển qua đời Ba năm sau, Elsa hai mươi mốt tuổi Anna mười tám tuổi, người dân xứ Arendelle tưng bừng chuẩn bị cho lễ đăng quang mùa hè Elsa Trong số vị khách cao cấp tới thăm có Công tước xứ Weselton, thương gia muốn tìm cách khai thác trục lợi từ vương quốc Arendelle Quá phấn khích cánh cổng lâu đài mở cho công chúng suốt ngày, Anna khám phá khắp nơi thị trấn gặp Hoàng tử Hans Quần đảo phương Nam tình vụng lúng túng Lễ đăng quang Elsa trôi qua mà không gặp phải cố nào, bữa tiệc hai chị em bắt đầu làm hàn gắn lại sợi dây tình cảm với Anna gặp lại Hans bữa tiệc, họ nhảy múa họ nhanh chóng xuất tình cảm với Hans cầu hôn Anna, nàng đồng ý Anna nhờ Elsa ban phúc cho lễ cưới hai người nữ hoàng từ chối, hai chị em nảy tranh cãi Trong tức giận, không kiềm chế mình, Elsa để lộ quyền cho tất người Sợ hãi, Elsa bỏ chạy, lúc nàng vô tình phủ mùa đông vĩnh cửu lên khắp vương quốc Trong lúc bỏ trốn khỏi truy đuổi người nàng không che giấu mà giải phóng tất sức mạnh mình, tự xây cho lâu đài băng khổng lồ núi vô tình mang tới sống cho chàng người tuyết mà hồi nhỏ nàng làm với em gái mình, Olaf Anna lên đường tìm Elsa, tâm đưa chị gái trở Arendelle, chấm dứt mùa đông hàn gắn lại tình cảm họ Trong mua đồ rét, nàng gặp anh chàng sống núi tên Kristoff 10 tuần lộc anh ta, Sven Anna thuyết phục Kristoff đưa tới Núi Bắc để tìm chị Đêm đó, họ gặp bầy sói phải chiến đấu vất vả thoát nạn Sáng hôm sau, ba người gặp Olaf, Olaf đưa họ tới lâu đài Elsa Một lần lâu đài băng, Anna cố thuyết phục Elsa trở về, thâm tâm Elsa sợ lại làm bị thương em gái lần Do Anna khăng khăng được, Elsa lại bị kích động sức mạnh băng giá nàng vô tình đánh trúng vào ngực Anna Điều khiến Elsa thêm đau khổ ý nghĩ làm hại em mình, nàng tạo quái vật tuyết khổng lồ ném Anna bạn bè nàng Sau họ chạy thoát, Kristoff để ý thấy mái tóc Anna dần chuyển sang màu trắng Nhớ lại chứng kiến Anna bị thương chữa lành nào, anh định đưa nàng chỗ đám thạch yêu, gia đình nuôi anh Ở đó, ông Pabbie lớn cho họ biết trái tim Anna bị băng giá, có "một nghĩa cử tình yêu đích thực" làm tan băng giá trái tim nàng không nàng hoá thành khối băng mãi Kristoff đưa Anna lao Arendelle, với niềm tin nụ hôn tình yêu đích thực từ Hans cứu sống nàng Trong lúc đó, Hans, người xung phong đưa đội quân tìm Anna, phát lâu đài băng Elsa bắt nàng sau đương đầu với hai tên lính Công tước gửi để giết nàng Elsa bị giam ngục Arendelle; Hans tới cầu xin nàng kết thúc mùa đông vương quốc, Elsa thú nhận phải làm Kristoff đưa Anna đoàn tụ với Hans Anna giải thích với Hans chàng phải hôn nàng không nàng chết, Hans từ chối Hắn nói giả vờ yêu nàng để chiếm đoạt báu Arendelle, gia đình đứa thứ mười ba nên chẳng có hội lên cai trị đất 82 Bên cạnh đó, tác giả sử dụng lúc nhiều kỹ thuật: Con sordino, arco, div, tri để tạo nên hiệu âm độc đáo tác phẩm Các kỹ thuật tác giả sử dụng chồng quãng với sắc thái mf nhịp nối tiết mục thứ phần thể bất ngờ lạ lần Totoro xuất Ví dụ 97: Kết hợp nhiều kỹ thuật (nhịp 25-27 tiết mục 4) Tiểu kết chƣơng Sau phân tích phối khí hai tác phầm Nữ hoàng băng giá nhạc sĩ Bob Người bạn hàng xóm Totoro tôi, có số nhận xét sau: Về cách xây dựng chủ đề: Tác phẩm Nữ hoàng băng giá nhạc sĩ Bob, chủ đề thường viết hình thức đoạn nhạc, chủ đề thường nằm đoạn thứ lại nằm đoạn thứ tiết mục Các chủ đề tác phẩm thể phức tạp so với tác phẩm dành cho thiếu nhi, giai điệu liền bậc xen kẽ với bước nhảy, sử dụng chủ yếu tiết tấu móc giật kết hợp với đảo phách nghịch phách, luật nhịp sắc thái 83 thay đổi liên tục để phù hợp với nội dung tính cách nhân vật Khác với Nữ hoàng băng giá tác phẩm Người bạn hàng xóm Totoro lại xây dựng chủ đề đơn giản với nét giai điệu dễ nhớ, chủ yếu giọng Cdur, mạch đập tiết tấu đặn phù hợp với thiếu nhi Chúng ta thấy quan điểm thẩm mỹ khác nên cách xây dựng chủ đề hai tác phẩm khác Tác phẩm Nữ hoàng băng giá thể lộng lẫy hoành tráng tác phẩm Người bạn hàng xóm Totoro lại đơn giản, nhỏ xinh tính chất vậy! Về hòa âm, tác phẩm Nữ hoàng băng giá có thay đổi âm hợp âm hay xuất biến thể hợp âm như: hợp âm 6, hợp âm hợp âm 13 thể phong cách hòa âm đại nói chung tác phẩm Nữ hoàng băng giá nói riêng Khác với tác phẩm Nữ hoàng băng giá,hòa âm sử dụng trongtác phẩm Người bạn hàng xóm Totoro lại hướng đơn giản, tác giả thường sử dụng hợp âm kết hợp với chồng quãng làm bật nét đặc trưng âm nhạc dân gian Nhật Bản Về phối khí, hai tác phẩm sử dụng nhạc khí thuộc biên chế dàn nhạc giao hưởng phát triển thêm nhạc cụ để phù hợp với quan điểm thẩm mỹ tính chất âm nhạc tác phẩm Đối với tác phẩm Nữ hoàng băng giá, tác giả sử dụng thêm nhạc cụ điện tử nhằm đổi tạo âm sắc khác biệt nhằm thể cá tính riêng biệt nhân vật thể tình tiết nội dung phim Đây cách thức sử dụng đại nhạc sĩ phương Tây Khác với Nữ hoàng băng giá tác phẩm Người hàng xóm Totoro lại tác giả tăng cường thêm nhiều nhạc cụ gõ Với quan điểm thẩm mỹ nhạc sĩ châu Á âm thực nhạc khí đem lại hiệu 84 tốt hơn, thực cách sử dụng phù hợp với trẻ em Nhật Bản nói riêng trẻ em Châu Á nói chung Về cách sử dụng giai điệu, nhận thấy với cách sử dụng âm sắc chúng lại tạo tính chất âm nhạc khác Nếu tác phẩm Nữ hoàng băng giá, âm sắc đồng sử dụng với tính chất sâu lắng đầy cảm xúc Elsa muốn thể cảm xúc tác phẩm Người bạn hàng xóm Totoro tác giả lại sử dụng đồng với tính chất rát nhí nhảnh vui tươi Totoro xuất Cách sử dụng hòa âm hai tác phẩm có nhiều nét tương đồng hai nhạc sĩ sử dụng triệt để âm sắc nhạc cụ gõ Chúng ta nhận thấy hai tác phẩm Nữ hoàng băng giá Người bạn hàng xóm Totoro xuất nhiều nhạc cụ gõ Nếu tác phẩm Nữ hoàng băng giá tác giả sử dụng nhạc cụ gõ phím đàn điện tử hầu hết nhạc cụ diễn tấu phần mở đầu tiết mục tác phẩm Người bạn hàng xóm Totoro lại sử dụng tới 20 nhạc cụ gõ truyền thống đại ngồi trực tiếp dàn nhạc để đảm nhiệm vai trò bè đệm sử dụng chủ yếu cấu tác phẩm làm cho bè giai điệu Chúng ta thấy phim hoạt hình âm nhạc sử dụng phim tác giả sử dụng tương phản nhiều quan điểm thẩm mỹ tính chất nội dung phim Nhưng cách thức hai nhạc sĩ thành công nhận đón nhận giới chuyên môn khán giả khắp giới 85 Kết luận Ghibi Walt Disney hai hãng phim hoạt hình lớn giới Mặc dù hãng phim đất nước với quan điểm thẩm mỹ khác có điểm chung có tính nhân văn cao đặc biệt đầu tư phần âm nhạc cho phim, Các tác phẩm âm nhạc hai hãng phim thành công Mỹ Nhật Bản mà thu hút khán giả lứa tuổi toàn giới Yếu tố âm nhạc hai phim hoạt hình nói riêng thể loại nhạc phim hoạt hình nói chung vô quan trọng thông qua âm nhạc khán giả hiểu rõ có nhiều cung bậc cảm xúc nội dung phim, tính cách nhân vật tình tiết diễn phim, âm nhạc 86 minh họa hay nhại lại mà phải sáng tạo nhạc sĩ viết nhạc phim Nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân nói: “Một tính chất nhạc phim khí nhạc (tức nhạc không lời) Hay nói cách khác, ngôn ngữ nhạc phim ngôn ngữ khí nhạc Chúng ta phải hiểu khí nhạc biểu âm dàn nhạc nên đòi hỏi phải có ngôn ngữ riêng Tính chất minh họa nhạc phim có đặc tính âm nhạc phim biểu Người nhạc sĩ viết nhạc cho phim giống viên phi công phải có tay lái giỏi Người viết nhạc minh họa lại hình ảnh mà phải nhà sáng tạo,có đủ kỹ chuyên môn có đủ độ tư duy, nhiệt độ sáng tạo quan trọng” [trích vấn Thế giới điện ảnh ngày 8-102012] Hai tác phẩm Nữ hoàng băng giá Người bạn hàng xóm Totoro có cấu trúc theo kiểu cổ điển Trong tác phẩm Nữ hoàng băng giá, với quan điểm thẩm mỹ Mỹ nên âm nhạc sáng chói rộng lớn Và để chứng minh cho quan điểm thẩm mỹ đó, tác phẩm chủ yếu sử dụng điệu thức âm trưởng thứ hòa âm trình bày theo phong cách nhạc Jazz Pop, Rock Ngoài tác phẩm sử dụng thêm nhạc cụ điện tử thêm vào dàn nhạc trọng đồng Cũng tác phẩm âm nhạc gắn liền với nội dung phim với quan điểm thẩm Mỹ châu Á, tác phẩm Người bạn hàng xóm Totoro có điểm khác biệt rõ rệt Các tiết mục tác phẩm chủ đề lấy từ ca khúc thiếu nhi Nhật Bản, sử dụng chủ yếu điệu thức âm, hòa âm cổ điển kết hợp với chồng quãng đặc biệt xuất nhạc cụ gõ Nhật Bản tạo nên tương phản hai tác phẩm 87 Âm nhạc phim Nữ hoàng băng giá nhạc sĩ Bob Krogstad sâu sắc, mang tính học thuật cao mâu thuẫn tính cách phức tạp việc khắc họa hình tượng nhân vật Trong tác phẩm Nữ hoàng băng giá, âm nhạc sử dụng gắn liền với cảm xúc tâm tư nhân vật, buồn, vui hay tâm trạng hỗn độn, tiết mục, nhân vật lại thể tính chất âm nhạc khác tác giả gắn kết lại với vô tinh tế, chí khán giả xem phim biết nhân vật xuất vang lên chủ đề âm nhạc Là phim hoạt hình yêu thích đồng thời có nhiều giải thưởng âm nhạc Nữ hoàng băng giá thực sử thuyết phục giới chuyên môn khán giả khó tính Việc đưa nhạc cụ điện tử vào dàn nhạc giao hưởng phần tạo nên đặc điểm sáng tác nhạc sĩ Bob nói riêng nhạc sĩ châu Âu nói chung âm sắc nhạc sụ điện tử đưa vào phim hoạt hình tạo nên hiệu âm vô độc đáo Tác phẩm Nữ hoàng băng giá không đơn dành cho bạn thiếu nhi mà gây ấn tượng cảm xúc mạnh mẽ lứa tuổi Âm nhạc phim Người bạn hàng xóm Totoro vô sáng dễ vào lòng người Nhạc sĩ J.Hisaishi sử dụng ca khúc thiếu nhi để phù hợp với lứa tuổi mà phim hướng tới, cảnh phim tác giả lại chọn lựa giai điệu trích từ chủ đề tác phẩm tạo cho người nghe cảm giác dễ nghe gần gũi Khác với tác phẩm Nữ hoàng băng giá, tác phẩm Người bạn hàng xóm Totoro nhạc sĩ J.Hisaishi sử dụng âm nhạc gắn kết với cảnh phim, cảnh không đơn cảnh thiên nhiên mà cảnh vui đùa hai chị em, cảnh hạnh phúc, vui vẻ ba bố hay 88 cảnh thần tiên Totoro xuất hiện… Với nhiều cảnh khác nhau, âm nhạc cần thay đổi liên tục để phù hợp với tính chất cảnh Mỗi tiết mục với tên gọi chủ đề âm nhạc khác nhau, nhạc sĩ J.Hisaishi thực khéo léo lồng ghép âm nhạc hình ảnh với Âm nhạc tác phẩm Người bạn hàng xóm Totoro khiến người nghe có cảm giác cảm xúc vậy! Bộ phim Người hàng xóm Totoro coi tảng cho phim hoạt hình Châu Á nói chung, phù hợp với trẻ Châu Á hình tượng nhân vật Totoro thức trở thành hình ảnh đại diện hãng phim hoạt hình lớn Châu Á Chúng ta thấy phim hoạt hình Walt Disney Ghilbi mang lại cho khán giả ấn tượng đặc biệt âm nhạc Sự kết hợp nhuần nhuyễn âm nhạc hình ảnh tạo nên thành công cho thước phim hoạt hìnhkinh điển Tài liệu tham khảo A Tài liệu tiếng Việt Nam Hồng Đăng (1972) Các nhạc khí dàn nhạc giao hưởng, Nxb Văn Hóa Tạ Quang Động (2013) Một số hình thức kỹ thuật nghệ thuật chơi đàn Piano, NXB Âm nhạc, Hà Nội Nguyễn Thị Nhung (1991), Hình thức âm nhạc, Nxb Âm nhạc, Hà Nội 89 Nguyễn Thị Nhung (1996), Thể loại âm nhạc, Nxb Âm nhạc, Hà Nội Nguyễn Thị Nhung (2005), Phân tích tác phẩm âm nhạc, Trung tâm thông tinthư viện âm nhạc, Hà Nội Nguyễn Thị Nhung - Phạm Phương Hoa (2009), Lịch sử âm nhạc giới kỷ XX, Nxb Quân Đội Nhân Dân Phạm Minh Khang (2005), Giáo trình hòa thanh, Bộ Văn hóa Thông tin - Nhạc viện Hà Nội Phạm Phương Hoa (2012), Những vấn đề phân tích âm nhạc, Học viện âm nhạc quốc gia Việt Nam Phạm Phương Hoa (2013), Một số thủ pháp sáng tác tiêu biểu âm nhạc kỷ XX, Nxb âm nhạc 10 Phạm Tú Hương (2006), Phức điệu, Nxb Quân Đội Nhân Dân, Hà Nội 11 Tô Hải (1972), Những vấn đề nghệ thuật phối dàn nhạc (Tập I), Mỹ thuậtÂm nhạc 12 Tô Hải (1972), Những vấn đề nghệ thuật phối dàn nhạc (Tập II), Nxb Văn hóa B Những tài liệu tiếng nước ngoài: 13 Barrier, J.Michael (1999) Hollywood Cartoons: American Animation in Its Golden Age Oxford Oxford University Press 14 Mannheim, Steve (2016), Walt Disney and the Quest for Community, Abingdon, Ox on: Routledge 15 Watts, Steven (June 1995),Walt Disney: Art and Politics in the American Century,The Journal of American History 90 16 Barrier, Michael (1999) Hollywood Cartoons: American Animation in Its Golden Age (trang 84-86, 144-151) 17 Finch, Christopher (1999), The Art of Walt Disney from Mickey Mouse to the Magic Kingdom, London: Virgin Books 18 Solomon Charles (2013): “Nghệ thuật Nữ hoàng băng giá”,giới thiệu nội dung tác phẩm âm nhạc sử dụng phim 19 Catmull, Ed; Amy Wallace (2014) Creativity, Forces That Stand in the Way of True Inspiration New York: Random House 20 Stewart, James B (2005) DisneyWar, New York: Simon & Schuster 21 Issacson, Walter (2011) Steve Jobs (1st paperback ed.) New York: Simon and Schuster 22 Yshigawa Eyshi (1990) Lịch sử âm nhạc Nhật Bản, NXB Shogen1990,giới thiệu tiểu sử nhạc sĩ J.Hisaishi 23 Kishibe Shigeo nhiều tác giả khác (1995), Lịch sử lý luận, NXB Nhà hát sân khấu quốc gia 24 Ychida Ruriko (1989) Dân ca truyện kể âm nhac Okinawa, NXB Shinano 1989, giới thiệu hai tác phẩm tiêu biểu sử dựng phim hoạt hình Người hàng xóm Totoro là: Stroll (đi dạo) My neighbor Totoro (Người bạn hàng xóm Totoro tôi) 25 Tập thể 86 tác giả Nhật Bản biên soạn (2000) ban biên tập: Ikeuchi Tojiro, Yamura Yoio, Fukubu Sachisan: “Từ điển âm nhạc giới”NXB Đại học Harvard 26 McCarthy, Helen (1999) Hayao Miyazaki: Master of Japanese Animation Stone Bridge Press 91 27 Watsuki, Nobuhiro (2005) The Art of My Neighbor Totoro: A Film by Hayao Miyazaki VIZ Media LLC 28 Pellitteri, Marco (2014) The Italian anime boom, The outstanding success of Japanese animation in Italy 29 Leonard, Sean (2005) "Progress against the law: Anime and fandom, with the key to the globalization of culture" International Journal of Cultural Studies C Luận văn, luận án 30 Phạm Phương Hoa (2010), Những thủ pháp sáng tác số trường phái âm nhạc ký XX” -Luận án tiến sĩ nghệ thuật âm nhạc BỘ VĂN HÓA THỂ THAO VÀ DU LỊCH BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HỌC VIỆN ÂM NHẠC QUỐC GIA VIỆT NAM PHẠM PHƢƠNG NHUNG PHÂN TÍCH PHẦN ÂM NHẠC CHUYỂN SOẠN TRONG HAI BỘ PHIM HOẠT HÌNH NỮ HOÀNG BĂNG GIÁ VÀ 92 NGƢỜI BẠN HÀNG XÓM TOTORO CỦA TÔI Chuyên ngành: Âm nhạc học Mã số: 60 21 02 01 PHỤ LỤC LUẬN VĂN Hà Nội, năm 2016 MỤC LỤC Phụ lục: Một số nhạc cụ đƣợc sử dụng hai tác phẩm……………………………………………………………… 92 Drum set …………………………………………………………… 92 Glockenspiel ………………………………………………………… 92 Wood block………………………………………………………… 93 Quica……………………………………………………………… 93 Flexatone…………………………………………………………… 93 93 Conga……………………………………………………………… 94 Wind Chime………………………………………………………… 94 Phụ lục Một số nhạc cụ đƣợc sử dụng hai tác phẩm Drum setlà trống Jazz.Một trống tạo nên trống Bass (Bass-Drum), trống lẫy (Snare-Drum), trống mẽo (Tom-Toms), Cymbal - xanh ban: Cymbal hi-hat, Ride Cymbal Crash Cymbal Tất giữ chân tay giằng làm kim loại Những chân tay giằng kim loại giữ trống Cymbal, giá đỡ kẹp phụ trợ để giữ nhạc khí gõ loại nhỏ Những ốc, vít 94 sử dụng mặt trống để giữ cho màng trống ép chặt vào thùng vỏ trống Glockenspiel nhạc cụ thuộc gõ bao gồm dãy bàn phím tương tự Xylophone khác với Xylophone Glockenspiel cấu tạo kim loại nhạc cụ thông thường nhỏ Wood block nhà nhạc cụ thuộc gõ dân gian Nhật Bản Trên thực tế mảnh nhỏ làm gỗ Nó tạo nên âm cách sử dụng dùi để va chạm với bề mặt mảnh gỗ 95 Quica loại trống thuộc gõ có gỗ gắn đầu bên trống Thanh cọ xát với miếng vải Thay đổi áp lực lên tạo nốt nhạc âm sắc khác Flexatone nhạc cụ gõhiện đại bao gồm kim loại dẻo nhỏ lơ lửng khung dây kết thúc tay cầm Được sử dụng phim hoạt hình cổ điển cho glissando hiệu ứng, âm so sánh với cưa Ví dụ tiếng Piano Concerto (1936) Khachaturian Conga cặp trống Được làm gỗ loạt nguyên liệu thiên nhiên loại vật liệu tổng hợp khác phù hợp sử dụng Đây loại trống điện sử dụng âm nhạc vùng Châu Mỹ La Tinh Nếu nhìn đồ địa lý thấy Nhật Bản gần với Châu Mỹ (bên đại dương) nên nhạc cụ châu Mỹ có ảnh hưởng nhiều tới nhạc cụ Nhật Bản 96 du nhập vào Nhật Bản từ thời kỳ đầu mà coi quen thuộc người dân Nhật Bản 7.Wind Chime (hay gọi chuông gió) loại nhạc cụ gõ xây dựng từ treo ống, thanh, chuông đối tượng khác mà thường làm kim loại gỗ