1 Bộ giáo dục đào tạo Trường đại học sư phạm hà nội Ngô thị phương Thơ lục bát nguyễn Nhìn từ thi pháp thể loại Luận văn thạc sĩ văn học Hà Nội, 2010 Bộ giáo dục đào tạo Trường đại học sư phạm hà nội Ngô thị phương Thơ lục bát nguyễn Nhìn từ thi pháp thể loại Chuyên ngành : Lí luận văn học Mã số : 60 22 32 Luận văn thạc sĩ văn học Người hướng dẫn khoa học : PGS TS Nguyễn Đăng Điệp Hà Nội, 2010 Lời cam đoan Tôi xin cam đoan, đề tài tự tìm hiểu, nghiên cứu hoàn thiện hướng dẫn trực tiếp PGS TS Nguyễn Đăng Điệp Kết trình bày luận văn trung thực chưa công bố công trình khác Hà Nội, tháng 10 năm 2010 Ngô Thị Phương M U Lớ chn ti Th c xem l ting núi tõm hn ca ngi bi ú l ni th gii ch quan ca ngi, cm xỳc, tõm trng v ý ngh c bc l trc tip to thnh ni dung tr tỡnh Trong lch s hc Vit Nam, th th lc bỏt cú mt vai trũ c bit v cú sc sng mnh m õy l th th xut hin vo cui th k XV v cú nhiu thnh tu xut sc Cú th núi rng th lc bỏt khụng ch gn gi quen thuc m nú cũn n sõu vo tim thc, tõm hn cng nh li sng ngi Vit Nhiu nh khoa hc cho rng lc bỏt l mt úng gúp ca th ca Vit Nam i vi th ca th gii nh cao ca th lc bỏt chớnh l tỏc phm Truyn Kiu ca i thi ho Nguyn Du L mt cõy bỳt xut sc, Nguyn Duy bc vo lng th ó gúp phn to nờn din mo riờng cho th h th tr thi khỏng chin chng M Lm th nhiu th loi khỏc nhng bỳt lc ca thi s h Nguyn ny c bit di th loi th lc bỏt Nguyn Duy n vi th lc bỏt nh mt nh mnh th Vit Nam ó cú quỏ nhiu nh cao th loi ny Trc ụng ó cú nhng cõy i th ó to búng rõm nhiu th k nh Nguyn Du, Nguyn Bớnh, T HuNhng theo cỏch nhỡn ca riờng mỡnh, Nguyn Duy ó to c mt du n riờng m li cho cõu th sỏu ni tỏm chỡm th gii ca th loi th ó quỏ quen thuc Khụng phi s ngu nhiờn m Nguyn Duy l mt s rt ớt cỏc nh th ó chn dy chng trỡnh ph thụng Trong gn 30 nm sỏng tỏc, Nguyn Duy ó cho i nhiu th Cú nhiu bi vit in trờn cỏc v bỏo, mt s lun ỏn, lun tt nghip vit v th Nguyn Duy Cú th k nhng bi phờ bỡnh tiờu biu v mt tỏc phm, mt chựm hoc mt th ca Nguyn Duy nh sau: Bỏo Vn ngh ngy 14/04/1973 cú ng bi vit ca Hoi Thanh c mt s bi th ca Nguyn Duy Trong bi vit ny Hoi Thanh ó ỏnh giỏ cao cht ng quờ m thm ni bt nờn t mt th gii quen thuc nhng y s khỏm phỏ mi m Vỡ vy, m c th Nguyn Duy ta thy m phong cỏch Vit Nam, ging th chõn cht, tỡnh th chc, ý th sõu [62] t gii nht tun bỏo ngh 1973 vi chựm th: Hi m rm, bu tri vuụng, Tre Vit Nam th Cỏt trng ó khng nh ti nng v tờn tui xng ỏng ca nh th Nguyn Duy nn th ca chng M ỏnh giỏ cỏc bi th: Ngi bun nh m ta xa, Xung y, c yờu nh th ca daoca Nguyn Duy, Nguyn Xuõn Kớnh cho rng: nhng bi th ny s dng mt hay nhiu yu t ngh thut ca ca dao nờn chỳng m bn sc dõn tc [34] Giỏo s Lờ Trớ Vin ó tỡm thy s c ỏo, tinh t ca Nguyn Duy qua tỏc phm Tre Vit Nam Theo Giỏo s bi th Tre Vit Nam c k bng ging k quen thuc ging kiu k chuyn c tớch t m u bi th Qua ú mt s phng din nh õm iu, hỡnh nh, ngụn tc tỏc gi khng nh va mang õm hng ca dao dõn ca ngt ngo thõn mt va vang vng ca th ca bỏc hc sõu lng v trớ tu [68; 289] Trong ph lc II ca th M v em (xut bn nm 1987) Nguyn Quang Sỏng ó lớ gii sc hp dn ca th núi riờng v s c ỏo ca hn th Nguyn Duy núi chung ễng cho rng th lc bỏt ca Nguyn Duy khụng ri vo tỡnh trng quen tay, nú cú s bin i v chuyn ng cõu ch ng thi ụng cng khng nh: Nguyn Duy sỏng tỏc vi bn sc ca mỡnh, khụng bin dng, khụng pha hon cnh sng Cú nhn xột cho rng th Nguyn Duy cú nhiu bi hay v sõu sc Ngụn t khụng cu k m ht sc gin d Vỡ vy, ngi c dự trỡnh cao thp khỏc u cú th cm nhn c Cú l vỡ th m th Nguyn Duy chim c rt nhiu s yờu mn ca c gi nhiu th h Trong Tiu lun phờ bỡnh Cỏnh bm v oỏ hng dng ca Vng Trớ Nhn, Nguyn Duy c nhc n vi th V (Xut bn nm 1994) th ny phong cỏch Nguyn Duy ó c nh hỡnh vi nhiu phm cht thun nht: dõn dó m hin i, tng tri dn dy song li ru ry tinh t, cay ng ngm ngựi ci ct, m say, lam l dụng di m cao sang Tỏc gi cng ch rng th th lc bỏt hp vi ct cỏch bỡnh dõn bi bm nhng to c cỏi v p tõn kỡ m ch th hin i mi chp nhn [48; 256] Nhỡn tng th cỏc bi vit cha thc s dy dn, hu ht mi thc s dng li tng khớa cnh nh, cha khỏi quỏt c y , trn nhng c im th Nguyn Duy Phn ln cỏc tỏc gi k trờn u thm bỡnh theo nhng n tng cỏ nhõn Mc dự vy, cỏc bi vit u gp im chung l nhn phm cht t tng thm m ỏng quớ ca nh th ú l m cht dõn tc, nhun nhuyn dõn gian, li t th hin i v mang m mt v p tõn kỡ.Bờn cnh nhng bi vit trờn phi k ti mt s bi vit v cụng trỡnh nghiờn cu v s nghip th Nguyn Duy nh sau: Tỏc gi Phm Thu Yn vi bi vit Ca dao vng v ó chỳ ý n vic to cỏc t mi ca dao th lc bỏt ca Nguyn Duy Tỏc gi i sõu khai thỏc Nguyn Duy ó tip thu cú chn lc nhng v p ca ca dao to nờn mt th gii ngh thut riờng y sinh ng nhng cng rt i gn gi Qua ú tỏc gi khng nh th anh ó gõy c n tng mnh buc ngi c luụn phi chỳ ý thờm gúc hiu mi v cõu ca dao hoc phn li ca dao thỡ mi cú th hiu n tn cựng ý t ca nú c th Nguyn Duy ta nh gp mt th gii ca dao sinh ng php phng lm nờn ting n c huyn y sỏng to ca nh th [70; 32] Tỏc gi Li Nguyờn n bi vit Tỡm ging mi thớch hp vi ngi thi mỡnh, qua ging iu ca th nh trng ó nhn thy rng th Nguyn Duy cú ging bụng ln, bn ct, cú ting ci khỳc khớch gia dũng tr tỡnh nh l phỏ bt i cỏi v rng rng thng thit, c lao lờn v lm cng thng mt mi tõm lý cm th v sc ging mi thng thng, ngang ngnh v ng bng na [12; 205] Hong Nhun Cm thỡ cho rng ging iu th Nguyn Duy l ging iu li ru, va hp dn, va tinh quỏi húm hnh mt cỏi nhỡn tinh t nh khụng cú gỡ m li cú gỡ Tỡm hiu phong cỏch ngh thut th Nguyn Duy, Mai Th Nguyt nhn thy: t u, Nguyn Duy ó tỡm thy v la chn c hng i ỳng Th ụng gn bú v hng v ci ngun dõn gian, dõn tc, quờ hng, vi i sng dõn dó thụn quờ Qua vic tỡm hiu cỏc lp hỡnh tng thi gian, khụng gian, ngụn ng ging iu tỏc gi nhn nh: Phong cỏch ngh thut th Nguyn Duy chõn tht, thng thn n cay nghit m ht sc ụn hu v tỡnh t g gh, gai gúc m ht sc dung d m thm luụn trn tr ngh suy cho i nhng hỡnh nh c ỏo, qua ú nhỡn nhn thm nh cuc sng [47] Nghiờn cu v th lc bỏt Nguyn Duy, Nguyn Th Bớch Nga nhn nh: Lc bỏt Nguyn Duy mang m cht ca dao truyn thng song cng rt hin i Nguyn Duy dng ca dao, phỏt trin ca dao truyn thng mt cỏch sang to [44] Qua th lc bỏt Nguyn Duy tỏc gi cũn khng nh s bt dit v sc hp dn kỡ diu ca th th ny vi c gi núi chung v cỏc nh vn, nh phờ bỡnh núi riờng m Th Minh Uyờn vi li tip cn thi phỏp hc ó i sõu tỡm hiu Th gii ngh thut th Nguyn Duy Tỏc gi lun cho rng Nguyn Duy luụn trn tr tỡm tũi cú cỏch th hin mi Tuy nhiờn, xu hng tr v ngun ci dõn gian gi vai trũ ch o Th anh vỡ th m mang nhng nột c ỏo th hin nhng hỡnh tng v thiờn nhiờn v ngi Nm 2005 tỏc gi Bựi Th Bỏu cú cụng trỡnh nghiờn cu Th lc bỏt qua Nguyn Bớnh - T Hu - Nguyn Duy t lc bỏt Nguyn Duy dũng chy chung ca lc bỏt dõn tc, c bit s tip ni vi cỏc nh th i trc l Nguyn Bớnh v T Hu, tỏc gi cho rng: lc bỏt Nguyn Duy ó cng c thờm cho s cỏch tõn th lc bỏt v y cỏc yu t t, iu lờn mt mc cao hn Ngụn ng th Nguyn Duy gõy c n tng mnh bi nú c th hin nhiu gúc , mnh m, bi bm din t sỏt s phc ca i sng hin i S cỏch tõn tỏo bo ca Nguyn Duy ó mang li v ti mi, a ngha, bt ng cho ngụn ng dõn tc Trõn trng ti nng ca mt ngi luụn khỏt khao c dõng hin cho i, V Vn S bi Nguyn Duy ngi thng mn n tn cựng chõn tht ó nhn thy iu ỏng quý nht ca Nguyn Duy l anh vit v t nc, v nhõn dõn, v ng i, v ngi thõn v v chớnh mỡnh bng tm lũng thng mn n tn cựng chõn tht [55] Theo tỏc gi bi vit Nguyn Duy thng nm bt c cỏi mong manh nhng li vng chc cuc i ng thi tỏc gi khng nh s thnh cụng ca nh th th th lc bỏt ễng cho rng nh th Nguyn Duy l ngi kiờn trỡ lc bỏt mt cỏch cú hiu qu, khai thỏc ngun mch dõn gian, ca dao, ny ca dao ó m rng t th hoc thit lp t th mi dung np v ng hoỏ cht liu a dng tinh t ca i sng Vỡ vy m i vi Nguyn Duy th tay anh va ờm ỏi va ngang ngnh va quen thuc va bin hoỏ ca quy Lm th nh anh cú th xp vo bc ti tỡnh [55] Cựng vi tỏc gi k trờn, tỏc gi Chu Vn Sn ó vit Nguyn Duy thi s tho dõn õy cú th xem l bi vit tng i cụng phu v ton din v th Nguyn Duy Qua vic kho sỏt, ỏnh giỏ nh th nhiu gúc , kiu thi s, quan nim ngh thut, th gii nhõn vt, quan nim nhõn sinh, quan nim ngh thut T ú, Chu Vn Sn ó nhn thy: Nguyn Duy l mt thi s tho dõn va mc ỏo lớnh, va lm th, Nguyn Duy ó tỡm vo cỏi vụ danh mang v cỏi vụ giỏ, i vo cỏi lng im em v cỏi git mỡnh sõu thm tỡm cỏi p cỏi Kh Tỏc gi bi vit cng so sỏnh Nguyn Duy vi Nguyn Bớnh v cho rng c hai nh th ny u i t ngun dõn gian H l mt cp bi trựng Mt ng l gó chõn quờ tin chin, mt ng l gó chõn quờ i mi Tỏc gi gi th th lc bỏt l cõy n c xa nhng l th ca ụng b t tiờn bao i li v Nguyn Duy ó nht ly mang v ụm p, chn nuụi [56; 12] Nhỡn chung cỏc tỏc gi u ỏnh giỏ cao v th lc bỏt ca Nguyn Duy, ng thi th loi ny nh th ó khng nh c mt s phng din v ni dung v hỡnh thc Tuy nhiờn cũn ớt cụng trỡnh nghiờn cu di gúc thi phỏp th loi mt cỏch h thng, cụng phu v ton din Do ú, vi mong mun tỡm hiu sõu sc hn, y hn v th lc bỏt Nguyn Duy chỳng tụi chn ti: Th lc bỏt Nguyn Duy nhỡn t thi phỏp th loi cho lun ca mỡnh Mc ớch nghiờn cu Trờn c s thng kờ, phõn thớch cỏc tỏc phm th lc bỏt ca Nguyn Duy, ngi vit cú tham vng ch c nột c sc cng nh phm cht t tng - thm m ỏng quý sỏng tỏc ca nh th th loi ny Nhim v nghiờn cu tỡm hiu v nhng c sc th gii hỡnh tng th Nguyn Duy, lun cú nhim v: Nghiờn cu th lc bỏt Nguyn Duy t gúc thi phỏp th loi t ú lun tỡm hiu sõu hn v th gii ngh thut nht quỏn th lc bỏt ca ụng ng thi chỳng tụi cng thy c c im ngụn ng cng nh ging iu riờng ca nh th th loi th ny i tng v phm vi nghiờn cu 4.1 i tng Lun nghiờn cu th lc bỏt Nguyn Duy, t ú i n khng nh nột c sc, s cỏch tõn c ỏo ca nh th th loi th truyn thng ny 4.2 Phm vi Trong khuụn kh lun thc s, ngi vit ch gii hn nghiờn cu nhng tỏc phm th lc bỏt nhỡn t thi phỏp th loi Trong quỏ trỡnh tỡm hiu, 10 chỳng tụi da trờn 10 th ca tỏc gi Bờn cnh ú cú phõn tớch v so sỏnh vi mt s nh th khỏc nh: Nguyn Bớnh, ng c Bn, Xuõn Qunh Phng phỏp nghiờn cu 5.1 Phng phỏp cu trỳc - h thng Tỏc phm hc núi chung v th núi riờng l nhng cu trỳc phc khỏc vi ngụn ng t nhiờn, cỏc yu t cu trỳc ca tỏc phm u cú ý ngha riờng Nu tỏch nhng yu t y riờng r s khụng hiu c tỏc phm Phng phỏp cu trỳc h thng nhm phõn tớch h thng nhng quan h ca cỏc yu t to thnh chỡnh th ngh thut Thc t cho thy ch ngha cu trỳc vi t cỏch l mt phng phỏp gúp phn lm cho phng phỏp nghiờn cu hc cú hiu qu hn 5.2 Phng phỏp so sỏnh i chiu Phng phỏp ny nhm tỡm nhng nột c ỏo ca Nguyn Duy so vi cỏc nh th khỏc ng thi thy c nhng k tha v cỏch tõn th lc bỏt Nguyn Duy so vi th th truyn thng dõn tc 5.3 Tip cn theo hng thi phỏp hc Giỳp ta cụng c thõm nhp vo cu trỳc tỏc phm, ct cỏch t ca tỏc gi Bờn cnh ú vic s dng cỏc phng phỏp ny s lm cho lun cú tớnh khoa hc, h thng, t c hiu qu cao nht 5.4 Phng phỏp phõn tớch tỏc phm õy l phng phỏp cn thit giỳp chỳng tụi nhn din c im tng n v nh t ú cú th khỏi quỏt, tng hp, nh dng din mo chung v th lc bỏt Nguyn Duy Phng phỏp ny cũn c s dng soi rừ nhng nhn nh m ngi vit a quỏ trỡnh nghiờn cu Nhng úng gúp mi ca ti 128 2.3.6 Biu tng t 40 2.4 Biu tng ngi .43 2.4.1 Ngi ph n - mt biu tng v cuc sng lam l, tn to ca ngi nụng dõn sau ly tre lng 44 2.4.2 Ngi ph n - mt biu tng v lũng bao dung, c hi sinh v thiờn tớnh m 48 2.4.3 Ngi cha - mt biu tng cho nhng ngi lm li kip trõu cy 52 2.4.4 Ngi cha - mt biu tng v lũng lc quan, t ti 53 2.4.5 Biu tng bn tay 55 2.5 Biu tng húa th lc bỏt Nguyn Duy 59 2.5.1 Biu tng húa lng quờ nụng nghip th lc bỏt Nguyn Duy 61 2.5.2 Chic ỏo - biu tng húa ca ngi Vit 64 2.5.3 Biu tng mỏi tng 69 CHNG : T CHC NGễN NG TRONG TH LC BT NGUYN DUY 72 3.1 Lp t .72 3.1.1 i t 73 3.1.2 T lỏy 77 3.1.3 Tớnh t .82 3.2 Ng phỏp 84 3.3 Ngụn ng dõn gian kt hp vi ngụn ng bỏc hc 90 3.3.1 Ngụn ng dõn gian th lc bỏt Nguyn Duy 92 3.3.2 Ngụn ng mang tớnh cht bỏc hc 102 3.4 Ging iu th lc bỏt Nguyn Duy .106 3.4.1 Ging iu thit tha sõu lng, giu cht chiờm nghim 108 129 3.4.2 Ging iu li ru .111 3.4.3 Ging iu hi hc, tro lng 113 KT LUN 117 TI LIU THAM KHO 120 Túm tt LV M U Lớ chn ti Trong lch s hc Vit Nam, th th lc bỏt cú mt vai trũ c bit v cú sc sng mnh m õy l th th xut hin vo cui th k XV v cú nhiu thnh tu xut sc Cú th núi rng th lc bỏt khụng ch gn gi quen thuc m nú cũn n sõu vo tim thc, tõm hn cng nh li sng ngi Vit Nhiu nh khoa hc cho rng lc bỏt l mt úng gúp ca th ca Vit Nam i vi th ca th gii L mt cõy bỳt xut sc, Nguyn Duy bc vo lng th ó gúp phn to nờn din mo riờng cho th h th tr thi khỏng chin chng M Lm th nhiu th loi khỏc nhng bỳt lc ca thi s h Nguyn ny c bit di th loi th lc bỏt ễng ó to c mt du n riờng m li cho cõu th sỏu ni tỏm chỡm th gii ca th loi th ó quỏ quen thuc Cú th k nhng bi phờ bỡnh tiờu biu v mt tỏc phm, mt chựm hoc mt th ca ụng nh sau: Bỏo Vn ngh ngy 14/04/1973 cú ng bi vit ca Hoi Thanh c mt s bi th ca Nguyn Duy Giỏo s Lờ Trớ Vin ó tỡm thy s c ỏo, tinh t ca Nguyn Duy qua tỏc phm Tre Vit Nam Trong ph lc II ca th M v em (xut bn nm 1987) Nguyn Quang Sỏng ó lớ gii sc hp dn ca th núi riờng v s c ỏo ca hn th Nguyn Duy núi chung Trong Tiu lun phờ bỡnh Cỏnh bm v oỏ hng dng ca Vng Trớ Nhn, Nguyn Duy c nhc n vi th V (Xut bn nm 1994) Bờn cnh nhng bi vit trờn l mt s bi vit v cụng trỡnh nghiờn cu v s nghip th Nguyn Duy: Tỏc gi Phm Thu Yn vi bi vit Ca dao vng v ó chỳ ý n vic to cỏc t mi ca dao th lc bỏt ca Nguyn Duy Tỏc gi Li Nguyờn n cú bi vit Tỡm ging mi thớch hp vi ngi thi mỡnh, 130 Mai Th Nguyt vi ti Tỡm hiu phong cỏch ngh thut th Nguyn Duyó nhn th ụng gn bú v hng v ci ngun dõn gian, dõn tc, quờ hng, vi i sng dõn dó thụn quờ Nm2000, Nguyn Th Bớch Nga chn ti: Th lc bỏt Nguyn Duy m Th Minh Uyờn vi li tip cn thi phỏp hc thỡ i sõu tỡm hiu Th gii ngh thut th Nguyn Duy Nm 2005, tỏc gi Bựi Th Bỏu cú cụng trỡnh nghiờn cu Th lc bỏt qua Nguyn Bớnh T Hu - Nguyn Duy Trõn trng ti nng ca mt ngi luụn khỏt khao c dõng hin cho i, V Vn S cú bi vit Nguyn Duy ngi thng mn n tn cựng chõn tht Cựng vi tỏc gi k trờn, tỏc gi Chu Vn Sn ó vit Nguyn Duy thi s tho dõn õy cú th xem l bi vit tng i cụng phu v ton din v th Nguyn Duy Vi mong mun tỡm hiu sõu sc hn, y hn v th lc bỏt Nguyn Duy chỳng tụi chn ti: Th lc bỏt Nguyn Duy nhỡn t thi phỏp th loi cho lun ca mỡnh Mc ớch nghiờn cu Trờn c s thng kờ, phõn thớch cỏc tỏc phm th lc bỏt ca Nguyn Duy, ngi vit cú tham vng ch c nột c sc cng nh phm cht t tng - thm m ỏng quý sỏng tỏc ca nh th th loi ny Nhim v nghiờn cu Nghiờn cu th lc bỏt Nguyn Duy t gúc thi phỏp th loi t ú lun tỡm hiu sõu hn v th gii ngh thut nht quỏn th lc bỏt ca ụng ng thi chỳng tụi cng thy c c im ngụn ng cng nh ging iu riờng ca nh th th loi th ny i tng v phm vi nghiờn cu 4.1 i tng Lun nghiờn cu th lc bỏt Nguyn Duy, t ú i n khng nh nột c sc, s cỏch tõn c ỏo ca nh th th loi th truyn thng ny 4.2 Phm vi Trong khuụn kh lun thc s, ngi vit ch gii hn nghiờn cu nhng tỏc phm th lc bỏt nhỡn t thi phỏp th loi Bờn cnh ú cú phõn tớch v so sỏnh vi mt s nh th khỏc nh: Nguyn Bớnh, ng c Bn, Xuõn Qunh Phng phỏp nghiờn cu 5.1 Phng phỏp cu trỳc - h thng 5.2 Phng phỏp so sỏnh i chiu 5.3 Tip cn theo hng thi phỏp hc 5.4 Phng phỏp phõn tớch tỏc phm Nhng úng gúp mi ca ti Phõn tớch, lớ gii thi phỏp ngh thut th lc bỏt Nguyn Duy 131 NI DUNG CHNG 1: NGUYN DUY NH MT HIN TNG LC BT CA TH CA VIT NAM HIN I 1.1 Th th lc bỏt v s phỏt trin ca nú lch s 1.1.1 Khỏi nim th th Theo T in thut ng hc thỡ lc bỏt l: Mt th th cỏch lut m cỏc th thc c trung th hin mt kh gm hai dũng vi s ting c nh dũng sỏu ting (cõu lc) v dũng tỏm ting (cõu bỏt) Theo T in Ting Vit lc bỏt l Th vn mi cp gm mt cõu sỏu ting v mt cõu tỏm ting, liờn tip Nhỡn chung, nhng khỏi nim v th lc bỏt trờn õy ó phn no giỳp chỳng ta cú cỏi nhỡn ton din hn v th th lc bỏt t ú gúp phn nhn din v th lc bỏt mt cỏch sõu sc v rừ rng hn 1.1.2 Lc bỏt dõn gian L th th c hỡnh thnh v phỏt trin ca dao dõn ca ú l nhng bi hỏt ru con, nhng li ngõm vnh, nhng cõu hũ iu lý quen thuc mang m du n tõm t, tỡnh cm ca ngi bỡnh dõn lc bỏt dõn gian hu ht l nhp chn Th th ny ó gúp phn khụng nh vo vic lm phong phỳ thờm cho nn hc dõn gian.Trong giai on ny th lc bỏt cũn tỡnh trng cha thc s hon chnh hỡnh hi cha c th, cũn t v cú ụi chỳt lng lo 1.1.3 Lc bỏt th trung i K tha truyn th lc bỏt ca th k XVIII, n gia th k XIX hng lot truyn th lc bỏt nh : Truyn Thch Sanh, Phm Cụng Cỳc Hoa c vit vi quy mụ ln, vi nhng quy nh kht khe v niờm lut, v v nhp iu c bit n tỏc phm Truyn Kiu ca Nguyn Du v Truyn Lc Võn Tiờn ca Nguyn ỡnh Chiu ó cú s thay i cỏch ngt nhp, gieo vn.Cú th núi ch n Truyn Kiu, th th bỏt mi t ti hỡnh thc mu mc c in Nguyn Du ó cú cụng ỏnh du son cho s hon chnh ca th th lc bỏt Vit Nam 1.1.4 Lc bỏt thi th Mi (1932-1945) Trong th Mi (1932-1945) th th lc bỏt ó cú nhiu cỏch tõn a dng c v ni dung biu t v hỡnh thc th hin Th lc bỏt chuyn dn sang trung vo kh nng chớnh ca mt th th ca : chc nng tr tỡnh u thi th Mi ni bt phi k ti ú l cp Tn v Nam Trn Tun Khi Gia thi th Mi l cp Nguyn Bớnh v Huy Cn i din cho hai phong cỏch dõn gian v c in 1.1.5 Lc bỏt hin i giai an ny cú th k ti nhng cõy bỳt tiờu biu nh : Bựi Giỏng, Nguyn Duy, ng c Bn, Phm Thiờn Th H l nhng cõy bỳt li nhiu du n trờn n Thc t ó chng minh, sau s vang vng ca th lc bỏt Huy Cn ớt cú c thnh cụng nh Nguyn Duy 132 Cú th núi cng v sau lc bỏt cng hin i, ti tr hn so vi thi kỡ u ú l bng chng th hin s trng tn ca th th dõn tc ny 1.2 S xut hin ca Nguyn Duy 1.2.1 Mt vi nột v quỏ trỡnh sỏng tỏc ca Nguyn Duy 1.2.1.1 Giai on trc t nc thng nht Trong hai nm u k t 1969, Nguyn Duy ó sỏng tỏc bi th lc bỏt u tiờn, sau ny c a vo trng ph thụng v c nhiu th h hc trũ thuc lũng ú l bi lc bỏt ni ting Tre Vit Nam Nm 1973 Nguyn Duy ot gii nht cuc thi th trờn Bỏo Vn Ngh vi chựm th ba bi: Hi m rm, Tre Vit Nam, Bu tri vuụng Cỏt trng õy l s kin cú ý ngha c bit quan trng nú th ti nng v v trớ xng ỏng ca th Nguyn Duy nn th ca chng M Nhỡn chung giai on ny th Nguyn Duy ó t c mt s thnh tu ỏng k Cú th xem õy l bc u y thun li lm nn múng vng chc cho nhng giai on sỏng tỏc sau ny 1.2.1.2 Giai on sau t nc thng nht Sau th u, th th hai - Tp nh trng - c Nguyn Duy cho xut bn nm 1984 Do ti c m rng nờn th Nguyn Duy giai on ny mang tớnh thi s rừ nột.Tuy nhiờn tm khỏi quỏt ca th Nguyn Duy giai on ny cha thc s rng ln so vi hin thc iu ny ớt nhiu ó c Nguyn Duy khc phc nhng giai on sỏng tỏc sau ny ca ụng 1.2.1.3 Giai on t 1986 n Giai on ny Nguyn Duy xut bn ti th (cựng nhiu tỏc phm thuc cỏc th loi khỏc) Mt s bi th m tỏc gi sỏng tỏc t trc ú ti thi gian ny mi c cụng b nh bi: ỏnh thc tim lc Th Nguyn Duy lỳc ny cú nhiu gõy c chỳ ý v li nhiu n tng tt vi c gi nh tp: M v em (1987), ói cỏt tỡm vng (1984), Bi (1997), V (1994), V i (1995), Sỏu v Tỏm (1994) Cú th núi, th Nguyn Duy n giai on ny ó nh hỡnh c phong cỏch riờng Nm 1997 ụng tuyờn b gỏc bỳt chiờm nghim li bn thõn ri trung vo lm lch th, in th trờn cỏc cht liu: tranh, tre, la, lỏ v thm c bao ti Nm 2007, ụng c tng gii thng Nh nc v Vn hc Ngh thut - mt gii thng cao quớ dnh cho nhng ngh s ti nng v chõn chớnh 1.2.2 n vi lc bỏt nh mt s la chn th loi Trong sut hnh trỡnh sỏng to th ca mỡnh, ó cú lỳc Nguyn Duy trn tr tỡm tũi v sỏng to kiu theo nhng xu hng mụ- Dộc, tõn kỡ nhng rt cuc nhng cõu th t hiu qu thm m mnh nht, Nguyn Duy nht li chớnh l nhng cõu th mang hng v ca giú ni hng ng - th lc bỏt L mt th th rt c nhng qua ngũi bỳt ti hoa ca Nguyn Duy ngi c khụng bt ng trc nhng cõu lc bỏt bin hoỏ khụn lng Núi nh ụng thỡ tụi chn lc bỏt vỡ ú l cỏi ging ca mỡnh Gii phờ bỡnh ỏnh giỏ, Nguyn Duy l ngi ó cú cụng gúp phn lm mi th th truyn thng 133 CHNG : H THNG BIU TNG TRONG TH LC BT CA NGUYN DUY 2.1 Mt s quan nim v biu tng T in Ting Vit ó a khỏi nim chung v biu tng nh sau: 1: Hỡnh nh tng trng, 2: Hỡnh thc ca nhn thc cao hn cm giỏc, cho ta hỡnh nh ca s vt cũn gi li u úc sau tỏc ng ca s vt vo giỏc quan ó chm dt Trong T in thut ng hc (Lờ Bỏ Hỏn - Trn ỡnh S - Nguyn Khc Phi (ng ch biờn)) quan nim: ngha rng biu tng l c trng phn ỏnh cuc sng bng hỡnh tng ca hc ngh thut Theo ngha hp, biu tng l mt phng thc chuyn ngha ca li núi hoc mt loi hỡnh tng ngh thut c bit cú kh nng truyn cm ln, va khỏi quỏt c bn cht ca mt hin tng no y, va th hin mt quan nim, mt t tng hay mt trit lý sõu xa v ngi v cuc i Loi biu tng l hỡnh tng ngh thut th hin trung nguyờn tc phn ỏnh hin thc tớnh quan nim, thụng qua cỏc mụ hỡnh i sng ca hc ngh thut T ú, cho ta mt cỏch hiu chung nht v biu tng ú l hỡnh nh mang tớnh cht khỏi quỏt cao v bn cht ca mt hin tng Do ú nú cú ý ngha ln lao i vi nhng sỏng tỏc ca ngi ngh s H phi luụn trn tr tỡm tũi v sỏng to xõy dng c nhng biu tng c ỏo Nh vy, nu nhỡn t gúc hc khỏi nim biu tng cng c xem xột nhiu khớa cnh nhng ch yu giỏ tr khỏi quỏt, tng trng Vỡ th cú th gi l biu tng hoc tng trng T in biu tng húa th gii thỡ khỏi nim biu tng c dựng vi nhng bin i ỏng k v ý ngha v c chỳ ý vi ý ngha tng trng Ranh gii gia cỏc hnh nh tng trng vi tt c cỏc li din t bng hỡnh nh khỏc (nh vt hin, loi suy, biu hin, n d) c phõn bit rch rũi Cỏc nh húa hc ó ch mt s c trng c bn ca biu tng, phõn bit nú vi du hiu Nh vy, nu nhỡn t gúc hoỏ, khỏi nim biu tng c xỏc nh vi nhiu tng ngha Ngoi ý ngha miờu t hỡnh nh cm tớnh vt cht ca hin thc khỏch quan v ý ngha tng trng khỏi quỏt nú cũn biu hin chiu sõu cm xỳc, mang tớnh dõn tc v thi i Cỏc nh nghiờn cu lớ lun hc ca i hc S phm H Ni a quan nim Biu tng l hỡnh tng t ng cú tớnh cht tnh ti, c nh, thng xuyờn nh l cỏc kớ hiu cho mt hin tng i sng Theo Nguyn Xuõn Kớnh: Biu tng l hỡnh nh cm tớnh v hin thc khỏch quan, th hin quan nim thm m, t tng ca tng nhúm tỏc gi (cú ca riờng mt tỏc gi), tng thi i, tng dõn tc v tng khu vc c trỳ 134 T vic xem xột biu tng nhiu gúc chỳng tụi a cỏch hiu ca mỡnh v biu tng nh sau: biu tng khụng ch l mt phng tin to hỡnh v biu t hu hiu m cũn l mt phng tin t to nhiu tng ý ngha Vỡ vy m nú tr thnh mt hỡnh thc t ngh thut c dựng c a vic xõy dng hỡnh tng hc 2.2 Biu tng th lc bỏt ca Nguyn Duy 2.3 Biu tng thiờn nhiờn 2.3.1 Biu tng cõy tre th lc bỏt ca Nguyn Duy 2.3.1.1 Cõy tre - biu tng s on kt, tng thõn tng ỏi v c hi sinh ca ngi Vit Nam Trong tt c cỏc loi cõy, tre l loi nht c ngi gi kốm vi t ly (mt t ch s nhiu) Cú l ớt cú dõn tc no m lch s li tri qua nhiu bin c thng trm nh dõn tc Vit Nam Song cng chớnh nhng khonh khc ngn cõn treo si túc y sc mnh on kt li cng c khng nh ri chỳng ta ln lt chin thng bao k thự d Khụng ch on kt, ngi Vit Nam cũn giu c hi sinh iu ny c Nguyn Duy th hin thụng qua hỡnh nh biu tng cõy tre ú cng l hỡnh nh ca bit bao th h cha ụng Vit Nam sut i hi sinh cho hnh tng lai ca th h sau 2.3.1.2 Cõy tre - biu tng v s cn cự, chu thng chu khú, lc quan yờu i ca ngi Vit Nam Cõy tre khụng ch l hin thõn ca tỡnh yờu thng, ựm bc ca ngi Vit Nam m ta cũn thy hin hu c tớnh ngn i ca dõn tc: s cn cự, chu khú, dự khú khn tim tng s lc quan yờu cuc sng mónh lit S siờng nng, cn cự chớnh l phm cht ca ngi Vit Nam Dự cú phi i mt vi khú khn th thỏch thỡ vt lờn trờn tt c s sng tng phỳt tng gi c nõng niu, bi p cựng vi s lc quan 2.3.1.3 Tre - biu tng ca s hiờn ngang bt khut ca ngi v s trng tn ca lch s t Vit mt t nc nhit i vi cỏi rột ngt ca ụng v cỏi nng gt ca hố tre cũn l biu tng ca s hiờn ngang n thn kỡ Qua hỡnh nh cõy tre ngi c nhn v p bt khut ca cng ng lng quờ mỡnh Tre Vit Nam cng cú th hiu ú l ngi Vit Nam Cú th núi rng ngi Vit Nam s mói cũn mu xanh bt dit y sõu sc 2.3.2 Biu tng c di 2.3.2.1 C - Biu tng v sc sng bt dit Bng nhng suy cm chiờm nghim ca nh th ta thy c mt bn lnh, ngha khớ cõy c tng nh yu mm Trong th Nguyn Duy c c t t th ng ca s sng ca khỏt vng c cng hin cho i S sng ni tip s sng vt lờn qui lut sinh t ca to hoỏ Nguyn Duy ó thc s thnh cụng i vo cỏi vụ danh tỡm cỏi vụ giỏ 2.3.2.2 C - Biu tng hin hu ca quan nim kip ngi trn gian Qua biu tng c Nguyn Duy ó a mt quan nim nhõn sinh sõu sc: mi ngi dự l siờu nhõn i na thỡ sng trờn trn gian cng u khut búng c m thụi Phi 135 chng ngi cng ch l mt th c di vụ nhng loi c khỏc, nh mong manh nhng bờn l mt sc mnh tim tng, l sc sng dai, bn b 2.3.3 Biu tng giú 2.3.3.1 Giú - s hoỏ thõn ca ni nh Trong th lc bỏt Nguyn Duy giú l mt nhng i tng c nhõn hoỏ th hin ni lũng khú bc l ca tỡnh yờu Cú ch l mt n ci ca cụ gỏi phỳt gp g thoỏng qua nhng ging mc c ni nh da dit khụn nguụi Giú cú lỳc l mt th õm c bit, l ting lũng ca hu phng vi tin tuyn trờn nhng bc hnh quõn Giú cũn hoỏ thõn vo ngi núi h tõm trng xn xang ca tỡnh yờu Ly mt khỏi nim tru tng giú gi gm mt khỏi nim tru tng ni nh song ta thy c c mt th gii tõm hn y nhng bin thỏi tinh t 2.3.3.2.Giú - biu tng v s bt n Khụng ch cú th giú bõng qu y mu sc lóng mn ca tỡnh yờu giú th lc bỏt Nguyn Duy cũn l biu tng cho s hay thay i, bt thng ca tõm tớnh ngi Nguyn Duy cm nhn giú bng cỏc giỏc quan cú th thy giú t nhiu chiu, nhiu gúc Núi ti giú l núi ti bn cht ca giú Giú khụng ch ng m cũn l s ng mc cao nht 2.3.4 Biu tng cũ 2.3.4.1 Con cũ - biu tng cho nhng giỏ tr tinh thn Cỏnh cũ l biu tng cho s thu chung bt chp bóo dụng, l nhp cu ni lin hu phng vi tin tuyn, l sc mnh tinh thn tip thờm nhit huyt cho mi bc hnh quõn ng thi qua biu tng ny Nguyn Duy ó th hin mt quan nim ca mỡnh ú l nhng gỡ thuc v truyn thng, thuc v hoỏ s mói mói c lu du lõu m khụng c, xa m luụn cú sc lan to, thm thớa mi iu hn dõn tc Trit lý y tr thnh nguyờn tc ng x ca mi ngi cng ng ngi vit 2.3.4.2 Con cũ - biu tng cho nhng i thay ca nhng giỏ tr truyn thng S cú mt ca cũ dng nh hon ton lc lừng trc hng lot nhng s i thay Thong õu ú l mt cm giỏc nm np lo s trc nhng gỡ c coi l i mi v hin i hn ca cuc sng hụm ó ang v s phỏ v i nhng gỡ gin d, bỡnh yờn ca lng quờ Cú th núi rng th gii nhng vt th Nguyn Duy luụn mang mt ni day dt, tr trn v li i, cỏch sng ca dõn tc 2.3.5 Biu tng trng 2.3.5.1 Trng - biu tng ca tỡnh yờu ngi lớnh, ca nim tin vo s gn bú thu chung Sau nhng ngy di hnh quõn y mt mi hay sau nhng trn ỏnh l nhng phỳt giõy tm yờn bỡnh ngi lớnh thy lũng mỡnh lng li Trng xoa du i ni nh nh ang cn co tõm hn h V p ca trng lm lc tõm hn ngi, tip thờm nim tin v s can m ngi i mt v vt lờn nhng s hói trc hin thc 2.3.5.2 Trng - biu tng cho nhng ni nim 136 Trng th lc bỏt Nguyn Duy cú lỳc hin hu nh mt nhõn vt, mt thc th tõm trng nhõn vt by t ni nim ca ngi Cú ú l ni bun au, cú lỳc tr thnh biu tng cho s cụ n, l loi, l hin thõn ca mt ni nh da dit - cn bnh ngn i ca nhng ngi ang yờu 2.3.6 Biu tng t 2.3.6.1 t - biu tng cho s hi sinh kỡ diu ca cuc sng Vt lờn s tn phỏ ca bom n quõn thự, t lng l p ụm s sng t nh ngi nộn au thng bin thnh sc mnh chng li s hu dit ca chin tranh t tr thnh ni p bao m c ca ngi v cuc sng, bự p nhng au thng mt mỏt cho ngi hu chin 2.3.6.2 t - biu tng v mt cuc sng tt p t to cho ngi cuc sng tt p bom n lng xung Nhng mỏi ngúi, nh tng mc lờn t t qua sc lao ng ca ngi Nguyn Duy nhỡn thy giỏ tr y thi hin ti S hin hu ca t gn cht vi s i mi, i lờn dng xõy mt cuc sng m no 2.4 Biu tng ngi 2.4.1 Ngi ph n - biu tng v cuc sng lam l, tn to ca ngi nụng dõn sau ly tre lng Kớ c tui th ca Nguyn Duy y p hoi nim v ngi m m nguyờn mu l b ngoi ú l ngi m nghốo, ni ng quờ, rm r vi nún mờ, vỏy nhum bựn ỏo nhum nõu bn Vi nguyn Duy- mt ngi y lũng mn cm, s v cú cỏi ớch rt c th l v vi v tỡm s m ỏp bỡnh yờn gia vụ lnh giỏ, bóo giụng ca cuc sng Ni lo gỏnh nng cuc sng ố nng lờn ụi vai gy ca v nh th ch cú th n ỏp li bng s trõn trng, lũng bit n v tỡnh ngha ngt nng ca mt ngi chng y lũng thnh kớnh tri õn 2.4.2 Ngi ph n - biu tng v lũng bao dung, c hi sinh v thiờn tớnh m Nguyn Duy nhn v day dt hn bao gi ht s lam l nhc nhn ca b, ca m v thm thớa hn s vt v ca ngi v nhng thỏng nm bóo giụng sang sụng l Nhng gỡ tt p nht cuc i ny m u ginh tng cho Hỡnh tng ngi m cũn c hin lờn nh mt chic cu ni tỡnh quõn dõn mỏu la v bom n quõn thự M chớnh l ni hin hu trn ca lũng bao dung v s hi sinh cao c Vi ụng ngi v cú c hỡnh búng ca m v ca b luụn bao dung ch che cho ụng Ngay c ch tong teo vi nhng tai ng ca k nng lũng vi nghip chng thỡ cừi em l chn bỡnh yờn nht 2.4.3 Ngi cha - biu tng cho nhng ngi lm li kip trõu cy Ch vi nhng nột phỏc s lc nhng hỡnh nh ngi cha hin lờn khụng ch l mt ngoi hỡnh y ti nghip lng trn, bng nhn lộp kp, m qua ú ta cũn thy c s vt v, lao nhc ca c mt s phn man mỏc kip trõu cy Dng nh m hụi, mỏu v nc mt khụng i ly cuc sng tt p hn bi cỏi nghốo ging nh mt nh mnh 137 2.4.4 Ngi cha - biu tng cho lũng lc quan, t ti Vi Nguyn duy, cha chớnh l ch da vng chc, l ngun ng viờn an i sut cuc i ngi cha hin lờn y v i bi cỏi ci vụ vi, gn gi, nhõn t T ngi tng chng nh quờ y, nhng bi hc nhõn sinh v cuc i ó c truyn li cho Dỏng v hin trit cựng hnh phỳc bỡnh d khin ni nh v cha ca ngi tr nờn cn co, da dit 2.4.5 Biu tng bn tay 2.4.5.1 Bn tay - biu tng ca nhng khỏt khao yờu ng sỏng Cú th núi rng, tỡnh yờu luụn cú mt sc hỳt kỡ diu v bn tay l ni ngi ta d dng tr nờn gn gi nht Thay cho mi ngụn ng, ụi mt cỏi cm tay cng cha ch bao ni nim thm kớn m nhng k si tỡnh khụng d gỡ th l c 2.4.5.2 Bn tay - biu tng ca sc mnh chin u v nim tin chin thng ca ngi lớnh Vi nhng ngi lớnh cỏnh tay l chic gi ờm ỏi i vo gic ng Vi ngi lớnh cỏnh tay l b sỳng h chin u v ờm v b sỳng ban ngy y tr thnh chic gi a h vo gic ng S i lp gia mt bờn l s hy dit (b sỳng) mt bờn l bỡnh (gi ờm) to nờn mt d õm c bit lũng ngi 2.5 Biu tng húa th lc bỏt Nguyn Duy 2.5.1 Biu tng húa lng quờ nụng nghip th lc bỏt Nguyn Duy Trong th lc bỏt Nguyn Duy hin lờn rừ rng nhng: cõy a, bn nc, ũ, cỏi cuc, cỏi cy, cng rm, cõy tre, cõy ngụ, Tt c nhng k nim tui th, tt c cht liu lng quờ nghốo x Thanh c ụng t vo nhng v trớ rt trang trng th khin chỳng tr nờn sinh ng in hỡnh, lm nờn chớnh thn thỏi v v mn m cú duyờn cho th ca ụng Búng dỏng lng quờ nụng nghip c truyn hin rừ nhng cnh vt gn bú hi hũa vi s chuyn ng ca bn mựa, gn lin vi np sng sinh hot thụn dó sau ly tre lng.Th lc bỏt Nguyn Duy m c nhng biu tng v húa lng quờ nụng nghip Vit Nam cng chớnh l mt ting vng tri õn ca tõm hn thi nhõn v lng 2.5.2 Chic ỏo - biu tng húa ca ngi Vit Trong th lc bỏt Nguyn Duy, chic ỏo c nhc n nhiu ln cựng vi hỡnh nh ca ngi gỏi, ngi m, ngi v õy l mt hỡnh nh gi nhiu xỳc cm v n tng vi c gi, ng thi th lc bỏt ca ụng, chic ỏo tr thnh mt biu tng húa ca ngi Vit Nam 2.5.2.1 Chic ỏo - biu tng cho v p tõm hn tinh khit ca ngi gỏi Nguyn Duy nhc nhiu ti hỡnh nh chic ỏo, m c th hn l ỏo em th lc bỏt ca mỡnh Nú nh mt minh chng thi gian trc s thay i ca ngi gỏi Mt iu d nhn thy l Nguyn Duy rt hay núi v ỏo trng Phi chng mu trng ca chic ỏo em mc cng l v p trng trong, khit ca tõm hn ú mi l nột p ỏng quớ, ỏng trõn trng 2.5.2.2 Chic ỏo- biu tng cho tỡnh yờu ụi la 138 Chic ỏo khụng ch l biu tng cho v p ca ngi gỏi vỡ nú l vt li n tng sõu m vi ngi ang yờu m cũn l nhõn chng cho tỡnh yờu diu kỡ Cú nú cũn l duyờn c nhng ngi dng nc ló thờm gn hn Nguyn Duy ó tht khộo lộo ụng thi hn vo chic ỏo, bin nú thoỏt chc nng thụng thng tr nờn sinh ng, n cha tỡnh cm, ni nh v nim khỏt khao tỡnh yờu mónh lit Bờn cnh hỡnh nh ỏo trng c nhc nhiu th lc bỏt Nguyn Duy thỡ ỏo tớm, ỏo nhum nõu, ỏo cng c nhc ti gn lin vi nhng k nim sõu sc c bit phi k ti l chic ỏo nhum nõu bn gn lin vi hỡnh nh ngi m gi nhiu n tng v s to tn, lam l ca ngi dõn chn thụn quờ 2.5.3 Biu tng mỏi tng 2.5.3.1 Mỏi tng - Bu tri vuụng- biu tng v mt th gii m nng tỡnh ngha Ging nh mt s thỏch thc, mỏi tng hin lờn l dóy thu nh ca mt bu tri yờn bỡnh dự nh nhn n s nhng cng tõm hn ngi lớnh lng li vi nhng tõm t Mỏi tng thc s tr thnh nim t ho ca ngi lớnh trn nhng nm xa nh Di mu xanhca bu tri vuụng y ghi du bit bao k nim, bao tõm t ngi ri h cú thờm sc mnh v nim tin vo s chin thng trc quõn thự 2.5.3.2 Mỏi tng hin hu nh mt nhõn chng ca cuc chin Song hnh cựng nhng ngi lớnh chớnh l mỏi tng - bu tri vuụng - nh m trũn õn tỡnh Vi h mỏi tng khụng cũn l mt th vt dng thụng thng m nú cũn mang hỡnh nh ca quờ hng hai quờ xa, cao hn na l sụng di, nỳi rng H tỡm thy hỡnh nh quờ hng t nc nhng mỏi tng t ho hn v dõn tc, v ngun ci CHNG : T CHC NGễN NG TRONG TH LC BT NGUYN DUY 3.1 Lp t 3.1.1 i t Nguyn Duy ó s dng vi mt dy c nhng i t, cp i t ph bin cuc sng hng ngy nh: ta, anh, em, ú, õy, õu, hay nhng cp i t kiu: ngi dng - ta; lin anh - lin em; anh - em; em - Th lc bỏt Nguyn Duy núi riờng s dng nhiu yu t li núi m d thy nht chớnh l nhng i t nhõn xng ngụi th nht, th hai i t c s dng vi tn s xut hin nhiu nht, dựng cho c i tng c th v phim ch Bờn cnh cỏc i t xng hụ, th lc bỏt Nguyn Duy cũn xut hin nhiu loi i t ch nh, c th l cỏc i t thuc nhúm i t xỏc ch, ch thi gian (bõy gi, by gi, ngy xa, bui y,), tr khụng gian (õy, v õy, bờn ny, bờn kia, õu,) 3.1.2 T lỏy 139 Hỡnh thc lỏy th lc bỏt Nguyn Duy rt a dng gm cú lỏy ụi, lỏy ba, lỏy t, lỏy tỏch t Trong lp t lỏy Nguyn Duy s dng cú mt phn l nhng t mang sc thỏi trung hũa v phng din sỏng to nhng ụng ó em ti cm giỏc bt ng v thỳ v cho ngi c nh kh nng to nhng kt hp t lỏy l tai v mang tớnh lõm thi nh: ngc ngoi thựng thỡnh, nga nga nga ngỏy, nng nng, huy, nh nh nh, hn hũn hon, thựi lựi Trong th lc bỏt Nguyn Duy, t lỏy c s dng cựng vi bin phỏp nhõn húa , s dng nhiu t lỏy cựng mt cõu th, cú nhng cõu th liờn tip s dng t lỏy vi mt dy c Vic s dng t lỏy th gúp phn lm nờn tớnh nhc rt hiu qu 3.1.3 Tớnh t Kho sỏt cỏc sỏng tỏc th lc bỏt Nguyn Duy, chỳng tụi nhn thy ụng ó s dng mt lng ln nhng tớnh t ch trng thỏi, tớnh cht ca s vt, ú thng gp nht l nhng tớnh t ch s nhp nhũa, bt n, nhng t ch mc mnh v rt mi m Cú th k mt s tớnh t thng gp th ụng nh: rn rn, nga nga nga ngỏy, hn hn, thp tha thp thoỏng, trng xúa, trng phau, veo, vũng vốo, nhu, xỏm, hoe hoe, long lanh, tan tỏc, tớnh t loe ngoe, ngang phố, cong queo, loang tong, t ti, vờnh tri, huy, c s dng ph bin hn c l nhng tớnh t ch mu sc Nhng tớnh t thuc loi ny khụng ch c th húa nhng c im ca thiờn nhiờn m cũn gúp phn nhn mnh nhng trng thỏi, xỳc cm ca ngi 3.2 Ng phỏp u tiờn phi k ti l vic chm cõu gia dũng th ca Nguyn Duy to giỏ tr thm m cho hỡnh tng iu ny s cú nh hng ti v trớ ch ng v v ng cõu th Trng hp khỏc cng rt c bit Nguyn Duy tỏch t quan h lm mt cõu riờng lm ni rừ tõm trng suy t ca ch th: Ngi chui l Hon Mụn /Giú lun toỏt l cn khụn Giỏ m(Pari ) Vi s can thip ca cỏc loi du chm cõu, khuụn mu th lc bỏt ca Nguyn Duy ụi b phỏ v Hin tng vt dũng c xut hin nhiu ng thi cõu th cú s ngng ngh kộo di bi s cú mt ca cỏc du chm lng Mụ hỡnh trt t thụng thng ca cõu l: Ch - V - Tõn c thay i linh hot Trong th lc bỏt Nguyn Duy, kiu cõu mang tớnh cht cõn i c s dng nhiu ln trỏnh tớnh nụm na, t nht ca ca dao ng thi em n cho cõu th v sỳc tớch cht ch 3.3 Ngụn ng dõn gian kt hp vi ngụn ng bỏc hc 3.3.1 Ngụn ng dõn gian th lc bỏt Nguyn Duy Trong th lc bỏt Nguyn Duy, nhng kh nng sn cú ca ngụn ng dõn gian nh tc ng, thnh ng, khu ng, hụ ng c tn dng trit nờn th ụng khụng cũn v cu k nhng bin phỏp t chng a li Nguyn Duy dựng ca dao lm t cho nhng bi th ca mỡnh ng thi tn dng rt thnh cụng cht liu ni dung cng nh ngụn t ca ca dao chnh trang cho nhng cõu th lc bỏt Bờn cnh ú l vic nh th s dng phộp ca dao rt nhun nhuyn, linh hot v bin phỏp phn ca dao th 3.3.2 Ngụn ng mang tớnh cht bỏc hc 140 Nu ngụn ng dõn gian khin th ụng d c, d nh, iu uyn chuyn, du dng, hp vi tng lp bỡnh dõn thỡ ngụn ng bỏc hc c s dng kt hp ó to cho th lc bỏt ca ụng s tinh t, chiu sõu v ngha thụng qua s liờn tng, suy lun ca ngi c Nhng trit lớ sõu sc v ngi, v cuc i c th hin bng nhng ngụn t va rt i va mang tớnh trau chut ca mt t ó t ti chớn 3.4 Ging iu th lc bỏt Nguyn Duy 3.4.1 Ging iu thit tha sõu lng, giu cht chiờm nghim Th Nguyn Duy vit v tt c nhng gỡ quen thuc, thm ta bt gp rt nhiu ca dao nh : Tre Vit Nam, n bu, nhng ngi thõn (Ngi bun nh m ta xa, V m); nhng ngi lao ng (Hi m rm, Bỏt nc ngụ ca b m Vit Cam L); hỡnh nh lng quờ nụng thụn (V lng, V ng, Xung y) thm vit v cuc sng v chin u ca ngi lớnh rng Trng Sn bom n ỏc lit (Bu tri vuụng, Li ru ng i) thỡ ta thy ging th nhp nhng, tha thit Ging iu tr tỡnh sõu lng, tha thit ca nh th th hin rt rừ nhng bi th vit v nhng ngi thõn c bit l ngi m v ngi v Cú th núi tỡnh cm thiờng liờng ca Nguyn Duy dnh cho nhng ngi thõn ó c th hin rt sõu sc dũng cm xỳc ngt ngo, m thm 3.4.2 Ging iu li ru Trong th lc bỏt Nguyn Duy li ru thiờn v giói by tõm s v phn ỏnh hin thc Li ru y c th hin nhng cung bc tỡnh cm khỏc nhau: b ru chỏu, m ru con, ng i ru nhauCú li ru c ct lờn ni quỏ kh vi hin ti, nhng k nim tui th ngt ngo c hin v Ging iu li ru khụng xut hin sut cỏc th ca Nguyn Duy song nú l mt nhng yu t gúp phn to nờn s c sc th gii ngh thut ca ụng 3.4.3 Ging iu hi hc, tro lng Trc cuc sng bn b v s bin ng ca xó hi, ngi cú khụng tin tng bn thõn mỡnh, thm s hói chớnh mỡnh Ting ci ca Nguyn Duy cũn hng vo nhng ngi tham vng b ngói, nuụi o tng v mt cuc sng sang giu x ngi m quờn rng thc t vụ cựng nghit ngó Bờn cnh ú ụng ó hng ngũi bỳt ca mỡnh vo s bt lc ca ngi gia cuc sng y mu danh bỏn li Mt c bit ni bt na ging iu hi hc tro lng ca th Nguyn Duy ú l ụng t tro chớnh mỡnh n sõu s t tro y l mt s tht chua chỏt ng cay cm ỏo khụng ựa vi khỏch th 141 KT LUN Trong sut thi kỡ hin i húa hc k t nhng nm 30 cho ti cỏch mng thỏng Tỏm mt s cụng trỡnh phờ bỡnh hc thi phỏp cú c nhc n song cha c nõng lờn tm lớ lun Phi n nhng nm 80 thi phỏp hc Vit Nam xut hin ó gúp phn i mi, to mt giai on mi ca phờ bỡnh hc Hin tỡm hiu tỏc phm hc t gúc thi phỏp hc ang l mt nhng phng phỏp c nhiu nh nghiờn cu phờ bỡnh quan tõm Trờn thc t, vic khỏm phỏ t gúc thi phỏp khụng nhng giỳp chỳng ta hiu sõu sc ton din hn m cũn trỏnh c nhng ỏp t, mỏy múc ch quan, khiờn cng nhn xột, ỏnh giỏ v giỏ tr ca tỏc phm hc í thc v ci ngun dõn tc l ngun cm hng ch o, ni th hin phng thc t duy, c ỏo ca th Nguyn Duy núi chung v th lc bỏt ca ụng núi riờng Vỡ vy, th ụng thiờn nhiờn v ngi khụng ch c khc vi nhng nột riờng c ỏo m nú cũn mang ý ngha khỏi quỏt v nhng trit lớ nhõn sinh gin d nhng uyờn sõu th hin c iu ú, xõy dng nhng biu tng l mt nhng phng din to hỡnh v biu hin hu hiu nht t ngh thut Nguyn Duy Biu tng c s dng nh mt bin phỏp ngh thut c ỏo to nờn giỏ tr khỏi quỏt, tng trng cho hỡnh tng hc Cỏc hỡnh nh biu tng v thiờn nhiờn, ngi v húa nhng sỏng tỏc th ca Nguyn Duy l c s xỏc nh s thng nht tng i n nh ca h thng hỡnh tng sỏng tỏc ca nh th, ca thi i hc vi nhiu nột mi m, c ỏo H thng nhng biu tng m Nguyn Duy xõy dng va mang mu sc truyn thng, gn gi vi i thng, va thm m cht trit lớ ng thi li rt cỏch tõn, rt hin i Tỡm hiu h thng biu tng th ụng l mt s tip tc, mt bc tin mi vic nghiờn cu s nghp sỏng tỏc ca ụng Bng vic khai thỏc trit sc mnh ca h thng, hỡnh nh, biu tng Ngh thut th lc bỏt Nguyn Duy gúp phn lm phong phỳ thờm nhng nột c ỏo cho nn hc dõn tc va hi nhp c xu hng sỏng to ngh thut ca th gii Trong s nghip cm bỳt ca mỡnh Nguyn Duy luụn tỡm tũi, trn tr cú nhng cỏch th hin mi ễng cú nhng thnh cụng nht nh vic s dng nhng th th ch, ch, ch, th t nhng thnh cụng hn c l th th lc bỏt th th ny ụng ó thc s to c mt thng hiu riờng cho mỡnh Nhng cõu th nng tru hn quờ lay ng tn sõu thm tõm linh v nh t lỳc no a ngi c tr v vi bn ngó, vi nhng gỡ ngi nht chớnh l th Sỏu - Tỏm Nguyn Duy ó khin ngi c ngc nhiờn v s ti hoa ca ụng trc vic lm mi mt th th tng chng nh ó c to nờn nhng cõu th lc bỏt tht dõn gian m cng tht hin i Chớnh Nguyn Duy ó khai thỏc c rt nhiu iu n ca th lc bỏt dõn gian v thờm mt ln na khng nh sc sng ca th th ny Khụng ch k tha cú chn lc, Nguyn Duy cũn phỏt huy v cỏch tõn truyn thng qua vic ly ca dao lm t, dựng cỏc t, cỏc mụ tớp th quen thuc ca ca dao, chm cõu gia dũng, tỏch cõu th lm nhiu dũng, to nhp mi c bit l a cuc sng phc tp, gúc cnh thi m 142 ca vo th th ch th hin nhng tỡnh cm, cm xỳc tha thit, ờm du, mt m Chớnh vỡ vy m ngụn ng th ụng va gin d, gn vi ting núi dõn dó hng ngy va mang tớnh cht sõu sc ca ngụn ng bỏc hc S kt hp hi hũa y cựng vi vic s dng nhiu bin phỏp ngh thut nh: n d, so sỏnh, nhõn húa, tng phn, t lỏy, tớnh tó to nờn nột c sc phong cỏch Nguyn Duy Tip cn v tỡm hiu th lc bỏt Nguyn Duy t gúc thi phỏp hc l mt ti hp dn cn c nghiờn cu v nhỡn nhn mt cỏch ton din hn na Lun ny mi ch l nghiờn cu bc u Hi vng nhng ngi nghiờn cu sau s tip tc khỏm phỏ tỡm hiu cú th hiu trn v nhng phng din giỏ tr th lc bỏt Nguyn Duy v cú c nhng ỏnh giỏ ỳng n v s nghip th ca ca ụng Qua ú, gúp phn khng nh v trớ ca nh th trờn n Vit Nam hin i