KIỀU HỐI VÀ PHÒNG CHỐNG RỬA TIỀN QUA KIỀU HỐI ThS Nguyễn Minh Phương; GV ðặng Thế Tùng Học viện Ngân hàng Chuyển tiền qua ñường kiều hối Việt Nam ñường nhanh dễ dàng, ñặc biệt bối cảnh Việt Nam ñang có sách khuyến khích kiều bào gửi kiều hối giúp ñỡ người thân xây dựng quê hương Do kinh tế sử dụng nhiều tiền mặt, với hoạt ñộng ñầu tư thương mại ngày gia tăng, chưa có chế hiệu ñể phòng chống rửa tiền qua ñường này, Việt Nam trở thành mục tiêu hoạt ñộng rửa tiền thông qua ñường kiều hối Bài viết ñưa số giải pháp nhằm phòng, chống rửa tiền thông qua ñường kiều hối Việt Nam sở tìm hiểu số hình thức rửa tiền thông qua ñường kiều hối thời gian qua Việt Nam Những vấn ñề kiều hối 1.1 Các hình thức kiều hối Kiều hối ñược gửi nước hình thức hàng hóa tiền tệ Dưới hình thức hàng hóa- hình thức kiều hối phi tiền tệ- gồm tất mặt hàng tiêu dùng cho mục ñích ñầu tư Những hàng hóa ñược buôn lậu nhập cách hợp pháp Gửi mang kiều hối dạng hàng hóa cho mục ñích sử dụng cá nhân bán lại thị trường không thức kênh phổ biến, ñặc biệt có chênh lệch giá tương ñối nước nhận nước chi trả kiều hối Hình thức mang kiều hối hàng hóa trở nên quan trọng sách nhập miễn thuế cho hàng hóa dạng quà biếu, quà tặng Tuy nhiên, kiều hối mang dạng hàng hóa cá nhân lại thường không ñược ghi nhận kiều hối hay hàng hóa nhập khó tính toán ñược giá trị Kiều hối thường tồn dạng tiền tệ nhiều hàng hóa Kiều hối gửi dạng tiền tệ tiền mặt, séc, vàng,… Dưới hình thức tiền tệ, kiều hối ñược gửi thông qua kênh không thức kênh thức ngân hàng tổ chức chi trả kiều hối mang theo người Tuy nhiên, số tiền mang theo người lần lại bị giới hạn (ở Việt Nam 7.000 USD khai báo) Kiều hối ñược sử dụng chủ yếu cho mục ñích chi tiêu hàng ngày ñầu tư 1.2 Tác ñộng kiều hối ñến kinh tế Những tác ñộng tích cực Kiều hối nguồn thu ngoại tệ ổn ñịnh, không hoàn lại ñặc biệt kiều hối tạo nguồn vốn cho phát triển kinh tế, không tạo gánh nặng nợ nước cho kinh tế Là dòng vốn chảy vào ổn ñịnh dòng vốn khác tính ñặc thù thường xuyên ñược chuyển vào từ nước có kinh tế phát triển ổn ñịnh, thu nhập người cư trú hay lao ñộng ñó ổn ñịnh, chi phí dòng vốn thấp ðồng thời, nguồn vốn giúp quốc gia giảm thiểu nhiều rủi ro trình huy ñộng vốn, giảm phụ thuộc vào nguồn vốn nước Theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF): “Kiều hối khoản tiền ñược người lao ñộng di cư gửi từ nước mà họ ñang làm việc cho người (chủ yếu người thân) quê hương họ” Việt Nam ñang ñược coi quốc gia hấp dẫn ñầu tư trực tiếp nước (FDI), số vốn mà nhà ñầu tư nước thực năm 2009 10 tỷ USD năm 2010 11 tỷ USD Lợi ích nguồn tài trợ truyền thống thuế, giải công ăn việc làm, tiếp thu công nghệ tiên tiến, học ñược kinh nghiệm quản lý,…Tuy nhiên, Việt Nam thiếu qui ñịnh chặt chẽ liên quan ñến công nghệ sản xuất, môi trường nên số dự án ñầu tư trực tiếp nước có tiêu cực sử dụng công nghệ lạc hậu, gây ô nhiễm môi trường, tàn phá tài nguyên, tệ nạn xã hội gia tăng gần ñây có tượng doanh nghiệp nước với mạnh vốn ñã cạnh tranh mua nguyên liệu nông sản, lũng ñoạn thị trường tượn chuyển giá nhằm trốn thuế Nguồn vốn hỗ trợ phát triển thức (ODA) nguồn tài trợ truyền thống quan trọng khác cho kinh tế Việt Nam Năm 2010, số vốn ODA giải ngân Việt Nàm 3,5 tỷ USD có ñến 3,2 tỷ (91,4%) vốn vay Mặc dù nguồn vốn ODA ñược vay thời hạn dài, lãi suất thấp, việc giải ngân không ñơn giản, sử dụng không hiệu tạo gánh nặng nợ nần cho hệ sau Kiều hối ñóng góp xóa ñói giảm nghèo, nâng cao ñời sống người lao ñộng Kiều hối dòng vốn chủ yếu chuyển thằng vào khu vực dân cư, ñó có tính thúc ñẩy ñầu tư tư nhân cao, giải công ăn việc làm, nâng cao mức thu nhập cho chủ thể nhận kiều hối chủ thể ñược hưởng lợi từ nguồn ñầu tư kiều hối Một vai trò vô quan trọng kiều hối hỗ trợ cán cân toán: Bản chất kiều hối luồn tiền dương nên nguồn lực quan trọng hỗ trợ cán cân toán quốc gia Trong nhiều năm liền, Việt Nam quốc gia nhập siêu, tính riêng năm 2010, nhập siêu Việt Nam khoảng 12,3 tỷ USD, nguồn kiều hối năm 2010 khoảng tỷ USD, ñã bù ñắp ñược 67% thâm hụt cán cân thương mại Tác ñộng tiêu cực Lượng kiều hối chuyển Việt Nam ngày tăng, tác ñộng tích cực ñối với kinh tế, lượng kiều hối chuyền áp lực gia tăng tổng phương tiện toán thông qua gia tăng tài sản có yếu tố nước ròng (NFA), gây khó khăn cho Ngân hàng Nhà nước (NHNN) kiểm soát tiền tệ Nguồn kiều hối không ñược thu hút hoàn toàn vào hệ thống ngân hàng (nhất thời ñiểm tỉ giá thị trường tự cao tỉ giá niêm yết ngân hàng) dẫn ñến phần kiều hối bán chợ ñen ñã làm trầm trọng thêm tình trạng ñôla hóa kinh tế, NHNN khó kiểm soát thị trường ngoại hối Bên cạnh ñó, việc tăng lượng kiều hối ñổ Việt Nam mà phần lớn số ñó hộ gia ñình ñể tiêu dùng làm tăng tổng cầu, ñã góp phần làm cung- cầu hàng hóa khiến lạm phát tăng Một số hình thức rửa tiền qua kiều hối 2.1 Khái niệm rửa tiền Kiều hối khoản tiền ñược người lao ñộng di cư gửi từ nước mà họ ñang làm việc cho người (chủ yếu người thân) quê hương họ Bằng lao ñộng chân chính, ñây nói thu nhập có nguồn gốc sạch, chứng minh ñược, ñó việc chuyển ñể sử dụng nước hợp pháp Trong ñó, nhiều ñồng tiền ñược làm cách bất chính, nguồn gốc không rõ ràng, ñược làm sạch- biến thành ñồng tiền hợp pháp ñể sử dụng- gọi rửa tiền Vấn ñề chỗ, liệu có mối quan hệ rửa tiền kiều hối? Trong khứ, rửa tiền hoạt ñộng liên quan ñến tổ chức tội phạm buôn bán ma tuý, buôn lậu vũ khí, tổ chức khủng bố, bắt cóc, tống tiền Ngày nay, rửa tiền liên quan ñến hành vi phạm pháp hoạt ñộng trốn thuế kế toán sai, giao dịch tài bất hợp pháp ñể trốn tránh luật pháp quốc tế Theo quan niệm này, rửa tiền gồm ba giai ñoạn: - Giai ñoạn thứ nhất: Phân phối nguồn tiền từ hoạt ñộng phi pháp vào ñịnh chế tài mà không bị phát quan luật pháp Các tội phạm rửa tiền thực ñầu tư phân tán cách chia khoản “tiền bẩn” thành nhiều khoản tiền nhỏ mức quy ñịnh phải khai báo nguồn gốc - Giai ñoạn thứ hai: Tiền ñược chuyển từ tổ chức tài sang tổ chức tài khác ñể che giấu nguồn gốc chủ sở hữu tiền Thực chất ñây quy trình tạo chuỗi giao dịch nhằm mục ñích che ñậy nguồn tiền từ hoạt ñộng phi pháp làm cho chúng ngày xa nguồn gốc ban ñầu - Giai ñoạn thứ ba: Tiền ñược ñầu tư vào hoạt ñộng kinh doanh hợp pháp Tiền ñược phân phối trở lại vào kinh tế với nguồn gốc tìm ñược dấu vết chúng Giai ñoạn ñược tiến hành hành vi tiêu dùng, ñầu tư vào doanh nghiệp ñầu tư tài Thủ ñoạn chúng lúc ñầu thường chuyển ñổi sang chi phí quảng cáo phương tiện thông tin ñại chúng ñể tạo cho chúng vỏ bọc uy tín, làm ăn có lãi, tài trợ từ thiện, trả lương hộ, ñóng góp xây dựng mua bất ñộng sản, mua ô tô ñắt tiền, xây dựng công trình,… Sau ñó bán lại ñể thu tiền, hay ñóng góp cổ phần vào công ty lớn, sau ñó chuyển nhượng cổ phần 2.2 Các hình thức rửa tiền qua ñường kiều hối ðể thực trót lọt trình này, ñối tượng rửa tiền thường chuyển tiền ñan xen tiền bẩn với nguồn tiền hợp pháp chuyển qua lại hoạt ñộng kinh doanh nhiều tài khoản khác nhau, tài khoản nước với tài khoản nước ngoài… Và tất nhiên, giới tội phạm nhân danh trà trộn vào khoản kiều hối thông thường ñể chuyển tiền nước Khi ñó, ngân hàng thường ñược chọn lựa khả giao dịch với khoản tiền lớn, mà ñồng tiền lọt ñược vào tài khoản ngân hàng, trở thành ñồng tiền sạch, từ ñó thực ñược lệnh toán với số lượng lớn ñến ñâu, mà không gây nghi ngờ tính hợp pháp ñồng tiền Quan sát quy trình rửa tiền ta thấy, hệ thống ngân hàng ñược nhắm ñến ñể thực rửa tiền giai ñoạn ñầu (phân phối) giai ñoạn hai (dàn trải) ñơn giản ñường kiều hối Việc chuyển tiền ngân hàng không thuộc phạm vi báo cáo nghi vấn rửa tiền; nhân viên ngân hàng bị mua chuộc tạo ñiều kiện dễ dàng ñể che ñậy việc chuyển khoản tiền lớn bất hợp pháp tài khoản với thực chuyển tiền kiều hối 2.3 Hậu nạn rửa tiền Ngày nay, bành trướng nạn tham nhũng nhiều quốc gia, nạn buôn bán ma tuý buôn lậu vũ khí toàn cầu với doanh số năm ước ñến hàng ngàn tỉ USD, thêm vào ñó tổ chức khủng bố quốc tế với khả tài nhu cầu cung cấp tiền cho mạng lưới khủng bố toàn giới lớn, ñã khiến cho nạn rửa tiền ngày lan rộng, ngày trở nên tinh vi hơn, khéo léo hơn, với kỹ thuật cao cấp Rửa tiền giúp cho “ông trùm” thoát khỏi trừng phạt pháp luật, ngang nhiên trở thành ông chủ giàu có, lương thiện mà tạo ñiều kiện cho việc phát triển mạng lưới khủng bố nhiều quốc gia, mang lại hậu khó lường ñối với vấn ñề an ninh quốc gia quốc tế Do ñó, rửa tiền ñang mối ñe dọa nguy hiểm cho toàn giới, ñòi hỏi hợp tác mang tính chất toàn cầu quốc gia nhằm ngăn chặn hiểm hoạ Việc Việt Nam ban hành quy ñịnh chống rửa tiền triển khai biện pháp phòng chống hành vi ñiều tất yếu tiến trình hội nhập Ngoài ra, thông qua việc rửa tiền chuyển khối lượng vốn lớn có nguồn gốc bất hợp pháp từ nước vào nước có nguy làm khuynh ñảo kinh tế, gây ổn ñịnh toàn kinh tế, tổ chức tội phạm sau tiến hành ñầu tư tiền ñã ñược hoá Việt Nam rút ñi hàng loạt tượng tháo chạy vốn nước ñã xảy Thái Lan khủng hoảng tài tiền tệ khu vực ðông Nam Á năm 1997 Hơn nữa, với việc thông qua hệ thống ngân hàng giúp rửa nguồn tiền bất hợp pháp nước, tổ chức tội phạm có ñiều kiện thâu tóm cách hợp pháp công ty kinh doanh nước, kể ngân hàng biến tổ chức thành công cụ rửa tiền Quyền lợi ích hợp pháp cá nhân, tổ chức làm ăn ñáng bị xói mòn không ñược bảo vệ bình ñẳng Phòng, chống rửa tiền thông qua ñường kiều hối Việt Nam Việt Nam ñang trở thành mục tiêu hoạt ñộng rửa tiền hệ thống tra, giám sát, hệ thống kế toán tìm hiểu khách hàng ngân hàng phát triển; mức ñộ sử dụng tiền mặt luồng chuyển tiền không thức lớn khiến cho việc kiểm soát giao dịch, toán trở nên khó khăn ðặc biệt bối cảnh số năm gần ñây, lượng kiều hối tăng cao (năm 2010 ñạt tỉ USD, tăng 25,6% so với năm 2009) sách nhận kiều hối nước ta ngày thông thoáng ñóng thuế không quy ñịnh tỉ lệ kết hối Năm 2007, Cơ quan trừ ma túy Hoa Kỳ, Cảnh sát Hoàng gia Canada Interpol Việt Nam ñã phối hợp bóc gỡ ñường dây sản xuất, buôn bán trái phép chất ma túy rửa tiền xuyên quốc gia liên quan ñến 24 Việt kiều Canada Kết cho thấy từ năm 2000 ñến 2004, hàng triệu USD ñã ñược chuyển Việt Nam qua tài khoản ngân hàng dạng chuyển tiền kiều hối cho thân nhân Vào thời gian cao ñiểm, tổ chức ñã chuyển tới 190 ngàn USD/ngày Theo nhận ñịnh Cơ quan Phòng chống ma túy tội phạm Liên Hợp Quốc (UNODC), Việt Nam dễ bị tội phạm rửa tiền tìm ñến kinh tế sử dụng nhiều tiền mặt, với hoạt ñộng thương mại ñầu tư ngày gia tăng Chuyển tiền qua ñường kiều hối Việt Nam ñường nhanh dễ dàng, ñặc biệt việc chuyển nhận tiền không bị kiểm soát chặt chẽ quan luật pháp Theo Cục Phòng chống rửa tiền thuộc NHNN, Việt Nam, khó thống kê xác thời ñiểm hành vi rửa tiền xuất hiện, có dấu hiệu cho thấy, nhóm tội phạm quốc tế ñã nhắm ñến Việt Nam ñể thực hành vi rửa tiền Việt Nam ñã làm gì? Việt Nam ñã tham gia Hiệp ước tổ chức cảnh sát hình quốc tế tham gia ký Công ước quốc tế chống tội phạm xuyên quốc gia Palecmô gia nhập Công ước quốc tế chống tài trợ cho khủng bố từ 10 năm trở lại ñây Bộ Luật hình nước ta ñã ñiều 251 quy ñịnh tội danh hợp pháp hoá tiền, tài sản phạm tội mà có Pháp lệnh chống tham nhũng năm 1998 Luật phòng, chống ma tuý năm 2000 ñã quy ñịnh tội phạm tham nhũng buôn bán ma tuý ðiều 19, Luật Tổ chức tín dụng (TCTD) ñã quy ñịnh trách nhiệm ñịnh chế tài ñối với khoản tiền có nguồn gốc bất hợp pháp Nghị ñịnh 74/2005/Nð-CP phòng, chống rửa tiền Chính phủ, có hiệu lực ngày 01/8/2005 văn pháp lý ñầu tiên quy ñịnh riêng toàn diện phòng, chống rửa tiền ðiều ñó thể tâm Việt Nam việc ñấu tranh chống tội phạm liên quan ñến rửa tiền, bảo vệ quyền lợi ích hợp pháp cá nhân, tổ chức Nghị ñịnh ñã quy ñịnh chế biện pháp phòng, chống rửa tiền quy ñịnh phân công trách nhiệm quan, tổ chức, cá nhân ñối với việc phòng, chống rửa tiền hợp tác quốc tế lĩnh vực phòng, chống rửa tiền Nghị ñịnh ñã tập trung vào biện pháp phòng, chống rửa tiền, ñó quy ñịnh trường hợp xác ñịnh mức giao dịch ñáng ngờ hoạt ñộng rửa tiền Tại ðiều Nghị ñịnh quy ñịnh mức giá trị giao dịch phải báo cáo, theo ñó, giao dịch tiền mặt từ 200 triệu VND trở lên giao dịch tiết kiệm từ 500 triệu VND trở lên ngoại tệ, vàng có giá trị tương ñương ñều phải ñược ghi nhận báo cáo với Trung tâm phòng chống rửa tiền NHNN Cả ngân hàng, Trung tâm ñều có trách nhiệm bảo mật thông tin quyền lợi khách hàng Nhằm cụ thể hóa Nghị ñịnh 74 Chính phủ, NHNN ñã ban hành Thông tư 22/2009/TTNHNN biện pháp phòng chống rửa tiền Thực Thông tư này, nhận thức tổ chức tài ngân hàng ñã có thay ñổi ñáng kể phòng chống rửa tiền Tuy nhiên, công tác phòng chống rửa tiền dường chưa nhận ñược quan tâm ñồng thuận thực cấp, ngành, chưa thực ñi vào ñời sống xã hội ðể phòng chống rửa tiền Việt Nam, ñặc biệt qua ñường kiều hối, cần nhiều giải pháp Trong phạm vi viết, ñề xuất số giải pháp chủ yếu sau: 3.1 Giải pháp chung - Tuyên truyền cho xã hội hiểu rõ rửa tiền, chất phương thức rửa tiền trách nhiệm người dân phòng chống rửa tiền - Nên phải xây dựng Luật Chống rửa tiền phù hợp với thông lệ quốc tế thay Nghị ñịnh 74 - Cần xây dựng ban hành Luật có liên quan ñến toán như: Luật Giao dịch tiền mặt kinh tế, Luật Séc, Luật Hối phiếu…nhằm giảm thiểu giao dịch tiền mặt kinh tế, ñồng thời phát triển mạnh mẽ toán không dùng tiền mặt - Tăng cường phối hợp quan nhà nước có liên quan: Thực tiễn cho thấy lĩnh vực phòng chống rửa tiền cần có phối hợp chặt chẽ Bộ, ngành có liên quan NHNN, Bộ Công an, Bộ Tài chính, Bộ Công thương, Bộ Tư pháp, Bộ Xây dựng… việc hướng dẫn, kiểm tra chấp hành biện pháp phòng chống rửa tiền tổ chức thuộc thẩm quyền quản lý - Tích cực phối hợp với nước tổ chức quốc tế việc ñiều tra thiết lập quy ñịnh phù hợp với luật pháp quốc tế phòng chống rửa tiền 3.2 Về phía Ngân hàng Nhà nước - Phối hợp chặt chẽ với quan Interpol, an ninh kinh tế việc thực biện pháp phòng chống rửa tiền theo quy ñịnh pháp luật Nghị ñịnh 74 yêu cầu quan hỗ trợ cần thiết - Tổ chức tiếp nhận, tổng hợp, phân tích, xử lý, lưu giữ, cung cấp thông tin, tài liệu liên quan ñến rửa tiền, ñặc biệt qua ñường kiều hối, ñồng thời chuyển cho quan có thẩm quyền ñể tra, ñiều tra, xử lý theo quy ñịnh pháp luật cách kiên quyết, triệt ñể - Thông qua việc thực kiểm toán bắt buộc hàng năm hệ thống tra hoạt ñộng quy củ chặt chẽ, NHNN kiểm soát ñược hoạt ñộng tài bất hợp pháp, thông tin nội bị tiết lộ hoạt ñộng lợi dụng hệ thống ngân hàng ñể rửa tiền 3.3 Về phía ngân hàng thương mại - Chấp hành tuyệt ñối qui ñịnh hạn mức giao dịch cần phải báo cáo theo Nghị ñịnh 74 Thông tư 22 phòng chống rửa tiền Thực tế qua tiếp xúc với nhân viên ngân hàng, nhận thấy việc thực yêu cầu tìm hiểu nguồn gốc khoản tiền gửi chưa nghiêm túc tâm lý cho ñây vấn ñề tế nhị, tìm hiểu khó cạnh tranh ñược với ngân hàng khác việc thu hút nguồn tiền ðó ñiểm yếu cần khắc phục nhân viên ngân hàng người nắm rõ ñầu tiên thông tin liên quan ñến giao dịch nói chung kiều hối nói riêng Do ñó, cần phải theo dõi sát mục ñích khoản chuyển tiền ñể tránh tượng hợp thức hoá khoản tiền bất hợp pháp vào ngân hàng Các ngân hàng phải thường xuyên nâng cao nhận thức, ñặc biệt cần ñưa vào chương trình ñào tạo giao dịch viên nội dung phòng chống rửa tiền ñể bước nâng cao nhận thức cho cán trẻ ngân hàng họ người tiếp xúc ñầu tiên với thông tin liên quan ñến kiều hối vấn ñề rửa tiền ngân hàng Bọn tội phạm thường rửa tiền qua ngân hàng thông qua hình thức chuyển tiền, giao dịch chuyển tiền có giá trị nhỏ từ nhiều tài khoản khác tài khoản thời gian ngắn ngược lại, tiền ñược chuyển lòng vòng qua nhiều tài khoản Vì vậy, ngân hàng cần có phận quản lý xử lý thông tin nằm Trung tâm chuyển tiền ñể theo dõi mục ñích khoản chuyển tiền, ñề phòng lợi dụng bọn tội phạm - Trong nội dung kiểm toán nội nên có thêm việc giám sát chấp hành quy ñịnh pháp luật nhằm phòng chống việc lợi dụng hệ thống ngân hàng ñể rửa tiền - Phổ biến kịp thời thông tin liên quan ñến giao dịch ñáng ngờ tới phòng chức ñể phòng lưu ý xem xét, có vấn ñề phát sinh báo cáo Ban lãnh ñạo ñể xử lí - Hợp tác chặt chẽ với phận thuộc ngân hàng, NHNN, quan công an ngành hữu quan ñể xử lí giao dịch có dấu hiệu phạm pháp liên quan ñến rửa tiền - Xúc tiến thành lập phận chuyên trách phòng chống rửa tiền ñể thu thập, tổng hợp thông tin giao dịch ñáng ngờ báo cáo Ban lãnh ñạo ngân hàng nghiên cứu xử lí, chẳng hạn như: Cảnh giác kịp thời phát giao dịch bị coi ñáng ngờ Các giao dịch bị coi ñáng ngờ có dấu hiệu sau: + Thông tin nhận biết khách hàng ñược cung cấp không xác, không ñầy ñủ, không quán; + Các giao dịch ñược thực liên quan ñến hoạt ñộng tội phạm nằm danh sách thống kê cảnh báo trang Weblink Bộ phận chống rửa tiền NH; + Giao dịch với số lượng tiền lớn không tương xứng liên quan tới hoạt ñộng thường ngày; + Có thay ñổi ñột biến doanh số giao dịch tài khoản; tiền gửi vào rút nhanh khỏi tài khoản; doanh số giao dịch lớn ngày, số dư tài khoản nhỏ không; + Các giao dịch chuyển tiền có giá trị nhỏ từ nhiều tài khoản khác khoản hay chuyển qua nhiều tài khoản khác tài khoản thời gian ngắn ngược lại; tiền ñược chuyển lòng vòng qua nhiều tài khoản Biện pháp xử lý tạm thời: + Khi phát có nghi ngờ rửa tiền cần thông báo lên cấp ñể có biện pháp xử lý kịp thời, không tiến hành giao dịch với khách hàng ñó áp dụng biện pháp ngăn chặn khác + Tuyệt ñối không thông báo cho khách hàng biết thực báo cáo ñến Bộ phận chống rửa tiền ngân hàng NHNN + Các biện pháp: Phong toả tài khoản, niêm phong tạm giữ tài sản, tạm giữ người vi phạm biện pháp ngăn chặn khác theo quy ñịnh pháp luật (do quan có thẩm quyền thực hiện) Tài liệu tham khảo - Phan Nguyễn Bảo Châu, Phát triển nguồn lực Kiều hối Ngân hàng ðầu tư Phát triển Việt Nam chi nhánh Thành phố Hồ Chí Minh, Luận văn Thạc sỹ - Nghị ñinh 74/2005/Nð-CP phòng, chống rửa tiền Chính phủ, có hiệu lực ngày 01/8/2005 - Thông tư 22/2009/TT-NHNN biện pháp phòng chống rửa tiền nhằm cụ thể hóa Nghị ñịnh 74 Chính phủ - Tổng cục thống kê - Các website: www.gso.gov.vn; www.dantri.com.vn; www.saga.vn; www.sbv.gov.vn; www.vneconomy.com.vn; www.vpb.com.vn; www.vnba.org.vn; www.wikipedia.org