Động cơ lựa chọn nghề nghiệp của học sinh lớp 12 trên địa bàn huyện việt yên, tỉnh bắc giang

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN --- Nguyễn Văn Tòng ĐỘNG CƠ LỰA CHỌN NGHỀ NGHIỆP CỦA HỌC SINH LỚP 12 TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN VIỆT YÊN, TỈNH BẮC GIANG Chu

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

-

Nguyễn Văn Tòng

ĐỘNG CƠ LỰA CHỌN NGHỀ NGHIỆP CỦA HỌC SINH LỚP 12 TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN VIỆT YÊN, TỈNH BẮC GIANG

Chuyên ngành: Tâm lý học

Mã số: 60 31 04 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÂM LÝ HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS PHẠM MẠNH HÀ

Hà Nội – 2015

Lời cam đoan

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi dưới sự hướng dẫn của Tiến sĩ Phạm Mạnh Hà – Phó Khoa Công tác Thanh niên – Học viện Thanh Thiếu niên Việt Nam Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực

và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ một công trình nào khác

Tác giả luận văn

Lời cảm ơn

Để hoàn thành luận văn cao học này tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới các Thầy (cô) trong Khoa Tâm lý học – Trường Đại Học Khoa học Xã hội và Nhân văn – Đại Học Quốc Gia Hà Nội đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt quá trình học tập

và thực hiện luận văn cao học

Tôi cũng xin chân thành cảm ơn Tiến sĩ Phạm Mạnh Hà, người đã tận tình dành nhiều thời gian quý báu để giúp đỡ, hướng dẫn tôi trong suốt quá trình tiến hành nghiên cứu và đóng góp những ý kiến quan trọng giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn cao học này

Qua đây tôi cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành đến tập thể các thầy, cô giáo và các em học sinh lớp 12 trên địa bàn huyện Việt Yên thuộc 03 trường: THPT Việt Yên 1, THPT Việt Yên 2 và THPT Nguyễn Bỉnh Khiêm Đó là những người đã tạo điều kiện và

hỗ trợ tôi trong suốt quá trình tiến hành nghiên cứu thực tiễn, giúp tôi có được những số liệu quý báu để góp phần vào việc hoàn thành luận văn cao học

Cuối cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến những người bạn và người thân trong gia đình tôi, những người đã ủng hộ tôi về mặt tinh thần, giúp tôi có thể hoàn thành luận văn của mình

Trong quá trình nghiên cứu, đề tài của tôi còn nhiều thiếu sót, tôi kính mong nhận được sự bổ sung, đóng góp ý kiến quý giá của các Thầy (cô) giáo để đề tài của tôi được hoàn thiện hơn

Một lần nữa, tôi xin chân thành cảm ơn!

Hà Nội, tháng 04 năm 2015

Học viên

Nguyễn Văn Tòng

MỤC LỤC

Lời cam đoan 1

Lời cảm ơn 2

Mục lục 3

Danh mục các ký hiệu và chữ viết tắt 5

Danh mục các bảng 6

Danh mục các đồ thị 10

MỞ ĐẦU 11

Chương 1.CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨUError! Bookmark

not defined

1.1 Tổng quan lịch sử nghiên cứu vấn đề Error! Bookmark not defined

1.1.1 Tổng quan các nghiên cứu về động cơ, động cơ lựa chọn nghề nghiệp ở nước

ngoài Error! Bookmark not defined 1.1.1.1 Các công trình nghiên cứu về động cơ ở nước ngoàiError! Bookmark not

defined

1.1.1.2 Các công trình nghiên cứu động cơ lựa chọn nghề nghiệp ở nước ngoài

Error! Bookmark not defined

1.1.2 Tổng quan các nghiên cứu về động cơ, động cơ lựa chọn nghề nghiệp ở

trong nước Error! Bookmark not defined 1.1.2.1 Các công trình nghiên cứu về động cơ ở trong nướcError! Bookmark not

defined

1.1.2.2 Các công trình nghiên cứu về động cơ lựa chọn nghề nghiệp ở trong nước

Error! Bookmark not defined

1.2 Một số khái niệm cơ bản của đề tài Error! Bookmark not defined

1.2.1 Khái niệm chung về động cơ và động cơ lựa chọn nghềError! Bookmark

not defined

1.2.1.1 Khái niệm chung về động cơ Error! Bookmark not defined

1.2.1.2 Khái niệm chung về động cơ lựa chọn nghề nghiệpError! Bookmark not

defined

1.2.1.3 Đặc điểm tâm lý của học sinh THPTError! Bookmark not defined

Chương 2.TỔ CHỨC VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨUError! Bookmark

not defined

2.1 Vài nét về địa bàn nghiên cứu và đối tượng nghiên cứuError! Bookmark not

defined

2.1.1 Vài nét về địa bàn nghiên cứu Error! Bookmark not defined 2.1.2 Vài nét về khách thể nghiên cứu Error! Bookmark not defined 2.2 Tổ chức nghiên cứu Error! Bookmark not defined 2.2.1 Tổ chức nghiên cứu về mặt lý thuyết Error! Bookmark not defined 2.2.2 Tổ chức nghiên cứu về mặt thực tiễn Error! Bookmark not defined 2.3 Phương pháp nghiên cứu Error! Bookmark not defined 2.3.1 Phương pháp nghiên cứu tài liệu Error! Bookmark not defined 2.3.2 Phương pháp chuyên gia Error! Bookmark not defined 2.3.3 Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi Error! Bookmark not defined 2.3.4 Phương pháp phỏng vấn Error! Bookmark not defined 2.3.5 Phương pháp xử lý số liệu bằng thống kê toán họcError! Bookmark not

defined

Chương 3.KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU Error! Bookmark not defined

3.1 Thực trạng lựa chọn nghề nghiệp của học sinh lớp 12 trên địa bàn huyện Việt

Yên, tỉnh Bắc Giang hiện nay Error! Bookmark not defined 3.1.1.Tầm quan trọng của việc lựa chọn nghề nghiệp Error! Bookmark not

defined

3.1.2 Mức độ hiểu biết về nghề lựa chọn Error! Bookmark not defined 3.1.3 Những vấn đề liên quan đến thực trạng chọn nghềError! Bookmark not

defined

3.1.4 Khó khăn khi chọn nghề Error! Bookmark not defined 3.2 Động cơ thúc đẩy việc lựa chọn nghề nghiệp của học sinhError! Bookmark

not defined

3.2.1 Xác định và phân loại động cơ chọn nghềError! Bookmark not defined 3.2.2 Mối quan hệ tương quan giữa các loại động cơ chọn nghềError! Bookmark

not defined

3.2.3 Độ mạnh của động cơ chọn nghề Error! Bookmark not defined

3.2.4 Mối quan hệ giữa động cơ chọn nghề với việc tìm hiểu các thông tin liên

quan đến nghề Error! Bookmark not defined 3.3 Các yếu tố ảnh hưởng đến động cơ lựa chọn nghề nghiệp của học sinh Error!

Bookmark not defined

3.3.1 Xác định các yếu tố ảnh hưởng và độ mạnh của động cơ chọn nghề Error!

Bookmark not defined

3.3.2 Tính bền vững của động cơ chọn nghề Error! Bookmark not defined 3.4 Giải pháp giúp học sinh có được động cơ lựa chọn nghề đúng đắnError!

Bookmark not defined

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ Error! Bookmark not defined

1 KẾT LUẬN Error! Bookmark not defined

2 KIẾN NGHỊ Error! Bookmark not defined

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 12

PHỤ LỤC Error! Bookmark not defined

Danh mục các ký hiệu và chữ viết tắt

CNH-HĐH Công nghiệp hóa – Hiện đại hóa THCS Trung học cơ sở

THPT Trung học phổ thông

ĐCCN Động cơ chọn nghề

NBK Nguyễn Bỉnh Khiêm

ĐTB Điểm trung bình

ĐLC Độ lệch chuẩn

Danh mục các bảng

3.1 Tầm quan trọng của việc lựa chọn nghề nghiệp 63

3.2 Mức độ tìm hiểu về việc chọn nghề của học sinh 64

3.3 Lựa chọn nghề nghiệp theo quyết định của học sinh 67

3.4 Lĩnh vực nghề nghiệp theo lựa chọn của học sinh 69

3.5 Lựa chọn bậc đào tạo của học sinh 71

3.6 Những khó khăn học sinh gặp phải khi chọn nghề 73

3.7 Những khó khăn học sinh gặp phải khi chọn nghề theo đánh giá

3.8 Những hoạt động để khắc phục khó khăn 77

3.9 Vấn đề quan tâm khi quyết định chọn nghề 78

3.10 Bảng hệ số KMO nhân tố thúc đẩy 80

3.11 Các động cơ lựa chọn nghề nghiệp của học sinh 81-82

3.12 Mối tương quan giữa các nhóm động cơ 83

3.13 Độ mạnh của động cơ chọn nghề theo giới tính 86

3.14 Độ mạnh của động cơ chọn nghề theo trường 87

3.15 Các động cơ lựa chọn nghề nghiệp theo giáo viên 88

3.16

Mối quan hệ giữa ĐC chọn nghề với việc tìm hiểu các thông tin

3.17 Hệ số KMO - xác định những nhân tố ảnh hưởng đến chọn nghề 91

3.18 Các nhóm yếu tố ảnh hưởng hành vi chọn nghề 91

3.19 Độ mạnh của các yếu tố ảnh hưởng tới sự hình thành động cơ

3.20

Các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định chọn nghề của học sinh

theo đánh giá của giáo viên 94

STT Tên bảng Trang 3.21 Những việc làm khi ra trường xin việc gặp khó khăn 95

3.22 Những biện pháp giúp hình thành động cơ chọn nghề cho học

3.23 Những biện pháp giúp hình thành động cơ chọn nghề đúng đắn

cho học sinh theo ý kiến của giáo viên 99

Danh mục các đồ thị

3.1 Khó khăn trong lựa chọn nghề theo trường 72

MỞ ĐẦU

1 Lý do chọn đề tài

Trong cuộc sống, nghề nghiệp được coi như là một phương tiện để đảm bảo sự phát triển bền vững và hạnh phúc của con người Sự nghiệp của một cá nhân có thể thành đạt hay không phụ thuộc khá nhiều vào cách cá nhân đó có chọn được một nghề phù hợp với bản thân hay không Thành đạt ở đây không chỉ được đo đếm vào địa vị xã hội, danh tiếng, tiền bạc mà cá nhân đạt được mà đó còn là sự thỏa mãn, niềm hạnh phúc của cá nhân khi nghĩ về kết quả mình đã làm cho bản thân, cộng đồng và xã hội

Với thế hệ trẻ hiện nay, trong thời kỳ kinh tế thị trường, hội nhập quốc tế thì việc trang bị cho mình một nghề với chuyên môn vững vàng lại càng quan trọng bởi điều đó giúp họ tồn tại và phát triển Trong bối cảnh chuyển đổi cơ cấu các ngành kinh tế, CNH – HĐH hiện nay, để lựa chọn cho mình có một nghề nghiệp ổn định và phù hợp là một việc không hề dễ dàng Trên thực tế số người thất nghiệp hay phải làm việc không đúng với chuyên môn, sở thích, tính cách khá phổ biến Trong công việc, họ thấy khó khăn trong việc đáp ứng những yêu cầu, đòi hỏi của nghề Nghề nghiệp không làm họ có hứng thú, thiếu hẳn động cơ gắn bó với nghề… và hệ quả của nó đó là năng suất lao động giảm sút,

sự thỏa mãn lao động thấp, tỷ lệ tai nạn lao động tăng lên, lãng phí thời gian và kinh phí

để đào tạo và đào tạo lại Để hạn chế được những hệ quả không mong muốn trên, giáo dục nhà trường phải tập trung hình thành động cơ chọn nghề đúng đắn cho các em học sinh, đặc biệt là các em học sinh lớp 12 trước khi tốt nghiệp ra trường Chúng tôi cho rằng nếu các em học sinh có động cơ lựa chọn nghề dựa trên năng lực, sở trường và hứng thú của cá nhân, đáp ứng nhu cầu nhân lực của xã hội sẽ giúp các em có được định hướng đúng đắn trong lựa chọn nghề nghiệp phù hợp Chính vì vậy, việc nghiên cứu động cơ chọn nghề và những yếu tố ảnh hưởng đến động cơ chọn nghề của học sinh THPT là thực

sự cần thiết trong giai đoạn hiện nay Kết quả nghiên cứu động cơ chọn nghề của các em học sinh sẽ giúp các nhà quản lý giáo dục, thầy cô giáo, gia đình có biện pháp hỗ trợ phù hợp để từ đó các em lựa chọn được cho bản thân mình

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO Tiếng Việt:

1 - Đỗ Ngọc Anh (2006), Xu hướng nghề nghiệp của sinh viên ngành văn hoá thông tin

trong quá trình đào tạo tại các trường cao đẳng - đại học ở TP-HCM, Luận án Tiến sỹ,

Viện Khoa học Giáo dục, Hà Nội

2 - Đặng Danh Ánh (2003), Những nẻo đường lập nghiệp, Nhà xuất bản Lao động - Xã

hội, Hà Nội

3 - Bộ Giáo dục – Đào tạo (2008), Chương trình giáo dục phổ thông cấp trung học phổ

thông, Nhà xuất bản Giáo dục, Hà Nội

4 - Phạm Tất Dong (1989), Giúp bạn chọn nghề, NXB Giáo dục

5 - Giáo sư Phạm Tất Dong và Nguyễn Như Ất (2002), Sự lựa chọn tương lai – Tư vấn

hướng nghiệp, NXB Thanh niên

6 - Vũ Dũng (chủ biên) (2000), Từ điển Tâm lý học, Nhà xuất bản Khoa học xã hội, Hà

Nội

7 - Phạm Mạnh Hà (2006), Thực trạng công tác hướng nghiệp trong các trường trung

học phổ thông ở Hà Nội, Đề tài NCKH mã số QX 04 - 06, ĐHQG Hà Nội 2006, Hà Nội

8 - Phạm Mạnh Hà (2009), Tập bài giảng Tâm lý học hướng nghiệp

9 Phạm Mạnh Hà (2011), Đặc điểm tâm lý trong hoạt động chọn nghề của học sinh lớp

12 THPT hiện nay, Luận án Tiến sĩ Tâm lý học, Trường Đại học Khoa học xã hội và

nhân văn, ĐHQG Hà Nội

10 - Phạm Minh Hạc, Lê Khanh, Trần Trọng Thuỷ (1989), Tâm lý học tập I, II, NXB

Giáo dục

11 - Phạm Minh Hạc (2002), Tuyển tập tâm lý học, NXB Giáo Dục

12- Phạm Minh Hạc (chủ biên); Lê Đức Phúc (2004), Một số vấn đề nghiên cứu nhân

cách, NXB Chính Trị Quốc Gia

13 - Trần Lệ Hằng (2008), Thực trạng hoạt động tư vấn hướng nghiệp cho học sinh trung

học phổ thông ở nước ta hiện nay, Viện Tâm lý học, Hà Nội

14 - Dương Diệu Hoa (2005), Giáo dục lao động và hướng nghiệp trong vấn đề lựa chọn

nghề nghiệp của HS trung học phổ thông, ĐHSP Hà Nội, Hà Nội

15 - Malcolm Hornby (2001), 35 bước chọn nghề, Nhà xuất bản trẻ, Thành phố Hồ Chí

Minh

16 - Nguyễn Văn Hộ, Nguyễn Thị Thanh Huyền (2006), Hoạt động Giáo dục hướng

nghiệp và giảng dạy kỹ thuật trong trường trung học phổ thông, Nhà xuất bản Giáo dục,

Hà Nội

17 - Lê Hương (2006), “Cấu trúc động cơ của con người”, Tạp chí Tâm lý học (6)

18 - Đặng Phương Kiệt (2001), Cơ sở tâm lý học ứng dụng, NXB Đại học Quốc gia

19 - Phạm Thị Nguyệt Lãng (1987), Cơ sở tâm lý học của việc hình thành động cơ vì xã

hội của học sinh, Luận án PTS khoa học sư phạm tâm lý, Viện khoa học giáo dục Hà

Nội

20 - A.N.Lêonchiev (1989), Hoạt động – Ý thức – nhân cách, NXB Giáo dục

21 - N.Đ Lêvitốp (1962), Tâm lý học trẻ em và tâm lý học sư phạm, tập 2, Nhà xuất bản

giáo dục, Hà Nội

22 - B.Ph Lômov (2000), Những vấn đề lý luận và phương pháp luận tâm lý học, NXB

Đại học Quốc gia

23 - Võ Sỹ Lợi (2014), Giáo trình Tâm lý học II, Khoa Sư Phạm – Trường Đại

học Đà Lạt

24-TS Phùng Đình Mẫn (chủ biên), TS Phan Minh Tiến, ThS Trương Thanh Thúy

(2005), Một số vấn đề cơ bản về hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở trường THPT, NXB

Giáo dục

25- Đào Thị Oanh (2000), Tâm lý học lao động, NXB Đại học Quốc gia

26 - Phạm Tố Oanh (1996), Nhận thức nghề và dự định chọn nghề của học sinh phổ

thông trung học, Luận án tiến sỹ, Đại học Sư phạm Hà Nội, Hà Nội

27 - Khăm – Phăn – Khăm – On (1994), Động cơ học tập và quan hệ của nó với nguyện

vọng chọn nghề của học sinh Lào, Luận án Phó Tiến Sĩ khoa học sư phạm Tâm lý

28 - Nguyễn Viết Sự (2004), Giáo dục nghề nghiệp những vấn đề và giải pháp, Nhà xuất

bản Giáo dục, Hà Nội

29 - Lê Xuân Tiến (1997), Tìm hiểu động cơ học tập của học sinh lớp 5, Luận án Tiến sĩ

Khoa học sư phạm Tâm lý

30 - Trần Thị Thìn (2004), Động cơ học tập của sinh viên sư phạm - thực trạng và

phương hướng giáo dục, Luận án Tiến sĩ Tâm lý học

31 - Đỗ Mộng Tuấn (1986), “Động cơ và xu hướng nghề nghiệp của sinh viên”, Tạp chí

Đại học và trung học chuyên nghiệp (12), tr 27 - 30

32 – Nguyễn Quang Uẩn (chủ biên), Nguyễn Văn Lũy, Đinh Văn Vang (2003), Giáo

trình Tâm lý học đại cương, NXB Đại học Sư phạm Hà Nội

33- Nguyễn Quang Uẩn (chủ biên)(2004), Tâm lý học đại cương, NXB Đại học Sư phạm

34-Nguyễn Khắc Viện (chủ biên)(2001), Từ điển Tâm lý, NXB văn hóa thế giới

Website:

35 -http://tintuc.timnhanh.com/xa-hoi/lao-dong.htm/20070531

36 - http://www.huongnghiep.vn/zCong-tac-huong-nghiep-hoc-sinh-pho-thong-Van-hen-xui-chon-nghe_C58_D1774.htm

37 http://hoangkim.net.vn/chi-tiet-tin/3689/cac-ly-thuyet-ve-tao-dong-co-lam-viec-trong-to-chuc-1.html