vật lí cơ bản 10 (đầy đủ)

THÔNG TIN TÀI LIỆU

Thông tin cơ bản

Tiêu đề	Vật Lý Cơ Bản 10 (Đầy Đủ)
Trường học	Trường Trung Học Phổ Thông
Chuyên ngành	Vật Lý
Thể loại	Giáo án
Thành phố	Hồ Chí Minh

Định dạng
Số trang	71
Dung lượng	2,17 MB

Nội dung

gày soạn: Ngày dạy: Tiết 1 Phần I: CƠ HỌC Chương I: ĐỘNG HỌC CHẤT ĐIỂM Bài 1: CHUYỂN ĐỘNG CƠ I. Mục tiêu. a. Về kiến thức Trình bày được các khái niệm: chuyển động, quỹ đạo của chuyển động. Nêu được những ví dụ cụ thể về: chất điểm, vật làm mốc, mốc thời gian. Phân biệt được hệ toạ độ, hệ qui chiếu; thời điểm và thời gian (khoảng thời gian). b. Về kĩ năng Trình bày được cách xác định vị trí của chất điểm trên đường cong và trên một mặt phẳng; làm được các bài toán về hệ qui chiếu, đổi mốc thời gian. II. Chuẩn bị. Gv: Chuẩn bị một số ví dụ thực tế về xác định vị trí của một điểm để cho hs thảo luận. III. Tổ chức hoạt động dạy học. 1. Ổn định lớp 2. Bài mới. TG Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh Nội dung 10’ 15’ - Làm thế nào để biết một vật chuyển động hay đứng yên? - Lấy ví dụ minh hoạ. - Như vậy thế nào là chuyển động cơ? (ghi nhận khái niệm) cho ví dụ? - Khi cần theo dõi vị trí của một vật nào đó trên bản đồ (ví dụ xác định vị trí của một chiếc ôtô trên đường từ Cao Lãnh đến TP HCM) thì ta không thể vẽ cả chiếc ô tô lên bản đồ mà có thể biểu thị bằng chấm nhỏ. Chiều dài của nó rất nhỏ so với quãng đường đi. - Khi nào một vật chuyển động được coi là một chất điểm? - Nêu một vài ví dụ về một vật chuyển động được coi là một chất điểm và không được coi là chất điểm? - Từ đó các em hoàn thành C1. - Trong thời gian chuyển động, mỗi thời điểm nhất định thì chất điểm ở một vị trí xác định. Tập hợp tất cả các vị trí của một chất điểm chuyển động tạo ra một đường nhất định. Đường đó được gọi là quỹ đạo của chuyển động - Các em hãy cho biết tác dụng của vật mốc đối với chuyển động của chất điểm? - Khi đi đường chỉ cần nhìn vào cột km (cây số) ta có thể biết được ta đang cách vị trí nào đó bao xa. - Từ đó các em hoàn thành C2. - Làm thế nào để xác định vị trí của một vật nếu biết quỹ đạo chuyển động? - Chú ý H1.2 vật được chọn làm mốc là điểm O. chiều từ O đến M được chọn là chiều dương của chuyển động, nếu đi theo chiều ngược lại là Hoạt động 1: Tìm hiểu khái niệm chuyển động cơ, chất điểm, quỹ đạo - Chúng ta phải dựa vào một vật nào đó (vật mốc) đứng yên bên đường. - Hs tự lấy ví dụ. - HS phát biểu khái niệm chuyển động cơ. Cho ví dụ. - Từng em suy nghĩ trả lời câu hỏi của gv. - Cá nhân hs trả lời. (dựa vào khái niệm SGK) - Tự cho ví dụ theo suy nghĩ của bản thân. - Hs hoàn thành theo yêu cầu C1. - Hs tìm hiểu khái niệm quỹ đạo chuyển động. Hoạt động 3: Tìm hiểu cách xác định vị trí của vật trong không gian - Vật mốc dùng để xác định vị trí ở một thời điểm nào đó của một chất điểm trên quỹ đạo của chuyển động. - Hs nghiên cứu SGK. - Hs trả lời theo cách hiểu của mình (vật mốc có thể là bất kì một vật nào đường yên ở trên bờ hoặc dưới sông). - Hs trả lời. I. Chuyển động cơ. Chất điểm. 1. Chuyển động cơ. Chuyển của một vật (gọi tắt là chuyển động) là sự thay đổi vị trí của vật đó so với các vật khác theo thời gian. 2. Chất điểm. Một vật chuyển động được coi là một chất điểm nếu kích thước của nó rất nhỏ so với độ dài đường đi (hoặc so với những khoảng cách mà ta đề cập đến). 3. Quỹ đạo. Tập hợp tất cả các vị trí của một chất điểm chuyển động tạo ra một đường nhất định. Đường đó được gọi là quỹ đạo của chuyển động. II. Cách xác định vị trí của vật trong không gian. 1. Vật làm mốc và thước đo. Nếu biết đường đi (quỹ đạo) của vật, ta chỉ cần chọn một vật làm mốc và một chiều dương trên đường đó là có thể xác định được chính xác vị trí của vật bằng cách dùng một cái thước đo chiều dài đoạn đường từ vật làm mốc đến vật. (+) M O 2. Hệ toạ độ. Gồm 2 trục: Ox; Oy vuông góc nhau tạo thành hệ trục toạ độ vuông góc, điểm O là gốc toạ độ. y I M O H x 1 13 đi theo chiều âm. - Như vậy, nếu cần xác định vị trí của một chất điểm trên quỹ đạo chuyển động ta chỉ cần có một vật mốc, chọn chiều dương rồi dùng thước đo khoảng cách từ vật đó đến vật mốc. - Nếu cần xác định vị trí của một chất điểm trên mặt phẳng ta làm thế nào? Muốn chỉ cho người thợ khoan tường vị trí để treo một chiếc quạt thì ta phải làm (vẽ) thế nào trên bản thiết kế? - Muốn xác định vị trí của điểm M ta làm như thế nào? - Chú ý đó là 2 đại lượng đại số. - Các em hoàn thành C3; gợi ý: có thể chọn gốc toạ độ trùng với bất kỳ điểm nào trong 4 điểm A, B, C, D để thuận lợi người ta thường chọn điểm A làm gốc toạ độ. - Để xác định vị trí của một chất điểm, tuỳ thuộc vào qũy đạo và loại chuyển động mà người ta có nhiều cách chọn hệ toạ độ khác nhau. Ví dụ: hệ toạ độ cầu, hệ toạ độ trụ… Chúng ta thường dùng là hệ toạ độ Đề-các vuông góc. - Chúng ta thường nói: chuyến xe đó khởi hành lúc 7h, bây giờ đã đi được 15 phút. Như vậy 7h là mốc thời gian (còn gọi là gốc thời gian) để xác định thời điểm xe bắt đầu chuyển động và dựa vào mốc đó xác định được thời gian xe đã đi. - Tại sao phải chỉ rõ mốc thời gian và dùng dụng cụ gì để đo khoảng thời gian trôi đi kể từ mốc thời gian? - Cùng một sự kiện nhưng có thể song sánh với các mốc thời gian khác nhau. Nếu ta nói xe đã đi được 15 phút rồi thì ta hiểu mốc thời gian được chọn là thời điểm nào? - Mốc thời gian là thời điểm ta bắt đầu tính thời gian. Để đơn gian ta đo & tính thời gian từ thời điểm vật bắt đầu chuyển động. - Các em hoàn thành C4. bảng giờ tàu cho biết điều gì? - Xác định thời điểm tàu bắt đầu chạy & thời gian tàu chạy từ HN vào SG? - Các yếu tố cần có trong một hệ quy chiếu? - Phân biệt hệ toạ độ & hệ quy chiếu? Tại sao phải dùng hệ quy chiếu? * HQC gồm vật mốc, hệ toạ độ, mốc thời gian và đồng hồ. Để cho đơn giản thì: HQC = Hệ toạ độ + Đồng hồ - Hs nghiên cứu SGK, trả lời câu hỏi của gv? - Chọn chiều dương cho các trục Ox và Oy; chiếu vuôn góc điểm M xuống 2 trục toạ độ (Ox và Oy) ta được điểm các điểm (H và I). - Vị trí của điểm M được xác định bằng 2 toạ độ x OH= và y OI= - Chiếu vuông góc điểm M xuống 2 trục toạ độ ta được M (2,5; 2) y D C M y A M x x Hoạt động 4: Tìm hiểu cách xác định thời gian trong chuyển động - Cá nhân suy nghĩ trả lời. - Chỉ rõ mốc thời gian để mô tả chuyển động của vật ở các thời điểm khác nhau. Dùng đồng hồ để đo thời gian - Hiểu mốc thời gian được chọn là lúc xe bắt đầu chuyển bánh. - Bảng giờ tàu cho biết thời điểm tau bắt đầu chạy & thời điểm tau đến ga. - Hs tự tính (lấy hiệu số thời gian đến với thời gian bắt đầu đi). - Vật làm mốc, hệ toạ độ gắn với vật làm mốc, mốc thời gian & một đồng hồ. - Hệ toạ độ chỉ cho phép xác định vị trí của vật. Hệ quy chiếu cho phép không những xác định được toạ độ mà còn xác định được thời gian chuyển động của vật, hoặc thời điểm tại một vị trí bất kì. III. Cách xác định thời gian trong chuyển động. 1. Mốc thời gian và đồng hồ. Mốc thời gian (hoặc gốc thời gian) là thời điểm mà ta bắt đầu đo thời gian. Để đo thời gian trôi đi kể từ mốc thời gian bằng một chiếc đồng hồ. 2. Thời điểm và thời gian. IV. Hệ quy chiếu. HQC bao gồm vật làm mốc, hệ toạ độ, mốc thời gian & đồng hồ. 6’ Hoạt động 5: Củng cố, dặn dò - Gv tóm lại nội dung chính của bài, đặc biệt là khái niệm hệ toạ độ & mốc thời gian. Chú ý cách chọn hệ quy chiếu, khi chọn HQC nhớ nói rõ HTĐ & mốc thời gian cụ thể. 2 - Về nhà làm bài tập, học kĩ phần ghi nhớ và chuẩn bị bài tiếp theo. (ôn lại kiến thức về chuyển động đều) IV. Rút kinh nghiệm. Ngày soạn: Ngày dạy: Tiết 2 Bài 2: CHUYỂN ĐỘNG THẲNG ĐỀU I. Mục tiêu. a. Về kiến thức Nêu được định nghĩa của chuyển động thẳng đều. Vận dụng được công thức tính quãng đường và phương trình chuyển động để giải các bài tập. b. Về kĩ năng Giải được các bài toán về chuyển động thẳng đều ở các dạng khác nhau. Vẽ được đồ thị toạ độ – thời gian của chuyển động thẳng đều, biết cách thu thập thông tin từ đồ thị. Nhận biết được chuyển động thẳng đều trong thực tế nếu gặp phải. II. Chuẩn bị. Hình vẽ 2.2, 2.3 trên giấy lớn Một số bài tập về chuyển động thẳng đều III. Tổ chức hoạt động dạy học. 1. Kiểm tra bài cũ. (3’) Chất điểm là gì? nêu cách xác định vị trí của một ô tô trên một quốc lộ? Phân biệt hệ toạ độ và hệ qui chiếu? 2. Bài mới. TG Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh Nội dung 7’ - Vận tốc trung bình của chuyển động cho ta biết điều gì? Công thức tính vận tốc trung bình? Đơn vị? Hoạt động 1: Ôn lại khái niệm về vận tốc trung bình của chuyển động. - Hs nhớ lại kiến thức cũ, để trả lời 3 15’ 10’ - Ở lớp 8, ta có khái niệm v tb , tuy nhiên nếu vật chủn đợng theo chiều (-) đã chọn thì v tb cũng có giá trị (-). Ta nói v tb có giá trị đại sớ. - Khi khơng nói đến chiều chủn đợng mà chỉ ḿn nhấn mạnh đến đợ lớn của vận tớc thì ta dùng kn tớc đợ trung bình, như vậy tớc đợ trung bình là giá trị đại sớ của vận tớc trung bình. - Chúng ta tiến hành lại TN ở L8, dụng cụ TN gờm có những gì? tiến hành TN ntn? - Từ bảng sớ liệu đó các em hãy tính tớc đợ trung bình trên từng đoạn đường và trên cả đoạn đường? Nhận xét kết quả đó? - Chủn đợng của bánh xe trong TN trên & các chủn đợng thường thấy thì tớc đợ có thể thay đởi trong quá trình chủn đợng. Tuy nhiên có những chủn đợng tớc đợ chủn đợng là khơng đởi trong śt quá trình chủn đợng. - Vậy chủn đợng đó là gì? - Như thế nào là chủn đợng thẳng đều? - Chủn đợng có tớc đợ khơng đởi nhưng có phương chủn đợng thay đởi thì có thể coi đó là chủn đợng đều được khơng? Ví dụ chủn đợng của đầu kim đờng hờ. - Quỹ đạo của chủn đợng này có dạng ntn? - Gv tóm lại khái niệm chủn đợng thẳng đều. + Chủn đợng thẳng đều là chủn đợng có quỹ đạo là đường thẳng & có tớc đợ trung bình như nhau trên mọi quãng đường. - Trong chủn đợng thẳng đều để đơn giản người ta sử dụng tḥt ngữ tớc đợ, kí hiệu v - Cho ví dụ về chủn đợng thẳng đều? - Quãng đường đi được của chủn đợng thẳng đều có đặc điểm gì? - Vậy nếu 2 chủn đợng thẳng đều có cùng tớc đợ, chủn đợng nào đi trong thời gian nhiều hơn sẽ đi được quãng đường xa hơn. - Các em tự đọc SGK để tìm hiểu phương trình của chủn đợng thẳng đều ntn? - Các em hãy viết pt chủn đợng của chất điểm nếu + TH1: Chọn điểm x́t phát trùng với gớc toạ đợ (x 0 = 0). Gớc thời gian (t = 0) là lúc chất điểm bắt đầu chủn đợng, chiều chủn đợng câu hỏi của gv. - Chú ý theo dõi gv hướng dẫn để làm quen với khái niệm tớc đợ trung bình. - Tiến hành TN cùng với gv (bánh xe maxwell lăn trên mợt máng nghiêng, máy gõ nhịp). Ghi lại quãng đường đi được sau những khoảng t bằng nhau. (ta được bảng kêt qủa TN) - Hs tiến hành tính tớc đợ trung bình, rời nhận xét. - CT tính tớc đợ TB: tb s v t = (1) Hoạt đợng 2: Tìm hiểu khái niệm chủn đợng thẳng đều và quãng đường đi được của chủn đợng thẳng đều. - Chú ý lắng nghe thơng tin để trả lời câu hỏi. - Hs suy nghĩ trả lời. (chủn đợng thẳng đều) - TL nhóm để trả lời các câu hỏi của gv. + Chủn đợng thẳng đều là chủn đợng có tớc đợ khơng đởi. + Chủn đợng thẳng đều là chủn đợng trên đường thẳng có tớc đợ khơng đởi - Ghi nhận khái niệm. - Tự cho ví dụ. - Từ (1) suy ra: . . tb s v t v t= = - Trong chủn đợng thẳng đều, quãng đường đi được s tỉ lệ tḥn với thời gian chủn đợng t. Hoạt đợng 3: Tìm hiểu phương trình chủn đợng và đờ thị toạ đợ – thời gian của chủn đờng thẳng đều. - Nghiên cứu SGK để hiểu cách xây dựng pt của chủn đợng thẳng đều. 0 0 .x x s x v t= + = + (2) - Hs thảo ḷn để hoàn thành các câu hỏi của gv. I. Chủn đợng thẳng đều. 1. Tớc đợ trung bình = Quãngđườngđiđược Tốcđộtrungbình Thờigianchuyểnđộng tb s v t = Đơn vị: m/s hoặc km/h … 2. Chủn đợng thẳng đều. Chủn đợng thẳng đều là chủn đợng có quỹ đạo là đường thẳng & có tớc đợ trung bình như nhau trên mọi quãng đường. 3. Quãng đường đi được trong chủn đợng thẳng đều. . . tb s v t v t = = Trong chủn đợng thẳng đều, quãng đường đi được s tỉ lệ tḥn với thời gian chủn đợng t. II. Phương trình chủn đợng và đờ thị toạ đợ – thời gian của chủn đợng thẳng đều. 1. Phương trình chủn đợng thẳng đều. 0 0 .x x s x v t = + = + 2. Đờ thị toạ đợ – thời gian của chủn đợng thẳng đều. 4 trùng với chiều (+) của trục toạ độ + TH2: Chọn điểm xuất phát trùng với gốc toạ độ (x 0 = 0). Gốc thời gian (t = 0) là lúc chất điểm bắt đầu chuyển động, chiều chuyển động trùng với chiều (-) của trục toạ độ. - Để biểu diễn cụ thể sự phụ thuộc của toạ độ của vật chuyển động vào thời gian, người ta có thể dùng đồ thị toạ độ – thời gian. - Phương trình (2) có dạng tượng tự hàm số nào trong toán ? - Việc vẽ đồ thị toạ độ – thời gian của chuyển động thẳng đều cũng được tiến hành tương tự. - Gợi ý: Phải lập bảng (x, t) và nối các điểm xác định được trên hệ trục toạ độ có trục hoành là trục thời gian (t), còn trục tung là trục toạ độ (x) + Đồ thị thu được ta có thể kéo dài về 2 phía. - Từ đồ thị toạ độ – thời gian của chuyển động thẳng đều cho ta biết được điều gì? - Nếu ta vẽ 2 đồ thị của 2 chuyển động thẳng đều khác nhau trên cùng một hệ trục toạ độ thì ta có thể phán đoán gì về kết quả của 2 chuyển động đó. Giả sử 2 đồ thị này cắt nhau tại một điểm. + Vậy làm thế nào để xác định được toạ độ của điểm gặp nhau đó? - Tương tự hàm số: y = ax + b - Từng em áp dụng kiến thức toán học để hoàn thành. + Xác định toạ độ các điểm khác nhau thoả mãn pt đã cho (điểm đặc biệt), lập bảng (x, t) + Vẽ hệ trục toạ độ xOy, xác định vị trí của các điểm trên hệ trục toạ độ đó. Nối các điểm đó với nhau - Cho ta biết sự phụ thuộc của toạ độ của vật chuyển động vào thời gian. - Hai chuyển động này sẽ gặp nhau. - Chiếu lên hai trục toạ độ sẽ xác định được toạ độ và thời điểm của 2 chuyển động gặp nhau 10’ Hoạt động 4: Củng cố, dặn dò. - Gv tóm lại nội dung toàn bài. - Chuyển động thẳng đều là gì? Nêu công thức tính quãng đường đi được và pt chuyển động của chuyển động thẳng đều? - Về nhà học bài, làm bài tập trong SGK + SBT và chuẩn bị bài tiếp theo. IV. Rút kinh nghiệm. 5 Ngày soạn: Ngày dạy: Tiết 3 Bài 3: CHUYỂN ĐỘNG THẲNG BIẾN ĐỔI ĐỀU I. Mục tiêu. a. Về kiến thức: Viết được công thức định nghĩa và vẽ được vectơ biểu diễn vận tốc tức thời, nêu được ý nghĩ của các đại lượng vật lí trong công thức. Nêu được định nghĩa của chuyển động thẳng biến đổi đều, nhanh dần đều, chậm dần đều. Viết được công thức tính vận tốc, vẽ được đồ thị vận tốc – thời gian trong chuyển động thẳng, nhanh dần đều và chậm dần đều. Viết được công thức tính và nêu được đặc điểm về phương, chiều và độ lớn của gia tốc trong chuyển động thẳng nhanh dần đều, chậm dần đều. Viết được công thức tính quãng đường đi được và phương trình chuyển động trong chuyển động thẳng nhanh dần đều, chậm dần đều. b. Về kĩ năng: Giải được bài toán đơn giản về chuyển động thẳng biến đổi đều. II. Chuẩn bị. Bộ TN (1 máng nghiêng dài khoảng 1m, 1 hòn bi đường kính khoảng 1cm, 1 đồng hồ bấm giây) III. Tiến trình giảng dạy. 1. Ổn định: 2. Kiểm tra bài cũ. (4’) Viết công thức tính quãng đường đi được và phương trình chuyển động của chuyển động thẳng đều? 3. Bài mới. TG Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh Nội dung 1’ 8’ - Khi xét chuyển động thẳng đều, nếu biết được vận tốc tại một điểm thì ta sẽ biết được vận tốc trên cả đoạn đường, do đó dù ở bất kỳ vị trí nào ta cũng biết xe đi nhanh hay chậm. Tuy nhiên trong nhiều trường hợp, chuyển động thẳng nhưng không đều (VD: bánh xe lăn trên mặt phẳng nghiêng). Vậy làm thế nào để biết chuyển động đó là chuyển động gì? vận tốc ở mỗi thời điểm xác định là bào nhiêu? Giá trị đó cho ta biết điều gì? - Muốn vậy ta phải dùng khái niệm vận tốc tức thời? Vậy vận tốc tức thời là gì? - Một vật đang chuyển động thẳng không đều, muốn biết tại điểm M nào đó xe đang chuyển động nhanh hay chậm thì ta phải làm gì? - Tại sao phải xét quãng đường vật đi trong khoảng thời gian rất ngắn t∆ ? Có thể áp dụng công thức nào để tính Hoạt động 1: Tổ chức tình huống học tập. - Chú ý lắng nghe, suy nghĩ Hoạt động 2: Tìm hiểu khái niệm vận tốc tức thời. Chuyển động thẳng biến đổi đều. - Nghiên cứu SGK để trả lời: + Trong khoảng thời gian rất ngắn, t ∆ kể từ lúc ở M, xe dời được một đoạn đường s∆ là bao nhiêu. - Như thế để vận tốc thay đổi không đáng kể, có thể dùng công thức tính vận tốc trong chuyển động thẳng I. Vận tốc tức thời. Chuyển động thẳng biến đổi đều. 1. Độ lớn của vận tốc tức thời. s v t ∆ = ∆ (1) gọi là độ lớn của vận tốc tức thời của vật tại một điểm. + Cho ta biết tại điểm đó vật chuyển động nhanh hay chậm. 2. Vectơ vận t ốc tức thời. Vectơ vận t ốc tức thời của 1 vật tịa một điểm là một vectơ có gốc tại vật chuyển động, có hướng của chuyển động và có độ dại tỉ lệ với độ lớn của VTTT theo một tỉ xích nào đó. 3. Chuyển động thẳng biến đổi đều. 6 10’ vận tốc? - Vận tốc tức thời được tính bằng công thức nào? Ý nghĩa của nó? - Vận tốc tức thời có phụ thuộc vào việc chọn chiều dương của hệ toạ độ hay không? - Các em hoàn thành C1. + Gợi ý: chúng ta có thể tìm quãng đường xe đi được trong 1h. - Các em đọc mục 2 SGK rồi cho biết tại sao nói vận tốc tức thời là một đại lượng vectơ? - Ghi nhận khái niệm vectơ vận tốc tức thời. - Các em hoàn thành C2. - Chúng ta đã nghiên cứu các đặc điểm về chuyển động thẳng đều. Trong thực tế thì hầu hết các chuyển động là chuyển động biến đổi, nghĩa là chuyển động đó có vận tốc luôn biến đổi. Chúng ta có thể biết được điều này bằng cách đo vận tốc tức thời ở các thời điểm khác nhau trên quỹ đạo chuyển động. - Thế nào gọi là chuyển động thẳng biến đổi đều? + Quỹ đạo của chuyển động? Độ lớn của vận tốc tức thời thay đổi như thế nào trong quá trình chuyển động? - Có thể phân chuyển động thẳng biến đổi đều thành các dạng chuyển động nào? - Gv tóm lại khái niệm chuyển động thẳng biến đổi. * Chú ý: Khi nói vận tốc của vật tại vị trí hoặc thời điểm nào đó, ta hiểu là vận tốc tức thời. - Tiến hành TN với hòn bị lăn trên máng nghiên. Lấy số liệu để tính vận tốc tức thời tại một điểm bất kỳ trên máng nghiêng. - Các em có nhận xét gì về kết quả tính được - Cụ thể là vận tốc tức thời tại các điểm khác nhau thì ntn? - Giá trị này luôn tăng trong quá trình chuyển động. - Để mô tả tính chất nhanh hay chậm của chuyển động thẳng đều thì chúng ta dùng khái niệm vận tốc. - Đối với chuyển động thẳng biến đổi thì có dùng được khái niệm vận tốc để mô tả tính chất nhanh hay chậm của chuyển động không? - Vậy chúng ta đưa vào một khái niệm mới đó là gia tốc. Vậy gia tốc được tính như thế nào? (thảo luận nhóm). - Chú ý các em tính tỉ số giữa độ tăng của vận tốc trong khoảng thời gian bất kì. đều. s v t ∆ = ∆ (1) gọi là độ lớn của vận tốc tức thời của vật tại một điểm. + Cho ta biết tại điểm đó vật chuyển động nhanh hay chậm. - Có phụ thuộc - Cá nhân hoàn thành C1 - Hs đọc SGK rồi trả lời câu hỏi của gv. - Cá nhân hs làm C2. - Nghiên cứu SGK để trả lời các câu hỏi của gv. - Có thể phân chuyển động thẳng biến đổi đều thành chuyển động thẳng nhanh dần đều và chuyển động thẳng chậm dần đều. Hoạt động 3: Nghiên cứu khái niệm gia tốc trong chuyển động thẳng nhanh dần đều. - Quan sát Gv tiến hành TN, ghi lại kết quả. - Tiến hành tính vận tốc tức thời từng thời điểm trên máng nghiêng. - Vận tốc tức thời luôn tăng. - Khác nhau. - Không; Vì vận tốc luôn thay đổi. - Hs thảo luận để xây dựng biểu thức của gia tốc. - Trong chuyển động thẳng biến đổi đều, độ lớn của vận tốc tức thời hoặc tăng đều, hoặc giảm đều theo thời gian. - Chuyển động có độ lớn của vận tốc tức thời tăng đều theo thời gian gọi là chuyển động thẳng nhanh dần đều. - Chuyển động có độ lớn của vận tốc tức thời giảm đều theo thời gian gọi là chuyển động thẳng chậm dần đều. * Chú ý: Khi nói vận tốc của vật tại vị trí hoặc thời điểm nào đó, ta hiểu là vận tốc tức thời. II. Chuyển động thẳng nhanh dần đều. 1. Gia tốc trong chuyển động thẳng nhanh dần đều. a. Khái niệm gia tốc: v a t ∆ = ∆ (2) Gia tốc của chuyển động là đại lượng xác định bằng thương số giữa độ biến thiện vận tốc và khoảng thời gian vận tốc biến thiên. 0 v v v∆ = − độ biến thiên (tăng) vận tốc trong khoảng thời gian t ∆ ( 0 t t t∆ = − ) - Gia tốc chuyển động cho biết vận tốc biến thiên nhanh hay chậm theo thời gian. Có đơn vị là m/s 2 . b. Vectơ gia tốc. Vì vận tốc là đại lượng vectơ nên gia tốc cũng là đại lượng vectơ. 0 0 v v v a t t t − ∆ = = − ∆ r r r r 7 5’ 7’ - Tỉ số đó là đại lượng không đổi nên nó được gọi là gia tốc của chuyển động, và kí hiệu bằng chữ a - Vậy biểu thức của gia tốc như thế nào? Từ đó phát biểu khái niệm gia tốc? Cho biết đơn vị của nó? (thảo luận). - (Thảo luận) Dựa vào biểu thức gia tốc, hãy cho biết gia tốc là đại lượng vô hướng hay đại lượng vectơ? Vì sao? - Nếu là đại lượng vectơ thì phương, chiều của nó như thế nào? (cụ thể là trong chuyển động nhanh dần đều) - Vậy biểu thức của vectơ gia tốc ntn? - Em hãy cho biết trong chuyển động thẳng đều thì gia tốc có độ lớn bằng bao nhiêu? (gợi ý: chuyển động đều thì vận tốc ntn?) - Chúng ta dựa vào biểu thức gia tốc để xây dựng nên công thức tính vận tốc trong chuyển động thẳng nhanh dần đều. - Thảo luận để xây dựng công thức vận tốc trong chuyển động thẳng nhanh dần đều. - Vậy chúng ta có thể biểu diễn vận tốc tức thời của CĐTNDĐ bằng đồ thị được không? Có dạng như thế nào? - Chúng ta sử động hệ trục toạ độ như thế nào? - Tương tự như bài trước các em về nhà tự vẽ đồ thị biểu diễn sự biến thiên của vận tốc tức thời theo thời gian. Rồi hoàn thành C3 - Hãy cho biết công thức tốc độ trung bình trong chuyển động? - Đối với CĐTNDĐ, vì độ lớn vận tốc tăng đều theo thời gian, nên người ta chứng minh được công thức tính tốc độ trung bình: 0 2 tb v v v + = - Kết hợp với công thức vận tốc các em có thể tìm ra công thức tính quãng đường đi được trong CĐTNDĐ - Từng em hoàn thành C4, 5 0 v v v∆ = − độ biến thiên (tăng) vận tốc. 0 t t t∆ = − khoảng thời gian 0 0 v vv t t t −∆ = ∆ − - Không nhìn SGK, tập trung nhóm thảo luận. Vậy: v a t ∆ = ∆ (2) Gia tốc của chuyển động là đại lượng xác định bằng thương số giữa độ biến thiện vận tốc và khoảng thời gian vận tốc biến thiên. Có đơn vị là m/s 2 . - TL nhóm: Vì gia tốc phụ thuộc vào vận tốc. Nên gia tốc là đại lượng vectơ. - Vì v>v 0 nên v ∆ r cùng phương, chiều với v r và 0 v r . Vectơ a r cùng phương, chiều với v∆ r , nên nó cùng phương, chiều với vectơ vận tốc. 0 v r v r 0 v r a r v r 0 0 v v v a t t t − ∆ = = − ∆ r r r r (2’) - HS thảo luận rồi trả lời. Hoạt động 4: Nghiên cứu khái niệm vận tốc trong chuyển động thẳng nhanh dần đều. - TL nhóm: + Từ biểu thức gia tốc 0 0 v v v a t t t − ∆ = = ∆ − (*) + Ta lấy gốc thời gian ở thời điểm t 0 (t 0 = 0)  t t ∆ = + Thay vào (*): 0 v v a t − = suy ra 0 v v at = + (3) gọi là công thức tính vận tốc. Cho ta biết vận tốc của vật ở những thời điểm khác nhau. - Sử dụng hệ trục toạ độ có trục tung là vận tốc, trục hoành là thời gian. - Từng em hoàn thành C3 Hoạt động 5: Xây dựng công thức tính quãng đường đi trong CĐTNDĐ và mối quan hệ a, v, v 0 , s tb s v t = 0 v r v r 0 v r a r v r Khi vật CĐTNDĐ, vectơ gia tốc có gốc ở vật chuyển động, có phương và chiều trùng với phương và chiều của vectơ vận tốc và độ dại tỉ lệ với độ lớn của gia tốc theo một tỉ xích nào đó. 2. Vận tốc của CĐTNDĐ. a. Công thức tính vận tốc. Từ biểu thức gia tốc 0 0 v v v a t t t − ∆ = = ∆ − (*) + Ta lấy gốc thời gian ở thời điểm t 0 (t 0 = 0)  t t ∆ = + Thay vào (*): 0 v v a t − = suy ra 0 v v at = + (3) gọi là công thức tính vận tốc. Cho ta biết vận tốc của vật ở những thời điểm khác nhau. b. Đồ thị vận tốc – thời gian. 3. Công thức tính quãng đường đi được của CĐTNDĐ. Từ công thức tính tốc độ trung bình của chuyển động thẳng đều. tb s v t = Đối với CĐTNDĐ, vì độ lớn vận tốc tăng đều theo thời gian, nên người ta chứng minh được công thức tính tốc độ trung bình: 0 2 tb v v v + = v 0 là vận tốc đầu; v là vận tốc cuối. Ta có: 0 v v at = + 8 - Các em tự tìm ra mối quan hệ giữa gia tốc, vận tốc và quãng đường đi được [gợi ý: từ 2 biểu thức (2) & (4)] 0 2 tb v v v + = 0 v v at = + Suy ra: 2 0 1 2 s v t at = + (4) gọi là công thức tính quãng đường đi được của CĐTNDĐ - Từng em hoàn thành C4, 5 - Hs tự tìm mối quang hệ: ………… 2 2 0 2v v as − = (5) Suy ra: 2 0 1 2 s v t at = + (4) gọi là công thức tính quãng đường đi được của CĐTNDĐ 4. Công thức liên hệ giữa gia tốc, vận tốc, quãng đường đi được của CĐTNDĐ. Từ (3) và (4) ta suy ra: 2 2 0 2v v as − = (5) 5’ Hoạt động :Củng cố, dặn dò. - Viết công thức vận tốc tức thời của vật chuyển động tại 1 điểm trên quỹ đạo? Vectơ VTTT tại 1 điểm trong chuyển động thẳng được xác định như thế nào? - Cho biết khái niệm của chuyển động thẳng biến đổi? CĐTNDĐ? - Viết công thức tính vận tốc, gia tốc, quãng đường đi được và mối quan hệ giữa chúng trong CĐTNDĐ? - Về nhà làm BT và chuẩn bị tiếp phần còn lại của bài. IV. Rút kinh nghiệm. Ngày soạn: Ngày dạy: Tiết 4 Bài 3: CHUYỂN ĐỘNG THẲNG BIẾN ĐỔI ĐỀU (tt) III. Tiến trình giảng dạy. 1. Ổn định lớp 2. Kiểm tra bài cũ (5’) Cho biết khái niệm của chuyển động thẳng biến đổi? CĐTNDĐ? Viết công thức tính vận tốc, gia tốc, quãng đường đi được và mối quan hệ giữa chúng trong CĐTNDĐ? Chiều của vectơ gia tốc trong chuyển động thẳng nhanh dần đều như thế nào với các vectơ vận tốc? 9 3. Bài mới (tt) TG Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh Nội dung 10’ 15’ 10’ - Tương tự như chuyển động thẳng đều các em hãy nghiên cứu SGK, từ đó lập nên PT chuyển động của CĐTNDĐ. - Chú ý chúng ta chỉ cần thay công thức tính quãng đường đi của CĐTNDĐ vào pt chuyển động tổng quát. - Chúng ta đi xét tiếp dạng thứ 2 của chuyển động thẳng biến đổi đều đó là chuyển động thẳng chậm dần đều (CĐTCDĐ). - Trong phần này các em tự nghiên cứu, vì tương tự như trong chuyển động thẳng nhanh dần đều. - Chú ý vectơ gia tốc trong chuyển động châm dần đều như thế nào với các vectơ vận tốc? - Đồ thị vận tốc – thời gian trong CĐTCDĐ có điểm gì giống & khác với CĐTNDĐ? - Cần chú ý gì khi sử dụng biểu thức tính quãng đường & pt chuyển động trong CĐTCDĐ? - C6: Cho hòn bi lăn xuống một máng nghiêng nhẵn, đặt dốc vừa phải. Hãy xây dựng phương án nghiên cứu xem chuyển động của hòn bi có phải là CĐTNDĐ hay không? (chú ý chỉ có thước để đo độ dài và đồng hồ đo thời gian). - Ta có thể chọn x 0 & v 0 thế nào để cho pt (6) trở nên đơn giản. - Như vậy chúng ta cân đo các đại lượng nào? - Gv tiến hành TN cho hs quan sát, mỗi quãng đường khác nhau chúng ta đo được khoảng thời gian là khác nhau. (mỗi quãng đường tiến hành đo 3 lần) - Hướng dẫn hs hoàn thành C7 (tính quãng đường mà xe đạp đi được từ lúc bắt đầu hãm phanh đến lúc dừng hẳn) - Chúng ta áp dụng công thức tính quãng đường đi được. Hoạt động 1: thiết lập PTCĐ của chuyển động thẳng nhanh dần đều. - Hs làm việc cá nhân, để tìm ra pt chuyển động. (+) O x o M(t 0 ) s M(t) x x Vậypt chuyển động của chất điểm M là: x = x 0 + s Mà công thức tính quãng đường đi trong CĐTNDĐ 2 0 1 2 s v t at= + Suy ra: 2 0 0 1 2 x x v t at = + + (6) Hoạt động 2: Tìm hiểu các đặc điểm của chuyển động thẳng chậm dần đều. - Hs tự nghiên cứu SGK. - Vectơ gia tốc trong CĐTCDĐ cùng phương, ngược chiều với các vectơ vận tốc. - Là đường thẳng xiên xuống. - Gia tốc sẽ ngược dấu với v 0 Hoạt động 3: Nghiên cứu thực nghiệm một chuyển động thẳng nhanh dần đều - Từng cá nhân suy nghĩ tìm phương án. - Chọn x 0 = 0 và v 0 = 0 - Đo quãng đường (dùng thước); đo khoảng thời gian để đi hết quãng đường đó. - Đo và thu thập số liệu để tính toán. - Cá nhân hs hoàn thành. Ta có: 2 0 1 2 s v t at = + Thời gian từ lúc hãm phanh đến lúc dừng hẳn là: 0 v v at = + 0 0 3 30 ( ) 0,1 v v t s a − − ⇒ = = = − Gia tốc của chuyển động: a = 0,1m/s 2 Quãng đường mà xe đi được: 2 3 0 1 1 3.30 0,1.(30) 2 2 s v t at = + = + 5. Phương trình chuyển động của chuyển động thẳng nhanh dần đều. 0 v r (+) O x o M(t 0 ) s M(t) x x Chất điểm M xuất phát từ một điểm có toạ độ x 0 trên đường thẳng Ox, chuyển động thẳng nhanh dần đều với vận tốc đầu v 0 và với gia tốc a, thì toạ độ của điểm m sau thời gian t là:x=x 0 + s Mà công thức tính quãng đường đi trong CĐTNDĐ 2 0 1 2 s v t at= + Suy ra: 2 0 0 1 2 x x v t at = + + (6) III. Chuyển động thẳng chậm dần đều. 1. Gia tốc của chuyển động thẳng chậm dần đều. a. Công thức tính gia tốc 0 0 v v v a t t t − ∆ = = ∆ − b. Vectơ gia tốc 0 0 v v v a t t t − ∆ = = − ∆ r r r r 0 v r a r 0 v r v r v ∆ r Vectơ gia tốc của chuyển động thẳng chậm dần đều ngược chiều với vectơ vận tốc. 2. Vận tốc của chuyển động thẳng chậm dần đều. a. Công thức tính vận tốc. 0 v v at = + Trong đó: a ngược dấu với v 0 b. Đồ thị vận tốc thời gian 3. Công thức tính quãng đường đi được và phương trình chuyển động của chuyển động thẳng chậm dần đều. a. Công thức tính quãng đường đi được. 2 0 1 2 s v t at = + b. Phương trình chuyển động. 2 0 0 1 2 x x v t at = + + 5’ Hoạt động :Củng cố, dặn dò. 10 [...]... tỉ đới của phép đo là tỉ sớ giữa sai sớ thụt đới và giá trị trung bình của đại lượng cần đo δA= ∆A δA= 100 % A Tính: δ A1 = ∆ A2 0,0025 100 % = ≈ 0,00024 10, 354 A2 Sai sớ tỉ đới càng nhỏ phép đo càng chính xác ∆ A1 0,025 100 % = ≈ 0,0 0102 24,457 A1 δ A2 = ∆A 100 % A - Việc tính sai sớ trong các phép đo gián tiếp thực sự quan trọng vì trogn δ A1 < δ A2 hầu hết các... ngược chiều (+) - Nếu ngược chiều (+) thì có dấu (-) r r r vtb = vtn + vnb r r r v13 = v12 + v23 Hoạt đợng 5: Tìm hiểu cơng thức cơ ng vận tớc trong trường hợp vận tớc cùng phương, ngược chiều Hoạt đợng :Củng cơ , dặn dò - Trình bày cơgn thức cơ ng vận tớc trong trường hợp các chủn đợng cùng phương, cùng chiều (ngược chiều)? - Về nhà làm BT trong SGK, SBT... 2s 8s s2 = 16 − + 2 g v v vAB = ? ↔ 9,8s2 − 243672 s + 34,15 .106 = 0 vBA = vBĐ + vĐA ↔ 2sv 2 = g ( 16v 2 − 8sv + s 2 ) -Giải pt bậc 2 ta tìm được s - Hs đọc đề bài và nêu tóm tắt: va = 40km/h; vB = 60km/h; vBA =?; vAB = ? Áp dụng cơng thức cơ ng vận tớc ta được: Vận tớc của xe B đới với xe A Giải Áp dụng cơng thức cơ ng vận tớc ta được: Vận tớc của xe B đới với xe A... với vận tớc kéo theo r r r v13 = v12 + v23 v13 = v12 − v23 10 5’ Bờ (3) hqc đứng n - Đó được gọi là cơng thức cơ ng vận tớc * Vận tớc tụt đới bằng thởng vectơ của vận tớc tương đới và vận tớc kéo theo Nếu chọn chiều (+) cùng chiều thì v1,3 = v1,2 + v2.3 - Nếu thùn chạy ngược dòng thì sao? Cơng thức cơ ng vận tớc lúc này như thế nào? - Chúng ta vẫn chọn... phát tại A: x1 = at 2 = t (1) (0,5đ) 2 2 1 3 .10 2 2 - Xe x́t phát tại B: x2 = x0 A + at 2 = 398 + t (2) (0,5đ) 2 2 Ta có: x = x0 + v0t + b Vị trí và thời gian để 2 xe gặp nhau: 3 .10 2 2 t 2 t1 = 282,13 (s) (1đ) thay ⇔ 0,5 .10 2 t 2 − 398 = 0 giải ra ta được:  t2 = −282,13 (loại) Hai xe gặp nhau: x1 = x2 → 2 .10 2 t 2 = 398 + vào (1): x = 2 .10 2 ( 282,13 ) = 1591,9 (m) (0,5đ) 2 Vậy 2... tương đới 2 Tính tương đới của vận tớc Vận tớc của vật chủn đợng đới với các hqc khác nhau thì khác nhau Vận tớc có tính tương đới II Cơng thức cơ ng vận tớc 1 Hệ qui chiếu đứng n và hệ qui chiếu chủn đợng 2 Cơng thức cơ ng vận tớc - Gọi vận tớc của vật so với hqc đứng n là vận tớc tụt đới …vận tớc của vật so với hqc chủn đợng là vận tớc tương đới... Đơn vị là Hec (hz) e Cơng thức liên hệ giữa tớc đợ dài và tớc đợ góc v =ω r + Chúng ta chia cả 2 vế phương trình đó cho ∆t - Từ cơng thức chúng ta vừa thiết lập các em hãy tính tớc đợ góc của chiếc xe đạp (C6) góc ở tâm chắn cung ∆s = r.∆α ∆s ∆α ⇔ =r ∆t ∆t ⇔ v = rω - Từng hs hoàn thành C6: ω= 5’ v 5,23 rad = = 0,052 r 100 s Hoạt đợng :Củng cơ , dặn dò - Chủn... ch̉n bị tất cả từ đầu năm (cả chương I) để chúng ta ch̉n bị kiểm tra 1 tiết IV Rút kinh nghiệm 28 Ngày soạn: 15 /10; Ngày dạy: 17 /10 Tiết: 15 I Mục tiêu a Về kiến thức: KIỂM TRA 1 TIẾT Củng cơ và khắc sâu kiến thức của chương I: + Chủn đợng cơ; chủn đợng thẳng đều; chủn đợng thẳng biến đởi đều; sự rơi tự do; chủn đợgn tròn đều; tính tương đới của chủn... tắt xoB = 398m a1 = 4,0 .10- 2 m/s2 a2 = 3,0 .10- 2 m/s2 x1 = ?; x2 = ? s =?; t = ? 4 D 5 B 6 A 7 C 8 B 9 A 10 C 11 A 12 B 13 C 14 D Giải s = 398m B A≡O (+) x a Phương trình chủn đợng của mỡi xe là: Chọn chiều (+) là chiều chủn đợng của 2 xe, gớc tọa đợ tại A x0 A = 0 ; thời gian lúc bắt đầu chủn đợng; cả 2 xe đều khơng có vận tớc đầu 1 2 at (0,5đ) 2 1 4 .10 2 2 - Xe x́t phát... & làm lại vào tập theo u câu của gv v2 = rω 2 r Hoạt đợng 4: Củng cơ , dặn dò - Nêu những đặc điểm và cơng thức tính đợ lớn của vectơ gia tớc hướng tâm? - Về nhà học bài, làm bài tập và ch̉n bị bài tiếp theo Ngày soạn: Tiết Ngày dạy: Bài 6: TÍNH TƯƠNG ĐỚI CỦA CHỦN ĐỢNG - CƠNG THỨC CỢNG VẬN TỚC I Mục tiêu a Về kiến thức: Trả lời được câu hỏi thế . gày soạn: Ngày dạy: Tiết 1 Phần I: CƠ HỌC Chương I: ĐỘNG HỌC CHẤT ĐIỂM Bài 1: CHUYỂN ĐỘNG CƠ I. Mục tiêu. a. Về kiến thức Trình bày. Nội dung 10 15’ - Làm thế nào để biết một vật chuyển động hay đứng yên? - Lấy ví dụ minh hoạ. - Như vậy thế nào là chuyển động cơ? (ghi

Ngày đăng: 31/05/2013, 00:22

Xem thêm