TÀI LIỆU HỌC NGỮ VĂN 12CB GV : NGUYỄN THỊ XUÂN MAI Bài 1 : KHÁI QUÁT VĂN HỌC VIỆT NAM TỪ CÁCH MẠNG THÁNG TÁM NĂM 1945 ĐẾN HẾT THẾ KỈ XX. I/Khái quát văn học Việt Nam từ CMT8 đến năm 1975 : 1.Vài nét về hoàn cảnh lòch sử, xã hội, văn hoá : -CMT8 n¨m 1945 thµnh c«ng ®· më ra kØ nguyªn ®éc lËp l©u dµi cho ®Êt níc, t¹o nªn nỊn v¨n häc míi díi sù l·nh ®¹o cđa §¶ng céng s¶n víi sù thèng nhÊt cao. -Xt hiƯn líp nhµ v¨n míi : nhµ v¨n - chiÕn sÜ. -Tõ n¨m 1945 ®Õn 1975 níc ta ®· tr¶i qua nhiỊu biÕn cè, sù kiƯn lÞch sư träng ®¹i. +C«ng cc XD cc sèng míi, con ngêi míi ë miỊn B¾c. + Cc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p vµ chèng MÜ. -NỊn kinh tÕ nghÌo nµn, l¹c hËu vµ chËm ph¸t triĨn, nªn sù giao lu v¨n ho¸ víi níc ngoµi kh«ng thn lỵi, chØ giíi h¹n ë mét sè níc XHCN nh : Trung Qc, Liªn X«, 2.Qu¸ tr×nh ph¸t triĨn vµ nh÷ng thµnh tùu chđ u : a.ChỈng ®êng n¨m 1945 ®Õn 1954 : g¾n víi cc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. -Giai ®o¹n v¨n häc nµy g¾n bã s©u s¾c víi c¸ch m¹ng vµ kh¸ng chiÕn; híng tíi ®¹i chóng; ph¶n ¸nh søc m¹nh cđa qn chóng nh©n d©n; thĨ hiƯn niỊm tù hµo d©n téc vµ niỊm tin vµo t¬ng lai tÊt th¾ng cđa cc kh¸ng chiÕn. -ThĨ lo¹i còng cã nh÷ng thµnh c«ng nhÊt ®Þnh : +Trun ng¾n vµ kÝ : Mét lÇn ®Õn thđ ®« (TrÇn §¨ng), §«i m¾t, NhËt kÝ ë rõng(Nam Cao), Lµng (Kim L©n), Vỵ chång A Phđ (T« Hoµi), Th nhµ (Hå Ph¬ng), … +Th¬: ®¹t nh÷ng thµnh tùu xt s¾c ë thêi kú kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p: C¶nh khuya, R»m th¸ng giªng (Hå ChÝ Minh), T©y TiÕn (Quang Dòng), Bªn kia s«ng §ng (Hoµng CÇm), §Êt níc(Ngun §×nh Thi),… +KÞch: B¾c S¬n (Ngun Huy Tëng), ChÞ Hoµ ( Häc Phi),… b.ChỈng ®êng tõ 1955 ®Õn 1964 : G¾n víi c«ng cc x©y dùng chđ nghÜa x· héi. -ThĨ hiƯn h×nh ¶nh ngêi lao ®éng. Ngỵi ca nh÷ng thay ®ỉi cđa ®Êt níc vµ con ngêi trong x©y dùng CNXH. T×nh c¶m s©u nỈng víi miỊn Nam trong nçi ®au ®Êt níc bÞ chia c¾t. -Thµnh tùu : Vỵ nhỈt (Kim L©n), Mïa l¹c (Ngun Kh¶i), S«ng §µ (Ngun Tu©n), . Giã léng (Tè H÷u), ¸nh s¸ng vµ phï sa (ChÕ Lan Viªn), §Êt në hoa, Bµi th¬ cc ®êi (Huy CËn),…, Mét §¶ng viªn (Häc Phi), Ngän lưa (Ngun Vò), Qn (Léng Ch¬ng), ChÞ Nhµn, Nỉi giã (§µo Hång CÈm),… c.ChỈng ®êng tõ 1965 ®Õn n¨m 1975: G¾n víi cc kh¸ng chiÕn chèng MÜ. - Ca ngỵi tinh thÇn yªu níc vµ chđ nghÜa anh hïng c¸ch m¹ng, cc ra qu©n vÜ ®¹i cđa c¶ d©n téc, kh¸m ph¸ søc m¹nh con ngêi VN víi tÇm vãc, ý nghÜa, sø mƯnh lÞch sư,… -Thµnh tùu: Ngêi mĐ cÇm sóng(Ngun Thi), Rõng xµ nu(Ngun Trung Thµnh), ChiÕc lỵc ngµ (Ngun Quang S¸ng), DÊu ch©n ngêi lÝnh (Ngun Minh Ch©u), Ra trËn, M¸u vµ hoa (Tè H÷u), Hoa ngµy thêng, Chim b¸o b·o (ChÕ Lan Viªn), Xu©n Qnh, Ph¹m TiÕn Dt, Ngun Khoa - 1 - TÀI LIỆU HỌC NGỮ VĂN 12CB GV : NGUYỄN THỊ XUÂN MAI §iỊm, Quª h¬ng ViƯt Nam vµ Thêi tiÕt ngµy mai (Xu©n Tr×nh), §«i m¾t (Vò Dòng Minh),… d.PhÇn v¨n häc trong vïng ®Þch t¹m chiÕm: -§©y lµ bé phËn v¨n häc díi chÕ ®é thùc d©n Ph¸p vµ ®Õ qc Mü, ®Ỉc biƯt lµ ë miỊn Nam. Nã ph¸t triĨn díi h×nh thøc hỵp ph¸p vµ bÊt hỵp ph¸p, víi nh÷ng xu híng tiªu cùc, ph¶n ®éng, ®åi tr hc tiÕn bé CM. -T¸c phÈm : H¬ng rõng Cµ Mau (S¬n Nam), Th¬ng nhí mêi hai (Vò B»ng),… 3.Nh÷ng ®Ỉc ®iĨm cđa v¨n häc 1945-1975 : a.NỊn v¨n häc chđ u vËn ®éng theo híng c¸ch m¹ng ho¸, g¾n bã s©u s¾c víi vËn mƯnh chung cđa ®Êt níc. -V¨n häc chđ u biĨu hiƯn mäi vÊn ®Ị CM : v¨n häc lµ “vò khÝ ®Êu tranh CM, phơc vơ CM”; T tëng chđ ®¹o lµ t tëng CM, lý tëng CM; §Ị tµi ph¶n ¸nh lµ hiƯn thùc CM; H×nh thµnh mét líp nhµ v¨n mang trong m×nh tinh thÇn m¸u thÞt CM (nhµ v¨n-chiÕn sÜ); V¨n häc theo s¸t tõng nhiƯm vơ chÝnh trÞ ®Êt níc. -H×nh thµnh hai ®Ị tµi lín vỊ ®Êt níc : Tỉ qc vµ XHCN. b.NỊn v¨n häc híng vỊ ®¹i chóng: -§¹i chóng lµ ®èi tỵng ph¶n ¸nh vµ ®èi tỵng phơc vơ, võa lµ ngêi cung cÊp, bỉ sung lùc lỵng s¸ng t¸c cho v¨n häc. H×nh thµnh quan niƯm míi vỊ ®Êt níc: §N cđa nh©n d©n. Quan t©m ®Õn ®êi sèng cđa nh©n d©n lao ®éng, víi nçi bÊt h¹nh vµ niỊm vui cđa ngêi lao ®éng nghÌo… -Néi dung: ng¾n gän, dƠ hiĨu; Chđ ®Ị: râ rµng; H×nh thøc nghƯ tht: quen thc; Ng«n ng÷: b×nh dÞ, trong s¸ng. c.NỊn v¨n häc chđ u mang khuynh híng sư thi vµ c¶m høng l·ng m¹n. -Cảm hứng sử thi là cảm hứng vươn tới những cái lớn lao, phi thường, trọng đại qua những hình ảnh tráng lệ. Nó không phải là tiếng nói riêng của cá nhân, mà là tiếng nói của cả cộng đồng, của toàn dân tộc. Điển hình như : Người con gái Việt Nam, Việt Bắc –Tố Hữu, Rừng xà nu – Nguyễn Trung Thành,… Ôi Tổ quốc giang sơn hùng vỹ Đất nước anh hùng của thế kỉ hai mươi. (Tố Hữu). -Cảm hứng lãng mạn chủ yếu là thể hiện ở lòng tràn đầy mơ ước, hướng tới tương lai, tin tưởng ở ngày mai, lý tưởng hoá cuộc sống mới, vẻ đẹp của con người mới, ca ngợi chủ nghóa anh hùng CM. Điển hình : Hòn đất – Anh Đức, Mảnh trăng cuối rừng – Nguyễn Minh Châu,… Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước Mà lòng phơi phới dậy tương lai. II/Kh¸i qu¸t v¨n häc tõ 1975 ®Õn hÕt thÕ kØ XX : 1.Hoµn c¶nh lÞch sư x· héi, v¨n ho¸ : -Víi chiÕn th¾ng mïa xu©n n¨m 1975, lÞch sư d©n téc më ra mét thêi kú míi – thêi kú ®éc lËp, - 2 - TÀI LIỆU HỌC NGỮ VĂN 12CB GV : NGUYỄN THỊ XUÂN MAI tù do vµ thèng nhÊt ®Êt níc. Tuy nhiªn tõ ®ã ®Êt níc ta l¹i gỈp nh÷ng khã kh¨n, thư th¸ch míi tõ 1975 -1985. -NghÞ qut §¹i héi §¶ng lÇn thø VI (1986) ®· chØ râ: §ỉi míi lµ “nhu cÇu bøc thiÕt”, lµ “vÊn ®Ị cã ý nghÜa sèng cßn” cđa toµn d©n téc : Kinh tÕ chun sang kinh tÕ thÞ trêng, v¨n ho¸ tiÕp xóc réng r·i víi nhiỊu níc trªn thÕ giíi, v¨n häc dÞch, b¸o chÝ vµ c¸c ph¬ng tiƯn trun th«ng ph¸t triĨn m¹nh mÏ. =>Thóc ®Èy nỊn v¨n häc ®ỉi míi phï hỵp víi ngun väng cđa nhµ v¨n vµ ngêi ®äc còng nh quy lt ph¸t triĨn kh¸ch quan cđa v¨n häc. 2/ Nh÷ng chun biÕn vµ mét sè thµnh tùu ban ®Çu: -Tõ sau 1975, th¬ kh«ng t¹o ®ỵc sù l«i cn, hÊp dÉn nh ë giai ®o¹n tríc. Tuy nhiªn vÉn cã nh÷ng t¸c phÈm Ýt nhiỊu t¹o ®ỵc sù chó ý cđa ngêi ®äc : Tù h¸t (Xu©n Qnh), Ngêi ®µn bµ ngåi ®an (ý Nhi), nh tr¨ng (Ngun Duy), Xóc x¾c mïa thu (Hoµng Nhn CÇm). HiƯn tỵng në ré trêng ca sau n¨m 1975 lµ mét trong nh÷ng thµnh tùu nỉi bËt cđa th¬ ca giai ®o¹n nµy: §Êt níc h×nh tia chíp (TrÇn M¹nh H¶o), Nh÷ng ngêi ®i biĨn (Thanh Th¶o)… -Tõ sau n¨m 1975 v¨n xu«i cã nhiỊu khëi s¾c h¬n th¬ ca: Mïa l¸ rơng trong vên (Ma V¨n Kh¸ng), Thêi xa v¾ng (Lª Lùu), Ngêi ®µn bµ ®i trªn chun tµu tèc hµnh vµ BÕn quª (Ngun Minh Ch©u), Nçi bn chiÕn tranh (B¶o Ninh),… -KÞch ph¸t triĨn m¹nh mÏ: Hån Tr¬ng Ba, da hµng thÞt,… -LÝ ln, nghiªn cøu, phª b×nh v¨n häc còng cã sù ®ỉi míi. III/TỔNG KẾT : GHI NHỚ –SGK --------------------------------------------------- Bài 2 : NGHỊ LUẬN VỀ MỘT TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÍ I/Cách làm bài nghò luận xã hội bàn về một tư tưởng, đạo lý : 1.Tìm hiểu đề : Đọc và trả lời những câu hỏi sau Đề bài :Trả lời câu hỏi sau của nhà thơ Tố Hữu “Ôi! Sống đẹp là thế nào hỡi bạn?” -Tìm luận đề : Lẽ sống đẹp của con người trong cuộc đời. -Phát triển luận đề : +Thế nào là sống đẹp? • Sống có văn hoá • Sống cao thượng, biết hy sinh. • Tương thân tương ái, biết giúp đỡ lẫn nhau. • Phấn đấu vì một xã hội tốt đẹp. +Với thanh niên học sinh muốn sống đẹp cần thường xuyên nâng cao nhận thức, hiểu biết và rèn luyện để từng bước hoàn thiện nhân cách. +Để sống đẹp cần rèn luyện những phẩm chất sau : • Có lý tưởng, có mục đích đúng đắn, cao đẹp. • Có tâm hồn, có tình cảm lành mạnh nhân hậu. • Có trí tuệ, kiến thức mỗi ngày thêm mở rộng, sáng suốt. • Có hành động tích cực, lương thiện. - 3 - TÀI LIỆU HỌC NGỮ VĂN 12CB GV : NGUYỄN THỊ XUÂN MAI -Thao tác nghò luận : Giải thích, chứng minh, bình luận, phân tích. -Phạm vi tư liệu : dẫn chứng chủ yếu được lấy từ đời sống xã hội. Có thể lấy dẫn chứng trong văn học nhưng hạn chế. 2/Lập dàn ý : -Mở bài :có thể mở bài theo kiểu quy nạp, phản đề. -Thân bài : • Giải thích vấn đề tư tưởng đạo lý. • Phân tích các khía cạnh của vấn đề và nêu các dẫn chứng cụ thể. • Bình luận vấn đề : nêu những mặt đúng sai, tích cực-tiêu cực. • Xác đònh phương hướng phấn đấu. -Kết bài : • Khẳng đònh ý nghóa của vấn đề. • Nhắc nhở cảnh tỉnh và gợi suy nghó cho người đọc. II/Rút ra kết luận : 1 Khái niệm : Nghò luận về một tư tưởng, đạo lý là quá trình kết hợp các thao tác nghò luận để làm sáng rõ vấn đề tư tưởng, đạo lý trong cuộc sống. Đề tài nghò luận về một tư tưởng, đạo lý phong phú bao gồm các vấn đề sau : • Nhận thức (lý tưởng, mục đích sống). • Tâm hồn, tính cách (lòng yêu nước, lòng vò tha, sự bao dung, sự độ lượng, lòng trung thực, sự chăm chỉ, thói ba hoa vụ lợi,….). • Quan hệ gia đình (tình mẫu tử, anh em, vợ chồng). • Cách ứng xử hành động. 2.Cách làm bài văn nghò luận một tư tưởng, đạo lý : • Hiểu được vấn đề cần nghò luận thông qua các bước phân tích đề, giải đề để xác đònh vấn đề cần nghò luận. • Bài nghò luận cần có một số nội dung sau : giới thiệu, giải thích tư tưởng, đạo lí cần bàn luận. Phân tích những mặt đúng, bác bỏ những biểu hiện sai lệch có liên quan đến vấn đề bàn luận. Nêu ý nghóa, rút ra bài học nhận thức và hành động về tư tưởng, đạo lí. • Diễn đạt cần chuẩn xác, mạch lạc; Có thể sử dụng một số phép tu từ và yếu tố biểu cảm nhưng phù hợp và có chừng mực. III/ LUYỆN TẬP : 1/ Vấn đề mà Gi.Nê-ru bàn luận là phẩm chất văn hoá trong nhân cách của mỗi con người. Căn cứ vào văn bản ta có thể đặt tên cho văn bản là : “Thế nào là một con người có văn hoá”, hoặc “Một trí tuệ có văn hoá”,… 2/Để nghò luận, tác giả đã sử dụng các thao tác lập luận như : +Giải thích : đoạn một (Văn hoá đó là sự phát triển nội tại….; Văn hoá nghóa là… ). +Phân tích : đoạn hai (Một trí tuệ có văn hoá… ) +Bình luận : đoạn ba (Đến đây, tôi sẽ để các bạn….). 3/Cách diễn đạt : khá sinh động. Dùng nhiều câu hỏi nghi vấn để thu hút sự chú ý. Dúng phép lặp cú pháp để nhấn mạnh. MỘT SỐ ĐỀ THAM KHẢO. 1/Đề 1: Trả lời câu hỏi sau của Tố Hữu : “Ôi! Sống đẹp là thế nào hỡi bạn?” 2/Đề 2:Nhà văn Nga L. Tôn-xtôi nói “Lí tưởng là ngọn đèn chỉ đường. Không có lí tưởng thì không có phương hướng kiên đònh, mà không có phương hướng kiên đònh thì không có cuộc sống”. Anh (chò) hãy nêu suy nghó về vai trò của lí tưởng trong cuộc sống con người. 3/Đề 3: Tình thương là hạnh phúc của mọi người. - 4 - TÀI LIỆU HỌC NGỮ VĂN 12CB GV : NGUYỄN THỊ XUÂN MAI 4/Đề 4: “Mọi phẩm chất của đức hạnh là ở hành động”. Ý kiến trên của M.Xi-xê-rông ( nhà triết học La Mã cổ đại) gợi cho anh (chò) những suy nghó gì về việc tu dưỡg và học tập của bản thân? 5/Đề 5: Hãy phát biểu ý kiến của mình về mục đích học tập do UESCO đề xướng “Học để biết, học để làm, học để chung sống, học để khẳng đònh mình”. 6/Đề 6 : Suy nghó của các em về đạo lí “Uống nước nhớ nguồn” hoặc “Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng”,…. 7/Đề 7 : Có ý kiến “ Phê phán thái độ thờ ơ ghẻ lạnh đối với con người cũng quan trọng và cần thiết như ca ngợi lòng vò tha, tình đoàn kết”. (Theo văn học và tuổi trẻ, số 1-2008). Em hãy trình bày suy nghó của mình về ý kiến trên. DÀN BÀI GI Ý : 1/Đề 1 : A.Mở bài : có thể theo kiểu quy nạp, phản đề, trực tiếp, gián tiếp, móc xích. -Dẫn đề : Giá trò cuộc sống con người là điều mà tất cả mọi người đều trăn trở của nhân loại. Phẩm chất sống của con người sẽ được xác lập trong mối quan hệ với cộng đồng. Ham-let cũng từng nói “Sống hay không sống. Đó là vấn đề”. Từ khi còn là một thanh niên Tố Hữu cũng đã đi tìm lẽ sống cho mình “Băn khoăn đi kiếm lẽ yêu đời”, M.Gorki cũng từng nói “Trong con người có 2 khuynh hướng phủ đònh lẫn nhau, đấu tranh lẫn nhau nhiều hơn và thường xuyên hơn cả : khuynh hướng sống cho tốt hơn và khuynh hướng sống cho sướng hơn”. -Giới thiệu đề : Sống như thế nào để có cuộc sống có ý nghóa, sống đáng sống và sống đẹp? Đó là vấn đề mà Tố Hữu đã nhắc nhở, đã đặt vấn đề : “ Ôi! Sống đẹp là thế nào hỡi bạn?” Đó cũng là vấ đề mà tất cả chúng ta cần suy nghó trong cuộc sống hôm nay. B.Thân bài : 1/Giải thích thế nào là “sống đẹp” : -Là sống có ý nghóa và sống có mục đích, có lí tưởng. -Là biết hy sinh, cống hiến không ích kỉ, biết “nhận” và biết “cho”, biết phấn đấu cho xã hội tốt đẹp “Sống là cho đâu chỉ nhận riêng mình”. -Là sống tốt, có lòng nhân hậu, biết thương yêu đùm bọc, có tình cảm lành mạnh: “Còn gì đẹp trên đời hơn thế Người yêu người sống để yêu nhau”. -Có tư tưởng tình cảm, có hành động đẹp. 2/Phân tích các khía cạnh của lối sống đẹp và giới thiệu một số tấm gương sống đẹp : a.Hình ảnh Bác Hồ là hình ảnh điển hình nổi bật : suốt một đời vì dân vì nước. +Quê mình vì sự ghiệp giải phóng CM. +Tình cảm nhân ái thương yêu vô hạn với con người, nhân loại. +Trung với nước, hiếu với dân, khiêm tốn, giản dò, liêm khiết. Tất cả vì hạnh phúc ND b.Hình ảnh những anh hùng vì nước vong thân : +Ng Văn Trỗi hi sinh quyền lợi cá nhân quan tâm đến người khác ở từng chi tiết nhỏ nhặt. +Nguyễn Viết Xuân căm thù giặc sâu sắc, anh dũng hi sinh. +Phan Đình Giót đem thân mình lấp lỗ châu mai. +Lê Văn Tám lấy thân mình làm ngọn đuốc sống để phá kho đạn giặc,…. c.Ngày nay, ở thanh niên học sinh vẫn có những người đang sống rất đẹp : +Các thủ khoa của các kì thi tốt nghiệp, đại học. Rất nhiều trong số họ có hoàn cảnh rất khó khăn, nhà nghèo, cha mẹ làm thuê, làm mướn,nhưng vượt lên trên khó khăn họ đã học rất tốt. +Nguyễn Hữu Ân, một sinh viên nghèo ngành du lòch-ĐH Mở TPHCM vừa học, vừa làm kiếm tiền chữa bệnh cho mẹ ung thư giai đoạn cuối và dành thời gian chăm sóc những bệnh nhân giống mẹ mình. - 5 - TÀI LIỆU HỌC NGỮ VĂN 12CB GV : NGUYỄN THỊ XUÂN MAI d.Trong văn học vẫn có những nhân vật điển hình cho lối sống đẹp. +Nhân vật Hộ trong tác phẩm “Đời thừa” –Nam Cao đã có hành động rất cao thượng, cúi xuống nỗi đau khổ của Từ khi Từ bò tình nhân bỏ rơi cùng với một đứa con thơ và một người mẹ già mù loà quanh năm bệnh hoạn. Đồng thời coi tình thương là lẽ sống cao nhất.->Rất nhân hậu. +Nhân vật trữ tình trong bài thơ “Tôi yêu em”: tình yêu rất cao thượng rất trong sáng, vượt lên trên những ích kỉ nhỏ nhen đời thường. =>Tuy cương vò, việc làm hành động khác nhau, nhưng họ gặp nhau ở một điểm đó là“sống đẹp”. 3/Bình luận về lối sống đẹp : -Thực tế không phải ai cũng xác đònh được quan niệm sống đẹp, vẫn có những quan niệm khác về cuộc sống : lối sống thực dụng tầm thường chạy theo vật chất. -Coi thường những tình cảm thân thuộc, bạn bè, gia đình, cha mẹ, đồng đội. Sống trên nỗi khổ của người khác. -Quan hệ mang tính chất lợi dụng trắng trợn. -Dửng dưng trước nỗi đau của người khác bằng đôi mắt ráo hoảnh của phường ích kỉ. -Sống thiếu văn hoá, chà đạp người khác vì đồng tiền. 4/Xác đònh phương hướng phấn đấu : -Xác đònh lý tưởng sống, đặt ra mục đích đúng đắn cho cuộc sống : phải làm gì cho tương lai? -Xây dựng tâm hồn tình cảm lành mạnh, nhân hậu, loại bỏ dần cái nhỏ nhen, ích kỉ, chỉ biết vun vén cho bản thân cá nhân, sống vô cảm, hèn nhát, phản bội quá khứ, bạn bè, tổ quốc, sống trên mồ hôi nước mắt của người khác, lười biếng. -Đấu tranh với những kẻ có hành động xấu. -Học tập để mở mang tư duy kiến thức, hành động lành mạnh lương thiện. C.Kết luận : -Khẳng đònh ý nghóa của vấn đề sống đẹp. -Nhắc nhở, cảnh tỉnh mọi người đừng chạy theo những cái tầm thường phù phiếm mà bỏ đi những giá trò đích thực quý báu. ------------------------------------------------------------------ Bài : HỒ CHÍ MINH – NGUYỄN ÁI QUỐC (1890 – 1969) I/ VÀI NÉT TIỂU SỬ : - Hồ Chí Minh (Nguyễn Sinh Cung,Nguyễn Tất Thành,Nguyễn i Quốc). - Sinh 19-5-1890 mất 2-9-1969 tại làng Kim Liên, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An. - Xuất thân trong một gia đình nhà Nho yêu nước. Cha:cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc. Mẹ:Hoàng Thò Loan. - Năm 1911,HCM ra đi tìm đường cứu nước. Năm 1920, Người dự ĐH Tua và trở thành người sáng lập ĐCS Pháp. Từ 1923 đến 1941, Người chủ yếu hoạt động ở các nước Liên Xô, Trung Quốc, Thái Lan và thành lập nhiều tổ chức CM như : Thanh niên CM đồng chí hội (1925), thành lập ĐCSVN (1930). Năm 1941, Người về nước hoạt động thành lập mặt trận Việt Minh và lãnh đạo phong trào CMT8. Năm 1942 bò bắt giam trong nhà tù Tưởng Giới Thạch. Năm 1943, ra tù tiếp tục lãnh đạo CM tiến tới giành thắng lợi CMT8. Ngày 2/9/1945, Người đọc bản Tuyên ngôn độc lập khai sinh nước VNDCCH và từ đó đảm nhiệm chức vụ Chủ tòch nước VNDCCH cho đến ngày từ trần. - Năm 1990,nhân kỉ niệm 100 năm ngày sinh của Chủ tòch HCM,UNESCO đã tôn Người là “Anh hùng giải phóng dân tộc,danh nhân văn hoá thế giới”.Trên suốt nửa thế kỉ tham gia đấu tranh cho sự nghiệp CM,Người là vò lãnh tụ vó đại của dân tộc, là nhà yêu nước, là niềm tự hào của DT. II/SỰ NGHIỆP VĂN CHƯƠNG: 1/Quan điểm sáng tác : Sinh thời chủ tòch HCM không nhận mình là nhà văn,nhà thơ mà chỉ là - 6 - TÀI LIỆU HỌC NGỮ VĂN 12CB GV : NGUYỄN THỊ XUÂN MAI người bạn của văn nghệ,người yêu văn nghệ. Nhưng rồi chính hoàn cảnh thôi thúc nhiệm vụ CM yêu cầu,môi trường XH và thiên nhiên gợi cảm cộng với tài năng nghệ thuật và tâm hồn nghệ só chứa chan cảm xúc, Người đã sáng tác nhiều tác phẩm có giá trò và đã để lại một sự nghiệp sáng tác đồ sộ. Đặc biệt Người am hiểu quy luật và đặc trưng của hoạt động văn nghệ. Điều đó được thể hiện trước hết là ở hệ thống quan điểm sáng tác. a. HCM coi văn học là một thứ vũ khí chiến đấu lợi hại phụng sự cho sự nghiệp CM. Nhàvăn phải góp phần vào nhiệm vụ đấu tranh và phát triển xã hội. Người khẳng đònh : “ Nay ở trong thơ nên có thép Nhà thơ cũng phải biết xung phong” (Cảm tưởng đọc Thiên gia thi) “Văn học nghệthuật cũng là một mặt trận,anh chò em là chiến só trên mặt trận ấy” (Thư gởi các hoạ só nhân dòp triển lãm hội hoạ toàn quốc 1951). b. HCM luôn chú trọng tính chân thật và tính dân tộc của văn học : - Người nghệ só phải viết cho thực cho hay, phải phản ánh trung thực hiện thực phong phú của đời sống và giữ tình cảm chân thật. - Phải chú ý đến hình thức biểu hiện, tránh lối viết cầu kì xa lạ, ngôn ngữ phải trong sáng chọn lọc, đề cao sự sáng tạo của người nghệ só. c. HCM bao giờ cũng xuất phát từ mục đích, đối tượng tiếp nhận để quyết đònh nội dung và hình thức của tác phẩm. Người nêu kinh nghiệm cho người cầm bút : “Viết cho ai?”(đối tượng), “Viết để làm gì?” (mục đích) ”Viết cái gì?”(nội dung) và “Viết như thế nào?”(hình thức) . 2. Sự nghiệp văn chương :HCM đã để lại một sự nghiệp văn chương lớn lao về tầm vóc, đa dạng về thể loại và đặc sắc về phong cách, được viết bằng các ngôn ngữ như tiếng Hán, tiếng Pháp, tiếng Việt, sáng tác ở trong nước và ngoài nước, thời kì chống Pháp và chống Mỹ, trên các lónh vực : a.Văn chính luận : - Nội dung : lên án những chính sách tàn bạo của chế độ, TD Pháp, đối với các nước thuộc đòa, kêu gọi những người nô lệ bò áp bức đoàn kết đấu tranh, nhằm tiến công trực diện kẻ thù, hoặc thể hiện những nhiệm vụ cách mạng trong từng thời điểm lòch sử, mang tính chiến đấu mạnh mẽ. -Nghệ thuật : đïc viết ra bằng lí trí sáng suốt, trí tuệ sắc sảo, bằng cả tấm lòng yêu, ghét nồng nàn, sâu sắc của một trái tim vó đại, được biểu đạt bằng những lời văn chặt chẽ, súc tích, có lý, có tình. - Tác phẩm : Bản án chế độ thực dân (1925),Tuyên ngôn độc lập (1945),Di chúc (1969)….ăn2 b. Truyện và ký : - Nội dung : Tố cáo tội ác dã man, tàn bạo, xảo trá của bọn thực dân, phong kiến và đề cao những tấm gương yêu nước CM. - Nghệ thuật : Bút pháp trần thuật linh hoạt và hiện đại, cách tạo tình huống truyện độc đáo, hình tượng sinh động, sắc sảo với trí tưởng tượng phong, vốn văn hoá sâu rộng và một trí tuệ sắc sảo, một trái tim tràn đầy nhiệt tình yêu nước, CM. -Tác phẩm : Lời than vãn của bà Trưng Trắc (1922), Những trò lố hay là Varen và Phan Bội Châu (1925), Vi hành (1923),…Ngoài truyện ngắn NAQ còn nhiều tác phẩm kí như : Nhật kí chìm tàu (1931), Vừa đi đường vừa kể chuyện(1963),…. c. Thơ ca : là lónh vực nổi bật với những tập thơ : - Nhật kí trong tù : (1942 – 1943) gồm 134 bài được viết trong thời kì bò bắt giam ở nhà tù Tưởng Giới Thạch. T¸c phÈm ghi l¹i mét c¸ch ch©n thùc chÕ ®é nhµ tï Trung Qc thêi Tëng Giíi Th¹ch và bøc ch©n dung tinh thÇn tù häa cđa Hå ChÝ Minh. “NhËt kÝ trong tï” lµ mét tËp th¬ ®Ỉc s¾c thĨ hiƯn sù ®a d¹ng vµ linh ho¹t vỊ bót ph¸p nghƯ tht, kÕt tinh gi¸ trÞ t tëng vµ nghƯ tht th¬ ca HCM. -Ngoµi NKTT, cßn ph¶i kĨ ®Õn mét sè chïm th¬ ngêi lµm ë ViƯt B¾c trong nh÷ng n¨m kh¸ng chiÕn chống Pháp. Những bài viết nhằm mục đích tuyên truyền (dân cày, ca binh lính, công nhân,…); - 7 - TÀI LIỆU HỌC NGỮ VĂN 12CB GV : NGUYỄN THỊ XUÂN MAI Những bài thơ bằng tiếng Hán, tiếng Việt giàu màu sắc cổ điển và hiện đại (Tức cảnh Pác Bó, cảnh khuya, Nguyên tiêu, báo tiệp,…); Nổi bËt lµ mét phong th¸i ung dung hoµ hỵp víi thiªn nhiªn, thĨ hiƯn b¶n lÜnh cđa ngêi c¸ch m¹ng. 3.Phong cách nghệ thuật : Những sáng tác của người có phong cách đa dạng, độc đáo, hấp dẫn mà thống nhất, kết hợp sâu sắc và nhuần nhò giữa chính trò và văn chương, giưã tư tưởng và nghệ thuật, giữa truyền thống và hiện đại. Ở mỗi loại, Người lại có phong cách riêng. a.Văn chính luận : thường ngắn gọn, súc tích. Lập luận chặt chẽ, lý lẽ đanh thép. Bằng chứng đầy sức thuyết phục, giàu tính luận chiến. Bút pháp đa dạng, giọng văn đa dạng : khi ôn tồn, thấu tình đạt lý, khi đanh thép mạnh mẽ, hùng hồn. Ngôn ngữ thấm đượm tình cảm, giàu hình ảnh, giàu tính luận chiến. b.Truyện và ký : Giàu chất trí tuệ và hiện đại, tính chiến đấu mạnh mẽ. Nghệ thuật trào phúng sắc bén. Tiếng cười trào phúng tuy nhẹ nhàng, hóm hỉnh nhưng thâm thuý, sâu cay. Ngòi bút chủ động và sáng tạo . c.Thơ ca : Thể hiện sâu sắc và tinh tế vẻ đẹp tâm hồn của HCM. Những bài thơ nhằm mục đích tuyên truyền CM thường bằng hình thức bài ca, lời lẽ giản dò, mộc mạc, dễ nhớ, mang màu sắc dân gian hiện đại. Nhiều bài cổ thi hàm súc, đạt chuẩn mực về nghệ thuật thơ cổ phương Đông với sự kết hợp hài hoà giữa màu sắc cổ điển với bút pháp hiện đại, giữa chất thép và chất tình,… III/ KẾT LUẬN : GHI NHỚ – SGK. --------------------------------------------------------------- TUYÊN NGÔN ĐỘC LẬP Hồ Chí Minh I/ GIỚI THIỆU CHUNG : 1.Hoàn cảnh sáng tác : Ngày 19/8/1945 chính quyền về tay nhân dân. Ngày 26/8/1945, Chủ tòch HCM từ chiến khu Việt Bắc về tới Hà Nội. Tại căn nhà số 48 phố Hàng Ngang, Người soạn thảo bản Tuyên ngôn độc lập. Ngày 2/9/1945 tại quảng trường Ba Đình, Hà Nội, trong hoàn cảnh thù trong giặc ngoài, ngàn cân treo sợi tóc, Người thay mặt chính phủ lâm thời nước VNDCCH đọc bản “Tuyên ngôn độc lập” trước 50 vạn đồng bào, khai sinh ra nước VNDCCH. 2.Mục đích sáng tác : -Tuyên bố độc lập tự do của dân tộc Việt Nam. -Bác bỏ dứt khoát luận điệu xảo trá của TDP trước dư luận quốc tế. -Tranh thủ sự đồng tình ủng hộ của nhân dân TG đối với sự nghiệp chính nghóa của DTVN. 3.Giá trò tác phẩm :TNĐL vừa là một văn kiện có giá trò lòch sự to lớn : tuyên bố chấm dứt chế độ thực dân phong kiến ở nước ta, khẳng đònh quyền tự chủ và vò thế bình đẳng của dân tộc ta trên toàn thế giới, là mốc son lòch sử mở ra kỉ nguyên độc lập tự do cho dân tộc. Đồng thời tác phẩm vừa có giá trò văn học. Nó được xem là áng văn chính luận mẫu mực, đặc sắc, tiêu biểu cho phong cách chính luận của HCM : cách lập luận chặt chẽ, lí lẽ sắc bén, bằng chứng xác thực, ngôn ngữ hùng hồn, đầy cảm xúc, giọng văn lúc thì đónh đạc, lúc căm thù sục sôi, lúc mạnh mẽ, biểu thò khát vọng cháy bỏng về độc lập, tự do và quyết tâm chiến đấu của nhân dân ta để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy. 4.Bố cục : chia làm 3 đoạn : -Đoạn 1 : “Từ đầu ……… không ai chối cãi được” : Nêu nguyên lý chung của Tuyên ngôn độc lập (Cơ sở lí luận để đi đến khẳng đònh nền độc lập của dân tộc). -Đoạn 2 :“Thế mà……… phải được độc lập”:Tố cáo tội ác của thực dân Pháp và khẳng đònh thực tế lòch sử là nhân dân ta đã kiên trì đấu tranh và nổi dậy giành chính quyền, lập nên nước VNDCCH. -Đoạn 3: (còn lại) Lời tuyên ngôn và những tuyên bố về ý chí bảo vệ nền độc lập, tự do của dân tộc VN. - 8 - TÀI LIỆU HỌC NGỮ VĂN 12CB GV : NGUYỄN THỊ XUÂN MAI II/ PHÂN TÍCH : “TNĐL” là một áng văn chính luận mẫu mực. Văn chính luận thuyết phục người ta về lý lẽ. Lợi thế của nó là lý lẽ đanh thép, những lập luận chặt chẽ, những bằng chứng không ai chối cãi được. Bản “TNĐL” đã thể hiện được một hệ thống lập luận chặt chẽ. Nó xứng đáng được xem là một áng văn chính luận mẫu mực. 1. Đoạn 1: “Hỡi đồng bào … không ai chối cãi được” Cơ sở lí luận để đi đến khẳng đònh nền độc lập của dân tộc -Mở đầu bản tuyên ngôn, Bác đã đưa ra hai bản tuyên ngôn của Pháp và của Mỹ. Trong bản tuyên ngôn của Mỹ năm 1776 có viết “Tất cả mọi người đều sinh ra có quyền bình đẳng. Tạo hoá cho họ những quyền không ai có thể xâm phạm được. Trong những quyền ấy có quyền được sống ,quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc”. Tiếp theo bác đã đưa ra bản tuyên ngôn Nhân quyền và dân quyền của Pháp năm 1791: ”Người ta sinh ra tự do và bình đẳng về quyền lợi và phải luôn được tự do và bình đẳng về quyền lợi”. Đây là hai bản tuyên ngôn nổi tiếng trên thế giới, đó là những lời nói bất hữu, là chân lý muôn đời của thời đại, được đúc kết từ thực tiễn máu xướng của hai cuộc cách mạng tư sản điển hình Pháp – Mỹ để xoá bỏ chế độ quân chủ chuyên chế, lấy hạnh phúc và quyền lợi cá nhân con người làm trọng. -Tác giả cũng rất linh hoạt khi kết hợp ý kiến người với ý kiến mình “suy rộng ra câu ấy có nghóa là : Tất cả các dân tộc trên thế giới đều sinh ra bình đẳng, dân tộc nào cũng có quyền sống, quyền sung sướng và quyền tự do”. Bác đã nhanh chóng tiến từ quyền con người sang quyền dân tộc. Đó là đóng góp to lớn về mặt tư tưởng của Bác làm bừng sáng trí tuệ VN và trí tuệ nhân loại cũng bừng tónh. Mục đích là khẳng đònh cho được quyền sống của con người và quyền bình đẳng tự do, sung sướng của các dân tộc. Nó có sức thuyết phục mạnh mẽ. -Cách lập luận, cách nói rất khôn khéo : tỏ ra khiêm tốn, tôn cao, trân trọng những danh ngôn bất hủ của Pháp Và Mỹ nhưng thực chất là sách lược mềm dẻo, Bác muốn sử dụng chiêu thức “Gậy ông đập lưng ông”, “Dùøng lời của kẻ thù để khoá miệng kẻ thù”ø. Hơn thế Bác còn muốn hướng tới một đối tượng khác là nhân dân trên thế giới, đặc biệt là Pháp và Mỹ, những kẻ đang lăm le xâm chiếm VN : Bác đã rung hồi chuông cảnh báo “nếu chúng xâm lược VN nghóa là đi ngược lại lời của cha ông chúng, là những kẻ thất ước”. Như vậy cùng một lúc Bác đã “bắn mũi tên trúng nhiều đích”. Bác quả là có đôi mắt sáng suốt nhìn xa trông rộng Nhìn bốn hướng-Trông lại nghìn xưa trông tới mai sau Trông Bác trông nam, trông cả đòa cầu. -Với phương pháp suy lý diễn dòch, câu nói “đó là những lý lẽ không ai chối cãi được” chốt lại chắc chắn, đanh thép, khẳng đònh lập trường chính nghóa và đặt cơ sở pháp lí vững chắc cho nền độc lập của dân tộc VN. Có thể thấy ở đoạn 1, lập luận chặt chẽ, súc tích, ngắn gọn và đầy tính sáng tạo.Dó đó sức thuyết phục rất mạnh mẽ. 2. Đoạn 2 : Đoạn 2 : “Thế mà……… phải được độc lập” a/ Đoạn “Thế mà …….Yên Bái, Cao Bằng” : Cơ sở thực tế : Tố cáo tội ác của thực dân Pháp. -Bắt đầu bằng hai chữ “Thế mà….” mạch văn chuyển rất tự nhiên, lay thức nhận thức con người. Không nói gián tiếp kín đáo mà Bác đi thẳng vào lột trần danh nghóa “khai hoá”, “bảo hộ” mà chúng đã rêu rao dưới lá cờ “tự do, bình đẳng bác ái”, nhưng thật ra trái hẳn với nhân đạo và chính nghóa. Bằng một hệ thống luận cứ chặt chẽ, toàn diện, tiêu biểu và đầy ấn tượng tung ra dưới bút lực dồi dào, sắc bén của Bác, mọi phương diện đời sống XHVN đều in dấu tội ác của bọn thực dân Pháp. -Bằng phương pháp liệt kê, Bác đã nêu ra hàng loạt tội ác của thực dân Pháp đối với nhân dân ta bằng giọng văn mạnh mẽ, hùng hồn và bằng những sự thật lòch sử không chối cãi được : +Tội ác chính trò, thực dân Pháp hết sức thâm độc : chúng cướp nước ta, thủ tiêu quyền tự - 9 - TÀI LIỆU HỌC NGỮ VĂN 12CB GV : NGUYỄN THỊ XUÂN MAI do dân chủ của ta, chia cắt cơ thể thống nhất đất nước thành ba chế độ, ngăn cản khối đoàn kết dân tộc, chúng thẳng tay chém giết những người yêu nước thương nòi của ta, tắm các cuộc khởi nghóa của ta trong bể máu. +Tội ác về kinh tế, bọn thực dân đã thực hiện những chính sách hết sức dã man “bóc lột nhân dân ta đến tận xương tuỷ, cướp không ruộng đất hầm mỏ, nguyên liệu, giữ độc quyền in giấy bạc, xuất cảng và nhập cảng, đặt ra hàng trăm thứ thuế vô lý….không cho các nhà tư sản của ta ngóc đầu lên, bóc lột công nhân ta một cách vô cùng tàn nhẫn”û, kìm hãm nền kinh tế dân tộc trong vòng què quặt, lạc hậu. +Tội ác văn hoá, Pháp thực hiện chính sách ngu dân, chúng lập ra nhà tù nhiều hơn trường học, chúng đầu độc dân ta bằng rượu cồn và thuốc phiện làm cho nòi giống ta suy nhược. +Về quân sự, thực dân Pháp đàn áp nhân dân ta dã man và là kẻ phản bội, chẳng những không bảo hộ được ta, chỉ trong vòng 5 năm, chúng đã bán nước ta hai lần cho Nhật, làm cho dân ta chòu hai tầng xiềng xích. Thậm chí khi thua chạy chúng còn nhẫn tân giết nốt số đông tù chính trò ở Yên Bái và Cao Bằng. Đây là tội ác trời không dung đất không tha của thực dân Pháp . -Với nét bút hiện thực, giàu giá trò thẫm mó, bản tuyên ngôn đã vẽ lên bức tranh một thời kì lòch sử đau thương của dân tộc “từ Quảng Trò đến Bắc kì đã có hơn 2tr người chết đói”. Những câu văn ngắn như dồn nén bao căm giận, chất chứa hờn căm như những lời tuyên án. Đằng sau những trang văn ấy là tâm hồn nhân đạo cao cả của HCM. Đoạn văn ngắn gọn, sử dụng nhiều chi tiết cụ thể điển hình “những bằng chứng không ai chối cãi được” đã làm nổi bật bản chất của thực dân Pháp là kẻ xâm lược tàn bạo gợi ta nhớ đến tội ác của bọn cuồng Minh “Nướng dân đen trên ngọn lửa hung tàn. Vùi con đỏ xuống hầm tai vạ”. b.Đoạn “Tuy vậy ….dân chủ cộng hoà” : Thái độ và lập trường của nhân dân ta - Tuyên ngôn độc lập cũng rất độc đáo và chặt chẽ khi tạo nên thế đối lập giữa thực dân Pháp và dân tộc ta. Mặc dù thực dân Pháp hết sức tàn nhẫn nhưng nhân dân ta vẫn thể hiện thái độ khoan hồng và nhân đạo “Việt minh đã giúp người Pháp chạy qua biên thuỳ, lại cứu cho ngøi Pháp ra khỏi nhà giam Nhật, bảo vệ tính mạng và tài sản cho họ”. Tư tưởng này đã có truyền thống từ ngàn xưa. Trong “Bình Ngô đại cáo”, Nguyễn Trãi cũng từng viết : Đem đại nghóa để thắng hung tàn Lấy chí nhân để thay cường bạo -Và bằng tất cả lòng can đảm, nhân dân ta đã làm nên cuộc tổng khởi nghóa CMT8 thành công. Khi Nhật hàng đồng minh thì nhân dân cả nước giành chính quyền lập nên nước VNDCCH. Âm hưởng ngợi ca trào lên với điệp khúc “sự thật là….” được láy đi láy lại như tô đậm, khắc tạc hình ảnh dân tộc bất khuất, anh hùng. - Để đập tan luận điệu của thực dân Pháp, Đông Dương là thuộc đòa của chúng và chúng có quyền trở lại là những khẳng đònh đanh thép, khẳng đònh bằng chân lý của sự thật “Sự thật là từ mùa thu năm 1940, nước ta đã thành thuộc đòa của Nhật, chứ không phải thuộc đòa của Pháp nữa,… Sự thật là ta đã lấy lại nước VN từ tay Nhật chứ không phải từ tay Pháp”. Rõ ràng luận điệu xảo trá của thực dân Pháp đã bò đập tan bằng lí lẽ, bằng chứng xác đáng đầy sức thuyết phục để tuyên bố thoát ly hẳn với thực dân Pháp và xoá bỏ mọi đặc quyền, đặc lợi của Pháp ở nước ta. - Tiếp đó là câu văn ngắn gọn “Pháp chạy,Nhật hàng,vua Bảo Đại thoái vò” là câu văn ngắn nhất nhưng có giá trò thông báo nhiều nhất. Cùng một lúc nhân dân ta đã giải quyết hai bài toán “đánh đổ các xiềng xích của Pháp 100 năm để lập nên nước VN độc lập, lại đánh đổ chế độ quân chủ mấy mươi năm mà lập nên chế độ DCCH”. Đoạn văn này đã thể hiện đúng đắn quan điểm lập trường của nhân dân VN. Và khẳng đònh thực tế lòch sử là nhân dân ta đã kiên trì đấu tranh và nổi dậy giành chính quyền, lập nên nước VNDCCH. 3.Đoạn 4 : (Phần còn lại) Tuyên bố độc lập Giọng văn ở đoạn cuối khoẻ khoắn, gân guốc, hùng hồn, lập luận chặt chẽ đầy sức thuyết - 10 - [...]... TÀI LIỆU HỌC NGỮ VĂN 12CB -Cảm nhận phong cách thơ Tố Hữu (hoặc về cuộc kháng chiến) II.Ghi nhớ - Sách giáo khoa III.Luyện tập Đề: Nghò luận đoạn thơ sau trong bài Tràng giang (Huy Cận) Lớp lớp mây cao đùn núi bạc Chim nghiêng cánh nhỏ:bóng chiều sa Lòng quê dợn dợn vời con nước Không khói hoàng hôn cũng nhớ nhà GV : NGUYỄN THỊ XUÂN MAI THÔNG ĐIỆP NHÂN NGÀY PHÒNG CHỐNG AIDS,1 -12- 2003 Cơ-phi An- na... mùa xuân : Ngày xuân mơ nở trắng rừng Nhớ người đan nón chuốt từng sợi giang Mùa xuân của VB là cả núi rừng là một màu trắng tinh khiết của hoa mơ, một màu trắng dìu dòu gợi cảm xúc mơ mộng buâng khuâng Và gắn với khung cảnh đó là hình ảnh của người lao động - 30 - TÀI LIỆU HỌC NGỮ VĂN 12CB GV : NGUYỄN THỊ XUÂN MAI rất đẹp “Nhớ… giang Chữ “chuốt” là trau chuốt, là làm bóng lên, đẹp lên Chữ “từng” là... nặng nề dồn dập của những người lính Tây Tiến trên con dốc cheo leo, cao chót vót ấy.Và khi lên đến đỉnh dốc, chỉ cần đưa mũi súng lên là có thể chạm đến trời Hình ảnh “súng ngửi trời” là - 12 - TÀI LIỆU HỌC NGỮ VĂN 12CB GV : NGUYỄN THỊ XUÂN MAI hình ảnh nhân hoá độc đáo, sáng tạo của nhà thơ Đoạn thơ vẽ ra hình ảnh đoàn quân TT trên đỉnh đèo heo hút cồn mây Cảnh hành quân của bộ đội cụ Hồ không hiếm... nhớ của QD cũng rất cụ thể về mối quan hệ nghóa tình, gắn bó đẹp đẽ, ấm áp giữa quân và dân Trong “Tiếng hát con tàu”, Chế Lan Viên viết : Anh nắm tay em cuối mùa chiến dòch - 13 - TÀI LIỆU HỌC NGỮ VĂN 12CB GV : NGUYỄN THỊ XUÂN MAI Vắt xôi nuôi quân em giấu giữa rừng Đất Tây Bắc tháng ngày không có lòch Bữa xôi đầu còn tỏa nhớ mùi hương =>Tóm lại, 14 câu thơ đầu, tuy khắc hoạ một Tây Bắc hùng vỹ, nhưng... lãng mạn, giàu mộng mơ của những người lính Tây Tiến Người đi Châu Mộc chiều sương ấy Có thấy hồn lau nẻo bến bờ Có nhớ dáng người trên độc mộc Trôi dòng nước lũ hoa đong đưa - 14 - TÀI LIỆU HỌC NGỮ VĂN 12CB GV : NGUYỄN THỊ XUÂN MAI Giọng thơ trở nên buâng khuâng xa vắng và đầy lưu luyến bởi có hình ảnh người ra đi trong buổi chiều sương mờ bảng lảng “Chiều sương ấy” là buổi chiều mùa thu năm 1947, đó... thơ Chính Hữu ghi lại : Tôi với anh biết từng cơn ớn lạnh Sốt run người vầng trán ướt mồ hôi Hay trong bài thơ “Cá nước” – Tố Hữu viết : Giọt mồ hôi rơi Trên má anh vàng nghệ - 15 - TÀI LIỆU HỌC NGỮ VĂN 12CB GV : NGUYỄN THỊ XUÂN MAI Tuy nhiên dưới ngòi bút của QD,hình ảnh người lính TT hiện lên không phải tiều tụy mà trái lại rất oai hùng dữ dội được diễn tả qua ba chữ “dữ oai hùm”,nghóa là “dữ’ và “oai”... ảnh người lính lúc hi sinh Trong thực tế, ngày lính TT phải vùi xác bên đường ngay đến manh chiếu bọc thây cũng không có, ăn mặc như thế nào cứ để nguyên mà chôn Họ ra đi âm - 16 - TÀI LIỆU HỌC NGỮ VĂN 12CB GV : NGUYỄN THỊ XUÂN MAI thầm không quan tài, không người đưa tiễn Từ “về đất” gợi sự trở về thanh thản với cội nguồn sau khi hoàn thành nghóa vụ Chữ “về đất” làm giảm màu sắc bi thương và không khí... Lòch sử DT sẽ không bao giờ lặp lại cái thời mơ mộng, lãng mạn, hào hùng đến dường ấy trong một hoàn cảnh khó khăn, gian khổ, khốc liệt như vậy III/ KẾT LUẬN :Ghi nhớ -SGK - 17 - TÀI LIỆU HỌC NGỮ VĂN 12CB GV : NGUYỄN THỊ XUÂN MAI TT là một tác phẩm có mục đích giải toả nỗi nhớ cho một cá nhân Đó là những kỉ niệm không thể nói ra Đó là những năm tháng không thể nào quên của đời người TT đã dựng lại... cđa Ngun §×nh ChiĨu + PhÇn 2: Nãi vỊ th¬ v¨n yªu nc cđa Ngun §×nh ChiĨu s¸ng t¸c + PhÇn 3: Nãi vỊ trun th¬ Lơc V©n Tiªn vµ sù ®¸nh gi¸ cđa t¸c gi¶ vỊ gi¸ trÞ cđa t¸c phÈm nµy - 18 - TÀI LIỆU HỌC NGỮ VĂN 12CB GV : NGUYỄN THỊ XUÂN MAI - Ba phÇn ®ã tu¬ng øng víi ba ln ®iĨm c¬ b¶n cđa bµi viÕt: + Ngun §×nh ChiĨu- mét nhµ th¬ yªu nc + Th¬ v¨n Ngun §×nh ChiĨu- tÊm gu¬ng ph¶n chiÕu phong trµo kh¸ng Ph¸p oanh... t×nh c¶m nång hËu võa c¶m phơc võa ngỵi ca, víi nh÷ng lÝ lÏ, dÉn chøng thut phơc t¸c gi¶ ®· lµm cho ngi ®äc nhËn thÊy vỴ ®Đp ®¸ng kÝnh träng kh«ng chØ vỊ con ngi mµ cßn c¶ - 19 - TÀI LIỆU HỌC NGỮ VĂN 12CB GV : NGUYỄN THỊ XUÂN MAI th¬ vỊ th¬ v¨n Ngun §×nh ChiĨu Ông lu«n dïng th¬ v¨n lµm vò khÝ chiÕn ®Êu chèng bän x©m lỵc, ca ngỵi chÝnh nghÜa, nh÷ng ®¹o ®øc ë ®êi * Ln ®iĨm 3: Lơc V©n Tiªn, t¸c phÈm lín . súng lên là có thể chạm đến trời. Hình ảnh “súng ngửi trời” là - 12 - TÀI LIỆU HỌC NGỮ VĂN 12CB GV : NGUYỄN THỊ XUÂN MAI hình ảnh nhân hoá độc đáo, sáng. (ChÕ Lan Viªn), Xu©n Qnh, Ph¹m TiÕn Dt, Ngun Khoa - 1 - TÀI LIỆU HỌC NGỮ VĂN 12CB GV : NGUYỄN THỊ XUÂN MAI §iỊm, Quª h¬ng ViƯt Nam vµ Thêi tiÕt ngµy mai