TRẦN ĐÌNH CHÂU – ĐẶNG THU THUỶ PHAN THỊ LUYẾN MODULE THpt 18 ph−¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc DẠY HỌC VỚI CÔNG NGHỆ THÔNG TIN | 53 A GIỚI THIỆU S phát tri n kinh t — xã h i b i c nh toàn c u hoá t nh ng yêu c u m i i v i ng i lao ng, ó c ng t nh ng yêu c u m i cho s nghi p giáo d c th h tr t o ngu n nhân l c Giáo d c c n t o i ng nhân l c có kh n ng áp ng c nh ng òi h i m i c a xã h i th tr ng lao ng, c bi t n ng l c hành ng, tính n ng ng, sáng t o, tính t l c trách nhi m c ng nh n ng l c c ng tác làm vi c, n ng l c gi i quy t v n ph c h p i m i PPDH m t nh ng nhi m v quan tr ng c a i m i giáo d c, ã c nêu th c hi n vài ch c n m g n ây tr ng ph thông c n c V nguyên t c, có th xem vi c i m i PPDH ã c b t u th c hi n t sau i h i l n th VI c a ng C ng s n Vi t Nam Tuy nhiên, i m i PPDH th c s tr thành m t ho t ng r ng kh p toàn ngành t sau vi c ban hành Ngh quy t c a Ban Ch p hành Trung ng ng c ng s n khoá VII v i yêu c u “ti p t c i m i m c tiêu, n i dung, ch ng trình, ph ng pháp giáo d c ” Ngh quy t v giáo d c khoa h c công ngh c a H i ngh l n th hai Ban ch p hành Trung ng ng khoá VIII ti p t c nh n m nh c th hoá h n yêu c u i m i PPDH T ó n ph ng pháp giáo d c, PPDH c c p ánh giá giáo d c v n ki n c a ng Nhà n c Trong th i gian qua, m c dù ã có nh ng n l c i m i PPDH ghi nh n toàn ngành, tr c h t giáo d c ph thông, nh ng Báo cáo Chính tr c a Ban Ch p hành Trung ng ng C ng s n Vi t Nam l n th XI v n ti p t c nh n nh: “ ch ng trình, n i dung, ph ng pháp d y h c l c h u, i m i ch m ” Ngh quy t i h i ng l n t yêu c u i m i c n b n toàn di n n n Giáo d c n c nhà, m t nhi m v h t s c l n lao cho toàn ngành Giáo d c n c ta, d nhiên ó có ti p t c y m nh i m i PPDH nh h ng quan tr ng i m i PPDH phát huy tính tích c c, t l c sáng t o, phát tri n n ng l c hành ng, n ng l c c ng tác làm vi c c a ng i h c ó c ng nh ng xu h ng qu c t c i cách PPDH nhà tr ng ph thông th c hi n có hi u qu vi c i m i PPDH tr ng ph thông vi c t o b i d ng i ng GV có n ng l c d y h c theo nh ng quan i m i m i PPDH có vai trò then ch t T nhi u n m B Giáo d c t o ã ý vi c b i d ng GV v i m i PPDH ã có nhi u 54 | MODULE THPT 19 tài li u v ch c xu t b n Module trình bày m t s c s th c ti n lí lu n chung, c ng nh m t s quan i m, ph ng pháp k thu t d y h c tích c c có th áp d ng vi c i m i PPDH, nh m giúp GV có nhìn t ng quan v i m i PPDH, c s ó có th tìm c nh ng ý t ng, g i ý v n d ng vào môn h c c th Module tham v ng trình bày toàn di n v ch này, mà ch t p trung vào m t s v n l a ch n Trong m i v n ch trình bày nh ng n i dung c b n, làm c s cho vi c v n d ng c ng nh cho vi c tìm hi u, th o lu n ti p theo B MỤC TIÊU Sau h c xong module này, h c viên c n: Tóm t t c nh h ng i m i PPDH Li t kê c tr ng c a PPDH tích c c K tên c m t s PPDH tích c c Tóm t t c b n ch t, quy trình, u, nh c i m c a m i PPDH c gi i thi u module V n d ng c PPDH tích c c vào chuyên môn c a m t cách linh ho t, sáng t o, C NỘI DUNG Hoạt động 1: TÌM HIỂU VỀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC VÀ CÁC ĐẶC TRƯNG CỦA PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC NHIỆM VỤ B n c nghiên c u nh ng thông tin c b n c a Ho t ng phân tích, lãm rõ: PPDH tích c c gì? B n ch t c a PPDH tích c c nh th nào? Nh ng c tr ng c b n c a PPDH tích c c THÔNG TIN CƠ BẢN Phương pháp dạy học tích cực nh h ng i m i ph ng pháp d y h c ã c xác nh Ngh quy t Trung ng khoá VII (1/1993), Ngh quy t Trung ng DẠY HỌC VỚI CÔNG NGHỆ THÔNG TIN | 55 khoá VIII (12/1996), c th ch hoá Lu t Giáo d c (12 — 1998), c c th hoá ch th c a B Giáo d c t o, c bi t Ch th s 15 (4/1999) i u 24.2 c a Lu t Giáo d c ã ghi: "Ph ng pháp giáo d c ph thông ph i phát huy tính tích c c, t giác, ch ng, sáng t o c a HS; phù h p v i c i m c a t ng l p h c, môn h c; b i d ng ph ng pháp t h c, rèn luy n k n ng v n d ng ki n th c vào th c ti n; tác ng n tình c m, em l i ni m vui, h ng thú h c t p cho HS" PPDH tích c c m t thu t ng rút g n, c dùng ch nh ng ph ng pháp giáo d c, d y h c theo h ng phát huy tính tích c c, ch ng, sáng t o c a ng i h c "Tích c c" PPDH tích c c c dùng v i ngh a ho t ng, ch ng, trái ngh a v i không ho t ng, th ng ch không dùng theo ngh a trái v i tiêu c c PPDH tích c c h ng t i vi c ho t ng hoá, tích c c hoá ho t ng nh n th c c a ng i h c, ngh a t p trung vào phát huy tính tích c c c a ng i h c ch không ph i t p trung vào phát huy tính tích c c c a ng i d y, nhiên d y h c theo ph ng pháp tích c c GV ph i n l c nhi u so v i d y theo ph ng pháp th ng Đặc trưng phương pháp dạy học tích cực a D y h c thông qua t ch c ho t ng h c t p c a h c sinh Trong PPDH tích c c, ng i h c — i t ng c a ho t ng "d y", ng th i ch th c a ho t ng "h c" — c cu n hút vào ho t ng h c t p GV t ch c ch o, thông qua ó t l c khám phá nh ng i u ch a rõ ch không ph i th ng ti p thu nh ng tri th c ã c GV s p t c t vào nh ng tình hu ng c a i s ng th c t , ng i h c tr c ti p quan sát, th o lu n, làm thí nghi m, gi i quy t v n t theo cách suy ngh c a mình, t ó n m c ki n th c k n ng m i, v a n m c ph ng pháp "làm ra" ki n th c, k n ng ó, không r p theo nh ng khuôn m u s n có, c b c l phát huy ti m n ng sáng t o D y h c theo cách GV không ch gi n n truy n t tri th c mà h ng d n hành ng Ch ng trình d y h c ph i giúp cho t ng HS bi t hành ng tích c c tham gia ch ng trình hành ng c a c ng ng 56 | MODULE THPT 19 b D y h c tr ng rèn luy n ph ng pháp t h c PPDH tích c c xem vi c rèn luy n ph ng pháp h c t p cho HS không ch m t bi n pháp nâng cao hi u qu d y h c mà m t m c tiêu d y h c Trong xã h i hi n i ang bi n i nhanh v i s bùng n thông tin, khoa h c, k thu t, công ngh phát tri n nh v bão, không th nh i nhét vào u óc HS kh i l ng ki n th c ngày nhi u Ph i quan tâm d y cho HS ph ng pháp h c t b c Ti u h c lên b c h c cao h n ph i c tr ng Trong ph ng pháp h c c t lõi ph ng pháp t h c N u rèn luy n cho ng i h c có c ph ng pháp, k n ng, thói quen, ý chí t h c s t o cho h lòng ham h c, kh i d y n i l c v n có m i ng i, k t qu h c t p s c nhân lên g p b i Vì v y, ngày ng i ta nh n m nh m t ho t ng h c trình d y h c, n l c t o s chuy n bi n t h c t p th ng sang t h c ch ng, t v n phát tri n t h c tr ng ph thông, không ch t h c nhà sau lên l p mà t h c c ti t h c có s h ng d n c a GV c T ng c ng h c t p cá th , ph i h p v i h c t p h p tác Trong m t l p h c mà trình ki n th c, t c a HS không th ng u t i áp d ng PPDH tích c c bu c ph i ch p nh n s phân hoá v c ng , ti n hoàn thành nhi m v h c t p, nh t h c c thi t k thành m t chu i công tác c l p Áp d ng PPDH tích c c trình cao s phân hoá l n Vi c s d ng ph ng ti n CNTT nhà tr ng s áp ng yêu c u cá th hoá ho t ng h c t p theo nhu c u kh n ng c a m i HS Tuy nhiên, h c t p, không ph i m i tri th c, k n ng, thái u c hình thành b ng nh ng ho t ng c l p cá nhân L p h c môi tr ng giao ti p th y — trò, trò — trò, t o nên m i quan h h p tác gi a cá nhân ng chi m l nh n i dung h c t p Thông qua th o lu n, tranh lu n t p th , ý ki n m i cá nhân c b c l , kh ng nh hay bác b , qua ó ng i h c nâng lên m t trình m i Bài h c v n d ng c v n hi u bi t kinh nghi m s ng c a ng i th y giáo Trong nhà tr ng, ph ng pháp h c t p h p tác c t ch c c p nhóm, t , l p ho c tr ng c s d ng ph bi n d y h c DẠY HỌC VỚI CÔNG NGHỆ THÔNG TIN | 57 ho t ng h p tác nhóm nh n ng i H c t p h p tác làm t ng hi u qu h c t p, nh t lúc ph i gi i quy t nh ng v n gay c n, lúc xu t hi n th c s nhu c u ph i h p gi a cá nhân hoàn thành nhi m v chung Trong ho t ng theo nhóm nh s không th có hi n t ng l i; tính cách, n ng l c c a m i thành viên c b c l , u n n n, phát tri n tình b n, ý th c t ch c, tinh th n t ng tr Mô hình h p tác xã h i a vào i s ng h c ng s làm cho thành viên quen d n v i s phân công h p tác lao ng xã h i Trong n n kinh t th tr ng ã xu t hi n nhu c u h p tác xuyên qu c gia, liên qu c gia; n ng l c h p tác ph i tr thành m t m c tiêu giáo d c mà nhà tr ng ph i chu n b cho HS d K t h p ánh giá c a th y v i t ánh giá c a trò Trong d y h c, vi c ánh giá HS không ch nh m m c ích nh n nh th c tr ng i u ch nh ho t ng h c c a trò mà ng th i t o i u ki n nh n nh th c tr ng i u ch nh ho t ng d y c a th y Tr c ây GV gi c quy n ánh giá HS Trong PPDH tích c c, GV ph i h ng d n HS phát tri n k n ng t ánh giá t i u ch nh cách h c Liên quan v i i u này, GV c n t o i u ki n thu n l i HS c tham gia ánh giá l n T ánh giá úng i u ch nh ho t ng k p th i n ng l c r t c n cho s thành t cu c s ng mà nhà tr ng ph i trang b cho HS Theo h ng phát tri n PPDH tích c c t o nh ng ng i n ng ng, s m thích nghi v i i s ng xã h i, vi c ki m tra, ánh giá không th d ng l i yêu c u tái hi n ki n th c, l p l i k n ng ã h c mà ph i khuy n khích trí thông minh, óc sáng t o vi c gi i quy t nh ng tình hu ng th c t V i s tr giúp c a thi t b k thu t, ki m tra ánh giá s không m t công vi c n ng nh c i v i GV, mà l i cho nhi u thông tin k p th i h n linh ho t i u ch nh ho t ng d y, ch o ho t ng h c T d y h c th ng sang d y h c tích c c, GV không óng vai trò n thu n ng i truy n t ki n th c, GV tr thành ng i thi t k , t ch c, h ng d n ho t ng c l p ho c theo nhóm nh HS t l c chi m l nh n i dung h c t p, ch ng t m c tiêu ki n th c, k n ng, thái theo yêu c u c a ch ng trình Trên l p, HS ho t ng chính, GV có v nhàn nhã h n Nh ng so n giáo án, GV ph i u t 58 | MODULE THPT 19 công s c, th i gian r t nhi u so v i ki u d y h c th ng m i có th th c hi n lên l p v i vai trò ng i g i m , xúc tác, ng viên, c v n, tr ng tài ho t ng tìm tòi hào h ng, tranh lu n sôi n i c a HS GV ph i có trình chuyên môn sâu r ng, có trình s ph m lành ngh m i có th t ch c, h ng d n ho t ng c a HS mà nhi u di n bi n t m d ki n c a GV Hoạt động 2: TÌM HIỂU VỀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC GỢI MỞ – VẤN ĐÁP Hoạt động 2.1: Tìm hiểu phương pháp dạy học gợi mở vấn đáp Ph ng pháp kh i thu t cách d y h c c a Xôcrat ây m t PPDH th ng xuyên c v n d ng d y h c môn h c tr ng THPT NHIỆM VỤ B n c nghiên c u nh ng thông tin c b n c a ho t ng làm rõ: B n ch t c a PPDH g i m - v n áp quy trình th c hi n Ch nh ng u i m, h n ch nh ng i m c n l u ý c a PPDH L y ví d minh ho THÔNG TIN CƠ BẢN Bản chất: PPDH g i m — v n áp trình t ng tác gi a GV HS, c th c hi n thông qua h th ng câu h i câu tr l i t ng ng v m t ch nh t nh c GV t Qua vi c tr l i h th ng câu h i d n d t c a GV, HS th hi n c suy ngh , ý t ng c a mình, t ó khám phá l nh h i c i t ng h c t p ây PPDH mà GV không tr c ti p a nh ng ki n th c hoàn ch nh mà h ng d n HS t t ng b c em t tìm ki n th c m i ph i h c C n c vào tính ch t ho t ng nh n th c c a HS, ng i ta phân bi t lo i: v n áp tái hi n, v n áp gi i thích minh ho v n áp tìm tòi DẠY HỌC VỚI CÔNG NGHỆ THÔNG TIN | 59 — V n áp tái hi n: c th c hi n nh ng câu h i GV t ch yêu c u HS nh c l i ki n th c ã bi t tr l i d a vào trí nh , không c n suy lu n V n áp tái hi n có ngu n g c t ki u d y h c giáo i u Lí lu n d y h c hi n i không xem v n áp tái hi n m t ph ng pháp có giá tr s ph m Lo i v n áp ch nên s d ng h n ch c n t m i liên h gi a ki n th c ã h c v i ki n th c s p h c ho c c ng c ki n th c v a m i h c — V n áp gi i thích minh ho : c th c hi n nh ng câu h i c a GV a có kèm theo ví d minh ho (b ng l i ho c b ng hình nh tr c quan) nh m giúp HS d hi u, d ghi nh Vi c áp d ng ph ng pháp có giá tr s ph m cao h n nh ng khó h n òi h i nhi u công s c c a GV h n chu n b h th ng câu h i thích h p Ph ng pháp c áp d ng có hi u qu m t s tr ng h p, nh GV bi u di n ph ng ti n tr c quan — V n áp tìm tòi (hay v n áp phát hi n): Là lo i v n áp mà GV t ch c s trao i ý ki n — k c tranh lu n — gi a th y v i c l p, có gi a trò v i trò, thông qua ó, HS n m c tri th c m i H th ng câu h i c s p t h p lí nh m phát hi n, t gi i quy t m t v n xác nh, bu c HS ph i liên t c c g ng, tìm tòi l i gi i áp Trong v n áp tìm tòi, h th ng câu h i c a GV gi vai trò ch o, quy t nh ch t l ng l nh h i c a l p h c Tr t t logic c a câu h i h ng d n HS t ng b c phát hi n b n ch t c a s v t, quy lu t c a hi n t ng, kích thích tính tích c c tìm tòi, s ham mu n hi u bi t c a HS Quy trình thực a Tr c gi h c — B c 1: Xác nh m c tiêu h c i t ng d y h c Xác nh n v ki n th c k n ng c b n h c tìm cách di n t n i dung d i d ng câu h i g i ý, d n d t HS — B c 2: D ki n n i dung câu h i, hình th c h i, th i i m t câu h i ( t câu h i ch nào?), trình t c a câu h i (câu h i tr c ph i làm n n cho câu h i ti p sau ho c nh h ng suy ngh HS gi i quy t v n ) D ki n n i dung câu tr l i c a HS, ó d ki n nh ng “l h ng” v m t ki n th c c ng nh nh ng khó kh n, sai l m ph bi n mà HS th ng m c ph i D ki n câu nh n xét ho c tr l i c a GV i v i HS 60 | MODULE THPT 19 — B c 3: D ki n nh ng câu h i ph th mà ti p t c g i ý, d n d t HS tu tình hình t ng i t ng c b Trong gi h c B c 4: GV s d ng h th ng câu h i d ki n (phù h p v i trình nh n th c c a t ng lo i i t ng HS) ti n trình d y ý thu th p thông tin ph n h i t phía HS c Sau gi h c GV ý rút kinh nghi m v tính rõ ràng, xác tr t t logic c a h th ng câu h i ã c s d ng gi d y Ưu điểm — V n áp cách th c t t kích thích t c l p c a HS, d y HS cách t suy ngh úng n B ng cách HS hi u n i dung h c t p h n h c v t, thu c lòng — G i m v n áp giúp lôi cu n HS tham gia vào h c, làm cho không khí l p h c sôi n i, sinh ng, kích thích h ng thú h c t p lòng t tin c a HS, rèn luy n cho HS n ng l c di n t s hi u bi t c a hi u ý di n t c a ng i khác — T o môi tr ng HS giúp h c t p HS y u có i u ki n h c t p b n nhóm, có i u ki n ti n b trình hoàn thành nhi m v c giao — Giúp GV thu nh n t c th i nhi u thông tin ph n h i t phía ng i h c, trì s ý c a HS; giúp ki m soát hành vi c a HS qu n lí l p h c ây, GV gi ng nh ng i t ch c tìm tòi HS gi ng nh ng i t l c phát hi n ki n th c m i Vì v y, sau k t thúc cu c àm tho i, HS có c ni m vui c a s khám phá, v a n m c ki n th c m i, v a n m c cách th c i t i ki n th c ó, tr ng thành thêm m t b c v trình t Cu i cu c àm tho i, GV c n bi t v n d ng ý ki n c a HS k t lu n v n t ra, có b sung ch nh lí c n thi t Làm c nh v y, HS h ng thú, t tin th y k t lu n c a th y có ph n óng góp ý ki n c a D n d t theo ph ng pháp v n áp tìm tòi nh rõ ràng m t nhi u th i gian h n ph ng pháp thuy t trình gi ng gi i, nh ng ki n th c HS l nh h i c s ch c ch n h n nhi u DẠY HỌC VỚI CÔNG NGHỆ THÔNG TIN | 61 Hạn chế H n ch l n nh t c a ph ng pháp v n áp r t khó so n th o s d ng h th ng câu h i g i m d n d t HS theo m t ch nh t quán Vì v y òi h i GV ph i có s chu n b r t công phu, n u không, ki n th c mà HS thu nh n c qua trao i s thi u tính h th ng, t n m n, th m chí v n v t — N u GV chu n b h th ng câu h i không t t, s d n n tình tr ng t câu h i không rõ m c ích, t câu h i mà HS d dàng tr l i có ho c không Hi n nhi u GV th ng g p khó kh n xây d ng h th ng câu h i không n m ch c trình c a HS, v y th ng sau t câu h i nêu g i ý câu tr l i n HS r i vào tr ng thái b ng, không th c s làm vi c, ch l i vào g i ý c a GV — Khó ki m soát trình h c t p c a HS (có nhi u tình hu ng b t ng câu tr l i, th m chí câu h i t phía ng i h c, v y gi h c d l ch h ng câu h i v n v t, không nh t quán) — Khó so n xây d ng áp án cho câu h i m (vì ph ng án tr l i c a HS s không gi ng nhau) Một số lưu ý Khi so n câu h i, GV c n l u ý yêu c u sau ây: Câu h i ph i có n i dung xác, rõ ràng, sát v i m c ích, yêu c u c a h c, không làm cho ng i h c có th hi u theo nhi u cách khác — Câu h i ph i sát v i t ng lo i i t ng HS, ngh a ph i có nhi u câu h i m c khác nhau, không d c ng không khó GV có kinh nghi m th ng t cho HS th y câu h i u có t m quan tr ng khó nh ( HS y u có th tr l i c nh ng câu h i v a s c mà c m giác t ti r ng ch có th tr l i c nh ng câu h i d không quan tr ng) — Cùng m t n i dung h c t p, m t m c ích nh nhau, GV có th s d ng nhi u d ng câu h i v i nhi u hình th c h i khác Bên c nh nh ng câu h i c n chu n b nh ng câu h i ph (trên c s d ki n câu tr l i c a HS, ó có th có nh ng câu tr l i sai) tu tình hình th c t mà g i ý, d n d t ti p Nên ý t câu h i m HS a nhi u ph ng án tr l i phát huy c tính tích c c, sáng t o c a HS 62 | MODULE THPT 19 Tham kh o B TD tóm t t PPDH 6.2 i chi u v i k t qu ho t ng Hoạt động 7: TÌM HIỂU VỀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC BẰNG BẢN ĐỒ TƯ DUY Hoạt động 7.1: Đọc tìm hiểu phương pháp dạy học đồ tư NHIỆM VỤ B n c k thông tin c b n c a Ho t ng làm rõ: B n ch t c a PPDH b ng B TD v quy trình th c hi n Ch nh ng u, nh c i m nh ng i m c n l u ý v PPDH b ng b n t L y ví d minh ho THÔNG TIN CƠ BẢN Bản chất: PPDH b ng B TD (Mindmap) (hay g i s t duy, l c t duy): PPDH tr ng n c ch ghi nh , d y cách h c, cách t h c nh m tìm tòi, sâu, m r ng m t ý t ng, h th ng hoá m t ch 96 | MODULE THPT 19 hay m t m ch ki n th c, b ng cách k t h p vi c s d ng ng th i hình nh, ng nét, màu s c, ch vi t v i s t tích c c HS t ghi chép ki n th c B TD b ng t khoá ý chính, c m t vi t t t ng liên k t, ghi chú, b ng màu s c, hình nh ch vi t Khi t ghi theo cách hi u c a mình, HS s ch ng h n, tích c c h c t p ghi nh b n v ng h n, d m r ng, sâu ý t ng M i ng i ghi theo m t cách khác nhau, không r p khuôn, máy móc, d phát tri n ý t ng b ng cách v thêm nhánh, phát huy c sáng t o PPDH b ng B TD PPDH mà HS th c hi n nhi m v h c t p thông qua vi c thi t l p B TD S d ng PPDH b ng B TD tr c, sau n m tài li u m i, ôn t p, c ng c , h th ng hoá ki m tra tri th c, k n ng, k x o Quy trình thực Ho t ng 1: L p B TD HS l p B TD theo nhóm ho c cá nhân v i g i ý liên quan n ch ki n th c c a h c B c Ch n t trung tâm (hay g i t khoá, (keyword)) tên c a m t hay m t ch hay m t n i dung ki n th c c n khai thác (ví d c m t “Hàm s ” ( i s 10); “H i tr ng c thành”, “Nhàn” (Ng v n 10), “Quang ph ” (V t lí 12), ) ho c m t hình nh, hình v mà ta c n phát tri n Ví d : Thi t l p b n t “Nh t B n”, a lí 11 B t u b ng c m t trung tâm “Nh t B n” ho c hình nh b n c a Nh t B n B c V nhánh c p Các nhánh c p n i dung c a h c hay ch ó (hay tên m c c a SGK), ch ng h n nh v i “Nh t B n” có ba nhánh c p ó là: i u ki n t nhiên, dân c ; ngành kinh t ; b n vùng kinh t DẠY HỌC VỚI CÔNG NGHỆ THÔNG TIN | 97 B c V nhánh c p 2, 3, hoàn thi n B TD Các nhánh c p 2, 3, nhánh c a nhánh tr c ó (hay nói rõ h n, nhánh c p 2, 3, ý tri n khai c a nhánh tr c ó) Ho t ng 2: Báo cáo, thuy t minh v B TD M t vài HS ho c i di n c a nhóm HS lên báo cáo, thuy t minh v B TD mà nhóm ã thi t l p Ho t ng v a giúp bi t rõ vi c hi u ki n th c c a em v a m t cách rèn cho em kh n ng thuy t trình tr c ông ng i, giúp em t tin h n, m nh d n h n, ây c ng m t nh ng i m c n rèn luy n c a HS n c ta hi n Ho t ng 3: Th o lu n, ch nh s a, hoàn thi n B TD T ch c cho HS th o lu n, b sung, ch nh s a hoàn thi n B TD v ki n th c c a h c GV s ng i c v n, tr ng tài giúp HS hoàn ch nh B TD, t ó d n d t n ki n th c tr ng tâm c a h c Ưu điểm PPDH b ng B TD có u i m sau: — Kích thích h ng thú h c t p c a HS — Kích thích sáng t o c a HS — Giúp m r ng ý t ng, sâu ki n th c 98 | MODULE THPT 19 — — — — — Giúp h th ng hoá ki n th c Giúp ôn t p ki n th c Giúp ghi nh nhanh, nh sâu, nh lâu ki n th c D phát tri n ý t ng Tr c quan, d nhìn, d hi u, d nh c th hi n b i màu s c, liên k t, liên h gi a ý c a m t v n — D d y, d h c, d nh — D th c hi n v i b t kì i u ki n c a nhà tr ng hi n nay: có th dùng gi y, bút, ph n, b ng, ho c dùng ph n m m v B TD ( ng d ng công ngh thông tin) Hạn chế — M t nhi u th i gian cho HS v B TD — B TD c a ng i thi t l p ng i ó hi u h n ch nhìn vào B TD c a ng i khác l p h i r i m t ôi lúc khó hi u Một số lưu ý Nh ng i u c n tránh thi t l p B TD: +) Ghi l i nguyên c o n v n dài dòng +) Ghi chép nhi u ý không c n thi t +) Dành nhi u th i gian ghi chép Khi thi t k B TD c n ch n l c nh ng ý c b n, ki n th c c n thi t, ví d minh ho có nhi u thông tin cho h c Thi t k B TD c a m t h c ph i th hi n c ki n th c tr ng tâm, c b n c n ch t l i c a h c ó Ch nên v nh ng hình nh có liên quan n ch ki n th c, tránh v ho c a vào nh ng hình nh không liên quan n h c làm m t nhi u th i gian v vi t s d ng l i phân tán s t p trung Tránh khuynh h ng v c u kì nh ng hình nh không c n thi t ho c s sài thông tin (ch ghi m c c a h c) GV c n khuy n khích, t o c h i cho HS t vi t, v l p B TD th o lu n nhóm em t p d t phân tích, t ng h p, so sánh, rút ki n th c, h n ch vi c HS ch c xem B TD có tính ch t minh ho ki n th c C n tránh t t ng ng i cho HS th c hành, th o lu n s m t th i gian, s l p h c n, Vì B TD s m m i ng i t thi t l p theo cách hi u c a nên không yêu c u t t c HS ph i v , vi t gi ng Các nhánh c a DẠY HỌC VỚI CÔNG NGHỆ THÔNG TIN | 99 B TD có th ng th ng ho c ng cong, nhiên theo nhi u k t qu nghiên c u cho th y ng cong giúp kích thích não m t c m th y d ch u h n nhìn vào ng th ng Ví dụ minh hoạ Ví d 1: Bài Phép ng d ng — Hình h c 11 c i m c a HS ã có hình dung v hình ng d ng (t l p 8) bi t phép d i hình, phép v t (v a h c tr c ó) nên HS có th t xây d ng c ki n th c m i thông qua vi c l p B TD theo nhóm Vì v y h c nên s d ng PPDH b ng B TD M u h c GV a tên ch c m t “Hình ng d ng” r i th c hi n theo ba b c nh HS thi t l p B TD xây d ng ki n th c c a này, vi c làm s phát huy c tính tích c c c a HS, nâng cao hi u qu gi h c Sau th c hi n ho t ng trên, GV có th gi i thi u cho HS B TD có thêm hình nh tr c quan v hình ng d ng sau ây: Ví d 2: Bài M t s v n toàn c u — a lí 11 c i m c a nhi u v n v toàn c u em HS l p 11 ã c nghe, c c, c bi t thông qua ph ng ti n thông tin i chúng nh truy n hình, radio, báo chí, qua sách v , qua h c môn h c v y nên s d ng PPDH B TD d y h c T ch c cho HS ho t ng nh HS t chi m l nh ki n th c, HS thi t l p B TD, th o lu n, thuy t minh B TD, Sau ây ví d m t B TD HS v 100 | MODULE THPT 19 Hoạt động 7.2: Tóm tắt phương pháp dạy học đồ tư NHIỆM VỤ D a vào thông tin c b n c a Ho t ng 7.1, b n tóm t t nh ng n i dung c b n c a PPDH b ng B TD THÔNG TIN CƠ BẢN B n có th tóm t t PPDH b ng m t B TD theo g i ý sau: DẠY HỌC VỚI CÔNG NGHỆ THÔNG TIN | 101 Hoạt động 7.3: Đề xuất ví dụ B n xu t m t ví d v PPDH b ng B TD môn h c c a Hoạt động 7.4: Thảo luận nhóm phương pháp dạy học đồ tư ví dụ đề xuất hoạt động 7.3 G i ý: — V n d ng PPDH chuyên môn c a vào tình hu ng d y h c nào: d y m i, hay luy n t p, ôn t p, c ng c ki n th c hay th c hành, thí nghi m, ? — Nh ng khó kh n v n d ng PPDH — Ví d xu t có c tr ng cho PPDH không hay có th s d ng v i PPDH khác? Hoạt động 7.5: Đánh giá tự đánh giá B n t rút nh ng u, nh c i m cách s d ng PPDH b ng B TD môn h c c a nh m t hi u qu cao nh t Tham kh o B TD tóm t t PPDH i chi u v i k t qu ho t ng 7.2 102 | MODULE THPT 19 Hoạt động 8: TÌM HIỂU VỀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC THEO DỰ ÁN Hoạt động 8.1: Đọc tìm hiểu phương pháp dạy học theo dự án NHIỆM VỤ B n c k thông tin c b n c a Ho t ng làm rõ: B n ch t c a PPDH theo d án quy trình th c hi n Ch nh ng u, nh c i m nh ng i m c n l u ý v PPDH theo d án L y ví d minh ho THÔNG TIN CƠ BẢN Bản chất PPDH theo d án c hi u nh m t PPDH ó HS th c hi n m t nhi m v h c t p ph c h p, có s k t h p gi a lí thuy t v i th c ti n, th c hành Nhi m v c HS th c hi n v i tính t l c cao toàn b trình h c t p, t vi c xác nh m c ích, l p k ho ch, n vi c th c hi n d án, ki m tra, i u ch nh, ánh giá trình k t qu th c hi n d án H c theo d án (Project Work) ho t ng h c t p nh m t o c h i cho HS t ng h p ki n th c t nhi u l nh v c h c t p, áp d ng m t cách sáng t o vào th c t cu c s ng (Ngu n t B Giáo d c Singapore http://www.moe.gov.sg/projectwork) PPDH theo d án có ba c i m c b n sau: — nh h ng HS: Trong PPDH theo d án, HS tham gia tích c c t l c vào trình d y h c i u ó c ng òi h i khuy n khích tính trách nhi m sáng t o c a ng i h c GV ch y u óng vai trò t v n, giúp Tuy nhiên m c tham gia c n phù h p v i kinh nghi m kh n ng c a HS m c khó kh n c a nhi m v S d ng PPDH c n ý n h ng thú c a HS: HS c tham gia ch n tài, n i dung h c t p phù h p v i kh n ng h ng thú cá nhân H ng thú c a em c ng c n c ti p t c phát tri n trình th c hi n d án Trong DẠY HỌC VỚI CÔNG NGHỆ THÔNG TIN | 103 xây d ng th c hi n d án c n có s h p tác làm vi c theo nhóm PPDH d án òi h i rèn luy n tính s n sàng k n ng h p tác c a HS — nh h ng ho t ng th c ti n: PPDH theo d án k t h p gi a lí thuy t th c hành, v n d ng lí thuy t vào th c ti n Ch d án g n li n v i v n , tình hu ng th c ti n Nhi m v d án c n phù h p v i trình kh n ng HS — nh h ng s n ph m: Trong PPDH theo d án, s n ph m c t o không gi i h n nh ng thu ho ch t lí thuy t mà t o nh ng s n ph m v t ch t c a ho t ng th c ti n th c hành Quy trình thực — Ch n tài xác nh m c ích c a d án: GV HS xu t, xác nh tài m c ích d án GV có th gi i thi u m t s h ng tài HS l a ch n c th hoá Trong m t s tr ng h p, vi c xu t tài có th t phía HS — Xây d ng c ng, k ho ch th c hi n: Trong giai o n này, v i s h ng d n c a GV, HS xây d ng c ng, k ho ch cho vi c th c hi n d án Trong k ho ch, c n xác nh nh ng công vi c c n làm, th i gian d ki n, cách ti n hành, ng i ph trách m i công vi c, — Th c hi n d án: Các thành viên th c hi n công vi c theo k ho ch ã cho nhóm cá nhân — Thu th p k t qu công b s n ph m: K t qu th c hi n d án có th c vi t d i d ng thu ho ch, báo cáo S n ph m d án c ng có th tranh, nh, pannô, tri n lãm, c ng có th nh ng s n ph m phi v t th nh : di n m t v k ch, t ch c m t cu c tuyên truy n, v n ng th c hi n n p s ng v n hoá m i c ng ng dân c , S n ph m d án có th c trình bày gi a nhóm HS, có th c gi i thi u nhà tr ng hay xã h i — ánh giá d án: GV HS ánh giá trình th c hi n, k t qu kinh nghi m t c T ó rút kinh nghi m cho d án ti p theo Ưu điểm — G n lí thuy t v i th c hành, t hành ng, nhà tr ng xã h i — Kích thích ng c , h ng thú h c t p c a HS 104 | MODULE THPT 19 — Phát huy tính t l c, tinh th n trách nhi m; phát tri n kh n ng sáng t o, rèn luy n tính b n b , kiên nh n; k n ng h p tác; n ng l c ánh giá, n ng l c th c ti n — HS có c h i rèn luy n nhi u k n ng s ng quan tr ng nh : giao ti p, quy t nh, gi i quy t v n , t m c tiêu, Hạn chế — òi h i nhi u th i gian — C n có m t s kinh phí nh t nh Một số lưu ý — — — — — + + + + tài d án ph i phù h p v i ch h c, phù h p v i tình hình th c ti n a ph ng, phù h p v i c i m trình HS M c tiêu d án ph i rõ ràng có tính kh thi K ho ch th c hi n d án ph i c th : Các ho t ng; Ng i ch u trách nhi m chính; Ng i ph i h p th c hi n; Các m c th i gian th c hi n; S n ph m/ k t qu ho t ng; Nh ng thu n l i ã có; Nh ng khó kh n có th g p ph i bi n pháp kh c ph c; C n t o c h i t ng c ng s tham gia c a HS d án, nhiên ph i phù h p v i c i m trình c a em t ng c ng s tham gia c a HS trình d án, GV c n ý nh ng i m sau: Giao nhi m v ph i phù h p v i kh n ng c a HS, phù h p v i nhu c u, mong mu n c a HS Ph i giao nhi m v cho HS d n d n t d n khó Phân công nhi m v theo nhóm có c HS gi i y u em có th h tr , giúp l n Chú ý ng viên, khích l HS; k p th i h tr em g p khó kh n trình th c hi n nhi m v Ví dụ minh hoạ a Ví d minh ho qua môn Hoá h c cu i ch ng trình Hoá h c 10, 11, 12, GV có th yêu c u HS th c hi n m t s d án thu c l nh v c sau: — Nghiên c u v n ô nhi m không khí n i HS bi n pháp ch ng ô nhi m không khí DẠY HỌC VỚI CÔNG NGHỆ THÔNG TIN | 105 — Nghiên c u v n ô nhi m môi tr ng n c m t a ph ng g n nhà máy hoá ch t ho c c s s n xu t xu t bi n pháp ch ng ô nhi m môi tr ng — Nghiên c u v n v sinh, an toàn i v i m t s th c ph m a bàn — V n rau an toàn, b V i môn a lí ho c môn L ch s có th yêu c u HS th c hi n d án tìm hi u v a lí ho c l ch s c a a ph ng (c a t nh ho c thành ph mà HS ang sinh s ng) c Khi h c ph n v n h c dân gian môn Ng v n có th cho HS th c hi n d án Tìm hi u v n hoá dân gian a ph ng GV có th h ng d n HS m t s ch nh h n nh : l h i dân gian; m th c; chùa chi n, l ng t m, , Hoạt động 8.2: Tóm tắt nội dung phương pháp dạy học theo dự án NHIỆM VỤ D a vào thông tin c b n c a Ho t ng 8.2, b n tóm t t nh ng n i dung c b n c a PPDH theo d án THÔNG TIN CƠ BẢN B n có th tóm t t PPDH b ng m t B TD theo g i ý sau: 106 | MODULE THPT 19 Hoạt động 8.3: Đề xuất ví dụ (một dạy) B n xu t m t ví d (m t d y) v n d ng PPDH theo d án môn h c mà ang gi ng d y Hoạt động 8.4: Thảo luận nhóm phương pháp dạy học theo dự án ví dụ đề xuất hoạt động 8.3 Hoạt động 8.5: Đánh giá tự đánh giá B n t rút nh ng u, nh c i m cách s d ng PPDH theo d án môn h c c a nh m t hi u qu cao nh t Tham kh o B TD tóm t t PPDH i chi u v i k t qu ho t ng 8.2 B n t rút nh ng u, nh c i m cách s d ng PPDH theo d án môn h c c a nh m t hi u qu cao nh t DẠY HỌC VỚI CÔNG NGHỆ THÔNG TIN | 107 Hoạt động 9: THỰC HÀNH So n thi t k m t gi ng theo PPDH tích c c Hoạt động 10: Tổng kết MODULE V B TD thu ho ch v module Sau ây m t ví d , h c viên có th v B TD khác, có th thêm nhánh, thêm n i dung, 108 | MODULE THPT 19 D TÀI LIỆU THAM KHẢO Ban ch p hành Trung ng ng C ng s n Vi t Nam (2009), V n b n s 242—TB/TW ngày 15/4/2009 c a Thông báo K t lu n c a B Chính tr v ti p t c th c hi n Ngh quy t Trung ng (khoá VIII), ph ng h ng phát tri n giáo d c t o n n m 2020 Qu c h i N c C ng hòa Xã h i Ch ngh a Vi t Nam, Lu t s a i b sung Lu t Giáo d c 2005, Nhà xu t b n Chính tr Qu c gia — S th t, 2010 Thông báo k t lu n c a B tr ng B Giáo d c t o t i h i th o “Ch o, qu n lí ho t ng i m i ph ng pháp d y h c tr ng ph thông”, http://www.moet.edu.vn/?page=1.1&view=962 B Giáo d c t o (2006), Quy t nh s 16/2006/BGD& T ngày 05/5/2006 c a B tr ng B Giáo d c t o ban hành Ch ng trình giáo d c ph thông B Giáo d c t o (2009), Công v n s 117/TB—BGD T ngày 26/02/2009 c a Thông báo K t lu n c a B tr ng B Giáo d c t o t i H i th o “Ch o, qu n lí ho t ng i m i ph ng pháp d y h c tr ng ph thông” t ch c t i thành ph Vinh, t nh Ngh An, ngày 03/01/2009 Các v n b n ch th , h ng d n th c hi n nhi m v n m h c c a B Giáo d c t o Tony Buzan, B n t công vi c, NXB Lao ng — Xã h i Tr n ình Châu, ng Th Thu Thu , ng d ng Công ngh thông tin d y h c môn Toán tr ng ph thông, NXB Giáo d c Vi t Nam, 2011 Tr n ình Châu, ng Th Thu Thu , Thi t k b n t d y — h c môn Toán, NXB Giáo d c Vi t Nam, 2011 10 Tr n ình Châu, ng Th Thu Thu , D y t t — h c t t môn h c b ng b n t duy, NXB Giáo d c Vi t Nam, 2011 11 Stella Cottrell (2003), The study skills handbook (2nd edition), PalGrave Macmillian DẠY HỌC VỚI CÔNG NGHỆ THÔNG TIN | 109 12 Nguy n V n C ng (2006), i m i ph ng pháp d y h c Trung h c ph thông, D án Phát tri n Giáo d c Trung h c ph thông 13 Martin K.Niep, Tám i m i tr thành ng i GV gi i (tài li u d ch), NXB Giáo d c Vi t Nam, 2011 14 Debra J.Pickering, Qu n lí hi u qu l p h c, (tài li u d ch), NXB Giáo d c Vi t Nam, 2011 15 Jan E.Pollock, Các ph ng pháp d y h c hi u qu , (tài li u d ch), NXB Giáo d c Vi t Nam, 2011 16 Tr n Ki u, i m i ph ng pháp d y h c tr ng trung h c c s , Vi n Khoa h c Giáo d c Vi t Nam, 1997 17 Thái Duy Tuyên (2010), Ph ng pháp d y h c truy n th ng i m i, NXB Giáo d c Vi t Nam 18 D án Phát tri n Giáo d c trung h c c s II t ch c biên so n, “M t s v n v i m i ph ng pháp d y h c” B tài li u cho 16 môn h c tr ng trung h c c s , Nhà xu t b n Giáo d c, 2008 19 D án Phát tri n Giáo d c trung h c c s II, M t s chuyên b i d ng cán b qu n lí GV trung h c c s 110 | MODULE THPT 19