2 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP HỒ CHÍ MINH ******* NGUYỄN THỊ THANH HƯƠNG NHỮNG GIẢI PHÁP CHỦ YẾU MỞ RỘNG THỊ TRƯỜNG TIÊU THỤ CHÈ VIỆT NAM ĐẾN NĂM 2010 LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH NĂM 2001 Mở đầu:Chè coi loại nước giải khát có nhiều công sức khoẻ người, trở thành loại thức uống thông dụng nhân dân tộc ta nhiều dân tộc giới Cây chè trồng khoảng 30 nước giới, sử dụng hầu Ở Việt Nam, lòch sử trồng chè nước ta có từ lâu; chè khai thác trồng với diện tích lớn bắt đầu vào năm 1930 chủ yếu vùng Trung du, vùng đồi núi phiá Bắc Tây nguyên Từ năm 1955 trở lại nghề trồng chè nhà nước ý mức chiếm vò trí quan trọng đời sống kinh tế nhân dân Trong năm gần sản xuất chè đáp ứng nhu cầu thức uống cho nhân dân đồng thời xuất đạt kim ngạch từ 50 đến gần 70 triệu USD năm, Tuy có thời gian giá chè xuống thấp làm cho đời sống người trồng chè gặp nhiều khó khăn, nhìn chung tổng thể chè giữ vò trí quan trọng kinh tế quốc dân vùng trồng chè có nhà máy chế biến chè kết hợp với phương pháp sơ chế thủ công góp phần tạo việc làm cho khoảng 70 vạn lao động, làm tăng thu nhập cho phận đáng kể nhân dân miền núi, vùng cao, phủ xanh đất trống đồi trọc, bảo vệ môi sinh Vì phát triển chè Bộ nông nghiệp phát triển nông thôn đánh giá hướng quan trọng nhằm thúc đẩy tốc độ tăng trưởng nông nghiệp kinh tế nông thôn nước ta chè xem “xoá đói giảm nghèo” thời gian qua Sản phẩm chè xem mười nông sản phẩm nằm chương trình xuất có tiềm lớn đất nước, đứng hạng thứ 10 nước xuất chè lớn giới Việc phát triển chè nước ta có ý nghiã kinh tế - xã hội quan trọng kinh tế quốc dân Nhu cầu tiềm sản phẩm lớn, cần nghiên cứu mặt lý luận lẫn thực tiễn để doanh nghiệp chè Việt Nam mở rộng sản xuất, mở rộng thò trường tiêu thụ nước nhằm khai thác hết tiềm năng, mạnh đất nước kinh doanh ngành Tuy bối cảnh kinh tế chuyển đổi từ chế tập trung bao cấp sang chế thò trường; đặc biệt tiến trình hội nhập khu vực mậu dòch tự ASEAN -AFTA WTO; Các doanh nghiệp thuộc ngành chè doanh nghiệp ngành khác gặp phải khó khăn, lúng túng bước đầu, tiến trình hội nhập khu vực toàn cầu Đặc biệt thò trường nông sản phẩm lúa gạo, cà phê, tiêu, điều vào cuối năm 1990 đến gặp nhiều khó khăn thò trường; đa số sản phẩm nông nghiệp nằn tình trạng bảo hoà, cung vượt cầu, gây sức ép lên giá cả, đặc biệt sản phẩm sức cạnh tranh chất lượng, giá cả, tiếp thò dẫn đến khó khăn việc mở rộng thò trường, có lúc không tiêu thụ gây khó khăn cho đời sống nhân dân, toán nam giải cho cấùp lãnh đạo Tuy nhiên thời gian qua ngành chè Việt Nam giữ mức tăng trưởng cao, xuất tăng cao chiếm lónh số thò trường kể thò trường khó tính Châu u, Mỹ, Pháp, Nhật tình trạng phát triển theo chiều rộng Thiếu tính bền vững, thò trường bấp bênh chưa có mạng lưới tiêu thụ ổn đònh, doanh nghiệp lớn Tổng Công ty chè Việt nam Công ty chè Lâm Đồng khó khăn lúng túng việc mở rộng thò trường kể thò trường nước - Tổng hợp phân tích tình hình sản xuất - thò trường chè giới làm rõ xu hướng vận động thò trường chè giới triển vọng thò trường rút số kinh nghiệm cho việc tổ chức, xếp kinh doanh chè điều kiện Việt Nam Để ngành chè Việt Nam phát triển ổn đònh vững tương lai, nâng cao hiệu hoạt động kinh doanh ngành, để chè trở thành ổn đònh đời sống cho phần lớn nhân dân miền núi, trung du, góp phần đáp ứng nhu cầu ngày tăng xã hội, giảm bớt khoảng cách tụt hậu vùng dân cư ngành chè thực ngành kinh tế mũi nhọn góp phần công nghiệp hoá đại hoá nông nghiệp nông thôn nước ta Vấn đề có ý nghiã quan trọng phải xây dựng hệ thống giải pháp mở rộng thò trường tiêu thụ sản phẩm chè nước giới, giải tốt đầu cho chè đến năm 2010 tạo đà phát triển cho năm Đề tài : “ Những giải pháp chủ yếu mở rộng thò trường tiêu thụ chè Việt Nam đến năm 2010” nghiên cứu nhằm mục tiêu góp phần thúc đẩy hoạt động sản xuất kinh doanh Ngành năm tới Đây vấn đề rộng lớn bao gồm nhiều khiá cạnh khác Trong phạm vi luận văn giới hạn nghiên cứu nội dung liên quan trực tiếp đến hoạt động doanh nghiệp việc mở rộng thò trường chè Nội dung kết cấu luận văn bao gồm chương: Chương I : Cơ sở lý luận thò trường vai trò thò trường việc phát triển doanh nghiệp Chương II : Thực trạng hoạt động kinh doanh chè giới doanh nghiệp kinh doanh chè Việt Nam Đánh giá thành tựu tồn yếu nhân tố ảnh hưởng đến thò trường tiêu thụ chè doanh nghiệp thuộc ngành chè Việât Nam Chương III : Đề xuất số giải pháp chủ yếu mở rộng thò trường tiêu thụ chè doanh nghiệp chè Việât Nam, bao gồm giải pháp chiến lược thò trường, nâng cao khả cạnh tranh sản phẩm, giải pháp tổ chức xếp ngành chè, giải pháp đào tạo nguồn nhân lực Thông qua luận văn, nhằm đến vấn đề sau đây: - Trình bày logic vần đề hình thành nên lý luận tương đối hoàn chỉnh thò trường vai trò thò trường hoạt động doanh nghiệp - Phân tích tình hình hoạt động sản xuất kinh doanh ngành chè thời gian năm qua xác đònh tiềm to lớn ngành chè sâu phân tích hoạt động tiêu thụ chè Việt Nam thò trường giới, khu vực nội điạ từ năm 1995 năm trở lại để tìm tồn cần khắc phục triển vọng thò trường ngành chè từ có biện pháp cụ thể thò trường cụ thể - Nghiên cứu nhân tố tác động đến khả mở rộng thò trường sản phẩm chè Việt Nam để có biện pháp tác động đến - Dự đoán nhu cầu thò trường để có giải pháp chiến lược nhằm mở rộng thò trường đến năm 2010 đồng thời đề xuất giải pháp tăng cường quản lý nhà nước ngành tạo điều kiện để doanh nghiệp thuộc ngành chè mở rộng tiêu dùng nước hội nhập vào thò trường nước khu vực giới CHƯƠNG I Thò trường vai trò thò trường việc phát triển doanh nghiệp 1.1 Những quan niệm thò trường kinh tế thò trường 1.1.1 Các kh niệm thò trường Thò trường trình người mua người bán thứ hàng hoá tác động qua lại để xác đònh giá số lượng hàng hoá Sự hình thành phát triển thò trường gắn liền với hình thành, phát triển sản xuất, lưu thông hàng hoá lưu thông tiền tệ Thò trường có vai trò to lớn thúc đẩy phát triển, mở rộng sản xuất lưu thông hàng hoá Thò trường nơi thừa nhận công dụng xã hội SP lao động chi phí để sản xuất Thò trường đòn bảy kích thích giảm chi phí sản xuất, rõ nhu cầu tiêu dùng xã hội số lượng, cấu xu hướng tăng hay giảm hàng hoá Đó sở để điều chỉnh sản xuất, bảo đảm cung - cầu hợp lý Vấn đề DN cần phải nắm vững thông tin thò trường để điều chỉnh sản xuất cho phù hợp với quan hệ cung cầu thò hiếu khách hàng Thò trường có vai trò quan trọng đến đònh DN Thò trường nơi mà người mua người bán tự tìm đến với qua trao đổi, thăm dò, tiếp xúc để nhận lấy lời giải đáp mà bên cần biết, thông qua thò trường ba vấn đề tổ chức kinh tế : sản xuất gì? Sản xuất nào? Và sản xuất cho ai? xác đònh Các DN xây dựng chiến lược mà không dựa vào thò trường để tính toán kiểm chứng số cung, cầu chiến lược sở khoa học phương hướng Ngược lại việc tổ chức mở rộng thò trường mà thoát ly điều tiết công cụ chiến lược tất yếu dẫn đến rối loạn hoạt động kinh doanh 1.1.2 Kinh tế thò trường Kinh tế thò trường loại kinh tế cung cầu hàng hoá gặp gỡ cân thò trường – Nền kinh tế thò trường chủ yếu hình thành từ hàng hoá, tiền tệ, người tiêu dùng, nhà kinh doanh, từ hình thành quan hệ hàng – tiền; mua-bán; cung – cầu giá hàng hoá thò trường Quan hệ hàng –tiền quan hệ kinh tế bản, mối quan hệ đa dạng hàng hoá đa dạng Kinh tế thò trường hoạt động môi trường cạnh tranh quy luật kinh tế khách quan chi phối, gồm có: quy luật giá trò, luật cung cầu, quy luật canh tranh, quy luật tối đa hoá lợi nhuận… Thò trường mà nhà nước không can thiệp vào thò trường tự do, thò trường này, cá nhân tự theo đuổi quyền lợi cách cố gắng sản xuất để thu lợi nhuận nhiều tốt, nhờ mà kinh tế điều tiết thông qua cung- cầu, giá để đònh vấn đề sản xuất, tiêu dùng, theo Adam Smith “bàn tay vô hình” dẫn dắt tới chỗ làm lợi cho xã hội nói chung Nền kinh tế thò trường phát triển nảy sinh nhiều khuyết tật tạo tính chu kỳ kinh tế, tạo bất công xã hội, phân hoá người giàu người nghèo, bỏ qua nhiều nhu cầu xã hội cần thiết đầu tư lợi Do đòi hỏi phủ phải can thiệp vào tạo nên mô hình kinh tế hỗn hợp Ngày quốc gia giới kể nước chưa có công nghiệp phát triển đến nước hậu công nghiệp mà can thiệp nhà nước vào kinh tế thò trường với lý khác tùy theo mục tiêu, biện pháp, giải pháp xử lý việc điều tiết, kiểm soát kinh tế thò trường Sự can thiệp nhà nước bảo đảm cho vận động thò trường ổn đònh, nhằm tối đa hoá hiệu kinh tế, bảo đảm đònh hướng trò kinh tế, khắc phục khuyết tật vốn có kinh tế thò trường, tạo công cụ quan trọng để điều tiết thò trường tầm vó mô, hạn chế tính tự phát 1.2 Phân loại thò trường Trong kinh doanh người ta dựa vào nhiều tiêu thức khác để phân loại thò trường cách phân loại có ý nghóa quan trọng riêng trình kinh doanh - Căn vào quan hệ mua bán nước người ta chia thành thò trường nước thò trường giới Với phát triển kinh tế phân công lao động giới, kinh tế nước trở thành mắc xích hệ thống kinh tế giới thò trường nước có quan hệ mật thiết với thò trường giới Chính dự báo tác động thò trường giới tới thò trường nội điạ cần thiết cho thành công DN thò trường nội đòa Căn vào mức độ xã hội hoá thò trường người ta chia thành thò trường khu vực thò trường thống toàn quốc Thò trường khu vực bò chi phối nhiều yếu tố kinh tế xã hội, tự nhiên… khu vực, thò trường thống toàn quốc có vai trò quan trọng kinh tế Các quan hệ kinh tế diễn thò trường ảnh hưởng lớn đến phát triển kinh tế quốc dân - Căn vào hàng hoá lưu thông thò trường người ta chia thành thò trường tư liệu sản xuất thò trường tiêu dùng - Căn vào số lượng người mua người bán thò trường người ta chia thành thò trường độc quyền thò trường cạnh tranh - Căn vào vai trò khu vực thò trường hệ thống thò trường, người ta chia thò trường Thò trường thò trường có khối lượng hàng hoá tiêu thụ thò trường chiếm tuyệt đại phận so với tổng khối lượng hàng hoá tiêu thụ thò trường Trên thò trường số lượng nhà kinh doanh lớn Và cạnh tranh gay gắt, quan hệ kinh tế, giá diễn tương đối ổn đònh ảnh hưởng đến quan hệ kinh tế, giá thò trường khác Các nhà kinh doanh thâm nhập vào thò trường trình kinh doanh an toàn Vai trò thò trường hệ thống thò trường quan trọng việc đònh + Phân khúc thò trường theo nguyên tắc hành vi: Phân khúc thò trường sở hành vi người mua chia thành nhóm tuỳ theo kiến thức, th độ họ, tính chất sử dụng hàng phản ứng nhóm hàng đó, bao gồm: lý mua hàng, lợi ích tìm kiếm, tình trạng người sử dụng, dùng chè lý giảm béo, ngăn ngừa bệnh tật, giá trò tinh thần chè thể tính nhã SP 1.3 Phân khúc thò trường lựa chọn thò trườøng mục tiêu 1.3.1 Phân khúc thò trường Trên thò trường, số người mua thường đông, phân bố phạm vi rộng có nhu cầu thói quen khác nhau, DN cần phải phát phần thò trường hấp dẫn mà họ có khả phục vụ mang lại hiệu Nhu cầu người phục vụ cách riêng biệt điều lý tưởng nhất, việc thực khối lượng người mua lớn Trong điều kiện người ta cần phân khúc thò trường để phục vụ tốt nhu cầu khách hàng Vậy phân khúc thò trường hiểu trình chia thò trường thành khúc nhỏ nhằm thỏa mãn tốt nhu cầu khách hàng Trên thực tế thò trường bao gồm nhiều người mua người mua khác nhiều mặt: nhu cầu, khả tài chính, vò trí đòa lý, thái độ thói quen Mỗi yếu tố đến lượt dùng để làm sở phân khúc thò trường Đối với chè loại SP không đồng nhất, có nhiều chủng loại đáp ứng nhu cầu đa dạng, với chất lượng khác giá chênh lệâch Trên thò trường có nhiều người mua mà loại người mua có nhu cầu tuỳ theo tuổi tác, khu vực điạ lý, th quen, tầng lớp xã hội Vì việc tiến hành phân tích để phân thành khúc để tuỳ theo khả DN mà phục vụ điều cần thiết + Phân khúc thò trường theo nguyên tắc đòa lý: Nguyên tắc naỳ đòi hỏi phải chia cắt thò trường thành đơn vò đòa lý khác nhau: Quốc gia, vùng, tỉnh, thành phố, xã ví dụ thò trừơng khu vực châu Á, Thò Trường Trung Đông, thò trường nông thôn, thò trường thành thò + Phân khúc thò trường theo nguyên tắc nhân học phân thò trường thành nhóm vào biến nhân học giới tính, tuổi tác, quy mô gia đình, mức thu nhập, loại nghề nghiệp, học vấn, tín ngưỡng, chủng tộc, dân tộc, nhu cầu, sở thích, cường độ tiêu dùng có liên quan đến đặc điểm nhân học, ví dụ nước Hồi giáo thường dùng chè đen coi chè “Quốc thuỷ”, Nhật Bản có Đạo trà, Trung Quốc có văn hoá trà Trung Hoa… +Phân khúc thò trường theo nguyên tắc tâm lý học: Người mua phân thành nhóm giai tầng xã hội, lối sống hay đặc tính nhân cách Các đặc tính giai tầng xã hội khác có ảnh hưởng đến hành vi tiêu dùng loại hàng hóa khác nhau, bậc nho só , trí thức dùng trà để thư giãn, tu tónh tinh thần 1.3.2 Lựa chọn thò trường mục tiêu Việc phân khúc thò trường theo quan điểm marketing xác đònh khả khúc thò trường khác mà người bán dự đònh tham gia Sau công ty đònh: cần chiếm khúc thò trường? làm để xác đònh khúc thò trường có lợi mình? Theo quan điểm Marketing có ba phương án chiếm lónh thò trường marketing phân biệt, marketing không phân biệt marketing tậïp trung + Marketing không phân biệt: Công ty bỏ qua khác biệt phần thò trường chào bán SP đồng loạt toàn thò trường Trong trường hợp công ty không tập trung vào nhu cầu khác khách hàng mà tập trung vào chung cho tất nhu cầu Công ty dựa vào phương pháp phân phối đại trà quảng cáo đại chúng Phương án chi phí thấp sản xuất quảng cáo Và thường sản xuất hàng hoá cho khúc thò trường lớn, thời gian qua hầu hết ngành chè sử dụng phương pháp này, sản xuất loại chè đen CTC OTD theo thiết bò Anh –Ấn cho tất thò trường +Marketing có phân biệt: Công ty đònh tham gia số khúc thò trường chuẩn bò chào hàng riêng cho khúc thò trường Xu hướng ngaỳ có nhiều công ty sử dụng marketing có phân biệt Ngành chè cần nghiên cứu áp dụng phương pháp để thoả mản tốt nhu cầu khách hàng + Marketing tập trung: Phương án công ty thay tập trung vào phần nhỏ phần thò trường lớn, công ty tập trung vào phần lớn hay nhiều thò trường nhỏ Phương án phù hợp với DN hạn chế khả tài Và bảo đảm cho vò trí vững đạt danh tiếng đònh thò trường Tuy nhiên phương án đạt rủi ro cao từ phiá khách hàng đối thủ cạnh tranh Vì công ty muốn đa dạng hoá hoạt động cách chiếm lónh nhiều khúc thò trường khác Sau xác đònh thò trường mục tiêu DN lựa chọn, thò trường có lợi DN, việc cần thiết thiết kế SP hình ảnh Công ty để thò trường mục tiêu hiểu đánh giá cao công ty đại 10 diện so với đối thủ cạnh tranh Việc đònh vò công ty phải dựa sở hiểu rõ thò trường mục tiêu - Thu nhập: tiền dùng để mua hàng hoá người tiêu dùng tăng cầu hàng hoá tăng nhiên có ngoại lệ hàng hoá thứ cấp có cầu giảm thu nhập tăng Đối với chè loại đồ uống thiếu phân lớn người tiêu dùng trở thành nhu cầu tiêu dùng thường xuyên Với thu nhập bình quân tăng thêm người ta tiêu dùng nhiều hơn, loại chè có chất lượng cao, loại chè bổ dưỡng Ngược lại chè chất lượng hàng thứ cấp có cầu giảm thu nhập tăng - Giá hàng hoá đóù tỷ lệ nghòch với cầu, điều kiện yếu tố khác không thay đổi, giá hàng hoá giảm cầu hàng hoá tăng ngược lại - Giá số lượng hàng hoá thay tác động đến co giãn cầu Các SP nước giải khát (NGK ) có gaz, nước khoáng, nước tăng lực, bia, cà phê sản phẩn thay chè đối thủ cạnh tranh liệt SP chè thò trường Khi giá số lượng chủng loại loại NGK thay đổi thò trường dẫn đến co giãn cầu chè thò trường - Khẩu vò sở thích ý đến sức khoẻ, thức ăn giảm béo không nhiễm chất độc, bảo vệ sức khoẻ cầu tăng Vì muốn biết cầu loại hàng hoá cần phải phải nhận đònh yếu tố 1.4 )- Các quy luật thò trường: 1.4.1)- Quy luật cung - cầu Cung cầu phạm trù sản xuất lưu thông hàng hoá, có quan hệ mật thiết với thò trường, cung tổng số hàng hoá có thò trường có khả cung cấp cho thò trường Cung biểu kết sản xuất hình thức hàng hoá Như cung sản xuất đònh không đồng với sản xuất Cầu nhu cầu xã hội; tức biểu nhu cầu thò trường bảo đảm lượng tiền tương ứng Một sở thích, nhu cầu vật phẩm tiền để mua không xem “cầu” Quy mô cầu phụ thuộc vào tổng số tiền người tiêu dùng để mua tư liệu sinh hoạt người sản xuất để mua tư liệu sản xuất Cung cầu có quan hệ mật thiết với quan hệ trực tiếp đến giá Giá hàng hoá tăng lên giảm nhu cầu hàng hoá lại kích thích sản xuất Tuy nhiên nhận thức đắn cung cầu tác động lên chúng Các nhà kinh tế học cổ điển “ tân cổ điển” A.Smith, D Ricardo, J Say, L.Walras nghiên cứu sâu sắc quan hệ cung cầu, J.say nêu “quy luật cung tạo cầu nó” L.walras lý thuyết cân tổng quát cho rằng, sức cầu DN tăng lên làm cho giá tư lao động tăng lên, tức chi phí sản xuất tăng lên Ngược lại có thêm hàng hoá, DN tăng cung thò trường SP, giá hàng hoá thò trường giảm xuống làm cho thu nhập giảm xuống Khi thu nhập giảm xuống ngang với chi phí sản xuất cung cầu trạng thái cân DN lời việc sản xuất thêm giá hàng hóa ổn đònh làm cho lãi suất tiền lương ổn đònh, ba thò trường: SP, tư bản, lao động đạt trạng thái cân Ôâng gọi cân tổng quát J.M Keynes nhà kinh tế học Tân cổ điển Anh, ông kòch liệt phê phán lý luận cân tổng quát L.Walras Trong thực tế cân đối cung cầu thường xuyên xảy trình kinh tế, sở dó có trường hợp cầu không theo kòp cung cầu nhân tố tích cực, động lực kinh tế Cầu có vai trò tích cực kinh tế cần phải tăng tổng cầu, Tổng cầu lớn tổng cung làm gia tăng đầu tư tăng việc làm gia tăng thu nhập, cuối sản lượng quốc gia tăng Lý thuyết trọng cầu Keynes phủ nhiều nước vận dụng để cứu vãn kinh tế khỏi suy thoái Trong thời gian qua phủ VN vận dụng lý thuyết nhằm mục đích kích cầu, kích thích tăng trưởng kinh tế đạt số hiệu đáng khích lệ + Những nhân tố chủ yếu ảnh hưởng đến cầu: + Những nhân tố chủ yếu ảnh hưởng đến cung : - Công nghệ người sản xuất bao gồm bí phương pháp sản xuất, nông nghiệp công nghệ giống mới, phương pháp chăm sóc sáng kiến - Chi phí yếu tố đầu vào lao động, máy móc nguyên, nhiên liệu - Sự điều tiết phủ sách khuyến khích đầu tư phát triển ngành quy đònh nghiêm ngặt vệ sinh thực phẩm, sách thuế ảnh hưởng đến cung thò trường 1.4.2)- Quy luật cạnh tranh Cạnh tranh thò trường trình cạnh tranh DN hay quốc gia với việc sản xuất tiêu thụ loại SP đó, nhằm đứng vững thò trường làm tăng thêm lợi nhuận Cạnh tranh giành giật điều kiện thuận lợi để chiếm ưu sản xuất tiêu thụ SP Theo Micheal Porter Cạnh tranh ngành diễn liên tục, trạng cạnh tranh ngành phụ thuộc vào năm lực lượng canh tranh : quyền lực người cung ứng, quyền lực người mua, nguy nhập đối thủ mới, mối đe doạ SP thay thế, cạnh tranh đối thủ Toàn năm lực lượng cạnh tranh kết hợp với xác đònh cường độ cạnh tranh mức lợi nhuận ngành, lực lượng mạnh thống trò trở thành trọng yếu theo quan điểm xây dựng chiến lược cạnh tranh Ngành chè lực lượng cạnh tranh mạnh là: mối de doạ SP thay cạnh tranh đối thủ thò trường giới 11 12 Sơ đồ 1: Năm lực lượng điều khiển cạnh tranh ngành Các đối thủ tiềm ẩn Nguy đe doạ từ người Mới vào Các đối thủ cạnh tranh ngành Người cung cấp éùp giá Khả người bán Sự cạnh tranh DN Người mua Khả khả éùp giá người mua Nguy SP thay DN thay Nguồn : Chiến lược cạnh tranh Michael Porter Sức mạnh áp lực cạnh tranh ngành đònh mức độ đầu tư, cường độ canh tranh mức lợi nhuận ngành Khi áp lực cạnh tranh mạnh khả sinh lời tăng giá công ty ngành bò hạn chế Ngược lại, áp lực cạnh tranh yếu hội cho công ty thu lợi nhuận cao Để đối phó thành công với năm lực cạnh tranh tạo tỷ suất lợi nhuận siêu ngạch cho DN Theo Micheal Porter có ba loại chiến lược cạnh tranh chung (những chiến lược sử dụng riêng rẽ kết hợp với nhau) cho việc tạo vò trí chắn lâu dài vượt lên đối thủ cạnh tranh ngành + Chiến lược nhấn mạnh chi phí: Chiến lược hiểu DN đề mục tiêu chi phí thấp ngành kinh doanh Một nhà sản xuất có chi phí thấp phải tìm kiếm khai thác tất nguồn lực có thuâän lợi chi phí Nhà sản xuất với chi phí thấp điển hình thường bán SP tiêu chuẩn quan tâm tới quy mô sản xuất có hiệu khai thác thuận lợi chi phí tuyệt đối từ nguồn lực Nếu DN trì mức chi phí thấp, trở thành DN có hiệu sản xuất kinh doanh trung bình với điều kiện DN khống chế giá mức trung bình gần với mức trung bình ngành Chiến lược chi phí thấp bảo vệ công ty khỏi năm lực cạnh tranh DN sản xuất SP, dòch vụ với chi phí thấp, đònh giá bán thấp so với đối thủ cạnh tranh mà thu lợi nhuận ngang với DN khác Và đối thủ hạ giá bán với giá DN đặt ra, với lợi chi phí thấp DN có mức lợi nhuận cao Việc đạt mức chi phí thấp thường đòi hỏi phải có thò phần tương đối cao lợi khác nguyên vật liệu Một lợi khác chiến lược chi phí thấp chiến tranh giá xảy vào giai đoạn bảo hoà chu kỳ sống SP DN có chi phí thấp hoạt động có hiệu đối thủ cạnh tranh + Chiến lược khác biệt hoá SP: Đó chiến lược tạo độc đáo SP dòch vụ thừa nhận toàn ngành Dựa khiá cạnh khác SP, mà giá trò chấp nhận người mua Khác biệt hoá SP, đạt được, chiến lược tạo khả cho DN thu lợi nhuận cao mức bình quân, tạo vò trí chắn cho DN việc đối phó với năm lực cạnh tranh Khác biệt hoá tạo cách biệt đối thủ cạnh tranh có niềm tin khách hàng vào nhãn hiệu SP Khác biêt hoá loại trừ khả thò phần cao Bởi yêu cầu nhận thức tính riêng biệt mà tính riêng biệt không đôi với thò phần cao Tuy nhiên lựa chọn chiến lược khác biệt hoá ngầm đònh đánh đổi với lợi thề chi phí chiến lược đòi hỏi phải có chi phí cao Chiến lược khác biệt hoá SP đòi hỏi DN phải lựa chọn thuộc tính SP cho phân biệt SP với SP đối thủ khác + Chiến lược trọng tâm hoá: Hai chiến lược chi phí thấp khác biệt hoá phối hợp phạm vi thò trường mà DN cố gắng đạt ưu cạnh tranh Chiến lược tập trung hoá hướng vào việc phục vụ thật tốt thò trường mục tiêu Lựa chọn phân khúc hay nhóm phân khúc thò trường, sở phân khúc tìm biện pháp thích hợp để loại trừ đối thủ cạnh tranh Trong chiến lược nhấn mạnh chi phí DN tìm kiếm ưu chi phí phân khúc mục tiêu Còn chiến lược nhấn mạnh khác biệt hoá, DN tìm kiếm khác biệt SP dòch vụ phân khúc mục tiêu Như chiến lược tập trung trọng điểm chia thành hai hướng sau: - Chiến lược tập trung hoá sở chi phí thấp : Lựa chọn thò trường mục tiêu kiếm lợi chi phí thò trường mục tiêu - Chiến lược trọng tâm hoá sở khác biệt hoá: DN theo đường chuyên biệt hoá SP vượt trội đối thủ thò trường mục tiêu Để có chiến lược mở rộng thò trường thích hợp, DN cần phải vào lợi cạnh tranh phạm vi cạnh tranh DN mà chọn chiến lược chung nói trên, mối quan hệ lựa chọn chiến lược mở rộng thò trường với hai yếu tố: lợi cạnh tranh phạm vi cạnh tranh sau: Sơ đồ: Ma trận lợi phạm vi cạnh tranh Porter Lợi cạnh tranh Mục tiêu rộng Phạm vi cạnh tranh Mục tiêu hẹp Chi phí thấp Khác biệt hoá Chiến lược tập trung Chiến lược tập trung chi phí thấp khác biệt hoá 13 14 Những yếu tố xác đònh lợi cạnh tranh DN thò phần khả riêng có DN danh tiếng DN, uy tín SP Thò phần lớn lợi cạnh tranh cao, thò phần lớn DN có lợi chi phí theo quy mô, khả riêng có độc đáo DN thu hút ý khách hàng Để mở rộng thò trường, DN cần nghiên cứu cụ thể chiến lược nêu trên, chuẩn bò điều kiện khả cho DN, sở cân nhắc yếu tố quy mô trình độ sản xuất, điều kiện cạnh tranh, điều kiện tài để có giải pháp mở rộng thò trường thích hợp chắn tạo hội cho DN chè Việât Nam mở rộng thò trường tiêu thụ, nắm bắt tốt xu quốc tế 1.5 Tính cấp thiết mở rộng thò trường tiêu thụ chè VN Ngành chè VN có vai trò quan trọng việc phát triển kinh tế đất nước Đáp ứng nhu cầu thức uống cho thò trường nội đòa, XK thu kim ngạch cho ngân sách quốc gia, giải việc làm ổn đònh đời sống cho khoảng gần triệu lao động thuộc dân cư đồng bào miền núi trung du góp phần ổn đònh kinh tế - trò tây nguyên miền núi Phát triển ngành chè nhằm thực đường lối Đảng Nhà nước chiến lược CNH-HĐH hướng XK CNH-HĐH nông nghiệp nông thôn Trong Đại Hội toàn Quốc lần thứ IX lại tiếp tục nhấn mạnh phát triển chè công nghiệp dài ngày gắn với công nghiệp chế biến phục vụ cho XK Trung du miền núi, khẳng đònh chè có sứ mệnh quan trọng kinh tế đất nước, tình trạng phát triển theo chiều rộng, chưa tổ chức chặt chẽ hiệu Qui mô thò trường chè VN giới mức độ trung bình (khoảng 4% thò phần chè giới), thò trường mở rộng tới khoảng 45 nước thực chất có bề rộng chưa có chiều sâu khách hàng chưa thực trung thành với SP chè VN Chưa tạo kênh phân phối vững chắc, chất lượng chè VN thấp, sức cạnh tranh SP kém, giá thấp giá giới, n chung thò trường bếp bênh Thò trường chè nội đòa có ý nghiã quan trọng thò trường giới giai đoạn bảo hoà Tuy có quy mô lớn chưa tổ chức chặt chẽ, phát triển cách tự phát, mức tiêu thụ thấp so với nước giới khu vực, SP đa dạng chủng loại chưa đáp ứng toàn nhu cầu người tiêu dùng, bò cạnh tranh loại NGK khác có nguy bò cạnh tranh SP chè nhập ngoại Mặt khác xu tất yếu khách quan trình toàn cầu hoá, hoạt động kinh doanh ngày diễn điều kiện mới, hoạt động DN gắn liền với toàn cục kinh tế với hoà nhập vào khu vực giới tìm kiếm phát huy lợi so sánh môi trường cạnh tranh gay gắt dội Cùng với xu VN tiến trình hộïi nhập vào khu vực mậu dòch tự ASIAN -AFTA/CEFT hoàn thành vào năm 2006 Ký kết hiệp đònh thương mại Việt -Mỹ tiến tới gia nhập vào tổ chức thương mại quốc tế (WTO) Thò trường quốc tế ngày mở rộng tiến trình hội nhập Bên cạnh thuận lợi không thử thách mà ngành chè VN phải đối mặt như: sức cạnh tranh SP chè VN yếu suất lao động thấp, hiệu sản xuất chất lượng SP VN so với nước khu vực giới thấp, trình độ công nghệ lực quản lý chưa tương xứng dẫn đến sức cạnh tranh yếu, không dễ chiếm lónh thò trường lớn giới EU Mỹ Đồng thời theo nguyên tắc có lợi phải dỡ bỏ rào cản thuế quan, mở cửa cho hàng hoá nước vào VN, cạnh tranh thò trường nội điạ gay gắt Trong bối cảnh cạnh tranh mang tính toàn cầu ngày nay, để DN ngành chè VN tồn phát triển phải có giải pháp mở rộng thò trường, thò trường nội đòa có sức mua thấp, thò trường giới rộng lớn chưa thực ổn đònh Việc nâng cao lực cạnh tranh SP chè VN thò trường giới khu vực để mở rộng thò trường Các DN phải tự nhìn nhận đánh giá trình độ, lực quản lý, chiến lược phát triển kinh doanh, nguồn lực người, chất lượng giá thành SP, mạng lưới tiêu thụ, khả tiếp thò ….thì có khả chiếm lónh thò trường giới khu vực Vì phát triển chè gắn liền với chiến lược mở rộng thò trường giới nước điều kiện xu hướng toàn cầu hoá kinh tế vấn đề cấp thiết cần đặt Trong phạm vi luận văn xin nghiên cứu đề xuất số giải pháp chủ yếu nhằm mở rộng thò trường tiêu thụ chè xoay quanh vấn đề tăng sản lượng, chất lượng giá trò chè tiêu thụ biện pháp tổ chức quản lý ngành chè phù hợp với xu 15 CHƯƠNG II Thực trạng hoạt động kinh doanh ngành chè Việt Nam 2.1 Lòch sử phát triển - tình hình SXKD chè giới 2.1.1 Lòch sử phát triển chè giới Cho đến có nhiều quan điểm khác nguồn gốc xuất xứ chè Nhiều công trình nghiên cứu khảo sát trước cho nguồn gốc chè vùng cao nguyên Vân Nam Trung Quốc, nơi có khí hậu ẩm ướt ấm Những tác giả khác cho chè có nguồn gốc từ miền Bắc Miến Điện VN Chè bắt đầu thứ đồ uống dành riêng tầng lớp quý tộc vua chuá người giàu có qua trình phát triển thương mại trở thành loại đồ uống thông dụng toàn giới ngày chè trồng số quốc gia ngành công nghiệp n độ, Trung quốc, Nhật bản, Sri lanca, Indonesia Sản phẩm chè giới chia thành loại chè đen, chè xanh, chè oolong Chè đen loại chè sản xuất theo công nghệ oxy hoá hoàn toàn, chế biến theo hai phương pháp phương pháp OTD phương pháp CTC, loại chè ưa chuộng nước phương Tây Trung Đông Chè xanh loại chè chế biến bỏ qua giai đoạn oxy hoá, chè xanh SP chủ yếu nước phương Đông ưa chuộng Mỹ Châu u Chè oolong chè trung gian chè xanh chè đen maù sắc mùi vò, chế biến theo công nghệ oxy hoá phần ưa chuộng Trung Quốc nước Đông Á Ngày có nhiều loại chè có hương vò hình thức khác tiến triển từ ba loại chè bánh, chè rời, chè phên, chè thảo mộc, chè dược liệu gồm SP gốc chè có trộn lẫn số phụ gia khác hoa, quả, vỏ, hạt, rễ nhiều loại trồng khác Sau thập niên 70 với tốc độ phát triển xã hội công nghiệp người tiêu dùng đề yêu cầu loại nước uống nhanh chóng thuận tiện, vệ sinh nước sản xuất chè nghiên cứu loại chè thể lỏng, tiện dụng đưa vào thò trường tiêu thụ số SP chè hoà tan, chè lon, chè hoa quả… Chè coi SP có nhiều giá trò dược liệu có lợi cho sức khoẻ người Bên cạnh công chè sức khoẻ người nhà khoa học Nga Nhật Bản khám phá trước đây, nhà khoa học Nhật đại tìm đặc tính dược liệu chè xanh, chứng minh chất catechin chè xanh có ảnh hưởng ngăn chặn chức chất gây đột biến tế bào người mà dẫn đến ung thư Chè xanh chứa hoá chất chống lại nguyên nhân bệnh cao huyết áp nghẽn động mạch, chống lão hoa Nói chung khoa học đại ngày tìm đặc 16 tính dược liệu lý thú chè mà loại nước giải khát (NGK) khác không so sánh Có thể kết luận chè tồn với tồn xã hội loài người 2.1.2 Tình hình sản xuất chè giới Cây chè thích hợp điều kiện tự nhiên đònh Ngay nước có điều kiện thích hợp cho chè chất lượng khác điều kiện khí hậu, tự nhiên ưu đãi khác Hiện giới có khoảng 30 nước trồng chè, tập trung chủ yếu nước Châu Châu Phi Những nước sản xuất chè giới n độ, Nhật bản, Srilanca, Trung Quốc, Kenya Sản xuất chè giới ngày tăng đáp ứng nhu cầu đa dạng giới Tình hình biến động sản xuất chè giới thể qua bảng số liệu sau Bảng1: Tình hình sản xuất giới giai đoạn 1995-2000 ĐVT (1000 T) Quốc gia 1995 SL n độ 1996 SL 753,922 780,03 China 580 1997 TT(%) SL 1998 TT(%) SL 107 805,612 103 616,3 103 101 258,3 1044,8 600 620 246,424 258,8 100 262 244,525 257 105 220,6 86 265,9 Indonesia 133,040 166,3 125 131 79 559 548,37 2.517 2.610 98 629,69 103,7 2.667 2000 SL TT(%) 104 870,46 Kenya Tổng số TT(%) 104 810,61 Sri lanca Cac nước khác 1999 675,8 SL TT(%) 93 823,39 109 BQ năm 680 102 107, 101 103, 101,3 284,149 108,7 306,79 108,1 104, 120 248,9 94 236,28 95 100 104, 145 111 161,003 111 159,34 99 115 798,64 127 710,536 89 658,17 93 104 102 111 99 102, 2.962 2.886 97,4 2.864 Nguồn : UK Tea Council Qua bảng số liệu thấy rằng, sản xuất chè giới có tốc độ tăng trưởng bình quân 2,7% giai đoạn 95-2000, tốc độ tăng lớn vào năm 1998 11% phân bổ sản xuất tập trung vào số nước, nước sản xuất hàng đầu 30 nước sản xuất chè chiếm 77% tổng SP sản xuất giới nói sản xuất mang tính tập trung cao vào nhóm nước có lợi so sánh quốc tế, Đặc điểm sản xuất nước : n Độ nước sản xuất tiêu thụ lớn sản lượng chè giới với hai vùng chuyên canh sản xuất chè tập trung lớn vùng Đông Bắc n Nam n Sản lượng hàng năm chiếm khoảng 30% sản xuất giới Nhờ lợi khí hậu thổ nhưỡng nên chè có suất cao (7,8 T/ha) Đặc điểm sản xuất chè n độ trồng tập trung giống chè n Độ to, SP chủ yếu chè đen chế biến theo công nghệ CTC (88%) phần theo công nghệ OTD (12%) Chè n độ có chất lượng ưa chuộng giới, hai tỉnh Assam Darjeeling hai khu vực sản xuất chè đặc sản có tiếng Tốc độ tăng trưởng bình quân giai đoạn 1,9% 17 18 Khác với n độ chè Trung quốc trồng kinh doanh tổ chức sản xuất riêng lẻ, nghề trồng chè Trung Quốc có lòch sử lâu đời, chè phân bố phạm vi rộng lớn tỉnh Điều kiện tự nhiên, khí hậu Trung Quốc thích hợp cho việc trồng chè Giống chè chủ yếu giống chè Trung Quốc to trung bình Diện tích vào khoảng 1,13 triệu hecta, với sản lượng sản xuất đứng thứ hai giới SP Trung Quốc SP Trung Quốc chủ yếu chè xanh chè Oolong loại chè nhài sản xuất theo công nghệ cổ truyền Trung Quốc, chiếm tỷ trọng 90% phần lại chè đen Về chủng loại bao gồm khoảng 2000 loại chè khác tiếng loại Oolong hương vò nhẹ nhàng mùi thơm độc Tốc độ tăng trường bình quân giai đoạn 3,3%/năm chủ yếu chè xanh SriLanka nước sản xuất đứng thứ ba giới sau n Độ Trung Quốc, tập trung vào tỉnh miền trung, miền tây miền bắc, đa số diện tích phân bố độ cao trừ 600m trở lên, diện tích vào khoảng 187,309 trồng loại gống Assam n Độ chè Sri Lanka chủ yếu trồng giống ghép cành nên có đặc trưng chất lượng đồng tiếng đánh giá tốt giới, suất bình quân 7,15 T/ha Sản lượng hàng năm trung bình 250 - 300 ngàn T chủ yếu chè đen sản xuất theo công nghệ CTC Tốc độ tăng trưởng bình quân 4,6%/năm Kenya nước sản xuất chè lớn, diện tích hớn 110.000 tập trung vùng núi cao độ cao từ 1600 – 3000 mét, Sản lượng chè Kenya thường mức 245 –250 ngàn T/năm hầu hết chè đen CTC Chè nguồn trao đổi ngoại thương chiếm từ 17-20% tổng thu nhập đất nước ngành chè Kenya tổ chức quản lý chặt chẽ 80% tổ chức quản lý nhửng người nông dân quy mô nhỏ, phần lại tổ chức quản lý số người sản xuất quy mô lớn SP chủ trại quy mô nhỏ bán qua quan bảo trợ quan phát triển chè kenya (KTDA) Cơ quan có trách nhiệm thu gom chế biến bán SP chủ trại nhỏ Sản lượng sản xuất giai đoạn không tăng trưởng hạn hán Ngành chè Indonesia phát triển 200 năm qua, với diện tích trồng chè khác với quốc gia khác mặt vò trí, đất đai khí hậu, chè trồng núi cao nới đất núi lửa khí hậu nhiệt đới SP chè đen, khoảng 80% SP XK, chất lượng chè Indonesia có đặc trưng sáng có hương vò tốc độ tăng trưởng bình quân thời kỳ đạt cao nhóm nước sản xuất hàng đầu 4,9 % Đặc điểm sản xuất nước là: + Vì ngành công nghiệp đất nước, nên phủ nước quan tâm tổ chức chặt chẽ, hoạt động Hiệp hội chè mạnh Đặc biệt n Độ Srilanka Kenya tổ chức quản lý Ủy ban chè quốc gia quan phát triển chè quan thuộc phủ + Với điều kiện đất đai, khí hậu thích hợp trọng đầu tư nên sản xuất nông nghiệp đạt kết cao: suất cao, chất lượng búp chè tốt + Ngoài công nghệ OTD nước n Độ, Srilanka Kenya phát minh công nghệ chè mảnh CTC nước EU ưa thích + Về sản phẩm, chất lượng tiếng giới + Là nước có lợi cạnh tranh dẫn đầu ngành sản lượng chất lượng + Riêng Trung Quốc, tiếng chè Oolong chè xanh giống chè có chất lượng cao phần lớn tiêu dùng nội đòa, chè đen XK chiếm tỷ lệ thấp (15.000T/năm) chất lượng đánh giá thấp giới 2.13 Tình hình thò trường chè giới 2.131 Tình hình XK chè giới Hiện giới có khoảng 30 nước XK chè, thò trường chi phối quốc gia sản xuất lớn Ngoài hai nước n độ Trung Quốc, phần lớn SP sản xuất tiêu dùng nội đòa nước Srilanka, Kenya, Indonesia SP chủ yếu XK (từ 80% trở lên) Bảng : Biến động thò trường nước XK chè lớn giai đoạn 1995-2000 (ĐVT: 1000 T) Quốc gia 95 96 97 98 99 2000 TĐ tăng Tỷ trọng trưởng BQ (%) năm(%) 201,09 106,3 15,29 n độ 158,3 138,4 191,5 180 180,0 Trung Quốc 169,8 173,1 205,3 219,3 202,7 227,65 106,4 Srilanka 178,0 218,7 267,7 270,9 268,3 280,133 110 21,3 Kenya 258,6 260,8 199,2 263,7 245,7 208,154 97,5 15,83 Indonesia Các nước khác Toàn giới 17,3 79,2 101,5 66,8 67,2 97,8 105 95 7,98 334,9 334,7 385,0 389,1 378,9 292,97 98,1 22,28 1.178,9 1.227,2 1.315,5 1.412,1 1.373,5 1.315,0 102,3 100 (Nguồn số liệu : FAO Qua bảng số liệu cho thấy nước XK lớn chiếm 77,3% thò phần giới, Srilanka chiếm thò phần lớn 21,3% tốc độ tăng trưởng bình quân giai đoạn 10%, Trung Quốc chiếm 17,31% tốc độ tăng trưởng bình quân 6,3%, n độ chiếm thò phần 15,29% tốc độ tăng trưởng bình quân 6,4%, Kenya chiếm 15,83% giảm thò phần thời kỳ 2,5%, Indonesia chiếm 7,98% tốc độ tăng trưởng bình quân 9,5% Các nước khác chiếm 22,28 % giảm 1% thò phần thời kỳ Nhìn chung tốc độ tăng cung thò trường giới 2,3%, Srilanka nước chiếm ưu lớn thò trường nên có ưu cạnh tranh, tốc độ tăng thò phân gấp lần tốc độ tăng toàn giới Biểu đồ : Thò phần nước XK năm 2000 ( ĐVT : %) ,0 % ,0 % 2 ,2 % ,3 % ,2 % ,3 % ,8 % ,0 % S e r ie s1 ,9 % ,0 % ,0 % ,0 % A n độ T rung Q u o cá S rila n k a K enya I n d o n e sia C a cù n cù k h a cù 19 20 Nguồn : FAO Thò trường XK chủ yếu Srilanka nước khối cộng đồng chung (CIS) chiếm 20% SP, tiếp nước Vương Quốc Ả rập chiếm 15% Nga nước Trung Đông thò trường nhập ổn đònh Srilanka Đây thò trường có truyền thống uống chè khối lượng tiêu thụ lớn nên thò trường Srilanka có tốc độ tăng trưởng lớn Hầu hết SP Srilanka bán trung tâm đấu giá quốc tế có mạng lưới phân phối hoàn hảo, có hai loại chè bán theo xuất xứ tiếng giới chè Ceylon Dilmah + Ngành chè tổ chức quản, lý chặt chẽ quan thuộc phu Ủûy ban chè quốc gia n độ Trung Quốc hai nước sản xuất chè lớn giới lại là hai nước có sản lượng tiêu thụ nội đòa lớn, sản lượng tiêu thụ chiếm từ7075% tổng SP sản xuất nước Nhưng dân số đông nên lượng tiêu thụ bình quân đầu người xếp vào loại thấp giới Thò trường chủ yếu Trung quốc Nhật với 68% thò phần chè xanh Thò trường chủ yếu n Độ nước CIS bán qua trung tâm đấu giá quốc tế Calcutta, Cochin bên cạnh n độ có mạng lưới phân phối Tata Tetley phân phối chè rộng khắp giới Loại chè tiếng n độ bán theo xuất xứ chè Darjeeling với sản lượng hàng năm khoảng 40-50 ngàn bán với giá cao gấp đến lần chè thông thường Kenya nước châu phi XK lượng lớn chè, ngành thu ngoại tệ cho đất nước này, SP chủ yếu xuất sang nước Tiểu Vương quốc Ả Rập Thống Nhất, Pakistan, Liên hiệp Vương quốc Anh Ngành chè nước phủ quan tâm tổ chức chặt chẽ Uỷ ban chè Kenya, quan phát triển chè Kenya ( bao gồm người sản xuất chè quan chức phủ) Thò phần giảm thời gian qua hạn hán kéo dài gây ảnh hưởng đến phát triển chè SP phân phối trung tâm đấu giá Mombassa Indonesia nước châu Á sản xuất chè với quy mô lớn 80% sản lượng XK, thò trường tiêu thụ ổn đònh Indonesia xu hướng thò phần ngày mở rộng sách phủ điều kiện tự nhiên ưu đãi nên chất lượng chè ưa chuộng SP chủ yếu chè đen OTD bán qua trung tâm đấu giá Jakarta Đặc điểm chung: + Chiếm thò phần lớn giới, chất lượng tốt khách hàng ưa thích có mạng lưới phân phối hoàn hảo, vững chắc, hầu hết bán trung tâm đấu giá quốc tế đến nhà phân phối lớn giới +Ngoài việc xuất thô làm nguyên liệu đóng g nước có công nghệ xuất chè tinh chế sang nước loại đặc sản bán theo xuất xứ có giá trò cao giới + Chè Darjeeling Atxam n Độ, chè Ceylon Dimah Srilanka bán với xuất xứ giới có giá trò cao gấp nhiều lần chè thông thường 2.132 Tình hình nhập chè giới Theo đánh giá chuyên gia nhóm nước sản xuất kinh doanh chè thuộc tổ chức Nông – Lương giới (FAO) đến cuối kỷ 20 có nửa dân số thếâ giới uống chè Hầu có người uống chè có khoảng 160 nước có nhiều người uống chè, mức tiêu thụ bình quân đầu người giới 0,5 kg/người/năm Nước có mức tiêu thụ bình quân đầu người cao Ailen 3,09kg/người/năm Nước có mức tiêu dùng bình quân đầu người thấp n Độ, Trung Quốc, Mỹ dân số đông nên lại nước có mức tiêu dùng lượng chè hàng năm lớn: n độ 620-650 ngàn T chè đen/năm; Trung Quốc 430-450 ngàn T chè xanh/năm Trong 131 nước nhập chè lớn giới, nước hàng năm nhập số lượng lớn gồm Nga, Anh từ 150-200 ngàn tấn/năm, Pakistan, Mỹ hàng năn nhập từ 100 đến 150 ngàn T Nhật, Tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất, Ai cập năm nhập từ 50-70 ngàn Các nước Iraq, Balan, Đức, Thổ Nhó Kỳ năm nhập từ 20-30 ngàn Các nước khác nhập 10 ngàn năm Số lượng NK giới thể bảng số liệu sau: Bảng 3: Nhu cầu nhập chè nước lớn giới(ĐVT :1000 T) Nước 1995 1996 1997 Anh CIS Pakistan Mỹ Nhật Ai cập Iraq Các nước # 169,698 147,941 116,633 83,323 45,476 79,965 15,600 587,634 180,989 118,520 114,760 89,155 48,522 65,041 10,000 572,565 181,758 158,162 85,426 81,216 52,417 77,892 16,000 583,516 Tổng cộng 1246,270 1199,552 1236,387 1998 1999 2000 157 150,5 111,026 88,267 57,773 63,255 42,288 639,178 Tăng BQ năm 98,5 101,8 100,7 101,6 105,4 96 130 101,7 Ty trọn (% 11 4 48 175,829 150,225 111,559 96,646 45,442 65,457 22,891 597,683 162,416 161,086 119,695 92,865 49,407 73,247 23,000 598,707 1265,732 1290,423 1309,287 101,0 10 (Nguồn số liệu: FAO, năm 2000 số liệu thống kê Hiệp hội chè n Độ) Từ bảng số liệu thấy nhu cầu NK chè giai đoạn 1995-2000 tăng chậm, tốc độ tăng trường bình quân hàng năm 1% Có thể chia thành khu vực thò trường sau: + Thò trườøng nước Đông Âu, CIS Trong khu vực CIS nước có lượng NK lớn chiếm 11,5% tổng sản phẩm nhập giới Hàng năm CIS nhập khoảng 150 ngàn chè, tốc độ tăng bình quân giai đoạïn 1995-2000 1,8% Phần lớn chè nhập vào CIS chè cấp trung cấp thấp tập quán điều kiện kinh tế, thò trường khu vực thuộc loại dễ tính Ucraina Ba lan nước NK lớn Đồng u, năm nhập từ 20-30 ngàn Tại CIS uống chè trở thành truyền thống nhu cầu khó thay thế, chè xanh tiêu thụ chủ yếu miền Nam, chè đen tiêu thụ 31 + Chi phí giá thành chè thành phẩm Việt Nam vào khoảng 83 cents/kg Srilanka, Trung Quốc, Indonesia vào khoảng 5060cents/kg 2.23 Thò trường tiêu thụ chè VN- vấn đế đặt 2.231 Thò trường nước Ở VN uống chè trở thành tập quán hầu hết người dân từ người già đến người trẻ Chè SP thông thể thay hoàn toàn loại NGK khác Đặc biệt gắn với văn hoá dân tộc VN, thức uống thiếu hầu hết gia đìønh VN, người VN có thói quen dùng để tiếp khách, dùng sau bữa ăn, lễ tiệc, thưởng thức hương vò để giải khát, đặc biệt vào ngày lễ tết, cưới hỏi nhu cầu cao Qui mô thò trường nội đòa lớn (78 triệu dân), mức tiêu thụ hàng năm khoảng 17-20 ngàn T chiếm tỷ lệ khoảng 25% tổng SP nước SP tiêu dùng nội đòạ chủ yếu chè xanh (chiếm 90% thò trường nội đòa) chế biến theo công nghệ truyền thống gồm nhiều loại khác như: chè xanh suốt, chè xanh ướp hương tự nhiên hương hoá học gồm nhiều chủng loại khác nhau, loại chè thảo mộc, chè dưỡng lão… Tuỳ theo vùng văn hoá, giai tầng xã hội khác có sở thích khác loại chè Qua báo cáo điều tra nhanh hội thò trường phân phối chè xanh VN thực năm 1998 thò hiếu người tiêu dùng khác tuỳ theo nhóm đối tượng khác nhau, chia theo khu vực đòa lý đối tượng sử dụng sau: Các tỉnh miền Băùc : Loại chè Thái Nguyên ưa chuộng chiếm 66,7% thò trường Hà Nội 100% thò trường Thái Nguyên Các tầng lớp thượng lưu viên chức nhà nước thích loại chè xanh diệt men chảo gang suốt Các loại chè đặc sản chế biến giống chè Shan Tuyết Mộc Châu, Suối Giàng, Hà Giang loại chè có hàm lượng vật chất tích luỹ nhiều trồng vùng núi cao hàng nghìn mét Chiếm lónh thò trường Miền bắc có Công ty chè hương Kim Anh Hà Nội với nhiều chủng loại khách hàng miền Bắc ưu thích có khoảng 40 đại lý bán tỉnh phiá bắc Các xí nghiệp chè hương Thái Nguyên, Công ty chè Yên Bái triển khai thực bán chè cho khu vực dân cư có thu nhập thấp trung bình, đưa SP tới vùng xa, cửa công ty chè Cầu tre Các tỉnh phiá Nam: từ Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Đònh, Phú Yên trở vào thích dùng chè xanh thuộc danh trà Bàu Cạn Gia Lai, Plây Cu loại chè ướp hương Bảo Lộc Tại Miền Nam, thành phố Hồ Chí Minh lục tỉnh thích loại chè Blao ướp hương nhân tạo nhài, sen sản xuất hàng trăm sở sản xuất trà tiếng Bảo Lộc Quốc Thái, Đỗ Hửu, Thiên Hương gần có chè công ty TNHH chè Tâm Châu thành lập SP thâm nhập vào thò trường khắp miền Nam khẳng đònh hiệu đầu tư lớn Hầu hết DN có đại lý bán hàng tỉnh thành, thò trấn, thò tứ 32 Thò trường nông thôn Được chia thành đối tượng sau: Người lớn tuổi nam giới dùng chè để thưởng thức xem thú tao nhã nên chủ yếu dùng loại chè có hương đặc sắc hợp với gu đối tượng, nên loại chè đặc sản truyền thống ưa chuộng Phụ nữ người trẻ dùng chè, họ dùng chè làm nước giải khát chè đá, họ thích loại nước tiện sử dụng nước NGK đóng lon loại, NGK có mặt nhiều thò trường nông thôn giá cao so với thu nhập họ nên họ dùng chủ yếu nước phi thương mại gọi chung nước lọc Ngoài loại SP chè thường dùng làm nước giải khát thông thường rẻ tiền nhà, bến xe, bến đò chủ yếu loại chè ướp hương rời có giá thấp Vì sức mua nông thôn thấp nhiều nhu cầu thiết yếu hơn, giá chè thương phẩm chưa phù hợp, nên đại đa số gia đình nông thôn mua chè vào dòp lễ tết tính thời vụ cao, (theo thống kê số DN chè hương mức tiêu thụ vào dòp tết gấp 10 lần ngày thường) Điều nói nên điều kiện kinh tế giá SP chưa phù hợp nên người dân nông thôn người có thu nhập thấp chưa dám dùng chè nhu cầu thường xuyên Và thò trường tiềm lớn cho DN mức sống dân cư tăng lên ý thức việc uống chè tăng lên Thò trường thành thò: Theo đánh giá Hiệp hội chè VN, gần đô thò, người có thu nhập cao có thay đổi nhu cầu sử dụng chè, loại chè chè Oolong Đài Loan sản xuất công ty chè có vốn đầu tư nước loại chè xanh dẹt sản xuất theo công nghệ Nhật Bản có mặt thò trường có giá trò cao chè thông thường từ 5-10 lần người tiêu dùng chấp nhận Các loại chè túi nhúng xanh đen Công ty chè Kim Anh Hà Nội đóng gói thiết bò Italya ưa dùng miền Bắc, dể bảo quản, sử dụng tiện lợi nhanh chóng lòch vệ sinh phù hợp với thời đại phát triển xã hội công nghiệp SP chè đen uống với chanh, đá, đường giới trẻ thành phố lớn ưa thích Hà Nội nhà hàng, siêu thò TP HCM Loại chè sản xuất theo công nghệ chè mảnh CTC đóng túi máy tự động, n tầng lớp niên ngày hội nhập với giới tập quán uống chè Tại thành phố lớn Hà Nội bùng phát loại trà nước Lipton, Dilmah, Ceylon quán trà Hà Nội, Huế … chuyên bán loại trà với khoảng 40-50 loại hương vò khác dựa sở gốc chè Những quán tạo khác biệt so với loại NGK khác chỗ khai thác thò trường chè theo góc cạnh văn hoá chè VN nét lòch, tinh tế, giản dò chè không giá trò vật chất chè mà giá trò tinh thần 33 34 loại NGK chiếm lónh thò trường đô thò lớn Xu hướng tăng xã hội phát triển Đối với lứa tuổi già trung niên thường thích loại chè truyền thống đặc sản vùng chè với hương vò màu sắc độc đáo mà tiếng từ trước đến Các tầng lớp trí thức, thường dùng chè để tu tónh tinh thần làm việc loại thức uống bảo vệ sức khoẻ + Cạnh tranh thò trường nội đòa Trên thò trường có dấu hiệu xuất loại SP chè đen nước đô thò lớn TP HCM, Hà Nội chè Dilmah n Độ chè Ceylon Srilanka, sản phẩm quảng cáo rầm rộ thò trường VN có hội chiếm lónh thò trường VN DN chè Việt Nam bỏ ngỏ thò trường Cạnh tranh DN sản xuất chè nội đòa mang tính tích cực nhờ có cạnh tranh SP đa dạng hơn, chất lượng cải thiện, giá rẻ chất lượng phục vụ khách hàng tốt Cạnh tranh SP chè loại NGK khác như: nước có gaz, nước khoáng, nước uống tăng lực, nước hoa quả, bia, cà phê… yếu tố cạnh tranh mạnh mẽ thò trường NGK VN Các công ty NGK nước kể công ty đa quốc gia Cococola, Pepsi có mặt đại lý khắp lãnh thổ VN từ nông thôn đến thành thò thực chiến lược quảng cáo xúc tiến thương mại mạnh phần cao đẩy mạnh quảng cáo tiếp thò có tốc độ tăng trưởng hàng năm lớn(2,7 lần) Đối với vùng nông thôn miền núi khu vực có quy mô thò trường lớn mức tiêu thụ loại NGK thấp Nhìn chung với mức tiêu thụ NGK BQ đầu người 24,5 lít/người/năm so với Trung Quốc 67-70 lít/người/năm so với nhu cầu thực tế mức tiêu thụ thấp Đây thò trường có tiềm lớn, ngành chè VN chiến lược khai thác có nguy khả cạnh tranh với sản phẩm nước ngo thò trường nội đòa Có thể đánh giá thò trường nội đòa có nhiều tiến triển, đa dạng chủng loại, mẫu mã, bên cạnh cách uống chè truyền thống , hội nhập vào giới Hoạt động xúc tiến thương mại bắt đầu tiến triển chưa tổ chức chặt chẽ, bỏ ngỏ nhiều nhu cầu, tiêu thụ nội đòa tăng chậm, với quy mô tương đối lớn mức tiêu thụ bình quân đầu người mức từ 250-260gr/người/năm nên sản lượng tiêu dùng nội đòa thấp so với giới đô thò bò lấn áp loại NGK, vùng nông thôn vùng xa nhu cầu đại phận người tiêu dùng chưa phục vụ tốt giá chè thương phẩm cao sức mua người dân thấp Bảng 11 : Phân bố thò trường nước gi khát theo khu vực Khu vực Dân số (1000ng) Trung du miền núi phiá bắc Đồng sông Hồng 11240,1 Khu bốn cũ Duyên hải miền Trung Tây nguyên Đông Nam Bộ Đồng sông Cửu Long Cả nước 10120,6 17017,7 6622,5 4248 12070,7 16365,9 77685,5 Tiêu thụ NGK BQ (l/ng/năm) Tiêu thu bia BQ (l/ng/năm Tiêu thụchè (l/ng/năm) 1,72 3,77 2,5 12,67 6,3 14,7 0,63 9,96 0,01 17,94 2,06 5,21 7,48 0,65 31,3 2,62 8,5 6,3 6,3 4,2 16,8 10,5 11 Nguồn :Các báo cáo t liệu Tổng công ty RBNGK VN Qua số liệu thu nhập báo cáo điều tra cho thấy thò trường NGK nội đòa tổng lượng NGK tiêu thụ BQ đầu người 24,5 lít/người/năm, chè quy đổi 260 gr/người/năm tương tương với 11lít /người/năm chiếm 45% thò phần, bia 8,5 lít/người/năm chiếm 35% thò phần, NGK loại lít/ngươiø/năm chiếm 20% thò phần Có thể kết luận cạnh tranh liệt chè vẩn chiếm thò phần cao thò trường NGK VN Tuy áp lực cạnh tranh mạnh NGK bia công mạnh mẽ miền Đông nam bộ, Duyên hải miền trung khu vực Đồng Sông Hồng nơi thò trường có sức mua lớn loại nước gi khát khác chiếm thò Nguyên nhân thực trạng là: +Thò trường thiếu quan tâm DN nhà nước DN có quy mô lớn đầu tư khai thác chủ yếu phục vụ thò trường DN tư nhân chi phối hoàn toàn thò trường miền Nam, hầu hết DNNN coi XK mục tiêu chính, DNTN hoạt động chủ yếu hướng vào lợi nhuận DN, đònh giá cứng nhắc nên chưa đáp ứng đủ nhu cầu Chưa xác đònh cấu tỷ trọng các loại chè thò trường cách hợp lý để đáp ứng nhu cầu riêng biệt loại khách hàng +Tại đô thò lớn cạnh tranh thò trường NGK thò trường nội điạ liệt, loại NGK tiện sử dụng, thực chiến lược quảng cáo táo bạo có mạng lưới phân phối rộng khắp tiệân lợi thò trường chè Ngoài công ty TNHH chè Tâm Châu chưa đầu tư vào marketing, quảng cáo Với kinh nghiệm nước, chi phí cho quảng cáo chiếm từ 10-15% giá thành +So với nước, SP chưa đa dạng chủng loại SP chủ yếu phải pha nước sôi nên chưa đáp ứng nhu cầu sử dụng nhanh Trong nước khác Mỹ, Anh, Nhật người ta có loại sản phẩm chè lạnh dùng chiếm lónh 60 thò trường tiêu thụ chè +Đối với thò trường nông thôn chưa nghiên cứu mở rộng SP với giá phù hợp với sức mua người dân +Ở VN tập quán uống chè tươi cổ truyền hình thành từ lâu, loại chè tươi hái không qua khâu chế biến nào, số lượng chè thống kê được, ảnh hưởng đến tiêu thụ chè thương phẩm 2.232 Thò trường giới 35 36 Việt Nam tham gia thò trường chè quốc tế sớm, theo báo cáo Hiệp hội chè VN năm 2000, thò trường XK chè VN từ 25 nước giới trước năm 1995 đến thâm nhập vào 45 nước thuộc châu Tốc độ phát triển nhanh vào cuối năm 1990 Quy mô sản lượng thò phần XK chè giai đoạn 1995-2000 thể bảng số liệu sau: Bảng 12: Qui mô sản lượng thò phần XK chè VN Nhìn chung giá chè XK VN thấp giá giới, khả hạ giá để nâng cao sức cạnh tranh mà buộc phải bán với giá rẻ nguyên nhân sau: + Chất lượng kém, không đồng sản xuất không theo tiêu chuẩn ban hành, chè đặc trưng riêng biệt hương vò ngoại chè nước Srilanka, Kenya, n Độ nên không thu hút ý khách hàng ï khác biệt hoá SP Trong chè không nông sản khác, tính dò biệt SP lớn nội chất đáp ứng “gu” khác khách hàng sành điệu + Thò trường chưa vững chắc, chưa có chiến lược thò trường chiến lược khách hàng lâu dài, chòu lực mặc lớn từ phiá người mua, cụ thể trường hợp Iraq, hợp đồng bán chè cho Iraq chiếm khoảng 34% SP XK VN tập trung chủ yếu chè cấp cao chưa có thò trường thay thế, nên buộc phải chấp nhận áp lực giảm giá vài năm gần tiếp tục giảm vào năm 2001 + Trong thời bao cấp VN đưa thò trường loại chè chất lượng, đến vẫõn rải rác tồn số doanh nghiệp, nên ý thức người tiêu dùng coi nhẹ chất lượng chè VN, chè VN phải chòu áp lực giảm giá so với chè nước khác Cơ cấu thò trường chè XK chè: Trong thực tế chè VN XK đến 45 nước, phân theo khu vực theo tập quán sử dụng chè sau: Khu vực Trung cận đông gồm nước tiêu thụ lớn Iraq, Iran,Pakistan,Ai cập ; Khu vực Đông u, Nga nước CIS; Khu vực Đông Á Đông Nam Đài loan, Nhật, Singapore; nước phát triển Tây u - Mỹ Cơ cấu thò trường XK biểu thò theo sơ đồ sau Biểu đồ : Cơ cấu thò trường XK chè VN năm 2000 (ĐVT : %) Năm Lượng chè XK VN ( 1000 T) Tăng trưởng (%) Lượng chè mậu dòch giới (1000 T) tăng trưởng hàng năm % Thò phần VN (%) 1995 1996 1997 1998 1999 2000 18,800 20,800 32,901 33,000 37,300 55,66 198,461 111 158 100 113 149 126 1.178,858 1228,245 1315,534 1413,097 1373,477 1344,287 7853,498 104 107 107 97 98 103 1,6 1,7 2,5 2,3 2,7 4,1 2,52 BQ 5năm Nguồn: FAO, Tổng cục thống kê VN Số liệu năm 2000 tài liệu thống kê chè Hiệp hội chè n độ Tổng SP chè XK VN giai đoạn 1995-2000 198,301 ngàn tấn, trung bình năm XK 33,050 tấn, chiếm thò phần 2,52% so với tổng lượng chè mậu dòch giới, nhòp độ tăng trưởng xuất bình quân hàng năm 26% lớn nhiều lần so với tốc độ tăng mậu dòch giới hàng năm (3%) Đặc biệt năm 2000 sản lượng XK đạt cao từ trước đến nay, đưa VN lên hàng thứ 10 nước XK chè giới chiếm thò phần 4,1% Xuất tăng kim ngạch tăng cao, tốc độ tăng kim ngạch lớn tốc độ tăng sản lượng cho thấy chè VN nâng cao chất lượng giá trò làm cho giá chè VN nhích lại gần giá giới Bảng 13: Giá kim ngạch XK chè giai đoạn 95 – 2000 Năm 1995 1996 1997 1998 1999 2000 Kim ngạch (1000 USD) 19.000 30.000 48.237 50.496 57.000 70.497 Giá chè VN (USD/T) 1.011 1.442 1.466 1.530 1.528 1.267 Kim ngach giới (1000.USD) 2.285.036 2.492.573 2.998.914 3.357.422 2.621.014 2.446.602 Giá chè giới (USD/T) 1.938 2.029 2.280 2.376 1.908 1.820 % giá chè VN so với giới 52,2 71,1 64,3 64,4 80,1 69,6 Nguồn : FAO Tổng Cục thống kê 2000 Qua bảng số liệu ta thấy kim ngạch tăng chủ yếu tăng chất lượng làm cho giá chè VN so với giá chè bình quân giới từ 52,2% năm 1995 tăng lên 69,6% vào năm 2000, đặc biệt năm 1999 giá chè VN tiến gần giá giới (bằng 80,1%) Giá XK chè VN đạt mức cao vào năm 1998 (điều kiện FOB), Trong năm 1999 giá chè giới giảm mạnh (khoảng 20%), năm 2000 lại tiếp tục giảm giá khoảng 5%, giá chè VN giảm nhẹ rút ngắn khảng cách chênh lệch giá chè VN chè giới 50% 44% 40% 28% 30% 20% 10% 10% 10% 8% Nga Đô ng u Tâ y u -Mỹ Cá c nướ c c 0% Trung Đô n g Châ u Á Nguồn : số liệu thống kê Tổng cục Hải quan năm 2000 Những nước coi có tốc độ tăng trưởng lớn đối vớiï chè XK VN là: Iraq, Pakistan; Nga, Đài loan, Singapore Tỷ nhóm nước hàng năm Sau: 37 38 Bảng 14: Cơ cấu nhóm nước NK chè VN hai năm Thò trường chủ yếu nhập chè đen OTD gồm mặt hàng cấp cao, yêu cầu khắt khe chất lượng Trong năm vừa qua SP VN cải tiến đáp ứng nhu cầu thò trường ngoại hình lẫn nội chất Đây thò trường có tốc độ tăng trưởng cao Năm 1999 Nước Năm 2000 SL(T) Tỷ Giá trọng% BQ(US/T) 9.090 24,4 1.173 Tốc độ SL(T) Tỷ Giá Tăng SL trọng% BQ(US/T) 9.352 16,8 1255 1,03 Đài Loan Iraq 11.580 31 1657 19.201 34,5 1650 1,66 Nga 764 1501 1.785 3,2 1140 2,34 Nhật Bản 1,95 Singapore Pakistan Mỹ Các nước khác Tổng cộâng 37.300 955 2,6 1710 1.859 3,3 1586 1.705 4,6 933 2.055 3,7 901 1,21 527 1,4 950 5132 9,2 946 9,74 658 1,8 864 452 0,8 827 12.679 32,2 16276 28,4 1,32 100 55.660 100 1,49 0,69 Các nước NK chè VN chiếm tỷ trọng 71% tổng số 45 nước NK chè VN, điều cho thấy thò trường chè VN mang tính tập trung cao vào số khách hàng thường xuyên, khách hàng lớn Iraq, Đài Loan thò trường có tốc độ tăng trưởng cao chè VN thò trường uống chè truyền thống, nhu cầu tăng với tốc độ tăng thu nhập dân số Thò trường Mỹ thâm nhập với số lượng thò phần tương đối, tương lai thò trường có hội Hiệp đònh thương mai Việt Mỹ phê chuẩn Thò phần VN thò trường thể bảng số liệu sau: Bảng 15 : Thò phần chiếm lónh chè VN số thò trường năm 2000 ( ĐVT %) Nước nhập Nước xuất Việt Nam Trung Quốc n Độ Kenya Srilanka Indonisia Argentina Malawi Banglades Iraq Đài Loan Nhật Bản 44 66 68 23 32 10 16 11 Anh 0,53 18 50 10 Ba lan+ucraina 10 30 17 Mỹ 1,8 10 5 38 pakistan 4,6 63 3,7 11 Nga 0,2 71 25 Nguồn: Hiệp hội chè quốc tế Thò trường Iraq: Được xem thò trường lớn NK chè đen với số lượng lớn, chủ yếu nhập chè sản xuất theo công nghệ OTD Trong năm qua Ngành chè VN XK vào nước với số lượng ngày tăng thường chiếm tỷ trọng 34% tổng số chè XK VN chiếm 44% thò phần Iraq với mức giá cao so với nước khác Đây thò trường có mức doanh lợi cao Vì tập trung lớn vào thò trường này, nhược điểm áp lực phiá khách hàng lớn, sức đàm phán, trả giá người mua tăng lên, biểu cụ thể là, cuối năm 2000 giảm giá chè VN 10% tiếp tục giảm tương lai.trong khả cạnh tranh giá Việt Nam thấp so với Srilanka Indonesia thò trường Trong trường hợp tồn ngành chè VN phụ thuộc nhiều vào thò trường này, người mua ép giá Vì để khắc phục nhược điểm thò trường này, ngành chè VN phải có biện pháp hạn chế áp lực giảm giá khách hàng Pakistan nước khu vực nhập chè VN Trong thời gian qua thò trường nhập khối lượng tương đối chè đen cấp trung cấp thấp VN, chè đen OTD, CTC chè xanh Ưu điểm thò trường đa dạng chủng loại có khối lượng tiêu dùng lớn NK chủ yếu Chiếm ưu cạnh tranh thò trường Kenya (thò phần 63%) Indonesia (11%) thò trường truyền thống từ lâu Kenya tạo thò phần áp đảo chi phí giá thành thấp gơn, VN chiếm thò phần 4,6% có tốc độ tăng trưởng mạnh hai năm qua Hiện ngành chè VN có văn phòng đại diện Pakistan, nước nghèo, chè không yêu cầu chất lượng cao, với khả thực tế VN có khả đáp ứng nhu cầu tương lai + Thò trường Đông Nam Á: Đài Loan Nhật Bản nước NK thường xuyên chè VN chủ yếu loại chè đặc biệt chè Oolong chè xanh Nhật sản xuất theo công nghệ Nhật DN đầu tư nước loại chè đen cấp trung cấp thấp SP VN vừa qua chiếm uy tín khách hàng thò trường thứ chất lượng giá phù hợp với nhu cầu, lợi đòa lý quan hệ mua bán có uy tín đối tác Nhật Bản thò trường mở VN Thò trường yêu cầu chất lượng cao nhạy cảm giá Tốc độ tăng trưởng thò trường tăng nhanh thời gian qua, đặc điểm thò trường cạnh tranh đầy áp lực SP loại Trung Quốc Trung Quốc có ưu VN vò trí đòa lý tạo thò phần áp đảo XK vào Nhật từ lâu, theo đánh giá Hiệp hội chè VN thò phần VN Trung Quốc chất lượng giá trò VN cao nhiều, giá XK Trung Quốc 2/3 giá Việtä nam VN đứng thứ hai sau Trung Quốc XK chè xanh vào thò trường Nhật, Năm 2000 70% chè XK vào Nhật theo công nghệ Nhật giá XK cao gấp đôi loại chè khác Hiện Nhật Đài Loan thực đầu tư trực tiếp sản xuất chè nước NK nước, hội cho ngành chè VN hợp tác đầu tư với nhà đầu tư lớn để sản xuất chè phù hợp chiếm lónh thò trường + Đối với thò trường Đông u Nga 39 40 Đây thò trường truyền thống VN năm 80 (mỗi năm tiêu thụ từ 8.000-10.000 chè đen) Đến đầu năm 1990 lý kinh tế trò mà VN thò trường này, nước n Độ, Srilanka trợ giúp phủ tạo thò phần áp đảo n độ chiếm 71% thò phần Nga 30% Đông u chi phí giá thành n Độ cao khoảng 1,5USD/kg thò hiếu Nga chuyển sang uống chè OTD công nghệ n độ lại chủ yếu chè CTC Đây hội cho NCVN sau thiết lập lại quan hệ thương mại hai phủ Đây thò trường có lượng tiêu thụ lớn, điều kiện kinh tế tập quán uống chè chất lượng không khắt khe Đánh giá tình hình thò trường xuất khẩu: Từ năm 1995 đến có thề thấy rằng: + Thò trường XK chè VN tăng lên rõ rệt sản lượng tiêu thụ kim ngạch, tạo dựng phần uy tín cho chè Việt nam số khách hàng vùng Đông Nám Áù, vùng Trung Đông Giữ vững uy tín thò trường có tốc độ XK ngày tăng Iraq, Pakistan, Đài Loan, Singapore…rút ngắn khoảng cách chênh lệch giá so với giới + Thò trường mở rộng tới số quốc gia phát triển Châu u, thâm nhập vào thò trường quốc gia khó tính Tây u-Mỹ Ailen(87T), Đức(1183 tấân), Hà Lan (883 T) Pháp (17 T), o (12 T), Mỹ (452 T), canada (1495 T) +Bên cạnh thâm nhập lại vào thò trường thò trường Nga Đông u với số lượng ngày tăng +Vò cạnh tranh chè VN ngày nâng cao giai đoạn xét góc độ tốc độ tăng trưởng kim ngạch XK, thể bảng số liệu sau: Bảng 16 : Mức lợi so sánh chè VN, biểu khả cạnh tranh chè VN thò trường quốc tế ĐVT : 1000 USD Chỉ tiêu 1995 1999 Kim ngạch XK chè Việt Nam (E1) 18.800 57.000 Tổng kim ngạch XK Việt Nam ( Ec) 5.448.900 11.540.000 Kim ngạch XK chè giới (E2) 2.285.036 2.621.014 Tổng kim ngạch XK giới 5.103.600.000 5.576.700.000 RCA ( hệ số biểu thò lợi so sánh quốc tế) 7,7 10,5 RCA =(E1/Ec) / (E2/Ew) Nguồn : Tổng cục thống kê 2000 FAO Qua kết tính toán khẳng đònh chè Việt Nam có lợi so sánh cao 7,7 (RAC >2,5 ) lợi ngày nâng lên năm qua thể hệ số lợi so sánh RAC từ 7,7 năm 1995 tăng lên 10,5 năm 1999 Ngoài thành tựu đạt tồn lớn : + Chưa tổ chức thò trường bán chè ổn đònh với giá hợp lý, bò người mua ép giá + Chưa có kênh phân phối với giá ổn đònh mà phụ thuộc nhiều vào quan hệ cung-cầu tự phát thò trường +Chưa xác đònh tầm quan trọng công tác nghiên cứu thò trường, Chưa chủ động khâu tiếp thò, phần lớn quan hệ giao dòch diễn khách hàng tự tìm đến +Chưa có đặc sản để bán theo xuất xứ thò trường giới, chất lượng không ổn đònh an toàn vệ sinh thực phẩm chưa cao số DN, nên uy tín chè VN tiềm thức khách hàng thấp + Sản phẩm chủ yếu xuất thô làm nguyên liệu cho nước khác, chưa có sản phẩm tinh chế có giá trò gia tăng cao + Khả cạnh tranh chè Việt nam so với nước thấp chi phí giá thành cao hơn, giá bán lại thấp Qua nghiên cứu nhận thấy có nguyên nhân sau: + Phần lớn DN nhà sản xuất chè lớn chưa làm quen với thò trường, trạng đa số DN ngành chè thuộc loại vừa nhỏ không đủ kinh phí để làm công việc nghiên cứu phát triển, mở rộng hoạt động khuyến mại, nghiên cứu thò trường, quảng bá SP tham gia hội chợ quốc tế chè Vai trò Hiệp hội chè chưa xác đònh rõ thời gian qua chưa có hỗ trợ nhà nước việc xúc tiến thương mại + Ngành chè chưa có kế hoạch đầu tư cho quảng cáo, thói quen thời độc quyền, bao cấp, hàng sản xuất không đủ bán, năm qua vấn đề tiêu thụ chưa thực khó khăn để thúc đẩy DN tìm kiếm thò trường mà khách hàng tự tìm đến mua hàng Marketing khoa học kinh doanh chưa DN xem trọng chưa có tầm nhìn chiến lược + Tổ chức kiểm tra chất lượng ngành chưa quan tâm mức, tiêu chuẩn chất lượng ngành ban hành không thực đầy đủ hoạt động ngành hiệu quả, thực trạng tồn phát triển cách ạt xưởng chế biến mini số đòa phương cạnh tranh với công nghệ chế biến hoàn chỉnh việc tranh mua nguyên liệu tranh bán SP để thu lợi trước mắt không kòp thời ngăn chặn làm giảm uy tín chè VN, chưa xây dựng lộ trình đại hoá công nghệ ngành sở dự báo thò trường SP + Chưa có tổ chức quản lý chặt chẽ ngành chè nước sản xuất chè lớn gới làm bỏ qua nhiều hoạt động quản lý ngành mà Hiệp hội chè tổ chức phi phủ không đủ chức để làm Chưa có đội ngũ làm công tác xúc tiến thương mại ngang tầm với tình hình mới, quan niệm xúc tiến thương mại dừng lại chổ bán sản xuất ra, nên thường bò ép giá 41 CHƯƠNG Những giải pháp chủ yếu mở rộng thò trường tiêu thụ chè Việt Nam đến năm 2010 3.1 Quan điểm, mục tiêu phát triển ngành chè VN- dự báo nhu cầu SP chè thò trường 3.1.1 Quan điểm mục tiêu phát triển ngành chè VN đến 2010 Quan điểm: +Phát triển chè nơi có điều kiện, ưu tiên phát triển tỉnh Trung du miền núi phiá Bắc, tập trung xây dựng vùng chè chuyên canh, tập trung thâm canh có suất chất lượng cao bước đại hoá, kết hợp thâm canh vườn chè có với phát triển diện tích chè + Xuất ngày tăng với số lượng lớn, giữ vững ổn đònh thò trường có, mở số thò trường mới, tạo nhiều SP từ giống có chất lượng cao với đặc trưng độc đáo xuất xứ VN thò trường quốc tế + Thu hút nguồn vốn đầu tư nước vào việc phát triển vùng nguyên liệu chè đầu tư vào dự án cải tạo, đổi công nghệ chế biến Thu hút vốn nước hình thức liên doanh, liên kết vốn ODA Các mục tiêu cụ thể phát triển ngành chè VN đến 2010: Phát triển ngành chè để phục vụ đủ nhu cầu thò trường nước tăng kim ngạch XK lên đến khoảng 200 triệu USD/năm Thâm canh tăng suất để đạt mức doanh thu bình quân 15 triệu đồng/ha, giải việc làm cho khoảng triệu lao động lãnh vực nông nghiệp, công nghiệp chế biến quản lý Mục tiêu chia giai đoạn thể bảng sau : Bảng 17 : Một số tiêu chủ yếu ngành chè VN đến năm2010 Chỉ tiêu Năm 2005 Năm 2010 Tổng diện tích(ha) 104.000 104.000 Diện tích chè kinh doanh 92.500 104.000 Diện tích trồng mơí(ha) 2800 Năng suất BQ(T búp/ha) 6.1 7.5 Sản lượng búp tươi 490.000 665.000 Sản lượng búp khô(T) 108.000 147.000 Sản lượng XK(T) 78.000 110.000 Trongđó mặt hàng chè đen cấp cao 70% 80% Kim ngạch XK (Tr.USD) 120 200 Nguồn: QĐ số 43/1999/QĐ TTg Chính phủ kế hoạch SX chè 1999-2000 đònh hướng đến 2005 -2010 3.12 Dự báo đònh hướng thò trường chè đến năm 2010 + Mục tiêu dự báo: Dự báo thò trường trình tiếp cận thông tin liên quan đến thò trường tiêu thụ SP chè để đưa kết luận tương lai liên 42 quan đến thò trường chè Mục tiêu dự báo thò trường chè dự báo nhu cầu, nội dung liên quan đến thò trường thích ứng SP chè VN với thò trường + Dự báo nhu cầu: Nhu cầu nội đòa: Tiêu thụ chè Bình quân đầu người tiêu thụ khoảng 260 gr/năm mức thấp so với nhiều nước, Tiêu thụ nội đòa dự đoán tăng dân số tăng lên tiêu thụ đầu người có triển vọng tăng lên lợi ích việc uống chè ngày biểu rõ Dự kiến mức tiêu thụ bình quân đầu người tăng 5-6% năm(Theo FAO) theo dự báo mức tăng dân số Ủûy ban Quốc gia dân số kế hoạch hoá gia đình tỷ lệ tăng bình quân giai đoạn 20012010 1,4%, tổng dân số năm 2000 77,6 triệu người năm 2005 88,5 triệu người năm 2010 95 triệu người Với tốc độ tăng dân số tốc độ tăng tiêu dùng nhu cầu tiêu thụ nội đòa năm 2005 28 ngàn T/năm năm 2010 38 ngàn T/năm Nhu cầu giới: Theo tài liệu Tổ chức Nông Lương giới (FAO) Ngân hàng phát triển Châu Á (ADB) mức tiêu thụ trung bình giới tăng mức 4-5%/năm năm tới nhu cầu NK giới năm 2005 là: 1648 ngàn T, năm 2010 2005 ngàn T Như dự đoán nhu cầu tiêu thụ nội điạ giới tăng sau: Bảng 18: Dự báo nhu cầu chè đến năm 2010 Năm Tiêu dùng nội tiêu (ngàn T) NK giới (ngàn T) 1995 20 1246 2000 20 1342 2005 28 1648 2010 38 2005 Bảng 19: Dự báo số thò trường lớn có nhu cầu tăng trưởng chè VN đến 2010: (ĐVT : 1000 T) Nước 2005 2010 Iraq 54 62 Pakistan 160 170 Đài Loan 24 29 Nhật 76 96 CIS 250 300 Mỹ 120 150 Đông Âu 57 73 Nguồn :theo dự đoán FAO Thò trường nước bắt đầu đa dạng chủng loại, xuất “ cửa hàng trà” “quán trà” chuyên bán loại NGK có nguồn gốc từ chè với khoảng 50 loại khác Thò trường nông thôn rộng lớn, sức mua thấp, yếu tố cạnh tranh thấp Ngành chè VN cần phải thấy 43 44 rõ xu hướng để có kế hoạch thiết kế SP phù hợp với sức mua người tiêu dùng, quảng bá SP, thâm nhập SP vào người tiêu dùng + Sự đổi thông thoáng hệ thống sách nhà nước VN: Chính sách phát triển thành phần kinh tế, sách khuyến khích đầu tư nước nước thu hút nguồn lực phát triển ngành chè Chính sách cổ phần hoá DNNN tạo điều kiện huy động nguồn lực nâng cao hiệu quản lý DNNN, sách khuyến khích XK Nhà nước, đặc biệt sách thuế hàng nông sản kích thích DN hướng vào hoạt động XK 3.3 Xây dựng chiến lược thò trường chè VN Chiến lược thò trường yếu tố quan trọng hàng đầu chiến lược tiêu thụ SP Bất kỳ DN tiến hành sản xuất kinh doanh cần phải xác đònh cho thò trường tiêu thụ Chiến lược tiêu thụ chè phải xác đònh rõ hướng thò trường trọng điểm, thò trường truyền thống hướng mở rộng thò trường tương lai Các DN chè thời gian tới mặt tăng cường mở rộng thò trường giới, mặt cần phải nghiên cứu nhu cầu nội đòa để có hướng mở rộng thò trường nhiều tiềm Nhìn chung triển vọng thò trường chè XK VN lớn với khả ngành chè VN cung cấp lượng khoảng 4% sản lượng NK giới Vấn đề làm để tăng khả cạnh tranh SP, chất lượng, giá tổ chức kênh phân phối để mở rộng thò trường tiêu thụ thâm nhập vào thò trường giới tiêu thụ chè mà SP chè VN đáp ứng 3.2 Tiềm phát triển ngành chè VN nhân tố tác động đến sản xuất mở rộng thò trường 3.21 Tiềm phát triển ngành chè VN +Diện tích trồng chè nước có xu hướng tăng qua năm bình quân thời kỳ 1995-2000 diện tích tăng 6%/năm, mục tiêu ngành đến năm 2010 đạt 104 ngàn chè kinh doanh, với tốc độ tăng trưởng có khả diện tích phần mở rộng vượt mục tiêu ngành, phần mở rộng diện tích tự nhiên lớn theo số liệu điều tra Viện thiết kế Nông nghiệp quỹ đất nông nghiệp nước khoảng triệu hecta diện tích có khả phát triển chè 300 ngàn hecta, phần tỉnh chuyển đổi số trồng hiệu sang trồng chè + Về suất : giai đoạn 1995-2000 suất chè tăng từ tâùn/ha lên đến 4,6 T tươi/ha vượt mục tiêu ngành 4.23 T/ha Tuy nhiên có nhiều vườn chè Mộc Châu đạt suất 15-16 T tươi/ha, cá biệt có vườn đạt suất 20 T búp tươi/năm Như nói vườn chè VN có tiềm tăng suất để đạt khả cạnh tranh chi phí sản lượng quan tâm đầu tư mức + Giống : Cuộc cách mạng sinh học tiến hành ngành chè cách tuyển chọn, lai tạo giống có chất lượng tốt, giá trò cao để tạo vùng chuyên canh nơi có điều kiện tự nhiên phù hợp + Khả cải tạo nâng cấp thiết bò, quản lý tốt qui trình công nghệ để sản xuất SP chất lượng cao khả chuyển giao công nghệ để tạo SP nhiều tiềm sách CPH mở cửa thu hút nguồn lực 3.22 Các nhân tố tác động đến mở rộng thò trường + Xu tất yếu khách quan trình toàn cầu hoá tác buộc DN phải tìm cách để quốc tế hoá hoạt động kinh doanh + Sự tham gia vào tổ chức thương mại quốc tế khu vực WTO, AFTA tạo điều kiện cho ngành chè VN có thò trường giới rộng lớn Cơ hội tiếp thò mở rộng VN gia nhập WTO, thuế NK vào thành viên WTO cắt giảm theo Hiệp đònh nông nghiệp WTO Tham gia AFTA nâng uy tín chè VN hoạt động tổ chức kinh tế mang tính khu vực 3.31 Mở rộng thò trường nước: Thò trường nước có ý nghiã quan trọng thò trường giới giai đoạn bảo hoà, trước sức ép cung-cầu dẫn đến áp lực giảm giá hầu hết trung đấu giá chè quốc tế, nước sản xuất chè lớn n Độ, Trung Quốc có biện pháp kích cầu nội đòa tích cực, để tăng lượng tiêu thụ nội điạ, tỷ lệ chè xuất nước trước khoảng 40% đến 30% Trung Quốc n Độ 27% Hầu hết người dân VN có tập quán uống chè từ lâu, 90% sản phẩm tiêu thụ nước chè xanh, phần lại chè đen nhập sản xuất Việt Nam chè đen Hiện mức tiêu thụ BQ đầu người thấp so với mức BQ giới, vùng nông thôn sức mua thấp, sản phẩm chè giá chưa phù hợp, thành thò nhu cầu đa dạng với tốc độ phát triển công nghiệp nhiều loại nước giải khát, nước hoa xuất cạnh tranh liệt thò trường Các chiến lược thò trường nội đòa mà DN cần thực là: a)-Chiến lược thò trường hướng nông thôn vùng xa cửa khẩu, người có thu nhập thấp đồng Sông Cửu Long, Tây nguyên, Khu bốn cũ trung du miền núi phiá Bắc; vùng mà áp lực cạnh tranh loại NGK lượng tiêu thụ chè thấp thò trường nhiều tiềm năng, nhu cầu chưa đáp ứng, loại NGK giá cao, tính thời vụ cao + Sản phẩm: Thâm nhập vào khúc thò trường loại chèø hương rời, chè xô suốt phục vụ người có thu nhập thấp dùng chè làm nước giải khát rẻ tiền có lợi cho sức khỏe, số chè đặc sản phục vụ đối tượng người cao tuối uống chè để thưởng thức + Giá : Khác với loại thức uống khác, chè loại thức uống vừa đáp ứng nhu cầu sơ khởi vừa đáp ứng nhu cầu chọn lọc, từ người dân thường đến tầng lớp quý tộc vua chuá dùng chè làm nước giải khát chất 45 46 lượng chè khác nên giá khác nhau, thay đổi từ loại 5-10ngàn đ/kg đến loại hàng triệu đ/kg Khi thu nhập thấp người tiêu dùng quan tâm đến chè NGK rẻ tiền có hương vò với giá chấp nhận được, khúc thò trường người có thu nhập thấp đònh giá dựa sở hướng vào khách hàng, khu vực thò trường nhạy cản giá, đặc biệt vào dòp tết không nên tăng giá giảm giá tặng quà để thu hút khách hàng tăng sản lượng bán, tăng doanh thu + Phân phối: Xây dựng kênh phân phối tới đại lý thò trấn, thò tứ, thò xã tới người bán lẻ với độ dày mỏng khác tuỳ theo đòa phương, không nên tập trung vào thò trấn vừa qua + Chiêu thò : Quảng cáo bao bì công chè sức khoẻ người, đầy mạnh dòch vụ bán hàng cách khuyến mãi, thưởng cho đại lý, người bán lẻ, họ người tác động trực tiếp đến người tiêu dùng, tác động trực tiếp đến trình diễn biến tâm lý tiêu dùng, đònh mua khách hàng mà để tu thân, tónh dưỡng, nâng cao tinh thần Ở nhiều nước giới Trung Quốc, Nhật, hàn quốc, Pháp, Anh, Hà Lan, Mỹ hoạt động văn hoá trà coi nội dung quan trọng hoạt động Hiệp hội chè phủ nước ủng hộ Ở VN bậc nho só, thầy đồ coi ý nghiã tinh thần việc uống trà ý nghiã vật chất Trong năm vừa qua Hiệp hội chè VN tổ chức tuần lễ văn hoá chè VN vào năm 1997 –1999 nghiên cứu văn hoá chè VN theo dân tộc, tâm lý tín ngưỡûng nhiều màu sắc xã hội Vì để mở rộng tiêu thụ chè giá trò vật chất cần phải khai thác SP theo góc cạnh văn cách thiết lập hệ thống phân phối qua cửa hàng chuyên phục vụ loại chè đặc sản với hương vò khác nước Châu Âu để thu hút khách hàng đến thưởng thức, thư giãn theo góc cạnh văn hoá chè VN Chiêu thò : Tăng chi phí cho hoạt động marketing Đào tạo huấn luyện đội ngũ Marketing có trình độ công việc tiếp thò, thu hút khách hàng hình thức mua hàng có thướng loại NGK khác Tăng cường quảng cáo SP cách công bố rộng rãi công trình nghiên cứu học giả nhiều nước giới giá trò dinh dưỡng, công sinh lý hiệu ứng dược lý SP chè sức khoẻ người, có nhiều người uống chè theo thói quen không hiểu biết hết công Hiệp hội chè DN làm chè nên thiết kế chương trình hướng trọng tâm vào công tác tuyên truyền quảng cáo phương tiện thông tin đại chúng truyền hình, báo chí đặc biệt tạp chí dành cho phụ nữ Các DN thực quảng cáo cách in nhản bao bì để quảng bá đặc tính tới người tiêu dùng so với SP thay chè chưa thực chiến lược quảng cáo b)- Chiến lược thò trường hướng thành thò, người có thu nhập cao Đây thò trường có sức mua lớn, sản phẩm thay đa dạng chủng loại cạnh tranh khốc liệt, bên cạnh nhu cầu truyền thống xuất nhu cầu đại chè, giới trẻ có thay đổi tập quán uống chè uống loại chè đen theo kiểu phương Tây, loại chè bảo vệ sức khoẻ Sản phẩm: Phát triển sản phẩm đặc sản truyền thống vùng cao phiá Bắc loại chè ướp hương đặc sản danh trà BLao Lâm Đồng với bao bì mẫu mã cải tiến để phục vụ cho nhu cầu truyền thống Phát triển loại chè xanh Nhật Bản oolong Trung Quốc phục vụ cho nhu cầu Chè đen túi nhúng, chè hòa tan, Lipton, đa dạng loại chè tự chọn uống nhanh, chè hoa quả, chè lạnh phục vụ nhu cầu tầng lớp trẻ, chè dưỡng lão, thảo dược phục vụ nhu cầu bảo vệ sức khoẻ khách hàng Giá : Khi thu nhập tăng lên người tiêu dùng bắt đầu chọn lựa loại chè đặc sản, chè chất lượng cao có hương vò đặc sắc riêng biệt Chiến lược giá tuỳ theo loại SP, chè đặc sản đáp ứng nhu cầu chọn lọc cần phải đònh giá hướng vào lợi ích DN, nhu cầu truyền thống chủ yếu đặc sản có uy tín nhãn hiệu lâu đời chè Shan tuyết, chè sen, chè suối giàng DN đònh giá hướng vào lợi ích DN để tối đa hoá lợi nhuận Đối với loại chè cạnh tranh khác phải đònh mức giá cạnh tranh dự vào chi phí có tính chất tâm lý để thu hút khách hàng Phân phối: Tạo dựng kênh phân phối đại lý, siêu thò thành phố, nhà hàng, gần nơi công sở, quán ăn bến xe Liên kết với doanh nghiệp nước giải khát nước việc sản xuất tiêu thụ loại chè uống nhanh công ty Lipton Netsle mỹ liên kết với Cocacola Pepsi để sản xuất loại chè RTD (chè uống nhanh) phân phối mạng lưới phân phối loại NGK khác Uống chè, ngo giá trò vật chất có giá trò tinh thần gắn với văn hóa dân tộc Ở nước uống trà lâu đời coi uống trà không để giải khát 3.32 Mở rộng thò trường nước Hiện thò trường nước đóng vai trò quan trọng chiến lược phát triển kinh tế quốc gia đặc biệt nước phát triển Để đạt mục tiêu XK 110.000 đến năm 2010, đònh hướng thò trường mục tiêu cho XK chè việc giữ vững thò trường có cần trọng đặc biệt đến việc giữ vững thò trường Iraq, Pakistan, nước CIS coi thò trường tiềm năng, mở rộng thò trường đường XK gồm có trực tiếp bao gồm hình thức liên doanh liên kết, Mở văn phòng đại diện, đại lý độc quyền thò trường nước Để đạt mục tiêu tăng trưởng năm tới, ngành chè phải thực chiến lược thò trường sau: a)- Chiến lược củng cố khôi phục thò trường: Các thò trường coi lớn tiềm tăng trưởng chè VN cần phải củng cố giữ vững Iraq, Đài Loan, Singapore, Pakistan Nga Đông âu cách giữ vững tăng thò phần SP chè đen OTD có với chất lượng ngày cải tiến chi phí thấp để có giá cạnh tranh với đối thủ Các thò trường nhu cầu chè đen OTD có xu hướng tăng thời gian tới với tốc độ tăng dân số, chè VN có tốc độ tăng trưởng 47 48 thời gian qua Hiện VN chưa có chi phí cho tiếp thò thò trường chủ sản xuất nước tăng cường đầu tư sản xuất nước tái NK nước Các DN chè VN cần tăng cường tìm kiếm đối tác để đầu tư liên doanh, thò trường có truyền thống tiêu thụ chè xanh oolong, quan tâm chủ yếu chất lượng, giá thứ yếu, hội tốt cải tiến giá cả, nâng cao kim ngạch xuất Đối với thò trường Iraq cần tận dụng lợi cạnh tranh có trợ giúp phủ VN chiếm ưu cạnh tranh thò phần thò trường Iraq chiến lược nâng cao chất lượng, giảm chi phí, đồng thời đẩy mạnh hình thức hợp tác kinh doanh với tổ chức, cá nhân đầu tư kinh doanh chè VN để giảm áp lực giảm giá thực chiến lược cạnh tranh tập trung sở chi phí thấp khác biệt hoá SP phương diện chất lượng chủng loại SP chất lượng cao Nga nước CIS Đông thò trường truyền thống ngành chè VN trước đặc biệt Nga nước có NK lượng chè lớn giới không thua Anh trước nhập VN 8-10 ngàn chè/năm Ngành chè VN thò trường 10 năm vài năm gần khôi phục lại thò trường này, thò trường có tiềm lớn Sản phẩm chủ yếu loại chè đen OTD cấp trung cấp thấp, không đòi hỏi cao chất lượng chất SP VN thò trường chấp nhận Thò trường đối thủ cạnh tranh n độ, Srilanka Đây thò trường điều kiện kinh tế khó khăn, nhạy cảm giá, chiến lược cạnh tranh nâng cao chất lượng giảm chi phí để có khả giảm giá so với đối thủ lợi cạnh tranh VN có mối quan hệ lâu dài phủ Hiện có nhiều Việt kiều làm ăn sinh sống nước hội để DN chè VN liên kết để mở sở đóng g hàng phân phối trực tiếp thò trường Thò trường Pakistan coi thò trường nhiều tiềm tăng trưởng với chè VN qua phân tích VN có nhiều hội thò trường có SP chè đen lẫn chè xanh chè CTC OTD với loại chất lượng, có quan hệ mua bán từ lâu với số lượng đáng Thò trường đối thủ cạnh tranh mạnh Kenya Thâm nhập thò trường cách qua văn phòng đại diện chè VN Pakistan thiết lập sở đóng g mạng lưới phân phối trực tiếp tới người tiêu dùng, nâng cao chất lượng giảm giá để cạnh tranh với sản phẩm Kenya Thò trường Nhật Bản, Đài Loan nước vừa sản xuất vừa NK chè để tiêu dùng tái xuất cho nước khác, thò trường tiêu thụ loại chè xanh oolong có giá trò cao số loại chè đen cấp trung thấp yêu cầu nghiêm ngặt vệ sinh thực phẩm Sản phẩm chè VN vừa qua chiếm uy tín khách hàng thò trường sản phẩm sản xuất phần lớn DN có vốn đầu tư Nhật Đài Loan theo công nghệ Nhật Trung quốc đáp ứng thò hiếu người tiêu dùng Đặc biệt chè xanh Nhật đánh giá hẵn chất lượng Trung Quốc Nhu cầu NK chè xanh hai nước ngày tăng b)- Chiến lược phát triển thò trường: Hiện Nay toàn chè đen cấp cao tiêu thụ thò trường Iraq chưa có thò trường thay khối lượng lớn SP Quyền lực từ phiá người mua cao dẫn đến rủi ro lớn, điều cần thiết phải chiếm lónh khúc thò trường tiêu thụ chè đen cấp cao để phân tán rủi ro Trong vài năm gần số DN thâm nhâp số lượng nhỏ vào thò trường nước phát triển Châu u – Mỹ với tính chất thăm dò chưa bền vững, cần phải đẩy mạnh cộng tác xúc tiến thương mại tìm kiếm đối tác thò trường Đ ây thò trường có quy mô lớn phân tích có nhiều hội cho ngành chè VN thâm nhập tham gia hội nhập, từ cần phải có chiến lược nghiên cứu kỹ thò trường SP, kênh phân phối chuẩn bò SP thâm nhập thò trường để tránh rủi ro tập trung khối lượng lớn SP vào thò trường Sản phẩm : Thò trường tiêu thụ chủ yếu chè đen OTD cấp cao chè đen CTC mảnh Và loại chè đặc sản vùng Darjeeling, Assam, n độ Ceylon Srilanka ưa chuộng, sản xuất loại chè đen đặc sản có đặc trưng riêng biệt vùng cao nơi có điều kiện tự nhiên thích hợp cho chè có chất lượng cao để bán theo xuất xứ Như chè đen Cầu Đất, chè đen Mộc Châu, chè Thái Nguyên Đây thò trường thuộc quốc gia phát triển yêu cầu chè có chất lượng an toàn thực phẩm cao, tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm đặt lên hàng đầu Phân phối: Đa số sản phẩm tiêu thụ thò trường sản phẩm qua tinh chế công ty đóng g lớn đảm nhận Theo số liệu điều tra tổ chức mậu dòch chè giới, có công ty xuyên quốc gia chi phối phần lớn thò trường chè nhiều nước sản xuất, XK NK chè giới Brock Bond, Lipton, Lyons, Tetley, Twinings, Jame Finlaym Inchape Oversea, Lawre Plantation Holding, Eastern Produce Holding Các công ty có cổ phần công ty sản xuất chè nhiều nước sản xuất, XK chè, đồng thời công ty làm trọn khâu NK, đấu trộn, đóng gói bao bì tổ chức kênh tiêu thụ bán lẻ siêu thò cửa hàng nước Các công ty mạnh tài chính, cạnh tranh với đối thủ muốn thâm nhập vào thò trường mà họ có mặt, đến công ty có mặt nhiều năm hầu sản xuất chè n Độ, Srilanka, Kenya, Indonesia, Bangladesh, Malawi nước NK châu âu, Mỹ, Á, Phi Trung Đông, Nga nước thuộc Liên Xô cũ vùng trung Á, Đông u Hiện VN mục tiêu để họ tiến hành hoạt động thâu tóm thò trường 49 50 Vậy DN chè VN cần tiến hành công tác xúc tiến thương mại cách liên kết với nhà phân phối lớn hình thức liên doanh bao tiêu SP, vừa có thò trường tiêu thụ ổn đònh vừa học hỏi kinh nghiệm thò trường tiếp cận với thò trường nhanh tranh thủ vốn để đầu tư đổi công nghệ kỹ thuật đại tạo SP tinh chế phù hợp với thò trường giảm thiểu rủi ro xuất nguyên liệu thô Mở rộng mô hình chuyển đổi giống chè dự án cải tạo 25% vốn góp công lao động người lao động 75% vốn DN chia lợi ích theo tỷ lệ góp vốn gắn trách nhiệm người trồng chè việc sử dụng vốn + Kỹ thuật chăm sóc: Theo đánh giá chuyên gia chè hàm lượng vật chất (chất tan pectin) chè thấp, đất thiếu dinh dưỡng, bạc màu Để tăng chất lượng nguyên liệu tỉnh trồng chè tập trung thành lập đội ngũ cán có đầy đủ lực làm công tác hướng dẫn cho người trồng chè cách chăm sóc thâm canh, tăng cấu phân hữa bón cho chè lên 60-80%, hạn chế dùng loại phân vô thuốc phòng trừ sâu bệnh Ngành chè có biện pháp cấm dùng loại thuốc BVTV thuộc danh mục cấm sử dụng cho chè vào vùng chuyên canh chè Tổ chức lớp học tuyền truyền vận động người trồng chè bảo vệ thực vật theo phương pháp IPM, tăng cường mức độ an toàn vệ sinh thực thẩm cho chè 3.4 Nâng cao sức cạnh tranh SP chè Để mở rộng thò trường tiêu thụ, trước hết SP phải có tính cạnh tranh so với SP đối thủ Năng lực cạnh tranh SP thể chất lượng, giá cách thức SP phân phối Trong xu hướng ngày chất lượng trở thành mục tiêu cạnh tranh, SP nông nghiệp chất lượng trở thành vấn đề sống cho thành bại DN kinh tế quốc gia Nhất xu hướng hội nhập kinh tế toàn cầu, không dễ SP VN thâm nhập vào thò trường giới khu vực không quan tâm đến vấn đề chất lượng Trong năm gần đây, thò trường chè mở rộng nhiều so với trước năm 1995, sức cạnh tranh SP chè VN yếu chi phí giá thành cao chất lượng ( chi phí VN 0,83USD/kg, nước Srilanka, Indonesia, Tung Quốc, Kenya khoảng 0,5-0,6 USD/kg, n độ mức cao 1,5 USD/kg) giá bán Việt Nam lại mức thấp thò trường tiêu thụ (bằng khoảng 50-70% giá nước này) Chưa xây dựng nhãn mác SP thương hiệu tiếng đặc trưng cho SP chè VN Chất lượng tổng hợp yếu tố điều kiện tự nhiên, khí hậu, giống, chăm sóc thu hái qui trình chế biến quy đònh Vì vậy, để nâng cao chất lượng chè phải xem xét đồng yếu tố 3.41 Nâng cao chất lượng nguyên liệu: + Giống : Nguyên liệu chè yếu tố quan trọng chất lượng chè Để có nguyên liệu tốt xuất phát từ giống, giống coi khâu đột phá vấn đề cải tiến chất lượng Để có chè đạt chất lượng đáp ứng nhu cầu thò trường chọn, Ngành chè xúc tiến cách mạng giống Từng bước thay đổi toàn diện tích chè tho hoá, suất thấp giống chè qua tuyển chọn cho suất cao Đặc biệt theo đánh giá chuyên gia chè nhận đònh rằng, VN có khu vực có điều kiện tự nhiên thích hợp với giống chè Srilanka Darjeeling n độ giống chè có sức cạnh tranh mạnh giới chè đen Vì việc mở rộng diện tích thay đổi vườn chè phải trọng nhập giống chè thành vùng tập trung vùng thích hợp để thực chiến lược cạnh tranh SP Ở vùng thấp trồng trồng dặm giống chè có giá trò cao Trung Quốc, Đài loan Nhật để sản xuất loại chè xanh đặc sản mở rộng thò trường tiêu thụ Châu Đài Loan, Nhật bản, mở thò trường EU, Mỹ tương lai, thò trường tiêu thụ nước 3.42 Hoàn thiện công nghệ chế biến Công nghệ nhân tố quan trọng đònh thành công DN Công nghệ công cụ tăng cường khả cạnh tranh thể qua lợi cạnh tranh giá thấp, chất lượng cao, có nhiều yếu tố tác động đến, công nghệ nhân tố có ảnh hưởng lớn Ngành chè VN theo đánh giá Hiệp hội chè VN trình độ công nghệ đạt trung bình yếu so với khu vực giới Chè loại sản phẩm ngành công nghiệp thực phẩm, công nghệ chế biến cần phải đồng khâu đònh đến chất lượng sản phẩm đại hoá +Thay đổi công nghệ đáp ứng nhu cầu thò trường phù hợp với chiến lược cạnh tranh mà ngành theo đuổi Trong điều kiện đặc điểm tình hình ngành chè VN công nghệ lạc hậu, không đồng bộ, thiếu vốn, khả ứng dụng vận hành nguồn nhân lực có chưa có chiến lược sử dụng +Đặc điểm SP chè đa dạng chủng loại, SP đáp ứng nhu cầu tầng lớp xã hội công nghệ nước sản xuất chè dựa vào ba loại công nghệ chế biến công nghệ chế biến chè đen (OTD CTC) công nghệ chế biến chè xanh công nghệ chè oolong Vấn đề để sản xuất loại chè đáp ứng đủ loại nhu cầu từ thấp đến cao không công nghệ máy móc mà bí công nghệ +Phương thức đổi công nghệ theo hướng cải tiến, kết hợp công nghệ truyền thống với công nghệ bảo đảm tính linh hoạt rủi ro Chuyển giao công nghệ nước sản xuất chè có uy tín Srilanka, Nhật Bản công nghệ lẫn bí hình thức mua, liên kết liên doanh, để sản xuất chè phù hợp với thò trường +Để đổi có hiệu quả, phải tổ chức đánh giá lại trình độ công nghệ có theo quy mô Các thiết bò lạc hậu cải tiến bổ sung nhiều lần phải tính toán so sánh thu nhập biến tế cải tiến với chi phí cải tiến Đối với đơn vò quy mô nhỏ thiết bò lạc hậu tiến hành quy hoạch lại để tập trung 51 52 cải tiến thiết bò nước tập trung sản xuất nguyên liệu sơ chế cho chè ướp hương nội đòa +Các đơn vò quy mô vừa sản xuất chè XK quy mô vừa tập trung cải tiến số khâu thiết bò nước có tính chất đònh đến chất lượng SP Đối với đơn vò quy mô lớn tiến hành lập dự án nâng cấp số đơn vò vùng tập trung trọng điểm chè XK thiết bò công nghệ đại +Xây dựng số sở chế biến công nghệ đại đáp ứng nhu cầu sản xuất ngày tăng đến năm theo mục tiêu ngành chè tăng gần 200% , đạt 70-80% mặt hàng chè cao cấp + Lắp đặt số dây chuyền đại chế biến chè nội tiêu cao cấp phục vụ nhu cầu đại Bằng nguồn vốn liên kết liên doanh Tập trung nguồn nhân lực có trình độ nghiên cứu thò trường công nghệ, tăng cường khả vận hành để chuẩn bò chuyển giao có điều kiện + Thành lập phòng thí nghiệm dư lượng thuốc trừ sâu cho chè, tiến hành kiểm tra bắt buộc, để bảo đảm nồng độ thuốc trừ sâu không vượt giới hạn tối đa, bảo đảm danh tiếng cho chè VN thò trường quốc tế 3.43 Hoàn thiện quản lý chất lượng sản phẩm Tiêu chuẩn chất lượng chè VN xây dựng thực tế chưa áp dụng đồng toàn ngành Hoàn thiện việc phổ biến áp dụng tiêu chuẩn chất lượng chè theo TCVN Để thống tiêu chuẩn chất lượng chè trước XK Thống tiêu chuẩn kiểm tra theo tiêu chuẩn kỹ thuật chè VN sau: TCVN 1454 1993 TCVN 1455 1993 TCVN 3218 1993 TCVN 5714 1993 Tiến tới xây dựng tiêu chuẩn theo khu vực quốc tế chè đen, nghiên cứu áp dụng hệ thống quản lý chất lượng theo ISO 9000 (International Organization For Standardization) mặt hàng chè đen OTD đến năm 2005 sau ứng dụng cho loại chè khác Việc áp dụng ISO 9000 có tác dụng: Tạo lòng tin cho khách hàng, chiếm lónh thò trường thò trường XK., quản lý hiệu DN Việc cần thiết cần đầu tư cộng tác với nhà tư vấn khoa học nhằm thiết kế hệ thống quản lý công nghệ thông tin, công nghệ tự động hoá thực tiêu chuẩn ISO 9000 từ đến 2005 để kòp hoà nhập vào AFTA WTO Hiện vấn đề dư lượng tối đa thuốc trừ sâu bò áp lực từ phiá người mua lớn, khách hàng từ chối nhận hàng kiểm tra dư lượng thuốc trừ sâu giới hạn cho phép thò trường Ngành chè phải có biện pháp chấn chỉnh sau: + Đề nghò quan chức buộc người sản xuất thuốc bảo vệ thực vật phải ghi bao bì nhãn hiệu cấm sử dụng cho chè loại thuốc thuộc danh mục cấm + Tổ chức tuyên truyền giaó dục cho người trồng chè biết tác hại việc sử dụng thuốc trừ sâu sai quy đònh hướng dẫn họ biết cách sử dụng phù hợp 3.44 Giảm chi phí sản xuất Để có giá cạnh tranh DN phải dưa thò trường SP loại với đối thủ với giá thấp Giá SP phải đảm bảo lợi ích DN, quốc gia đồng thời phải người tiêu dùng chấp nhận Để đảm bảo giá cạnh tranh, ngành chè VN cần phải nâng cao suất trồng để giảm giá thành nguyên liệu cách tăng đầu tư có hiệu nông nghiệp để đưa mật độ trồng theo tiêu chuẩn mật độ trồng bình quân 5-7ngàn cây/ha tiêu chuẩn 10-12 ngàn cây/ha Tổ chức quản lý sản xuất thu mua nguyên liệu, gắn nhà maý chế biến với vùng nguyên liệu để giảm chi phí trung gian chi phí nhiều tầng nấc qua việc thu mua nguyên liệu đưa đến nhà máy chế biến Giảm chi phí lao động sống cách xếp lại dây chuyền sản xuất, dùng máy móc hái chè Tăng lợi chi phí theo quy mô chi phí tìm kiếm thò trường, tiếp thò, nghiên cứu SP, bán hàng cách thông qua tổ chức thò trường đấu giá Hiện đại hoá gắn liền với hiệu kinh tế Sắp xếp lại DNNN để hoạt động có hiệu hơn, DNNN chiếm tỷ lệ cao cấu sản phẩm ngành 3.5 Quy hoạch, tổ chức lại ngành chè VN Xu phát triển ngành chè giới cho thấy rằng, nước sản xuất chè Srilanka, Kenya, n Độ nước SX chè quy mô nhỏ VN Manawi, Bangladesh… ngành chè tổ chức quản lý chặt chẽ Ủûy ban chè quốc gia quan thuộc phủ có chức điều hoà hoạt động ngành chè như: Điều hoà hoạt động liên quan đến trồng, chế biến chè; nghiên cứu phát triển cải tiến chất lượng SP phương pháp chăm sóc; xúc tiến thương mại thò trường nội đòa quốc tế; bảo vệ lợi ích thành viên ngành chè, mà ngành chè nước phát triển ổn đònh, hoạt động mạnh, chiếm thò phần lớn nước NK Ngành chè VN với quy mô trung bình giới, mục tiêu phát triển ngành chè đạt 147.000 vào năm 2010 với tốc độ phát triển, khả cạnh tranh chè nội đòa ngành chè VN có khả vượt xa mục tiêu đạt đến quy mô lớn giới Mặt khác với ý nghiã quan trọng chè kinh tế đất nước, chè gắn với đại phận người dân khu vực Trung du, miền núi tây nguyên, ngo ý nghiã kinh tế chè có ý nghiã xã hội trò Việc tổ chức phát triển ngành chè cách ổn đònh chặt chẽ nước điều cần nhà nước quan tâm quan thuộc phủ Hiện Hiệp hội chè tổ chức phi phủ không đảm trách tất công 53 54 việc liên quan đến phát triển ngành chè Tổng công ty chè VN (chiếm 20% sản phẩm nước) DN độc lập thuộc ngành chè VN Các DN nhà nước Tổng Công ty chè Việt nam Công ty chè Lâm Đồng phải tổ chức lại theo hướng CPH để nâng cao hiệu (vì hai đơn vò chiếm 30% lực sản xuất nước), xoá bỏ cấp nông trường, nhà máy chế biến phải gắn liền với vườn chè đònh theo mô hình hầu sản xuất chè giới, để đảm bảo cung cấp nguyên liệu đồng nhất, giảm bớt chi phí cấp trung gian, nâng cao hiệu chế biến gắn trách nhiệm nhà máy người trồng chè việc đầu tư chăm sóc vườn chè, đảm bảo chất lượng đáp ứng nhu cầu thò trường Nhà máy tổ chức thu mua chè vườn chè nông dân để tránh chi phí nhiều tầng nấc lưu thông nguyên liệu chi phí hoa hồng đại lý, chi phí thuế VAT việc bán nguyên liệu đại lý cho nhà máy 3%, thực chất khoản chi phí xét đến người trồng chè phải gánh chòu phần nhiều Tạo mối liên kết kinh tế DNNN với DNTT quy mô nhỏ vùng sâu, vùng xa thông qua hợp đồng mua bán sản phẩm để giảm cạnh tranh không lành mạnh, nâng cao lợi kinh tế quy mô ngành Xuất phát từ nhận đònh đề xuất giải pháp mang tính chất chiến lược để tổ chức tốt ngành chè tương lai phải thành lập Ủûy ban chè VN trực thuộc Bộ nông nghiệp phát triển nông thôn bao gồm số thành viên phủ hoạt động chuyên môn hoá, thành viên Hiệp hội chè hoạt động bán chuyên trách để thực công việc mà trước đến chưa quản lý chặt chẽ, UB chè bao gồm phận: + Viện nghiên cứu chè VN - Quản lý thống ngành tiêu chuẩn chất lượng, tiêu chẩn hoá giống, vùng nguyên liệu, công nghệ chế biến: - Ban hành thống tiêu chuẩn nhà máy đạt tiêu chuẩn chế biến chè XK làm sở để cấp giấy phép thành lập DN, - Phân công DN đòa phương quy hoạch vùng nguyên liệu tập trung giống chè thích hợp - Thành lập phòng thí nghiệm kiểm tra dư lượng thuốc trừ sâu búp chè + Bộ phận xúc tiến thương mại: - Củng cố hoạt động XK chè thành lập thò trường bán đấu giá chè, hình thức phù hợp với thông lệ thương mại quốc tế nước nhập chè ưa thích Tại chất lượng tiêu chuẩn hoá giá xác đònh niêm yết theo thời điểm cách công khai, hợp lý sản phẩm chè VN bán theo xuất xứ - Nghiên cứu thò trường SP nghiên cứu công nghệ, thu thập xử lý cung cấp thông tin kòp thời cho DN hướng dẫn sản xuất cho người làm chè, nhằm mục đích sản xuất SP đúng, bán cho khách hàng đúng, thò trường - Thành lập quỹ phòng ngừa rủi ro xúc tiến thương mại trích từ lợi nhuận để lại DN nhằm mục đích đảm bảo giá tối thiểu cho người trồng chè kích thích đầu tư qua giá, quảng cáo, giới thiệu SP, đào tạo chuyên gia thò trường, tham gia triển lãm hội chợ học tập kinh nghiệm nước khác - Tiến hành điều tra xã hội học thò trường nội đòa để có sở hướng dẫn DN sản xuất sản phẩm đáp ứng nhu cầu tầng lớp dân cư + Hiệp hội người sản xuầt, chế biến, tiêu thụ chè: Hiệp hội chè thời gian qua, vai trò chưa xác đònh rõ hoạt động hiệu chưa cao, phải nâng cao vai trò hiệp hội việc điều hoà mối quan hệ liên kết người sản xuất - kinh doanh chè tạo gắn bó mật thiết sở tôn trọng tính độc lập tự chủ hoàn toàn người trồng chè, nhà chế biến tiêu thụ, nhằm mục đích nâng cao không ngừng suất, chất lượng, SP tiêu thụ ngày nhiều 3.6- Giải pháp đào tạo nguồn nhân lực Ngày lợi cạnh tranh quốc gia không lợi nhân công rẻ tiền, hay lợi t nguyên thiên nhiên mà nguồn nhân lực có trình độ kỹ thuật cao có khả quản lý khả ứng dụng tiến khoa học kỹ thuật để tiếp cận công nghệ mới, tiếp cận thò trường, mở rộng thò trường, lợi cạnh tranh quốc tế thể chỗ phản ứng nhanh nhạy với thay đổi nhu cầu, thay đổi thò trường, thay đổi công nghệ, từ có đối sách thích hợp Ngành chè nguồn nhân lực quản lý có trình độ am hiểu thò trường hạn chế Sự hiểu biết thò trường lực quản lý, tiếp thò DN chè VN chưa tương xứng với đòi hỏi thò trường, hạn chế ngôn ngữ phương tiện giao tiếp Ngành chè phải có sách quy hoạch đào tạo cán cho ngành đặc biệt lãnh vực nghiên cứu thò trường, tiếp thò chuyên gia công nghệ chế biến Đối với công nhân chế biến phải tổ chức đào tạo số lượng lớn công nhân có trình độ kỹ thuật cao để đảm bảo vận hành công nghệ đại có điều kiện, nâng cao ý thức tổ chức kỷ luật việc chấp hành quy trình SX Phải có sách đãi ngộ thích đáng người có trình độ kỹ thuật, quản lý kinh doanh công tác ngành chè, sở sản xuất ngành chè điều kiện tự nhiên thường tập trung vùng núi cao, vùng trung du Tây nguyên, vùng cần phải có sách thích hợp để thu hút nguồn nhân lực có trình độ kinh nghiệm Đào tạo lại nghiệp vụ, tay nghề cho cán công nhân để đáp ứng cho tình trạng chuẩn bò nguồn nhân lực cho nghiệp phát triển ngành chè sau 55 56 3.7 Một số đề xuất kiến nghò: Để ngành chè phát triển ổn đònh bền vững đạt mục tiêu đến năm 2010 Trong tình hình ngành chè VN đứng trước thử thách gay go việc hội nhập cạnh tranh thò trường giới Trên sở nghiên cứu lý luận kinh nghiệm thành công số nước sản xuất cung ứng chè giới chè giới thực trạng hoạt động ngành chè VN Chúng có số kiến nghò phủ sau: + Môi trường kinh doanh Nhà nước có chế sách tài nới lỏng khoản chi phí cho dòch vụ môi giới tìm kiếm thò trường DN nhà nước để tạo hành lang pháp lý thông thoáng cho DN hoạt động gắn quyền lợi với trách nhiệm, để đảm bảo quyền tự chủ sáng tạo thành viên ngành chè Chính phủ tạo môi trường pháp lý kinh tế – xã hội thuận lợi thông thoáng để kêu gọi nhà đầu tư nước hợp tác, liên doanh liên kết đầu tư chế biến chè chế tạo thiết bò chế biến + Hỗ trợ mặt tài chính: Nhà nước cần hỗ trợ mặt tài cho hoạt động ngành nhằm giúp đỡ ngành chè nghiên cứu phát triển SP thâm nhập vào thò thò trường mới, chi phí quảng bá tuyên truyền đặc tính SP, chi phí tham gia hội chợ quốc tế chè, hỗ trợ giống cho người trồng chè chuyển đổi giống chè sách khuyến nông Đối với DN chế biến chè ngân hàng đầu tư phát triển cho vay theo dự án để bước đại hoá thiết bò theo lãi suất ưu đãi trả nợ nguồn thu từ lợi nhuận khấu hao dự án +Có sách phân biệt thuế ngành chè: Thuế VAT chè nông sản khác cần phân biệt phát triển chè gắn với sách xoá đói giảm nghèo người dân miền núi Như phó thủ tướng Nguyễn Công Tạn nói đẩy mạnh tiêu thụ chè giúp đồng bào miền núi phát triển Để có điều kiện giảm giá kích thích nhu cầu nội đòa n Độ làm, thuế suất VAT cần phải giảm từ 10% xuống 5% SP nội tiêu Thuế thu nhập doanh nghiệp DN chè 32% DN ngành khác chưa hợp lý, đa số DN chè đặt miền núi, trung du vùng khuyến khích đầu tư phát triển Cần phải có sách thuế đặc thù DN chè để DN có điều kiện tích luỷ tái đầu tư vào vườn chè đổi công nghệ + Khai thông thò trường mối quan hệ phủ: Để khai thông thò trường giới hiệp đònh thương mại song phương phủ hiệp đònh đổi hàng, hiệp đònh tài trợ tín dụng Kinh nghiệm thời gian qua VN thò trường Nga, phủ nước n độ Srilanka thâm nhập vào chiếm lónh phần lớn thò trường củng nhờ vào trợ giúp phủ Vừa qua VN, n độ, Srilanka, Indonesia chiếm lónh thò trường Iraq nhờ biện pháp quan hệ phủ Vì để giành lại thò trường Nga nước CIS Đông âu điều kiện ngành chè VN, việc giúp đỡ nhà nước đảm bảo chắn cho DN tìm thò trường tiêu thụ, đặc biệt quan hệ phủ VN nước Đông Âu ,CIS có quan hệ hữu nghò từ trước Mở rộng thò trường Mỹ hợp đồng trao đổi hàng 57 58 Kết luận Tình hình thò trường chè cân đồi cung cầu năm gần đây, làm cho giá chè giảm liên tục qua năm, điều làm cho nhà kinh doanh chè hiệp hội nước sản xuất chè phải tính toán đến vấn đề hạn chế cung đẩy mạnh cầu thò trường giới Tuy ngành chè VN có đóng góp quan trọng kinh tế quốc dân, năm trở lại sản lượng chế biến tăng gần lần Sản lượng XK tăng gần lần với kim ngạch tăng 3,7 lần đưa VN lên hàng thứ số 10 quốc gia XK chè lớn giới Sự kiện tạo quan tâm nước sản xuất, XK lớn giới tốc độ phát triển ngành chè VN tương lai nguy làm giảm giá chè giới tất nhiên họ có hành động để đối phó Qua nghiên cứu thấy hoạt động DN chè VN chế thò trường bộc lộ nhiều tồn biện pháp gặp khó khăn thò trường tiêu thụ tương lai tham gia hội nhập AFTA WTO Xuất phát từ ý nghiã quan trọng ngành chè kinh tế nghiên cứu hoàn thành luận văn với số giải pháp chủ yếu nhằm mở rộng thò trường tiêu thụ chè đến năm 2010ø, giải pháp thực chất giải pháp chiến lược mang tính lâu dài đề mục tiêu sách cho DN thời gian 10 năm tới với mục đích cuối tăng số lượng SP tiêu thụ, tăng giá trò SP để phát triển ngành chè VN Qua phân tích nói ngành chè VN tiềm lớn việc thâm nhập vào thò trường giới mở rộng tiêu thụ nộïi điạ, xác đònh DN chè hoạt động môi trường cạnh tranh khốc liệt với đối thủ quốc tế sản xuất cung ứng chè với loại NGK khác bùng nổ thò trường Vũ khí cạnh tranh ngành chè VN là: Chất lượng, giá cả, xúc tiến thương mại, quảng cáo công chè sức khoẻ người vật chất lẫn tinh thần, để mở rộng thò trường DN phải thực đồng giải pháp cần đặc biệt quan tâm vấn đề chất lượng quảng bá SP Nói tóm lại ngành chè giới nói chung VN bước vào kỷ 21 với đầy khó khăn thử thách trước sức ép cung-cầu cạnh tranh SP thay Một số giải pháp chủ yếu mở rộng thò trường chưa đầy đủ với hy vọng thò trường tiêu thụ chè VN tăng lên thò phần lẫn giá trò sở vửng cho ngành chè VN tiếp tục vươn lên Với thời gian khả nghiên cứu hạn chế, nên luận văn không tránh khỏi thiếu sót Chúng mong muốn đóng góp bổ sung thầy cô, vò lãnh đạo, chuyên gia ngành chè đồng nghiệp quan tâm đến đề tài để luận văn hoàn thiện Tài liệu tham khảo 1- Chiến lược sách lược kinh doanh - Garry D Smith, Danny R Arnold, Bobby G Bizzell NXB TP Hồ Chí Minh 2- Chiến lược sách lược kinh doanh - TS Nguyễn Thò Liên Diệp 3- Chiến lược cạnh tranh - Micheal E.Porter NXB kỹ thuật 1996 4- Quản trò chiến lược phát triển vò cạnh tranh - Nguyễn Hữu lam – Đinh Th Hoàng – Phạm Xuân Lan XNB giáo dục 1998 5- Quản trò kinh doanh tinh giản - Elaza G.C.Collins Mary Anne Devanna NXB Khoa học kỹ thuật Hà Nội 1994 6- Kinh tế học- David Begg – Stanley Fisher NXB giáo dục 1995 7- Những vấn đề lý thuyết kinh tế- PTS Đinh Sơn Hùng Trường ĐHKT năm 1993 8- Liên kết kinh tế thương mại trình chuyển sang kinh tế thò trường - NXB Khoa học kỹ thuật 1995 9- Khái luận quản trò chiến lược- Fred – David NXB thống kê 1997 10- Marketing bản- TS Hồ Đức Hùng 11- Niên gián thống kê năm 2000 - Tổng cục thống kê 12- Các báo cáo Hiệp hội chè Việt Nam năm 2000 13- Quyết đònh số 43 Thủ tướng phủ đònh hướng phát triển ngành chè Việt Nam đến 2010 14- Những xu hướng kinh tế kỷ 21 NXB KHKT Lê Ngọc – 2000 15- Các tập tin thò trường chè năm 2000- HHCVN 16- Các Tạp chí Người làm chè – Cơ quan HHCVN Tổng công ty chè Việt nam 17- Văn kiện Đại Hội Đảng toàn quốc lần thứ VIII IX 18- Thông tin mạng Internet FAO, Hiệp hội chè n Độ, Tập Đoàn Vanrees Hà Lan 59 PHỤ LỤC THỊ TRƯỜNG XUẤT KHẨU CHÈ VIỆT NAM Sản lượng chè XK Việt Quốc gia nam Trước 1995 Giá BQ USD/tấn Lien Bang Nga Ukraina 10,000 n Độ Balan 1,000 Anh 3,000 Singapore 1,000 Đài Loan 500 Jocdan 200 200 50 Nhật 10 Iraq 6,500 11 Lybi 1,000 12 Angieri 500 13 Pakistan 500 14 Syri 15 Mỹ 16 Iran 17 Thổ Nhó Kỳ 18 Bulgary 19 Rumani Hungary 300 200 1,000 500 1,000 20 Sec 21 Slovakia 22 Lien bang Nam Tư 23 Israel 200 24 Đức 500 25 Tadfikixtan 26 Kazatăng Uzobekixtan 27 Cuba 500 500 1,000 1,500 500 500 1,000 28 Maroc 500 29 Bờ biển Ngà Các thò trường khác 500 30 1,000 35,650