Lồng ghép số tượng, vấn đề xảy thực tế vào giảng dạy môn hóa học PHẦN A: LỜI NÓI ĐẦU I Lí chọn đề tài Cơ sở lí luận Giáo dục hệ trẻ nhiệm vụ mà tất các quốc gia giới coi chiến lược dân tộc Vì đại hội lần IX, Đảng cộng sản Việt Nam nghị ghi rõ: “Giáo dục quốc sách hàng đầu”, tương lai dân tộc, quốc gia phải nhìn vào giáo dục quốc gia Nói tầm quan trọng giáo dục cho hệ trẻ nhân ngày khai trường nước Việt Nam dân chủ cộng hòa, Chủ tịch Hồ Chí Minh nói: “Non sông Việt Nam có trở nên vẻ vang hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang để sánh vai với cường quốc năm châu hay không, nhờ phần lớn công học tập cháu” Nhằm thực mục tiêu ngành giáo dục đào tạo hệ trẻ trở thành chủ nhân tương lai đất nước Bản thân giáo viên đứng lớp giảng dạy môn Hóa học nhận thấy rằng: Hoá học môn khoa học gắn liền với thực tiễn sống, hóa học môn học quan trọng nhà trường phổ thông nói chung trường THCS nói riêng Môn hoá học THCS cung cấp cho học sinh hệ thống kiến thức phổ thông, thiết thực hoá học, giáo viên môn hoá học cần hình thành em học sinh kỹ bản, thói quen học tập làm việc khoa học để làm tảng cho việc hình thành trình học tập, phát triển lực nhận thức, lực hành động Có phẩm chất cần thiết cẩn thận, kiên trì, trung thực, tỉ mỉ, xác, yêu chân lí khoa học, có ý thức trách nhiệm với thân, gia đình xã hội hoà hợp với môi trường thiên nhiên, chuẩn bị cho học sinh học lên cao vào sống lao động Tuy nhiên việc lĩnh hội kiến thức hoá học học sinh khó khăn Mặt khác, Hóa học môn học hoàn toàn lạ học sinh THCS, mà khối lượng kiến thức học sinh cần lĩnh hội tương đối nhiều khô khan so với môn học khác Phần lớn gồm khái niệm mới, trừu tượng, khó hiểu Do đó, giáo viên cần tìm phương pháp dạy học gây hứng thú học tập môn giúp em chủ động lĩnh hội kiến thức cách nhẹ nhàng, không gượng ép, tạo cho em tâm lý Lê Thị Thanh Thảo: Trường THCS Hưng Điền B Lồng ghép số tượng, vấn đề xảy thực tế vào giảng dạy môn hóa học thoải mái, thích khám phá điều cần quan tâm Khi học sinh có hứng thú, niềm say mê với môn Hóa giúp học sinh phát huy lực tư duy, khả tự học óc sáng tạo Để từ nâng cao chất lượng môn nói riêng góp phần nâng cao chất lượng giáo dục nói chung vấn đề quan trọng trình dạy học giáo viên Chính vậy, nghĩ đổi phương pháp dạy học phải thể ba tính chất sau: Một là: Phát huy tính tích cực, lực tư duy, óc sáng tạo khả tự học học sinh trình học tập Hai là: Giảng dạy học tập phải gắn liền với thực tế sống, học đôi với hành Ba là: Rèn luyện kĩ sống, ý thức tinh thần trách nhiệm cho học sinh Kinh nghiệm nhiều năm giảng dạy hóa học nhận thấy rằng: Học sinh thấy hứng thú dễ ghi nhớ trình dạy học giáo viên có định hướng liên hệ thực tế kiến thức sách giáo khoa với thực tiễn đời sống hàng ngày Rất nhiều kiến thức hóa học liên hệ với tượng tự nhiên xung quanh Xuất phát từ thực tế, vấn đề số kinh nghiệm giảng dạy môn hóa học, thấy để góp phần cho chất lượng giáo dục môn hóa học nâng cao, học sinh hứng thú học tập người giáo viên phát huy tốt phương pháp dạy học tích cực cần khai thác thêm tượng hóa học, vấn đề thực tiễn đời sống đưa vào giảng nhiều hình thức khác nhằm phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo học sinh, tạo niềm tin, niềm vui, hứng thú học tập môn Từ lí chọn đề tài: “Lồng ghép số tượng, vấn đề xảy thực tế vào giảng dạy môn hóa học 9” Cơ sở thực tiễn Môn hoá học trường trung học sở giữ vai trò quan trọng việc hình thành phát triển trí dục học sinh Mục đích môn học giúp cho học sinh hiểu đắn hoàn chỉnh, nâng cao tri thức, hiểu biết giới, người thông qua học, thực hành hoá học Học hoá để hiểu, giải thích vấn đề thực tiễn thông qua sở khoa học, chuyển hoá chất phương trình Lê Thị Thanh Thảo: Trường THCS Hưng Điền B Lồng ghép số tượng, vấn đề xảy thực tế vào giảng dạy môn hóa học phản ứng hoá học Đồng thời khởi nguồn, sở phát huy tính sáng tạo, tạo ứng dụng phục vụ đời sống người Hoá học góp phần giải tỏa, xoá bỏ hiểu biết sai lệch làm hại đến đời sống, tinh thần ngời Để đạt mục đích học hoá học trường giáo viên dạy hoá học nhân tố tham gia định chất lượng Do vậy, hiểu biết hoá học, người giáo viên dạy hoá học phải có phương pháp truyền đạt thu hút gây hứng thú lĩnh hội kiến thức hoá học học sinh, phân tích, giải thích cho học sinh rõ vấn đề mà em hỏi, em quan tâm Đó vấn đề quan trọng cần nghiên cứu nghiêm túc Trong sáng kiến kinh nghiệm (SKKN) này, có đề cập đến khía cạnh “Lồng ghép số tượng, vấn đề xảy thực tế vào giảng dạy môn hóa học 9” với mục đích góp phần làm cho học sinh hứng thú đam mê với môn học… Để hoá học không mang tính đặc thù khó hiểu “thuật ngữ khoa học” II Mục đích đề tài Xây dựng hệ thống số tượng, vấn đề xảy thực tiễn Vận dụng hệ thống tượng, vấn đề xây dựng để lồng ghép vào trình dạy học chương trình hóa nhằm giáo dục ý thức, tinh thần trách nhiệm tăng hứng thú học tập cho học sinh III Lịch sử đề tài Vào ngày, ngày 22 tháng năm 2014 dạy “bài 8: Một số bazơ quan trọng” lớp 9/2 trường THCS Hưng Điền B sau dạy xong phần lý thuyết từ cuối lớp có học sinh nam giơ tay hỏi “thưa cô, cô có tin đời có ma không cô, em nghe nội em kể hồi xưa ma nhiều Đi đâu mà ngang nghĩa địa sợ phát khiếp có đóm lửa lập lòe, lập lòe thấy ghê lắm”, có em khác hỏi “lúc em nghe nhiều thông tin thành phố người ta thường sản xuất giá hóa chất Trung Quốc, người ta dùng dầu nhớt thải để kích thích rau muống nhanh lớn, xanh non phải không cô?” Khi nghe câu hỏi thấy học sinh quan tâm đến vấn đề thời tượng xảy thực tế, đặc biệt vấn đề “ma quỷ” hay dị đoan Và từ đó, suy nghĩ tiết học mà có nêu Lê Thị Thanh Thảo: Trường THCS Hưng Điền B Lồng ghép số tượng, vấn đề xảy thực tế vào giảng dạy môn hóa học số tượng hay vấn đề xảy thực tế hay nhìn lại thời gian trước, chưa áp dụng đề tài thấy trình giảng dạy giáo viên giảng phần kiến thức nội dung giới hạn sách giáo khoa học sinh đâm buồn chán, không hứng thú từ không kích thích được khả tư học sinh dẫn đến việc không thích học môn hóa, tiết học diễn cách lặng lẽ, tẻ nhạt, học sinh mong cho tiết học kết thúc nhanh Nhưng mà trình giảng dạy giáo viên lồng ghép số tượng, vấn đề xảy thực tế trước hết có tranh luận giáo viên học sinh, học sinh với học sinh học sinh hiểu tượng, vấn đề có sở khoa học không theo yếu tố tâm linh hay dị đoan mà người xưa truyền miệng Sau học sinh ý vào vấn đề mà em nhìn thấy thực tế sau trao đổi với cuối vào lớp hỏi giáo viên Từ câu hỏi nhỏ giáo viên giải thích hiểu em hào hứng, thích thú học hóa hơn, mối quan hệ giáo viên học sinh gần gũi hơn, học sinh thích khám phá tìm tòi hơn, tăng hiểu biết, tự tin cho em trình giao tiếp dẫn đến chất lượng học tập tốt nên năm học qua nghiên cứu đề tài IV Phạm vi đề tài Đề tài nghiên cứu vấn đề Lồng ghép số tượng, vấn đề xảy thực tế tích hợp giáo dục môi trường, rèn luyện tinh thần trách nhiệm kĩ sống cho học sinh Đối tượng nghiên cứu Học sinh lớp 91, 92, 93 trường THCS Hưng Điền B Phạm vi đề tài Các dạy chương trình hóa học lớp Lê Thị Thanh Thảo: Trường THCS Hưng Điền B Lồng ghép số tượng, vấn đề xảy thực tế vào giảng dạy môn hóa học Lê Thị Thanh Thảo: Trường THCS Hưng Điền B Lồng ghép số tượng, vấn đề xảy thực tế vào giảng dạy môn hóa học PHẦN B: NỘI DUNG VÀ GIẢI PHÁP I Thực trạng Cơ sở lí luận Trước tình hình chung giáo dục, đổi phương pháp dạy học thực yếu tố định hiệu dạy Một yếu tố để đạt dạy có hiệu tiến phải phát huy tính thực tế, tính tích cực, tăng cường giáo dục môi trường, tư tưởng vừa mang sắc dân tộc mà không tính cộng đồng, vấn đề cũ không cũ mà có tính chất cập nhật mẻ, đảm bảo: tính khoa học – đại, bản; tính thực tiễn giáo dục kỹ thuật tổng hợp; tính hệ thống sư phạm Cơ sở thực tiễn Đối với học sinh trường THCS Hưng Điền B, nhỏ nên suy nghĩ em đơn giản thích thầy cô học tốt môn thầy cô Do đó, người giáo viên phải biết nắm tâm lý đặc điểm lứa tuổi học sinh, muốn cho em thích học môn thầy cô giáo phải có chiêu hay phương pháp dạy học để thu hút học sinh từ đưa phương pháp giảng dạy cho phù hợp, kích thích ham học khả tư học sinh Do đó, để học sinh ham thích học môn hóa tiết dạy có lồng ghép số tượng, vấn đề xảy tự nhiên đời sống hàng ngày vào để kể, giải thích cho em biết tượng, vấn đề xảy đâu Trong trình dạy học, dựa vào hướng dẫn giáo viên học sinh thực hoạt động chủ yếu theo quy trình sau: Thu thập thông tin: quan sát tượng tự nhiên, vấn đề xảy thực tiễn, thông tin cần thiết tượng hóa học cần học Xử lí thông tin: thông qua hệ thống câu hỏi, kiến thức giáo viên hướng dẫn học sinh vào thông tin thu thập để rút kết luận cần thiết Vận dụng: Dựa vào kết luận rút từ học, học sinh vận dụng vào thực tiễn để hiểu tượng, vấn đề xảy Lê Thị Thanh Thảo: Trường THCS Hưng Điền B Lồng ghép số tượng, vấn đề xảy thực tế vào giảng dạy môn hóa học Tuy nhiên tùy thuộc vào giảng cụ thể giáo viên lồng ghép giải thích tượng thực tế vào dạy cho phù hợp như: * Lồng ghép vào phần mở bài: Ví dụ: Trước vào giảng dạy bài: Sự ăn mòn kim loại bảo vệ kim loại không bị ăn mòn, giáo viên nêu vấn đề vào với câu hỏi sau: Tại đồ dùng sắt hay hợp kim sắt thường bị gỉ tạo thành gỉ sắt đồ vật không dùng ? * Lồng ghép trình giảng dạy: Ví dụ 1: Khi dạy xong phần tính chất vật lí axit sunfuric giáo viên cho học sinh trả lời câu hỏi: Vì không nên rót nước vào axit sunfuric đậm đặc mà rót từ từ axit sunfuric đậm đặc vào nước ? Ví dụ 2: dạy xong phần muối natriclorua 10: Một số muối quan trọng Mặc dù, phần muối kali nitrat giảm tải giới thiệu sơ qua muối lồng ghép vấn đề quan tâm thời gian dài muối kali nitrat hóa chất dùng để tẩy thịt thối thành thịt tươi * Lồng ghép kết thúc học Ví dụ: Khi giảng dạy xong “phân bón hóa học” giáo viên cho học sinh giải thích câu ca dao sau: “ Lúa chiêm lấp ló đầu bờ Hễ nghe tiếng sấm phất cờ mà lên” Thực tế giảng dạy cho thấy: Môn hoá học trường THCS môn học khó, giảng phương pháp hợp lý phù hợp với hệ học trò dễ làm cho học sinh thụ động việc tiếp thu, cảm nhận Đã có tượng số phận học sinh không muốn học hoá học ngày lạnh nhạt Để áp dụng đề tài vào giảng dạy thực số hoạt động sau: - Điều tra mức độ, thái độ học sinh nội dung đề tài - Xác định mục tiêu, chọn lọc trường hợp cần nhận biết, xây dựng nguyên tắc áp dụng cho trường hợp, lựa chọn câu hỏi cần thiết liên quan đến nội Lê Thị Thanh Thảo: Trường THCS Hưng Điền B Lồng ghép số tượng, vấn đề xảy thực tế vào giảng dạy môn hóa học dung dự đoán tình xảy thực - Sưu tầm tài liệu trao đổi kinh nghiệm với đồng nghiệp * Số liệu thống kê: Đối tượng nghiên cứu: 93 học sinh lớp 91, 92, 93 Độ tuổi : 14 - 16 tuổi Thời gian: Từ tháng 9/2014 đến tháng 10/2015 Kết nghiên cứu: * Kết khảo sát việc ham thích học môn Hoá học Em có thích học môn hóa không? Rất thích SL TL (%) 15 16,1 Thích SL TL (%) 21 22,6 Không thích SL TL (%) 57 61,3 * Điều tra ban đầu kết học tập: Giỏi Tổng số HS SL 10 TL (%) Trung Khá SL 10,8 26 TL (%) SL 27,9 41 bình TL (%) 44,1 Yếu, Kém TL (%) SL 16 17,2 Trước thực đề tài này, học sinh mơ hồ việc nắm bắt kiến thức Học sinh chưa biết, hiểu vận dụng… giáo viên chưa sâu vào trình giải thích, giải vấn đề nên học sinh hay nhàm chán Những học sinh có khả tư không cao có xu hướng sợ học môn Đặc biệt trường chưa có phòng thực hành môn nên tiết thực hành dừng lại mức độ thí nghiệm biểu diễn giáo viên không tạo mục tiêu thúc đẩy ý thức học tập yêu thích môn cho học sinh II Nội dung cần giải Từ sở lý luận thực tiễn dạy học, thấy rằng: “Lồng ghép tượng thực tế, vấn đề xảy thực tế vào giảng dạy hóa học 9” tạo hứng thú, khơi dậy niềm đam mê, ý thức trách nhiệm; học sinh hiểu vai trò ý nghĩa thực tiễn học hoá học Để thực được, người giáo viên cần nghiên cứu kỹ giảng, xác Lê Thị Thanh Thảo: Trường THCS Hưng Điền B Lồng ghép số tượng, vấn đề xảy thực tế vào giảng dạy môn hóa học định kiến thức trọng tâm, tìm hiểu, tham khảo vấn đề thực tế liên quan phù hợp với học sinh trường, đôi lúc cần quan tâm đến tính cách sở thích đối tượng tiếp thu, hình thành giáo án theo hướng phát huy tính tích cực chủ động học sinh, phải mang tính hợp lý hài hoà; đôi lúc có khôi hài sâu sắc, đảm nhiệm mục đích học môn hoá học Tuy nhiên, thời gian giành cho vấn đề không nhiều, “nó thứ gia vị đời sống thay cho thức ăn thiếu chất lượng ăn ” III Giải pháp Trong trình thực lựa chọn nội dung, tượng thực tế có liên quan đến học chương trình hóa học phân bố chúng vào cụ thể học sau: Bài 1: Tính chất hóa học Oxit, khái quát phân loại oxit Ví dụ: “Hiện tượng mưa axit” ? Tác hại ? Giải thích: - Khí thải công nghiệp khí thải động đốt (ô tô, xe máy) có chứa khí SO2, NO, NO2,…Các khí tác dụng với oxi O2 nước không khí nhờ xúc tác oxit kim loại (có khói, bụi nhà máy) ozon tạo axit sunfuric H2SO4 axit nitric HNO3 2SO2 + O2 + 2H2O → 2H2SO4 2NO + O2 → 2NO2 4NO2 + O2 + 2H2O → 4HNO3 Axit H2SO4 HNO3 tan vào nước mưa tạo mưa axit Trong H 2SO4 nguyên nhân gây mưa axit - Hiện mưa axit nguồn ô nhiễm số nơi giới Mưa axit làm mùa màng thất thu, làm cân sinh thái, thay đổi độ pH đất, nước phá hủy công trình xây dựng, tượng đài làm từ đá cẩm thạch, đá vôi, đá phiến (các loại đá thành phần CaCO3): CaCO3 + H2SO4 → CaSO4 + CO2 + H2O CaCO3 + 2HNO3 → Ca(NO3)2 + CO2 + H2O Áp dụng: Nêu vấn đề vào học Lê Thị Thanh Thảo: Trường THCS Hưng Điền B Lồng ghép số tượng, vấn đề xảy thực tế vào giảng dạy môn hóa học Bài 2: Một số oxit quan trọng Ví dụ 1: Tại cho vôi sống vào nước, ta thấy khói bốc lên mù mịt, nước vôi sôi lên nhiệt độ hố vôi cao gây nguy hiểm cho tính mạng người động vật Do đó, cần tránh xa hố vôi sau vôi ngày Giải thích: Khi vôi xảy phản ứng tạo thành canxi hiđroxit: CaO + H2O → Ca(OH)2 Phản ứng tỏa nhiều nhiệt nên làm nước sôi lên bốc đem theo hạt Ca(OH)2 nhỏ tạo thành khói mù trắng Do nhiệt tỏa nhiều nên nhiệt độ hố vôi cao Do người động vật cần tránh xa hố vôi để tránh rơi xuống hố vôi gây nguy hiểm đến tính mạng Áp dụng: Giáo viên đặt câu hỏi cho phần đặt vấn đề vào Ví dụ 2: Khoảng thời gian gần thành phố Hồ Chí Minh vào sáng sớm hay gặp tượng gọi “mù khô” Vậy mù khô gì? Nó gây ảnh hưởng đến sức khỏe người cách phòng chống sao? Giải thích: Mù khô tượng không khí bị ô nhiễm nặng lượng khí thải bụi khói nhà máy, xí nghiệp, vụ cháy rừng gây tích tụ tầng không khí thấp, sát mặt đất khuếch tán Khoảng thời gian gần có vụ cháy rừng Inđônêsia làm cho khu vực thành phố Hồ Chí Minh bị ảnh hưởng tượng Việc giám sát môi trường cho thấy hàm lượng khí SO2 không khí cao Khí SO2 quyện vào với sương mù buổi sáng gây ra, khí SO2 không màu, độc Khí ảnh hưởng lớn đến sức khỏe người như: gây ho, viêm đường hô hấp, viêm nhiễm mắt, viêm giác mạc Cách phòng chống đường phải đeo kính chắn bụi, đeo trang Về đến nhà phải tắm gội liền, thay quần áo, vệ sinh mắt, mũi nước muối sinh lý, hạn chế đường không cần thiết Áp dụng: Giáo viên lồng ghép vấn đề sau học xong phần tính chất vật lí SO2 Bài 3: Tính chất hóa học axit Ví dụ 1: Vì nước rau muống xanh vắt chanh vào chuyển sang Lê Thị Thanh Thảo: Trường THCS Hưng Điền B 10 Lồng ghép số tượng, vấn đề xảy thực tế vào giảng dạy môn hóa học muốn tạo màu vàng bắt mắt cho da chân gà để dễ bán Vậy chất vàng O chất gì, độc hại người tiêu dùng nên chọn gà cho an toàn? Giải thích: Chất vàng O có tên gọi Auramin O có CTHH C17H21N3 Auramin O loại thuốc nhuộm có màu vàng kim sử dụng ngành công nghiệp dệt, chất dễ hòa tan nước rượu etylic Như vậy, chất Auramin O trộn vào thức ăn cho gà pha nước để nhúng gà vào sau giết mổ để tạo màu vàng hấp dẫn cho da chân gà người ăn vào bị ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe như: gây ung thư, suy gan, suy thận, ảnh hưởng lớn đến tủy xương Người tiêu dùng nên chọn gà có da trắng hồng có màu vàng chanh nhạt Không nên mua gà làm sẵn có màu da vàng bất thường Áp dụng: Giáo viên lồng ghép vấn đề phần mở rộng kiến thức Bài 36: Metan Ví dụ 1: Vì có khí metan thoát từ ruộng lúa ao (hồ)? Giải thích: Trong ruộng lúa, ao (hồ) thường chứa chất hữu Khi chất hữu phân hủy điều kiện oxi sinh khí metan Lợi dụng tượng người ta làm hầm biogas chăn nuôi heo tạo khí metan để sử dụng đun nấu hay chạy máy … Áp dụng: Giáo viên đặt câu hỏi cho phần củng cố Ví dụ 2: Tầng ozon bị phá hủy, nguyên nhân đâu? Giải thích: Trên tầng cao khí quyển, cách mặt đất gần 25km có lớp ozon dầy, gọi tầng ozon Nó có tác dụng ngăn không cho tia cực tím chiếu trực tiếp xuống trái đất Do phản ứng: νλ (hcó = 1600 2400A0) O2 + h 2O → O + O2 O3 → Tuy nhiên, gần nhà khoa học phát thấy có số khu vực tầng ozon bị bào mòn, chí có chỗ bị thủng gọi lỗ thủng tầng ozon Tầng ozon thủng tác dụng ngăn tia cực tím Nghĩa tia cực tím chiếu trực tiếp xuống trái đất gây nhiều bệnh da cho người động vật Ví dụ: dị ứng, ung thư da Lê Thị Thanh Thảo: Trường THCS Hưng Điền B 32 Lồng ghép số tượng, vấn đề xảy thực tế vào giảng dạy môn hóa học λ số khí như: freon (CFC), Nguyên nhân tầng ozon bị thủng → oxit nitơ Các freon hợp chất clorofloro cacbon (CFCl3, CF2Cl2), dùng rộng rãi làm chất đẩy bình phun, chất gây lạnh tủ lạnh, máy điều hòa nhiệt độ chất gây xốp cho chất dẻo Dưới tác dụng xạ mặt trời ( = 1900 2250A0) chúng thúc đẩy trình biến đổi O3 O2 Cơ chế: hν → CF2Cl + Cl CF2Cl2 + Cl + O3 → ClO + O2 ClO + O3 + O → Cl + O2 O → 2O2 Chính vậy, ngày người ta hạn chế sản xuất sử dụng CFC Áp dụng: Giáo viên đặt câu hỏi cho phần mở rộng kiến thức Ví dụ 3: Thủ phạm vụ nổ mỏ than Giải thích: Trong năm gần đây, vụ cháy, nổ gas gây thiệt hại lớn tài sản, Việt Nam chứng kiến vụ tai nạn thảm khốc cháy nổ khí metan Năm 2008 xảy vụ nổ công ty than Khe Chàm gây thiệt hại vật chất hàng tỉ đồng, người chết 24 người bị thương Năm 2009 Thành phố Hồ Chí Minh, xảy vụ nổ khí metan đường ống dẫn vào tầng khách sạn Caraven, phường Bến Nghé, Quận Tương tự, vào khoảng 22h 30 ngày 31/5/ 2013 Lâm Đồng xảy vụ nổ dội làm khu vực rung chuyển Trên giới xảy nhiều vụ nổ mỏ than (năm 2015 Trung Quốc xảy hai vụ nổ mỏ than làm 121 người chết hàng trăm người khác bị thương) Nguyên nhân vụ nổ cháy khí metan tích tụ nhiều đường hầm, đường ống, mỏ than Hàm lượng metan đạt tới giới hạn nổ có oxi tia lửa CH4 + 2O2 Tỷ lệ gây nổ mạnh nhất: 1VCH: 2VO t0 CO2 + 2H2O → 42 Để tránh vụ tai nạn này, người ta áp dụng nhiều biện pháp khác như: thông gió để giảm lượng khí metan, nghiêm cấm hành động gây tia lửa bật diêm, hút thuốc Lê Thị Thanh Thảo: Trường THCS Hưng Điền B 33 Lồng ghép số tượng, vấn đề xảy thực tế vào giảng dạy môn hóa học Áp dụng: Giáo viên lồng ghép vấn đề cho phần củng cố Bài 37: Etilen Ví dụ: Làm cách để mau chín ? Giải thích: Từ lâu người ta biết xếp số chín vào sọt xanh toàn sọt xanh nhanh chóng chín Bí mật tượng nhà khoa học phát nghiên cứu trình chín trái Trong trình chín trái thoát lượng nhỏ khí etilen Khí sinh có tác dụng xúc tác trình hô hấp tế bào trái làm cho mau chín Áp dụng: Giáo viên đặt câu hỏi cho củng cố Bài 38: Axetilen Ví dụ 1: Vì ném đất đèn xuống ao làm cá chết? Giải thích: Đất đèn có thành phần canxi cacbua CaC2, tác dụng với nước sinh khí axetilen canxi hiđroxit: CaC2 + 2H2O → C2H2 + Ca(OH)2 Axetilen tác dụng với nước tạo anđehit axetic, chất làm tổn thương đến hoạt động hô hấp cá làm cá chết Áp dụng: Giáo viên đặt câu hỏi cho củng cố Ví dụ 2: Axetilen dùng làm nguyên liệu để đốt đèn khí đá? Giải thích: Vào thời Pháp thuộc, đèn khí đá du nhập vào nước ta Tuy nhiên, thời kinh tế khó khăn không mua dầu hỏa hay nguyên liệu khác để thấp sáng đèn nên người ta dùng đất đèn để thay cho dầu hỏa để thấp sáng Dựa nguyên lí cháy phát sáng tỏa nhiều nhiệt axetilen CaC2 + 2H2O → C2H2 + Ca(OH)2 2C2H2 t + → 5O2 4CO2 + 2H2O Tuy nhiên, phát triển kinh tế tiến xã hội đèn khí đá sử dụng Áp dụng: Giáo viên đặt câu hỏi cho phần củng cố Bài 40: Dầu mỏ khí thiên nhiên Lê Thị Thanh Thảo: Trường THCS Hưng Điền B 34 Lồng ghép số tượng, vấn đề xảy thực tế vào giảng dạy môn hóa học Ví dụ: Rau muống tưới nhớt thải khiến nhiều người ghê sợ bị nhiễm chì Giải thích: Gần dư luận xôn xao nhiều trước việc số ruộng rau muống tưới nhớt thải Và chẳng ngờ rằng, bó rau muống xanh non mơn mởn, không bị sâu bày bán thị trường số người trồng rau sản xuất theo qui trình độc hại, Nguy ung thư ăn phải loại rau cao dầu nhớt qua sử dụng vô độc hại có chứa chì kim loại nặng khác Rau muống tưới dầu nhớt thải bị ngấm kim loại độc hại Rau muống tưới nhớt sâu, rầy phá hại, kích thích rau mọc nhanh xanh non mát mắt đẹp Áp dụng: Giáo viên lồng ghép vấn đề để mở rộng kiến thức Bài 41: Nhiên liệu Ví dụ 1: Vì ngày không dùng xăng pha chì ? Giải thích: Xăng pha chì có nghĩa xăng có pha thêm Tetraetyl chì (C2H5)4Pb, có tác dụng làm tăng khả chịu nén nhiên liệu dẫn đến tiết kiệm khoảng 30% lượng xăng sử dụng Nhưng cháy động chì oxit sinh bám vào ống xả, thành xilanh, nên thực tế trộn vào xăng chất 1,2 đibrometan CH2Br – CH2Br để chì oxit chuyển thành muối PbBr2 dễ bay thoát khỏi xilanh, ống xả thải vào không khí gây ô nhiễm môi trường ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe người Áp dụng: Giáo viên đặt câu hỏi giảng phần nhiên liệu lỏng Ví dụ 2: Tại Việt Nam lại khuyến khích người dân sử dụng xăng E5 thay cho xăng A92 A95? Giải thích: Trong xăng A92 A95 có chứa lượng chì, nhiên liệu bị đốt cháy thải môi trường lượng lớn chì khí CO2 gây ô nhiễm môi trường nặng gây tượng hiệu ứng nhà kính Còn xăng E5 loại xăng sinh học không chứa chì nên sử dụng hạn chế ô nhiễm môi trường Tuy nhiên, giá thành việc sản xuất xăng sinh học E5 cao nên việc sử dụng chưa phổ biến Áp dụng: Giáo viên lồng ghép vấn đề để mở rộng kiến thức Lê Thị Thanh Thảo: Trường THCS Hưng Điền B 35 Lồng ghép số tượng, vấn đề xảy thực tế vào giảng dạy môn hóa học Ví dụ 3: Tại đốt xăng hay cồn cháy hết đốt than gỗ hay than đá lại tro Giải thích: Xăng cồn hợp chất hữu có độ tinh khiết cao Khi đốt cháy xăng cồn cháy hoàn toàn tạo thành cacbonic nước Trong đó, gỗ thành phần có số khoáng vật nên cháy khoáng vật không cháy hết tạo thành tro Còn than đá, thành phần than đá cacbon chất hữu phức tạp khoáng chất muối silicat Nên cháy than đá tạo nhiều tro gỗ Áp dụng: Giáo viên lồng ghép vấn đề để mở rộng kiến thức Bài 44: Rượu etylic Ví dụ 1: Cồn khô cồn lỏng có chất không? Tại cồn khô lại được? Giải thích: Cồn khô cồn lỏng cồn (rượu etylic nồng độ cao), cồn khô người ta cho vào cồn lỏng chất hút dịch thể, loại chất làm cồn lỏng chuyển thành cồn khô Áp dụng: Giáo viên đặt câu hỏi học xong phần tính chất vật lí Ví dụ 2: Tại rượu giả gây chết người? Giải thích: Để thu nhiều rượu (rượu etylic) người ta thêm nước vào rượu để pha loãng rượu nhạt người uống không thích Nên họ pha thêm rượu metylic (metanol) làm nồng độ rượu tăng lên Chính rượu metylic gây ngộ độc, tác động vào hệ thần kinh nhãn cầu, làm rối loạn chức đồng hóa thể gây nên nhiễm độc Áp dụng: Giáo viên đặt câu hỏi cho củng cố Ví dụ 3: Vì cồn có khả sát khuẩn ? Giải thích: Cồn rượu etylic (C2H5OH) có khả thẩm thấu cao, xuyên qua màng tế bào sâu vào bên gây đông tụ protein làm cho tế bào chết Thực tế cồn 75o có khả sát trùng cao Nếu cồn lớn 75 o nồng độ cồn cao làm cho protein bề mặt vi khuẩn đông cứng nhanh hình thành lớp vỏ cứng ngăn không cho cồn thấm vào bên nên vi khuẩn không chết Lê Thị Thanh Thảo: Trường THCS Hưng Điền B 36 Lồng ghép số tượng, vấn đề xảy thực tế vào giảng dạy môn hóa học Nếu nồng độ nhỏ 75o hiệu sát trùng Áp dụng: Giáo viên có đặt câu hỏi để củng cố kiến thức Ví dụ 4: Tại cảnh sát giao thông phát người tham gia giao thông có uống rượu hay không? Giải thích: Dụng cụ đo nồng độ cồn cảnh sát giao thông có chứa hợp chất crom (VI) oxit CrO3 Khi tài xế hà thở vào dụng cụ phân tích trên, thở có chứa rượu etylic rượu tác dụng với CrO tạo thành Cr2O3 có màu lục thẫm Dựa vào biến đổi màu sắc mà dụng cụ phân tích thông báo cho cảnh sát giao thông biết mức độ uống rượu tài xế Áp dụng: Giáo viên lồng ghép vấn đề vào phần mở rộng kiến thức Bài 45: Axit axetic Ví dụ 1: Vì không nên ăn hoa sau bữa ăn? Giải thích: Trái có loại đường đơn monosaccarit số loại axit kết hợp với axit dày tạo axit tactaric, axit citric làm cho dày đầy Một số loại hoa có hàm lượng tanin pectin cao, chúng kết hợp với dịch vị, chất xơ protein thức ăn, dễ tạo thành hạt rắn, khó tiêu hóa Những hạt hình thành sỏi dày, ruột Nên ăn hoa sau bữa ăn khoảng 1−3 Áp dụng: Giáo viên lồng ghép tượng vào phần mở rộng Ví dụ 2: 2,4 - D; 2,4,5 - T; Đioxin chất gì, độc hại sao? Giải thích: axit 2,4 - điclophenoxiaxetic (2,4 - D), axit 2,4,5 - Triclophenoxiaxetic (2,4,5 - T) nồng độ cỡ phần tỉ có tác dụng kích thích sinh trưởng thực vật nồng độ cao chúng có tác dụng tiêu diệt cỏ Từ chúng sản xuất quy mô công nghiệp dùng làm chất diệt cỏ phát quang rừng rậm Trong trình sản xuất 2,4 - D 2,4,5 - T tạo lượng nhỏ tạp chất đioxin Đioxin chất kịch độc, tác dụng nồng độ cực nhỏ (cỡ phần tỉ), gây tai họa nguy hiểm (ung thư, quái thai, dị tật ) Trong chiến tranh Việt Nam, đế quốc Mĩ rải xuống miền Nam nước ta hàng vạn chất độc màu da cam có chứa 2,4 - D; 2,4,5 - T đioxin mà hậu ngày Lê Thị Thanh Thảo: Trường THCS Hưng Điền B 37 Lồng ghép số tượng, vấn đề xảy thực tế vào giảng dạy môn hóa học Áp dụng: Giáo viên lồng ghép vấn đề vào phần mở rộng Ví dụ 3: Ngâm chuối thuốc diệt cỏ 2,4 - D Người tiêu dùng hoang mang lo sợ Giải thích: Ở nồng độ cực thấp (cỡ phần tỉ) 2,4 - D có tác dụng kích thích sinh trưởng thực vật Một số người dân thiếu hiểu biết sử dụng chất liều lượng cao để bảo quản trái với mục đích tiêu diệt nấm, vi sinh vật bám vào trái từ giúp trái nhìn tươi ngon hơn, cứng hơn, bảo quản lâu Việc ngâm chuối vào dung dịch 2,4 - D nguy hiểm chất vào thể có hại cho gan, hủy não Đây chất cực độc chất kích thích tăng trưởng Hiện Việt Nam loại bỏ hóa chất khỏi danh mục hóa chất sử dụng Đối với người tiêu dùng hạn chế mua chuối bề đẹp khác thường, căng tròn, no, mẩy Áp dụng: Giáo viên lồng ghép vấn đề vào phần mở rộng Bài 50: Glucozơ Ví dụ: Vì ăn đường glucozơ lại cảm thấy đầu lưỡi mát lạnh ? Giải thích: Vì glucozơ tạo dung dịch đường lưỡi, phân bố phân tử đường trình hòa tan trình thu nhiệt, ta cảm thấy đầu lưỡi mát lạnh Áp dụng: Giáo viên đặt câu hỏi cho củng cố phần tính chất vật lí Bài 52: Tinh bột Xenlulozơ Ví dụ: Ông bà ta thường hay nói câu “nhai kỹ no lâu” Tại ăn cơm nhai kỹ thấy vị ngọt? Giải thích: Cơm chứa lượng lớn tinh bột, ăn cơm tuyến nước bọt người có enzim Khi nhai kỹ trộn đều, tác dụng men amilaza men mantaza có tuyến nước bọt làm chuyển hoá lượng tinh bột thành đường mantozơ đường glucozơ theo sơ đồ: mantaza amilaza H H22O O  → C12H22O11 (- C6H10O C6H12O6 Lê Thị Thanh Thảo: Trường THCS Hưng Điền B 38 -)n Lồng ghép số tượng, vấn đề xảy thực tế vào giảng dạy môn hóa học (Tinh bột) (Mantozơ) (Glucozơ) Áp dụng: Giáo viên đặt câu hỏi cho củng cố phần phản ứng thủy phân Bài 53: Protein Ví dụ 1: Tại nấu, xào thịt, đậu phụ không nên cho muối ăn (chứa NaCl) vào sớm? Giải thích: Vì đậu, thịt chứa protein (protit) vốn có tính keo, gặp muối ăn bị ngưng tụ thành “óc đậu” nấu, xào cho muối ăn vào sớm, gây khó khăn cho thẩm thấu vào đậu, thịt bị đông tụ cứng lại lợi cho tiêu hoá… Áp dụng: Giáo viên đặt câu hỏi cho củng cố phần đông tụ Ví dụ 2: Giải thích nấu canh cua có gạch cua lên? Khi nấu trứng lòng trắng trứng đông tụ lại? Giải thích: Vì trường hợp có xảy kết tủa protêin nhiệt, gọi đông tụ Một số protêin tan nước tạo thành dung dịch keo, đun nóng bị kết tủa Áp dụng: Giáo viên đặt câu hỏi cho củng cố phần đông tụ Ví dụ 3: Vải khác có giá trị khác nên phân biệt nào? Căn vào chất chất liệu làm nên vải, ta nhận biết cách đơn giản sau: 1/ Nếu vải làm sợi bông: Khi đốt sợi vải cháy nhanh, lửa màu vàng, có mùi đốt giấy tro có màu xám đậm 2/ Nếu vải làm sợi tơ tằm: Khi đốt sợi vải cháy chậm vải sợi bông, có mùi khét đốt tóc, sợi tơ co cục, màu nâu đen, lấy tay bóp tan 3/ Nếu vải làm lông cừu (len lông cừu): Khi đốt bắt cháy không nhanh, bốc khói, có mùi khét đốt tóc tạo thành bọt phồng, vón cục có màu đen óng ánh, giòn, bóp tan 4/ Nếu vải làm sợi viscozơ: Khi đốt sợi vải cháy nhanh, lửa màu vàng, Lê Thị Thanh Thảo: Trường THCS Hưng Điền B 39 Lồng ghép số tượng, vấn đề xảy thực tế vào giảng dạy môn hóa học có mùi đốt giấy tro có màu xám 5/ Nếu vải làm sợi axetat: Khi đốt sợi vải bắt cháy chậm, thành giọt dẻo màu nâu đậm, có hoa lửa, không bốc cháy thành lửa, sau kết thành cục màu đen, dể bóp nát 6/ Nếu vải làm sợi poliamit (nilon): Khi đốt sợi vải không cháy lửa mà co vón lại cháy thành giọt dẻo màu trắng, có mùi rau cần, nguội biến thành cục cứng có màu nâu nhạt, bóp khó nát Áp dụng: Giáo viên đưa vào phần củng cố kiến thức Mặt khác có tác dụng cung cấp cho học sinh phương pháp phân biệt vải đời sống Bài 54: Polime Ví dụ 1: Vì “chảo không dính” chiên cá, ráng trứng lại không bị dính chảo? Giải thích: Nếu dùng chảo gang, nhôm để chiên cá, trứng bị dính chảo Nhưng dùng chảo không dính thức ăn không bị dính chảo Thực mặt chảo người ta có tráng lớp teflon có tên thay là: Politetrafloetilen [(−CF2−CF2−)n] Đó loại polime nhiệt dẻo, bền với axit, kiềm chất oxi hóa Do có đặc tính quý đó, teflon dùng để chế tạo chi tiết máy dễ bị mài mòn mà bôi mỡ (vì độ ma sát nhỏ), khả cách điện cao Một ưu điểm nửa teflon sản phẩm chế tạo từ có khả chống dính cao, tráng phủ lên chảo nhôm lớp mỏng teflon dùng để tráng trứng dầu mở trứng không dính vào chảo Áp dụng: Giáo viên đặt câu hỏi cho củng cố IV Kết Bản thân nhờ việc “Lồng ghép số tượng, vấn đề xảy thực tế vào giảng dạy môn hóa học 9” thấy học sinh trở nên thích học hoá hơn, thích dạy nhiều hơn, chí có học sinh nhà tự tìm hiểu, nghiên cứu, quan sát tái tạo lại tượng thực tế, trau đổi với bạn bè giáo viên Trong học, kết hợp hài hoà cách dạy làm cho học mang không khí thoải mái, kết học tập học sinh nâng cao, học sinh chăm nghe giảng phát biểu xây dựng Lê Thị Thanh Thảo: Trường THCS Hưng Điền B 40 Lồng ghép số tượng, vấn đề xảy thực tế vào giảng dạy môn hóa học * Kết khảo sát việc ham thích học môn Hoá học sau áp dụng đề tài Em có thích học môn hóa không? Rất thích SL TL(%) 31 33,3 Thích SL TL (%) 52 55,9 Không thích SL TL(%) 10 10,8 * Điều tra kết học tập: Giỏi Tổng số Khá HS SL TL % SL TL % 87 25 26,9 40 43,0 Lê Thị Thanh Thảo: Trường THCS Hưng Điền B Trung Yếu, bình SL TL % Kém SL TL % 28 30,1 41 Lồng ghép số tượng, vấn đề xảy thực tế vào giảng dạy môn hóa học PHẦN C: KẾT LUẬN I Tóm lượt giải pháp Trong trình dạy học: Người thầy lực, khả sư phạm có cần phải luôn tích lũy, rút kinh nghiệm dù nhỏ Phải tìm tòi học hỏi kinh nghiệm từ sách báo, tài liệu tham khảo thông tin mạng Sau xây dựng hệ thống số tượng hóa học thực tiễn, vấn đề bật diễn đời sống cho giảng chương trình hóa học lớp Vận dụng hệ thống tượng, vấn đề xây dựng để dạy học nhằm giáo dục ý thức tăng hứng thú học tập cho học sinh đồng nghĩa với việc hiệu dạy học không ngừng nâng lên Các vấn đề bật diễn đời sống giáo viên đưa vào với mục đích giáo dục ý thức, trách nhiệm, cảnh báo mức độ an toàn thực phẩm việc lựa chọn thức ăn cho hợp lý hạn chế ảnh hưởng đến sức khỏe mục đích đưa vào để làm cho cho thân em gia đình có tâm lí hoang mang, lo sợ Kết bước đầu cho thấy học sinh hứng thú hơn, tích cực trình học tập, hoạt động thầy trò sôi hiệu Điều đáng mừng nhiều em học sinh học lực trước yếu, mạnh dạn đưa câu hỏi, thắc mắc thân liên quan đến học, em tự tin kết học tập tiến đáng kể Bản thân cố gắng tích lũy, bổ sung để viết ngày hoàn thiện, phong phú hơn, giúp ích cho thân cách thiết thực việc dạy học phù hợp với đối tượng học sinh nhà trường II Phạm vi, đối tượng áp dụng Trong trình giảng dạy có nhiều phương pháp dạy học hiệu Tuy nhiên “Lồng ghép số tượng, vấn đề xảy thực tế vào giảng dạy hóa học 9” góp phần làm cho học sinh hứng thú học tập hơn, nâng cao chất lượng nâng cao hiệu học tập Và với hình thức áp dụng với tất học sinh lớp trường xã, huyện Tân Hưng trường toàn tỉnh Long An Lê Thị Thanh Thảo: Trường THCS Hưng Điền B 42 Lồng ghép số tượng, vấn đề xảy thực tế vào giảng dạy môn hóa học TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Lê Xuân Trọng – Cao Thị Thặng – Ngô Văn Vụ “Sách giáo khoa hoá học lớp 9”, nhà xuất giáo dục, năm 2005 [2] “Phân phối chương trình môn hoá học phổ thông”, Sở GD – ĐT Long An, năm 2012 2013 [3] Nguyễn Xuân Trường - “Tài liệu điều kì thú hóa học”, nhà xuất giáo dục, năm 2007 [4] Bách khoa thư chuyên đề “Con người phát minh”, nhà xuất giáo dục, năm 1998 [5] Báo hóa học ứng dụng [ 6] Từ điển hoá học phổ thông [7] Thế Trường – “Những điều kì thú hóa học”, nhà xuất giáo dục, năm 2007 [8] Các vấn đề thời an toàn thực phẩm mạng internet Lê Thị Thanh Thảo: Trường THCS Hưng Điền B 43 Lồng ghép số tượng, vấn đề xảy thực tế vào giảng dạy môn hóa học MỤC LỤC Phần A: Lời nói đầu I Lí chọn đề tài: .trang 01 II Mục đích đề tài: trang 03 III Lịch sử đề tài: trang 03 IV Phạm vi đề tài: .trang 04 Phần B: Nội dung giải pháp I Thực trạng: .trang 06 II Nội dung cần giải quyết: trang 08 III Giải pháp: trang 09 IV Kết quả: trang 41 Phần C: Kết luận I Tóm lượt giải pháp: trang 42 II Phạm vi, đối tượng áp dụng: trang 42 Lê Thị Thanh Thảo: Trường THCS Hưng Điền B 44 Lồng ghép số tượng, vấn đề xảy thực tế vào giảng dạy môn hóa học Tiêu chuẩn Điểm Sáng kiến có yếu tố sáng tạo: Hoàn toàn áp dụng lần Có cải tiến so với giải pháp trước với mức độ Có cải tiến so với giải pháp trước với mức độ trung bình Có cải tiến so với giải pháp trước với mức độ Không có yếu tố chép từ giải pháp có trước Sáng kiến có khả áp dụng: Có khả áp dụng toàn tỉnh tỉnh Có khả áp dụng đơn vị nhân số đơn vị tỉnh Có khả áp dụng với mức độ đơn vị Không có khả áp dụng đơn vị Sáng kiến có tính hiệu quả: Có hiệu phạm vi toàn tỉnh Có hiệu phạm vi huyện Có hiệu phạm vi trường Ở mức độ làm sở cho nghiên cứu Không có hiệu qủa cụ thể Lê Thị Thanh Thảo: Trường THCS Hưng Điền B 45 Lồng ghép số tượng, vấn đề xảy thực tế vào giảng dạy môn hóa học Ý KIẾN ĐÁNH GIÁ CỦA HỘI ĐỒNG Lê Thị Thanh Thảo: Trường THCS Hưng Điền B 46