Thủ tục giải quyết yêu cầu tuyên bố một người mất tích hoặc là đã chết trong tố tụng dân sự việt nam

Với tình hình trên, đề tài "Thủ tục giải quyết yêu cầu tuyên bố một người mất tích hoặc là đã chết trong tố tụng dân sự Việt Nam", lần đầu tiên được nghiên cứu ở cấp độ luận văn thạc sỹ

PHẦN MỞ ĐẦU

1 Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài

Khi một người biệt tích quá lâu khỏi nơi cư trú đã làm gián đoạn các quan hệ xã hội mà họ đã tham gia, làm ảnh hưởng tới quyền, lợi ích hợp pháp của những người có liên quan đến họ trong các quan hệ dân sự, hôn nhân và gia đình, lao động, kinh doanh, thương mại… Vì vậy, để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của những người có liên quan đến người biệt tích trong các quan hệ dân sự, hôn nhân gia đình, lao động, kinh doanh, thương mại pháp luật quy định các chủ thể này có quyền yêu cầu Tòa án tuyên bố một người mất tích hoặc là đã chết

Vấn đề giải quyết yêu cầu tuyên bố một người mất tích hoặc là đã chết lần đầu tiên được đề cập đến trong Thông tư số 03-NCLP ngày 03/3/1966 của TANDTC về trình tự giải quyết việc ly hôn Sau đó, yêu cầu tuyên bố một người mất tích hoặc là đã chết được quy định tại Điều 10 PLTTGQCVADS và Nghị quyết số 03/HĐTP ngày 19 tháng 10 năm 1990 của Hội đồng thẩm phán TANDTC về hướng dẫn thi hành PLTTGQCVADS Về cơ bản, việc xác định công dân mất tích hoặc là đã chết theo các quy định của pháp luật TTDS trước thời điểm BLTTDS được ban hành đều được thực hiện theo một thủ tục chung không tách thành thủ tục việc dân sự và thủ tục án dân sự

BLTTDS được Quốc hội khóa XI nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam thông qua ngày 15/6/2004 lần đầu tiên đã đưa quy định thủ tục giải quyết việc dân sự pháp điển hóa chính thức trong luật Yêu cầu tuyên bố một người mất tích hoặc là đã chết là một loại việc dân sự được giải quyết theo một thủ tục độc lập quy định tại Phần thứ năm: "Thủ tục giải quyết việc dân sự" của BLTTDS Có thể nói, đây là một bước đột phá về thủ tục tố tụng, tạo ra một hành lang pháp lý trong việc giải quyết nhanh, giản lược các việc mang tính chất đặc trưng là không có tranh chấp nhưng cá nhân, cơ quan,

tổ chức có yêu cầu Tòa án công nhận hoặc không công nhận một sự kiện pháp lý là căn

cứ làm phát sinh quyền và nghĩa vụ dân sự Bên cạnh những ưu điểm đạt được của việc

áp dụng thủ tục giải quyết việc dân sự trong việc giải quyết yêu cầu tuyên bố một người mất tích hoặc là đã chết, thực tiễn thụ lý và giải quyết yêu cầu tuyên bố một người mất tích hoặc là đã chết đã và đang đặt ra khá nhiều những vướng mắc cần tháo gỡ cũng như cần có sự hướng dẫn thống nhất Mặc dù thủ tục giải quyết yêu cầu tuyên bố một người mất tích hoặc là đã chết lần lượt được quy định tại Chương XXIII và Chương XXIV của

BLTTDS, tuy nhiên phần nhiều các quy định của luật còn mang tính cô đọng, khái quát khá chung chung, thiếu vắng tính cụ thể và chi tiết, cũng như chưa có sự thống nhất quan điểm dẫn tới các cách hiểu khác nhau Điều này không thể tránh khỏi sự "tùy tiện chủ quan" trong việc áp dụng luật Chính từ thực trạng này đòi hỏi phải nghiên cứu một cách toàn diện, sâu sắc và đầy đủ về thủ tục giải quyết yêu cầu tuyên bố một người mất tích hoặc là đã chết nhằm góp phần hoàn thiện pháp luật TTDS Việt Nam

Với những lý do đó, việc nghiên cứu ″Thủ tục giải quyết yêu cầu tuyên bố một người mất tích hoặc là đã chết trong tố tụng dân sự Việt Nam″ có ý nghĩa khoa học

và có ý nghĩa thực tiễn sâu sắc

2 Tình hình nghiên cứu đề tài

Trong khoa học pháp lý từ trước đến nay, ở nước ta chưa có một công trình nào nghiên cứu chuyên sâu và có hệ thống về thủ tục giải quyết yêu cầu tuyên bố một người mất tích hoặc là đã chết Do trước đây, thủ tục giải quyết yêu cầu tuyên bố một người mất tích hoặc là đã chết thường được giải quyết trong cùng một vụ án ly hôn hoặc một vụ án dân sự khác, cho đến thời điểm BLTTDS có hiệu lực, thủ tục này mới trở thành một thủ tục độc lập Ở những khía cạnh khác nhau, cho đến nay đã có một số công trình nghiên cứu liên quan đến thủ tục này đã được một số tác giả đề cập đến

như: Công trình nghiên cứu khoa học cấp Bộ: ″Cơ sở lý luận và thực tiễn thi hành quy định tại phần thứ năm: Thủ tục giải quyết việc dân sự của Bộ luật tố tụng dân sự Việt Nam″ của Viện khoa học xét xử - TANDTC; Đề tài nghiên cứu khoa học cấp trường:

"Việc dân sự và thủ tục giải quyết việc dân sự tại Tòa án nhân dân" của Trường đại học Luật Hà Nội, năm 2008; Luận văn thạc sỹ Luật học: ″Trình tự, thủ tục giải quyết các việc dân sự theo quy định của Bộ luật tố tụng dân sự″, Lê Thanh Huyền, Trường

đại học Luật Hà Nội, năm 2006 Một số các bài viết trên các tạp chí khoa học pháp lý

như: "Xác định thời điểm chết trong trường hợp tuyên bố một người đã chết theo quy định của pháp luật dân sự", Lê Hồng Hải, Tạp chí Dân chủ & Pháp luật số 9/2004;

″Một số quy định chung về thủ tục giải quyết việc dân sự″, Tưởng Duy Lượng, Tạp chí Toà án nhân dân, số 6/2005; ″Những vấn đề cơ bản về thủ tục giải quyết một số việc dân sự cụ thể″, Tưởng Duy Lượng, Tạp chí TAND, số 11/2005; "Thủ tục giải quyết việc dân sự theo quy định của Bộ luật tố tụng dân sự", Lê Thu Hà, Tạp chí TAND, số 12/2006; "Tuyên bố một người là đã chết theo Điều 81 Bộ luật dân sự năm 2005",

Nguyễn Minh Hằng, Tạp chí TAND số 11/2009 … Tuy vậy, các công trình trên mới chỉ dừng lại ở việc nghiên cứu một cách khái quát về thủ tục giải quyết việc dân sự,

tiếp cận dưới một vài góc độ của thủ tục giải quyết yêu cầu tuyên bố một người mất

tích hoặc là đã chết Với tình hình trên, đề tài "Thủ tục giải quyết yêu cầu tuyên bố một người mất tích hoặc là đã chết trong tố tụng dân sự Việt Nam", lần đầu tiên

được nghiên cứu ở cấp độ luận văn thạc sỹ một cách chuyên sâu, toàn diện, đầy đủ và đảm bảo được tính logíc, hệ thống, không có sự trùng lặp với các công trình nghiên cứu khoa học đã được công bố

3 Mục đích, nhiệm vụ, đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài

* Mục đích của việc nghiên cứu đề tài

Việc nghiên cứu đề tài nhằm thực hiện mục đích:

Một là, làm sáng tỏ cơ sở lý luận về thủ tục giải quyết việc dân sự nói chung

và thủ tục giải quyết yêu cầu tuyên bố một người mất tích hoặc là đã chết trong TTDS nói riêng, tìm hiểu thực tế áp dụng luật thực định để giải quyết yêu cầu tuyên bố một người mất tích hoặc là đã chết trong hoạt động xét xử của Tòa án;

Hai là, chỉ ra những điểm còn thiếu hoặc chưa hợp lý trong các quy định về thủ

tục giải quyết yêu cầu tuyên bố một người mất tích hoặc là đã chết của pháp luật TTDS Việt Nam hiện hành, từ đó đề xuất một số kiến nghị hoàn thiện quy định của pháp luật TTDS về thủ tục giải quyết yêu cầu tuyên bố một người mất tích hoặc là đã chết

* Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài

Luận văn đặt ra các nhiệm vụ sau để thực hiện được mục tiêu đề tài:

- Nghiên cứu làm sáng tỏ một số vấn đề lý luận cơ bản về thủ tục giải quyết việc dân sự nói chung và thủ tục giải quyết yêu cầu tuyên bố một người mất tích hoặc

là đã chết nói riêng;

- Tìm hiểu một cách đầy đủ và có hệ thống quy định của pháp luật TTDS về thủ tục giải quyết yêu cầu tuyên bố một người mất tích hoặc là đã chết trong TTDS Việt Nam;

- Nghiên cứu và đánh giá thực tiễn thực hiện pháp luật về thủ tục giải quyết yêu cầu tuyên bố một người mất tích hoặc là đã chết, chỉ ra những nội dung, những vấn đề còn thiếu sót, chưa phù hợp Từ đó, luận giải về yêu cầu hoàn thiện quy định của pháp luật TTDS về thủ tục giải quyết việc dân sự nói chung và thủ tục giải quyết yêu cầu tuyên bố một người mất tích hoặc là đã chết nói riêng, trên cơ sở đó đề ra các giải pháp để hoàn thiện các quy định này

* Đối tượng nghiên cứu của đề tài

Đề tài nghiên cứu những vấn đề lý luận của thủ tục giải quyết yêu cầu tuyên

bố một người mất tích hoặc là đã chết; các quy định của pháp luật TTDS Việt Nam hiện hành về thủ tục giải quyết yêu cầu tuyên bố một người mất tích hoặc là đã chết Tìm hiểu thực tiễn áp dụng pháp luật về vấn đề này qua hoạt động xét xử của TAND trong những năm gần đây

* Phạm vi nghiên cứu của đề tài

Trong khuôn khổ của một Luận văn Thạc sĩ Luật học, tác giả chỉ tập chung nghiên cứu các quy định về thủ tục giải quyết yêu cầu tuyên bố một người mất tích hoặc là đã chết trong pháp luật TTDS Việt Nam hiện hành Khi nghiên cứu các quy định cụ thể về thủ tục này, luận văn có đề cập nghiên cứu về thủ tục giải quyết các yêu cầu về dân sự nói chung cũng như nghiên cứu khái quát các quy định của BLDS về tuyên bố một người mất tích và tuyên bố một người là đã chết Tuy nhiên, cách tiếp cận những vấn đề này chỉ là cơ sở để nghiên cứu chuyên sâu, toàn diện và hệ thống về thủ tục giải quyết yêu cầu tuyên bố một người mất tích hoặc là đã chết theo quy định của BLTTDS Việt Nam

4 Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu

Để thực hiện được mục tiêu nghiên cứu nói trên, việc nghiên cứu được tiến hành dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin và Tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước và pháp luật, các quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về quản lý Nhà nước, quản lý xã hội cũng như chủ trương, quan điểm về việc xây dựng BLTTDS

Luận văn được thực hiện trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, sử dụng tổng hợp các phương pháp nghiên cứu như: Phân tích, tổng hợp, lôgíc, lịch sử, qui nạp, đối chiếu, so sánh, khảo sát thăm

dò lấy ý kiến trong phạm vi những người làm công tác thực tiễn, sử dụng kết quả thống kê nhằm làm sáng tỏ các vấn đề trong nội dung luận văn

5 Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn

Luận văn là công trình nghiên cứu có hệ thống về thủ tục giải quyết yêu cầu tuyên bố một người mất tích hoặc là đã chết trong TTDS Việt Nam - một vấn đề mới,

đã và đang gặp nhiều vướng mắc từ thực tiễn xét xử Luận văn có ý nghĩa khoa học và thực tiễn sau đây:

Thứ nhất: Lần đầu tiên thủ tục giải quyết yêu cầu tuyên bố một người mất tích

hoặc là đã chết được nghiên cứu một cách có hệ thống và toàn diện cả về vấn đề lý luận cũng như thực tiễn

Thứ hai: Quá trình nghiên cứu đề tài tìm ra được những tồn tại trong công tác

xây dựng và thi hành pháp luật về thủ tục giải quyết việc dân sự nói chung và thủ tục giải quyết yêu cầu tuyên bố một người mất tích hoặc là đã chết nói riêng Từ đó đưa ra những đề xuất, kiến nghị để góp phần vào việc hoàn thiện các quy định của pháp luật TTDS Việt Nam trên cả hai phương diện lý luận và thực tiễn

Kết quả nghiên cứu của luận văn có thể được sử dụng làm tài liệu giảng dạy ở bậc Đại học, Trường Đào tạo nghề trong lĩnh vực tư pháp và là tư liệu tốt để các nhà khoa học tham khảo trong nghiên cứu khoa học TTDS Luận văn là một công trình nghiên cứu khoa học nghiêm túc, trong một chừng mực nhất định cũng có thể giúp ích phần nào cho các cán bộ làm công tác thực tiễn (Thẩm phán, Luật sư, Kiểm sát viên ) trong việc hiểu biết một cách sâu sắc, đầy đủ và vận dụng đúng đắn các quy định của pháp luật khi áp dụng chế định thủ tục giải quyết việc dân sự nói chung và thủ tục giải quyết yêu cầu tuyên bố một người mất tích hoặc là đã chết trong TTDS Việt Nam nói riêng

6 Kết cấu của Luận văn

Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, Luận văn được kết cấu gồm ba chương:

CHƯƠNG 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ THỦ TỤC GIẢI QUYẾT YÊU CẦU TUYÊN BỐ MỘT NGƯỜI MẤT TÍCH HOẶC LÀ ĐÃ CHẾT

Mục tiêu của chương này nhằm trình bày một cách khái quát về cơ sở lý luận cơ bản của thủ tục giải quyết yêu cầu tuyên bố một người mất tích hoặc là đã chết Luận

văn tập chung phân tích năm nội dung cơ bản của chương

1.1 Khái quát về việc dân sự và thủ tục giải quyết việc dân sự

Tại mục này, Luận văn đã khái quát về việc dân sự và thủ tục giải quyết việc dân sự, nêu và phân tích hai vấn đề chủ yếu: Khái niệm việc dân sự và thủ tục giải quyết việc dân sự; Đặc trưng của thủ tục giải quyết việc dân sự

1.1.1 Khái niệm việc dân sự và thủ tục giải quyết việc dân sự

- Tác giả đã tiến hành nghiên cứu khái niệm việc dân sự quy định tại Điều 311

Bộ luật Tố tụng dân sự Việt Nam, nghiên cứu các quy định về việc dân sự trong pháp luật tố tụng dân sự của một số nước trên thế giới như pháp luật tố tụng dân sự của nước Cộng hòa Pháp, pháp luật tố tụng dân sự của Liên bang Nga Từ kết quả nghiên cứu đó, tác giả rút ra được bản chất của việc dân sự là không có tranh chấp về quyền

và lợi ích hợp pháp giữa các đương sự do các đương sự đã thỏa thuận với nhau về việc giải quyết quyền và lợi ích hợp pháp và yêu cầu Tòa án công nhận giá trị pháp lý của

sự thỏa thuận đó hoặc do tính chất đặc thù của loại việc và chỉ có một bên đương sự yêu cầu Tòa án xác định một sự kiện pháp lý, công nhận hoặc không công nhận quyền

về dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại và lao động

- Lần đầu tiên tác giải xây dựng một khái niệm mới về thủ tục giải quyết việc

dân sự dự trên cơ sở bản chất của việc dân sự và khái niệm thủ tục tố tụng: Thủ tục giải quyết việc dân sự là cách thức, trình tự Tòa án có thẩm quyền tiến hành để xem xét, giải quyết các việc dân sự theo quy định của pháp luật TTDS

- Đưa ra trình tự tiến hành thủ tục giải quyết việc dân sự dựa trên các quy định tại tại Phần thứ năm: "Thủ tục giải quyết việc dân sự" của Bộ luật Tố tụng dân sự:

+ Thủ tục thụ lý đơn yêu cầu giải quyết việc dân sự;

+ Thủ tục chuẩn bị xét đơn yêu cầu;

+ Thủ tục mở phiên họp giải quyết việc dân sự;

+ Giải quyết việc dân sự theo thủ tục phúc thẩm

1.1.2 Đặc trưng của thủ tục giải quyết việc dân sự

Luận văn đã nêu và phân tích những đặc trưng của thủ tục giải quyết việc dân

sự trên cơ sở so sánh với thủ tục giải quyết vụ án dân sự

Thứ nhất, nguyên tắc giải quyết việc dân sự, nguyên tắc Hội thẩm nhân dân

tham gia xét xử quy định tại Điều 11 BLTTDS không được áp dụng đối với việc giải quyết việc dân sự Ngoài ra, việc giải quyết việc dân sự thông thường do một thẩm phán giải quyết nên trong nhiều trường hợp nguyên tắc Tòa án xét xử tập thể quy định tại Điều 14 BLTTDS cũng không được áp dụng khi giải quyết việc dân sự

Thứ hai, thành phần tiến hành tố tụng, thành phần giải quyết việc dân sự ở cấp

sơ thẩm không có sự tham gia của Hội thẩm nhân dân

Thứ ba, sự tham gia tố tụng của Viện Kiểm sát nhân dân, Viện Kiểm sát nhân

dân phải tham gia tất cả các phiên họp giải quyết việc dân sự

Thứ tư, những người tham gia tố tụng

- Đương sự trong việc dân sự, đương sự trong việc dân sự không hình thành nên các bên đương sự đối kháng nhau

- Việc tham gia tố tụng của người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương

sự, Điều 313 Bộ luật Tố tụng dân sự quy định những người tham gia phiên họp giải quyết việc dân sự trong đó không đề cập đến sự tham gia của người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người yêu cầu hay người có liên quan

Thứ sáu, về thời hạn tố tụng, thời hạn tố tụng giải quyết việc dân sự thường

ngắn hơn so với thời hạn tố tụng giải quyết vụ án dân sự

Thứ bảy, về thủ tục giải quyết, thủ tục sơ thẩm giải quyết việc dân sự, pháp luật

tố tụng dân sự không có quy định về thủ tục hòa giải trong giai đoạn chuẩn bị phiên họp và không có phần tranh luận của các bên đương sự tại phiên họp giải quyết việc dân sự Theo quy định tại Điều 318 và Điều 280 BLTTDS, thủ tục phúc thẩm việc dân

sự không mở công khai, không triệu tập người yêu cầu và những người có liên quan trừ khi Tòa án xét thấy cần thiết

Ngoài ra, theo quy định của pháp luật TTDS hiện hành, bản án, quyết định của Tòa án về vụ án dân sự có thể được xem xét lại theo thủ tục giám đốc thẩm hoặc tái thẩm Quyết định giải quyết việc dân sự có được xem xét theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm hay không vẫn là một vấn đề còn tranh luận

1.2 Khái niệm về thủ tục giải quyết yêu cầu tuyên bố một người mất tích hoặc là đã chết

- Theo tác giả, thủ tục giải quyết yêu cầu tuyên bố một người mất tích hoặc là

đã chết là trình tự, thủ tục tố tụng do Tòa án có thẩm quyền tiến hành để xem xét chấp thuận hay không chấp thuận yêu cầu tuyên bố một người mất tích hoặc là đã chết từ giai đoạn thụ lý đơn yêu cầu đến khi quyết định tuyên bố mất tích hoặc là đã chết có hiệu lực pháp luật

- Bản chất của thủ tục giải quyết yêu cầu tuyên bố một người mất tích hoặc là

đã chết là yêu cầu Tòa án xác nhận một sự kiện pháp lý, từ sự kiện pháp lý đó sẽ là cơ

sở để các cá nhân, cơ quan, tổ chức có liên quan khởi kiện đề nghị Tòa án có thẩm quyền giải quyết tranh chấp trong một vụ án

1.3 Tuyên bố mất tích, tuyên bố chết từ quy định của Bộ luật dân sự đến quy định của Bộ luật tố tụng dân sự

Trong phần này, Luận văn tiến hành phân tích mối quan hệ mật thiết giữa pháp

luật dân sự và pháp luật tố tụng dân sự Do đó, khi pháp luật dân sự thay đổi tất yếu sẽ dẫn đến sự thay đổi của pháp luật tố tụng dân sự

1.4 Cơ sở của việc xây dựng thủ tục giải quyết yêu cầu tuyên bố một người mất tích hoặc là đã chết trong tố tụng dân sự Việt Nam

Tại mục này, Luận văn nêu và phân tích các cơ sở của việc xây dựng thủ tục giải quyết yêu cầu tuyên bố một người mất tích hoặc đã chết Theo đó, cơ sở của việc xây dựng thủ tục giải quyết yêu cầu tuyên bố một người mất tích hoặc đã chết bao gồm:

1.4.1 Hoàn thiện hệ thống pháp luật đáp ứng yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa

Nhà nước pháp quyền là ″nhà nước thực thi quyền lực của mình dựa trên nền tảng pháp luật được ban hành theo thủ tục hiến định nhằm bảo đảm các quyền tự do, dân chủ của nhân dân và công lý″ Do đó, việc hoàn thiện pháp luật nói chung và chế

định về thủ tục giải quyết yêu cầu tuyên bố một người mất tích hoặc là đã chết trong pháp luật tố tụng dân sự nói riêng là đòi hỏi tất yếu của yêu cầu xây dựng Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân và vì dân

1.4.2 Quan điểm của Đảng về cải cách tư pháp

Công cuộc cải cách tư pháp đang được Đảng và Nhà nước ta tiến hành, trong

công cuộc cải cách tư pháp đó, Đảng ta khẳng định: ″Tiếp tục hoàn thiện thủ tục tố tụng dân sự″ Vì vậy, việc xây dựng và hoàn thiện thủ tục giải quyết việc dân sự nói

chung và thủ tục giải quyết yêu cầu tuyên bố một người mất tích hoặc là đã chết nói riêng

là đòi hỏi tất yếu của công cuộc cải cách tư pháp

1.4.3 Căn cứ từ nhu cầu thực tiễn trong việc giải quyết yêu cầu tuyên bố một người mất tích hoặc là đã chết

Trước khi BLTTDS được ban hành và có hiệu lực, việc tuyên bố một người là

đã chết thường được tiến hành đồng thời trong vụ án chia thừa kế của người bị Tòa án tuyên bố là đã chết.Việc chia thừa kế tài sản của người bị tuyên bố là đã chết khi bản

án, quyết định chưa có hiệu lực pháp luật sẽ dẫn đến hệ quả là chia thừa kế tài sản của một người còn sống

1.5 Lược sử quy định về thủ tục giải quyết yêu cầu tuyên bố một người mất tích hoặc là đã chết trong pháp luật tố tụng dân sự Việt Nam

Tác giải tiến hành nghiên cứu sự hình thành và phát triển về thủ tục giải quyết

yêu cầu tuyên bố một người mất tích hoặc là đã chết trong tố tụng dân sự Việt Nam dựa trên bốn mốc thời gian cơ bản:

1.5.1 Giai đoạn trước năm 1945

Theo trình tự lịch sự, tác giả phân giai đoạn này thành hai thời kỳ:

- Trước thời Pháp thuộc, do nền kinh tế phong kiến lạc hậu, kém phát triển nên pháp luật nói chung và pháp luật TTDS nói riêng cũng chưa phát triển Do đó, thủ tục giải quyết yêu cầu tuyên bố một người mất tích hoặc là đã chết chưa được định hình

- Thời Pháp thuộc, nước ta bị chia cắt thành các vùng lãnh thổ có chế độ chính trị khác nhau: Nam Kỳ là thuộc địa của Pháp, Bắc Kỳ và Trung Kỳ là đất bảo hộ, ba thành phố Hà Nội, Hải Phòng và Đà Nẵng là nhượng địa của Pháp Tương ứng với các chế độ chính trị khác nhau là hệ thống tổ chức tư pháp khác nhau và các bộ luật riêng biệt cũng được ban hành Luật ở Trung phần và Bắc phần lần đầu tiên đã đề cập đến vấn đề tuyên

cáo thất tung và thủ tục tuyên cáo thất tung, theo đó, ″nếu quá hai năm mà không có được tin tức chi của người đi mất biệt, thân nhân có thể xin Tòa án chỗ trú sở của người

ấy để xác nhận sự thất tung Tòa án này sẽ ra lệnh mở cuộc điều tra mà người đi mất chưa về hay không cho tin tức về thì Tòa sẽ lên án tuyên cáo thất tung ″

1.5.2 Giai đoạn từ năm 1945 đến năm 1989

- Từ năm 1945 - 1954, thủ tục tuyên cáo thất tung theo quy định trong các luật

lệ trước đó vẫn được áp dụng

- Từ 1954 - 1975, đất nước bị chia cắt thành hai miền Nam, với hai chế độ chính trị khác nhau do đó tồn tại hai hệ thống pháp luật khác nhau Ở miền Bắc, từ những năm đầu hòa bình lập lại Nhà nước ta đã ban hành một loạt những văn bản pháp luật TTDS mới và thủ tục yêu cầu tuyên bố một người mất tích hoặc là đã chết bước đầu đã được đề cập đến trong Thông tư số 3-NCLP ngày 03 tháng 3 năm 1966 của

TANDTC về trình tự giải quyết việc ly hôn

Ở miền Nam, trong vùng giải phóng, do phải tập trung lãnh đạo thực hiện cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước nên Hội đồng Chính phủ cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam chưa có điều kiện xây dựng văn bản pháp luật Trong khi đó,

ở vùng cai trị của chính quyền Ngụy quyền Sài Gòn thời gian đầu vẫn áp dụng những văn bản pháp luật TTDS được ban hành dưới thời Pháp thuộc Từ năm 1960 trở đi, chính quyền Sài Gòn đã ban hành nhiều văn bản pháp luật mới, đặc biệt phải kể đến

Bộ luật dân sự và thương sự tố tụng được ban hành kèm theo Sắc luật số 030-TT/SLU ngày 20 tháng12 năm 1972 của Tổng thống Việt Nam cộng hòa, Bộ Dân luật được ban hành kèm theo Sắc luật số 028/TT/SLU ngày 20 tháng 12 năm 1972 của Tổng thống Việt Nam cộng hòa Theo đó, thủ tục tuyên bố thất tung đã được quy định một cách cụ

thể hơn Điều 569 Bộ luật dân sự và thương sự tố tụng quy định: ″Sự thất tung sẽ được tuyên bố theo những điều kiện và thể thức ấn định trong Dân luật″ và tại Chương thứ

nhất, Thiên bốn Bộ Dân luật quy định cụ thể về thủ tục tuyên bố thất tung

Ngày 30 tháng 4 năm 1975 đất nước hoàn toàn thống nhất, ngày 25 tháng 3 năm

1977, Hội đồng Bộ trưởng ban hành Nghị quyết số 76-CP về việc hướng dẫn thi hành

và xây dựng pháp luật thống nhất cho cả nước Tuy nhiên trong giai đoạn từ năm 1977 đến năm 1989 hầu như không có quy định mới nào về thủ tục giải quyết yêu cầu tuyên

bố một người là mất tích hoặc là đã chết

1.5.3 Giai đoạn từ năm 1990 đến năm 2004

Năm 1989, để đáp ứng yêu cầu của công tác xét xử án dân sự, Hội đồng Nhà nước đã ban hành Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án dân sự Theo đó, Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án dân sự đã quy định về thẩm quyền giải quyết việc xác định công dân mất tích hoặc là đã chết và thủ tục giải quyết việc này và Phần III Nghị quyết

số 03/HĐTP ngày 19 tháng 10 năm 1990 của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao về hướng dẫn thi hành Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án dân sự (sau đây gọi tắt là Nghị quyết số 03/HĐTP) đã quy định cụ thể hơn về việc xác định công dân mất tích hoặc là đã chết Theo quy định của Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án dân sự

và Phần III Nghị quyết số 03/HĐTP thì Tòa án có thể giải quyết yêu cầu tuyên bố một người mất tích hoặc là đã chết như một vụ án độc lập, không nhất thiết phải giải quyết cùng với việc giải quyết ly hôn hay một loại việc khác Thủ tục giải quyết yêu cầu tuyên bố một người mất tích hoặc là đã chết được thực hiện theo thủ tục giải quyết một

vụ án thông thường

1.5.4 Giai đoạn từ năm 2005 đến nay

Tại kỳ họp thứ năm, ngày 15 tháng 6 năm 2004, Bộ luật Tố tụng dân sự đã được Quốc hội khóa XI nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam thông qua Theo đó, yêu cầu tuyên bố một người mất tích hoặc là đã chết là một loại việc dân sự được giải quyết theo một thủ tục độc lập quy định tại Phần thứ năm: "Thủ tục giải quyết việc dân sự" của Bộ luật Tố tụng dân sự bên cạnh thủ tục giải quyết vụ án dân sự Tại Chương