Sở giáo dục đào tạo hng yên Trờng THPT CHUY£N H¦NG Y£N & - SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG HỆ THỐNG BÀI TẬP TRONG DẠY VÀ HỌC LỊCH SỬ VIỆT NAM LỚP 11 Môn: Lịch sử Tác giả: Th.s Nguyễn Thị Hiền Giáo viên mơn: Lịch sử Trêng THPT Chuyªn Hng Yªn Năm học 2015 - 2016 MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU ………………………………………………………………… 1.Lý chọn đề tài ……………………………………………………………… Lịch sử nghiên cứu vấn đề ……………………………………………………… Đối tượng phạm vi nghiên cứu……………………………………………… …7 Mục đích nhiệm vụ nghiên cứu …………………………………………… …7 PHẦN NỘI DUNG ………………………………………………………………… CHƯƠNG I: VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC SỬ DỤNG BÀI TẬP TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG THPT ……………………… Cơ sở Lý luận việc sử dụng hệ thống tập hệ thống tập dạy học lịch sử trường THPT …………………………………………………… 1.1 Quan niệm tập nói chung tập dạy học lịch sử nói riêng …… 1.2 Phân biệt “Câu hỏi”, “bài tập”, “bài tập nhận thức” ………………………… 10 1.3 Phân loại tập dạy học lịch sử trường THPT …………………… … 12 1.4 Vai trò, ý nghĩa tập dạy học lịch sử trường THPT ………… 21 1.4.1 Bài tập lịch sử việc hình thành tri thức cho học sinh ……………… 22 1.4.2 Bài tập lịch sử góp phần giáo dục tư tưởng, tình cảm, nhân cách cho học sinh …………… …………………………………………………………… 24 1.4.3 Bài tập lịch sử góp phần phát triển học sinh ……………………………… 25 Vấn đề sử dụng tập dạy học lịch sử trường THPT …………… 28 2.1 Cơ sở lý luận dạy học ………………………………………………………… 28 2.2 Xuất phát từ đặc trưng việc dạy học lịch sử ……………………………… 31 2.3 Đặc điểm tâm lý nhận thức học sinh THPT …………………………… 34 Cơ sở thực tiễn ……………………………………………………………… 36 CHƯƠNG II: XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG HỆ THỐNG BÀI TẬP TRONG DẠY VÀ HỌC LỊCH SỬ LỚP 11 – PHẦN LỊCH SỬ VIỆT NAM ( 1858 – 1918) Nguyên tắc quy trình xây dựng tập lịch sử ……………………… … 42 1.1 Nguyên tắc xây dựng tạp dạy học lịch sử ………………………… 42 1.2 Quy trình thiết kế tập lịch sử ……………………………………………… 48 Thiết kế tập lịch sử dạy học lịch sử Việt Nam từ 1858 – 1918 lớp 11 trường THPT ………………………………………………………… 49 2.1 Vị trí, mục đích, nội dung lịch sử Việt Nam từ 1858 – 1918 lớp 11 THPT 49 2.1.1 Vị trí………………………………………………………………………… 49 2.1.2 Mục đích…………………………………………………………………… 50 2.1.3 Nội dung lịch sử Việt Nam từ 1858 – 1918…………………………………52 2.2 Thiết kế tập lịch sử dạy học lịch sử Việt Nam từ 1858 – 1918, lớp 11 THPT…………………………………………………………………… 56 2.2.1 Nhóm tập nhận biết lịch sử……………………………………………….56 2.2.2 Nhóm tập nhận thức lịch sử………………………………………………61 2.2.3 Nhóm tập thực hành lịch sử………………………………………………67 2.2.4 Nhóm tập tổng hợp………………………………………………………69 Một số yêu cầu chung sử dụng tập dạy học lịch sử giáo viên học sinh………………………………………………………………… 70 3.1 Một số yêu cầu chung sử dụng tập dạy học lịch sử giáo viên 70 3.2 Một số yêu cầu học sinh sử dụng tập dạy học lịch sử…….75 Các biện pháp sư phạm sử dụng tập dạy học lịch sử Việt Nam lớp 11 THPT……………………………………………………………………………… 77 4.1 Sử dụng tập lịch sử truyền thụ kiến thức mới……………………77 4.2 Sử dụng tập để tổ chức, hướng dẫn học sinh làm tạp lịch sử tự học nhà………………………………………………………………………………….84 4.3 Sử dụng tập để tổ chức hoạt động ngoại khóa…………………………86 4.4 Sử dụng tập kiểm tra – đánh giá kết học tập học sinh…… 88 Thực nghiệm sư phạm…………………………………………………………93 PHẦN KẾT LUẬN …………………………………………………………… 96 TÀI LIỆU THAM KHẢO …………………………………………………… 99 PHẦN PHỤ LỤC ……………………………………………………………… 103 PHẦN MỞ ĐẦU Lý chọn đề tài: Bộ mơn lịch sử có vị trí ý nghĩa quan trọng việc cung cấp kiến thức lịch sử dân tộc lịch sử giới góp phần tích cực vào việc “Phát triển toàn diện học sinh đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mĩ kĩ bản, phát triển lực cá nhân, tính động óc sáng tạo, hình thành nhân cách người Việt Nam xã hội chủ nghĩa, xây dựng tư cách trách nhiệm công dân” Tuy nhiên, có thực tế nhiều học sinh – có học sinh chuyên sử thờ với mơn lịch sử Sự u thích mơn lịch sử chất lượng học tập môn giảm sút đáng lo ngại báo động (điều thể chất lượng thi tốt nghiệp THPT, đại học, học sinh giỏi) làm cho dư luận xã hội, nhà quản lí giáo dục, giáo viên tâm huyết với lịch sử lo lắng Vậy để khắc phục tình trạng phải đổi nội dung phương pháp, phương tiện dạy học, đến cách thức kiểm tra đánh giá kết dạy học, khâu đột phá đổi phương pháp dạy học Mục đích việc đổi phương pháp dạy học trường THPT thể chế hóa Luật giáo dục: “Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo học sinh; bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kĩ vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui hứng thú học tập cho học sinh” Tăng cường kĩ thực hành sử dụng tập trình dạy học lịch sử trường phổ thơng biện pháp quan trọng để thực yêu cầu Hiện lí luận thực tiễn, nhà khoa học giáo dục đưa nhiều biện pháp, đường để cải tiến, đổi phương pháp dạy học lịch sử, biện pháp sử dụng hệ thống tập lịch sử để kích thích hoạt động tư độc lập, sáng tạo học sinh Khi làm đươc tập lịch sử, học sinh hiểu bài, hiểu chất vấn đề lịch sử, từ em có cách nhìn mơn có tình u với mơn Tại trường phổ thơng nay, nhiều giáo viên học sinh cịn chưa quen với làm tập lịch sử lớp nhà Xuất phát từ quan niệm môn lịch sử không cần làm tập, tập mang tính chất học thuộc lịng để ghi nhớ kiện, nhân vật, địa danh…… Thậm chí có giáo viên học sinh chưa phân biệt rõ “câu hỏi” “bài tập” dạy học lịch sử Đối với giáo viên, hình thức phổ biến sử dụng câu hỏi sách giáo khoa, có số giáo viên tâm huyết với nghề ý xây dựng sử dụng hệ thống tập Về phía học sinh, biết học thuộc lịng kiến thức sách giáo khoa, đọc lại ghi, so sánh với sách giáo khoa học thuộc lòng số kiện mà khơng hiểu chất kiện, tượng, nhầm lẫn kiến thức Một nhiệm vụ học tập chung chung, không rõ ràng, khơng biết phải hồn thành cơng việc không thúc đẩy việc tự học học sinh Với chức năng, nhiệm vụ mình, tập lịch sử sử dụng khâu q trình dạy học, có kiểm tra – đánh giá tồn diện, xác hiệu dạy học lịch sử trường THPT Vì vậy, việc tập yêu cầu học sinh phải hoàn thành tập cụ thể yêu cầu cần thiết, bước hình thành kĩ năng, thói quen tự học cho học sinh, góp phần nâng cao chất lượng dạy học lịch sử Xuất phát từ lí chủ yếu trên, tơi xin trao đổi với đồng nghiệp môn với đề tài sáng kiến kinh nghiệm “ Xây dựng sử dụng hệ thống tập dạy học lịch Việt Nam - Lớp 11” Lịch sử nghiên cứu vấn đề Trong tài liệu tâm lí học lí luận dạy học đại tác giả nước đề cập đến vấn đề tập nhằm nâng cao tính hiệu dạy học Trong “dạy học nêu vấn đề” I.Ialacne; “Đánh giá giáo dục” Trần Bá Hoành… Các tác giả cho dạy học nêu vấn đề kiểu dạy học mới, song muốn làm điều phải thiết kế hệ thống câu hỏi, tập nêu vấn đề Đối với mơn lịch sử, giáo trình “Phương pháp dạy học lịch sử” tác giả GS.TS Phan Ngọc Liên PGS Trần Văn Trị (chủ biên) không đề cập đến cần thiết phải thực tập dạy học lịch sử mà đền cập đến hình thức, biện pháp sử dụng tập lịch sử Ngồi cịn có tài liệu chun khảo, luận văn, tài liệu bồi dưỡng giáo viên “Bài học lịch sử kiểm tra đánh giá kết hoc tập lịch sử học sinh THPT”, “Các đường, biện pháp nâng cao hiệu dạy học lịch sử trường THPT” PGS TS Nguyễn Thị Côi… Liên quan đến vấn đề nghiên cứu đề tài kể đến tác tài liệu khác: “Câu hỏi tập lịch sử 11” PS Phan Ngọc Liên, “Hướng dẫn học sinh giải tập lịch sử” tác giả Nguyễn Thị Cơi… Từ cơng trình nghiên cứu chủ chốt giúp tơi có định hướng quan trọng việc xây dựng sáng kiến kinh nghiệm Đối tượng phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu đề tài: trình dạy học lịch sử Việt Nam lớp 11 thời kì (1858 – 1918) - Phạm vi: Thiết kế số loại, dạng tập tiêu biểu nội dung chương trình Lịch sử Việt Nam lớp 11 biện pháp sư phạm để sử dụng tập Mục đích nhiệm vụ nghiên cứu - Đề tài khẳng định quan niệm đắn, khoa học cần thiết việc sử dụng tập dạy học lịch sử trường phổ thông - Đề tài nêu lên nguyên tắc, quy trình xây dựng nội dung đề xuất hình thức, biện pháp cụ thể sử dụng tập để nâng cao hiệu dạy học lịch sử lớp 11 – phần lịch sử Việt Nam (1858 – 1918) PHẦN NỘI DUNG CHƯƠNG I: VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC SỬ DỤNG BÀI TẬP TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG THPT Cơ sở lí luận việc sử dụng hệ thống tập dạy học lịch sử trường THPT 1.1 Quan niệm tập nói chung tập dạy học lịch sử nói riêng Đã có nhiều cơng trình nhà khoa học giáo dục nước đề cập đến vấn đề tập nói chung tập lịch sử nói riêng Trong nêu số vấn đề sau Về khái niệm “bài tập” theo nghĩa chung dùng để hoạt động nhằm rèn luyện thể chất tinh thần (trí tuệ) tập thể dục, tập nhạc… Khi dùng vào lĩnh vực giáo dục, theo Từ điển tiếng Việt thuật ngữ “bài tập” có nghĩa cho học sinh làm để vận dụng điều học Ví dụ tập vật lý, tập hóa học, tập đại số… Tuy nhiên định nghĩa giải thích mặt ngữ nghĩa chứa chưa làm rõ chất khái niệm “bài tập” Theo GS Nguyễn Ngọc Quang, xem xét khái niệm “bài tập” ta tách dời với ngời làm tập Bài tập tập trở thành đối tượng hoạt động chủ thể Bài tập hệ thống thông tin xác định bao gồm hai tập hợp gắn bó chặt chẽ với tác động qua lại với là: - Những điều kiện, tức tập hợp liệu xuất phát, diễn tả trạng thái ban đầu tập, từ tìm phép giải; theo ngơn ngữ thơng dụng “cái cho” - Những u cầu, trạng thái mong muốn đạt tới đối tượng; đích mà chủ thể phải hướng tới để thỏa mãn nhu cầu mình, theo ngơn ngữ thơng dụng phải tìm Như vậy, tập người giải trở thành hệ thống toàn vẹn, thống nhất, liên hệ chặt chẽ tác động qua lại với [41;59] Còn theo Đaini: tập nhận thức gọi tập tư duy, tập dẫn, tập logic Tuy cách gọi khác theo Ông, thuật ngữ nỳ thông thường tượng sư phạm đồng Ơng viết “chúng tơi cho thuật ngữ, tập nêu vấn đề, tập logic thích hợp Hơn tất thuật ngữ khác hai thuật ngữ nhấn mạnh đến điều chủ yếu tức học sinh chế biến lại tài liệu cảm thụ cách tự lập chuyển từ nhận thức cảm tính sang nhận thức logic q trình giải vấn đề”[11;79] Như vậy, thay cho việc học lý thuyết, người học trải nghiệm, khám phá kiến thức qua hành động, học qua “làm”, kiến thức khắc sâu bền vững Câu nói thể điều HỌC QUA “LÀM” Nói cho tơi nghe – Tôi quên Chỉ cho thấy – Tôi nhớ Cho tham gia – Tôi hiểu Hướng dẫn người khác – Sẽ Từ lí luận đây, theo tiến sỹ Trần Quốc Tuấn tập lịch sử có đặc trưng sau: - Bài tập lịch sử xem hệ thông tin, quy định nhiệm vụ mà học sinh phải thực mục đích mà giáo viên học sinh cần phải hoàn thành dạy học lịch sử (bao gồm kiến thức, tư tưởng, tình cảm – xúc cảm kĩ năng, kĩ xảo) - Bài tập lịch sử tiến hành khâu trình dạy học; nghiên cứu tài liệu mới, củng cố, khái quát hóa, hệ thống hóa, vận dụng kiểm tra, đánh giá kiến thức - Bài tập lịch sử, đặc biệt tập nhận thức phương tiện chủ yếu, chủ đạo dạy học nêu vấn đề - phương pháp dạy học nhằm phát huy lực tư độc lập sáng tạo học sinh - Bài tập lịch sử phương tiện thúc đẩy nỗ lực tự học học sinh giúp em tiếp cận dần với phương pháp tự học, tự nghiên cứu 1.2 Phân biệt “câu hỏi”, “bài tập”, “bài tập nhận thức” Trong q trình dạy học, đơi thầy trị có nhầm lẫn “câu hỏi” “bài tập”, “bài tập nhận thức” Các dạng thường kết hợp đan xen, sử dụng phân bố học theo mức độ hợp lí cho hiệu tốt Tần số sử dụng loại phụ thuộc vào quỹ thời gian, đặc điểm trình độ nhận thức học sinh Ở học sinh lớn tuổi, học sinh học chuyên sâu việc tăng cường tập nhận thức cần thiết không coi nhẹ việc câu hỏi, tập để tích luỹ kiến thức, rèn luyện kĩ làm sở cho việc nắm chất lịch sử phát triển tư học sinh “Câu hỏi” thuật ngữ dùng để việc nêu vấn đề nói viết, địi hỏi phải có cách giải Câu hỏi sử dụng phổ biến sống dạy học Tuy nhiên câu hỏi sống khơng hồn tồn giống với câu hỏi dạy học Bởi câu hỏi giáo viên đưa vấn đề mà giáo viên biết, học sinh học để có cách trả lời thơng minh, sáng tạo Do đó, câu hỏi dạy học mang yếu tố mở, yếu tố nhận biết, khám phá hặc khám phá dạng thông tin khác, cách cho học sinh tìm mối quan hệ, quy tắc, đường tạo câu hỏi cách giải [11;76] Từ nhận thức ta nhận thấy câu hỏi tập có diểm giống nhau, khác nhau, có mối quan hệ với Về mặt chức dạy học: hai phương tiện tổ chức hoạt động nhận thức kiểm tra, đánh giá kết nhận thức, rèn luyện kĩ môn cho học sinh Về cấu trúc: câu hỏi tập có điểm khác Câu hỏi nêu yêu cầu nhiệm vụ học sinh cần trả lời, tập có liệu (điều kiện) vừa có yêu cầu (hoặc câu hỏi) Để giải tập học sinh phải vào liệu cho để tìm lời giải Ví dụ câu hỏi: “Trình bày tình hình 13 thuộc địa Anh Bắc Mĩ trước chiến tranh giành độc lập” Bài tập “Căn vào tình hình kinh tế, trị, xã hội 10 chủ trương, hoạt động Phan Châu Trinh? vườn HS trả lời xong GV nhận xét kết luận (Thể + Giáo dục: Mở trường học theo lòng yêu nước, đấu tranh cho độc lập dân kiểu để nâng cao dân trí, dân tộc lại dựa vào Pháp để đánh đổ phong quyền kiến không thực tế) + Văn hoá: Vận động dân đổi cách sống, ăn mặc theo kiểu "Âu GV: Em tìm điểm giống khác hoá", từ bỏ lối ăn mặc cổ hủ phong chủ trương cứu nước Phan Bội kiến Châu Phan Châu Trinh? HS trả lời xong GV nhận xét kết luận - Giống: Cả hai ơng xuất phát từ lịng u nước, thương dân, phấn đấu mục tiêu dân giàu nước mạnh theo đường CMTS tiến lên xã hội tư Tìm đường giải phóng dân tộc, theo khuynh hướng dân chủ tư sản Không gắn nhiệm vụ với mục tiêu, khơng tin hồn tồn vào ND, có ảo tưởng với kẻ thù - Khác nhau: Phương pháp tiến hành, vận động, đặc tính cách mạng, truyền thống quê hương (Hình thành lực tư duy, lực so sánh, đối chiếu) * Hoạt động 4: Cả lớp - cá nhân * Phong trào chống thuế Trung Kì GV: Nêu câu hỏi: Nguyên nhân làm bùng (1908) nổ phong trào chống thuế Trung Kì? Kết - Nguyên nhân: Chính sách cai trị quả? tàn bạo Pháp làm đời sống nông HS đọc SGK, trao đổi trả lời dân khổ cực, ảnh hưởng vận động Duy Tân 110 GV: nhận xét, phân tích, đưa kết luận - Kết quả: Phong trào bị Pháp đàn (Năng lực tự học, Năng lực giải vấn đề) áp dã man, trường học bị đóng cửa nhiều người bị giết, bị tù đày (Phan Châu Trinh, Huỳnh Thúc Kháng ) * Hoạt động 1: Cả lớp - cá nhân Đông Kinh Nghĩa Thục GV: Trình bày vấn đề: Cùng với phong trào - Thành lập: Tháng 3/1907, Đông Du Phan Bội Châu có xu hướng bạo Lương Văn Can, Nguyễn Quyền động vũ trang mang tính tồn quốc, Bắc Kì sáng lập có vận động cải cách xã hội theo hướng tư sản 3/1907 Lương Văn Can, Nguyễn - Mục đích: Tuyên truyền, giáo dục, Quyền số nhà nho tiến khác nâng cao lịng u nước, chí tiến thủ thành lập trường học phố Hàng Đào - Hà cho dân, bước đưa đất nước Nội, lấy tên Đông Kinh Nghĩa Thục thoát khỏi lạc hậu, trở thành quốc GV: Cho HS quan sát chân dung Lương Văn gia độc lập Can trụ sở Đông Kinh Nghĩa Thục, yêu cầu HS trình bày hiểu biết nhân vật, thành lập, mục đích trường (trên sở em chuẩn bị trước nhà) HS trình bày xong GV nhận xét chốt lại - Hoạt động trường: vấn đề + Kết hợp nội khoá, ngoại khoá: GV: - Sau thành lập, trường Đơng Kinh mở trường học mơn Địa lí, Lịch Nghĩa Thục hoạt động nào? sử, Khoa học thường thức, tổ chức - Tại nói hoạt động thực bình văn, xuất báo chí cải cách văn hố lớn? (Xác định mục + Lo sợ trước ảnh hưởng to lớn đích nhà trường mục tiêu giáo dục trường, tháng 11/1907 Pháp lệnh mới, cải cách nội dung giáo dục, cải tiến đóng cửa trường phương pháp học tập, biên soạn phổ cập loại sách mang tính giáo khoa văn học) - Ý nghĩa: Mặc dù bị đóng cửa 111 - Vì Pháp đóng cửa Đơng Kinh Nghĩa hoạt động Đông Thục Kinh Nghĩa Thục thực HS: Tìm hiểu hoạt động Đơng cải cách văn hoá lớn Kinh Nghĩa Thục qua nội dung viết SGK, tài liệu tham khảo để trả lời GV: HS trả lời xong, GV nhận xét, giải thích chốt lại (Hình thành lực: sáng tạo, lực tái hiện, kiện lịch sử, lực thực hành môn) IV Sơ kết học Củng cố học: - GV tổ chức cho HS ôn tập, củng cố kiến thức học bài, GV tập trắc nghiệm cho HS Powerpoint in phiếu phát cho HS Ra tập nhà : - GV nhận xét lớp học tập nhà cho HS Trình bày khuynh hướng yêu nước chủ yếu Việt Nam đầu kỉ XX? Lập bảng so sánh phong trào yêu nước đầu kỉ XX với phong trào Cần Vương chống Pháp cuối kỉ XIX theo yêu cầu sau: Bối cảnh lịch sử, mục tiêu, lãnh đạo, lực lượng tham gia, phương pháp, quy mô, kết - ý nghĩa 112 PHỤ LỤC 2: MINH HOẠ MỘT SỐ BÀI TẬP LỊCH SỬ Lập bảng hệ thống hiệp ước mà triều đình nhà Nguyễn kí kết với thực dân Pháp năm 1862, 1874, 1883 1884 Tên hiệp ước Hồn cảnh kí kết Nội dung Hậu - Nội dung kiến thức cần đạt Tên Hồn cảnh kí kết Nội dung Hậu hiệp ước Nhâm - Sau Ph áp chiếm - Triều đình nhượng hẳn - Mở đầuquá trình Tuất đại đồn CHí Hồ mà mở cho Pháp tỉnh miền đầu hàng nhà (5-6- rộng xâm chiếm tỉnh Đông: Gia Định, Định Nguyễn hiệp 1862 miền Đông tỉnh Tường, Biên Hồ đảo ước bất bình đẳng miền Tây Nam Kì: Cơn Lơn Gia Định, Định Tường - Bồi thường 280 vạn lạng (4-1861), Biên Hoà (12- bạc 1861) Vĩnh Long (3- - Mở cửa biển: Đà 1862) triều đình dã chủ Nẵng, Ba Lạt, Quảng Yên động xin thương thuyết cho Pháp cho phép Tây Ban Nha vào tự buôn hiệp bán - 11-1873, thực dân - Triều đình thức - Hiệp ước làm ước Pháp công thành Hà thừa nhận chủ quyền phần quan Giáp Nội mở rọng chiếm Pháp tỉnh Nam Kì Tuất tỉnh đồng Bắc - Mở cá cửa biển Thị Nại, quyền đất nước, (15-3- Bộ 1874) - Nhân dân Bắc Kì sơng Hồng cho Pháp tự kinh tế tư trọng độc lập chủ Ninh Hải, tỉnh lị Hà Nội xác lập đặc quyên kháng chiến anh dũng, mua bán Pháp lập lên chiến thắng Cầu - Pháp rút khỏi Hà Nội nước ta 113 khắp Giấy lần (12-12-1873), ccs tỉnh Bắc Kì - Là bước thứ Pháp hoang mang lo sợ chủ động xin thương đầu hàng triều trình Hiệp lượng Nguyễn -17-7-1883, vua Tự Đức - Triều đình thức - Về Việt ước qua đời, Pháp đem quân thừa nhận bảo hộ Nam Hác- công vào cửa biển Pháp vè công việc quyền tự chủ măng Thuận An (18-8-1883) (25-8- - 20-8-1883, Pháp chiếm giao VN 1883) Thuận An, triều - Phải nhận huấn luyện trị, kinh tế, ngoại phạm vi nước đình Huế vội vàng xin viên sĩ quan người thương lượng Pháp - Phải triệt hồi số qn Hiệp -11-5-1884, thực lính đưa Bắc Kì… dân - Hiệp ước - Đặt sở cho ước Pa- Pháp kí với triều đình dựa hiệp ước Hác quyền bảo hộ tơ-nốt Mãn Thanh quy ước Măng, Pháp trả lại Pháp VN (6-6- Thiên Tân, quân Thanh tỉnh Bình Thuận, - Đánh dấu sụp 1884) rút khỏi Bắc Kì Thanh Hố, Nghệ An đổ hồn tồn - Để xoa dịu nhân dân ta Hà Tĩnh triều đình Huế triều đình với nhà mua chuộc lung lạc cai quản Nguyễn tư thêm số quan lại triều cách vương đình nhà Nguyễn, Pháp triều độc lập kí với triều đình Huế hiệp ước Pa tơ nôt So sánh điểm giống khác tư tưởng cứu nước Phan Bội Châu Phan Chu Trinh Nguyên nhân dẫn đến khác hai ông đường cứu nước * Giống nhau: 114 - Cả hai ông xuất phát từ lòng yêu nước, thương dân muốn cứu nước, cứu dân nên đặt nhiệm vụ cứu nước cứu dân lên hết - Cả hai ông cách mạng, chủ trương chống đế quốc, phong kiến tay sai để cứu nước, cứu dân đường bạo động cải cách - Cả hai ơng phấn đấu mục tiêu dân giàu nước mạnh theo đường cách mạng tư sản, tiến lên xã hội tư - Cả hai ông giống hạn chế (tức không gắn nhiệm vụ, mục tiêu với nhau, khơng hồn tồn tin vào nhân dân, có ảo tưởng với kẻ thù (tức dựa vào kẻ thù chống kẻ thù kia), kết hợp phương pháp đấu tranh, phương thức hoạt động với nhau) * Khác nhau: + Về phương pháp đấu tranh: PBC chủ trương bạo động, PCT chủ trương bất bạo động + Phương thức đấu tranh: PBC hoạt động bí mật bất hợp pháp, hoạt động có tổ chức thành lập Hội Duy Tân (1904), Việt Nam Quang phục hội (1912), PCT cơng khai, hợp pháp, khơng có tổ chức + Nhiệm vụ, mục tiêu trước mắt cách mạng: PBC, chống Pháp cứu nước cách dựa vào Nhật, phong kiến để đánh Pháp PCT chống phong kiến cứu dân dựa vào Pháp + Đặc tính cách mạng: - Phan Bội Châu: Không bảo thủ, không cố chấp, khiêm tốn cầu tiến bộ, luôn muốn vươn lên phía trước Vì u nước thương dân muốn mong cứu nước cứu dân ông cố vươn lên đuổi kịp với yêu cầu cách mạng Do có chuyển biến mạnh mẽ tư tưởng PBC Từ tư tưởng quân chủ lập hiến chủ trương thành lập Duy Tân hội chuyển sang cộng hoà Dân Quốc (tức nhà nước khơng có vua) sau lại chuyển sang lập trường cộng hoà XHCN vào năm 1925, ý tưởng cuối ông chưa thực 115 - Phan Châu Trinh: Rất bảo thủ, cố chấp, trước sau khơng thay đổi tư tưởng, tư tưởng "Pháp - Việt đề huề" ông không thay đổi phương thức hoạt động, phương thức đấu tranh cải lương ơn hồ, bất bạo động kể thất bại, bị bỏ tù năm Côn Đảo kể bị giam lỏng Pari 14 năm phong trào quần chúng vợt qua PCT khơng thay đổi tư tưởng * Nguyên nhân dẫn đến khác hai ông đường cứu nước - Do mức độ khác việc tiếp thu, ảnh hưởng tư tưởng dân chủ tư sản Xu hướng cải cách tiếp thu ảnh hưởng sâu sắc cịn xu hướng bạo động mang tính truyền thống, tiếp thu ảnh hưởng không sâu sắc - Do truyền thống quê hương, PCT quê Quang Nam nơi có cửa biển Hội An, có truyền thống giao lưu buôn bán lâu đời lịch sử trung tâm thuộc địa Pháp - PBC quê Nghệ An, mảnh đất có truyền thống đấu tranh vũ trang lâu đời trung tâm khai thác thuộc địa Pháp trừ thành phố Vinh - Bến Thuỷ Ảnh hưởng Đông Kinh Nghĩa Thục phong trào cách mạng Việt Nam đầu kỉ XX? - Đông Kinh Nghĩa Thục chất phong trào yêu nước hoạt động hình thức văn hố, giáo dục cơng khai hợp pháp - Ảnh hưởng ngày lớn vì: + Ngày thu hút đơng đảo nhân dân, học sinh tham dự, có lúc học sinh lên tới 2000 người Các bình thơ, văn thu hút nhiều người tham dự + Giáo dục, bồi dưỡng làm trỗi dậy lòng yêu nước, ý thức dân tộc + Hưởng ứng vận động giải phóng dân tộc theo khuynh hướng dân chủ tư sản đầu kỉ XX + Hoạt động ảnh hưởng Đông Kinh Nghĩa Thục lan nhiều địa phương nước 116 So sánh phong trào yêu nước đầu kỉ XX với phong trào Cần Vương chống Pháp cuối kỉ XIX: Phong trào Phong trào yêu nước Phong trào Cần Vương Nội dung đầu kỉ XX so sánh Bối cảnh lịch - Triều đình kí hai hiệp ước - Cuộc khai thác thuộc địa lần thứ sử Hác-măng Patơnốt Pháp - Cuộc phản cơng phái chủ - Sự hình thành tầng lớp mới, chiến Kinh thành Huế thất giai cấp bại - Những trào lưu tiến - Do lòng yêu nước nhân giới dân Đánh Pháp, dựng lại chế độ Đánh Pháp, phong kiến, hướng Mục tiêu Lãnh đạo Lực phong kiến lỗi thời tới cộng hoà, lập nước Văn thân, sĩ phu yêu nước Việt Nam hoàn tồn độc lập Sĩ phu tư sản hố, đứng đầu PBC, PCT lượng Nông dân văn thân, sĩ phu, binh Nơng dân, sĩ phu, binh lính, tư tham gia lính Phương pháp Khởi nghĩa vũ trang cách mạng Quy mô sản dân tộc, tiểu tư sản Đa dạng phong phú (kinh tế, trị, văn hố, tư tưởng ) Hẹp từ Hà Giang đến Phú Yên Toàn quốc (Khánh Hoà) Kết - ý - Các khởi nghĩa thất - Có nhiều đóng góp vào nghĩa bại nghiệp cách mạng giải phóng dân - Nêu cao tinh thần yêu nước, ý tộc chí đấu tranh bất khuất dân - Mở hướng tộc đường cứu nước - Giáng cho kẻ thù địn chí - Góp phần truyền bá tư tưởng mạng, để lại học kinh dân chủ tư sản vào nước ta 117 nghiệm quý - Để lại nhiều học kinh nghiệm cho đấu tranh giải phóng dân tộc giai đoạn sau Nguyễn Ái Quốc tìm đường cứu nước hồn cảnh lịch sử nào? Em cho biết ý nghĩa hoạt động Nguyễn Ái Quốc từ 1911 đến 1918 * Hoàn cảnh Năm 1911, Nguyễn Ái Quốc tìm đường cứu nước lúc Pháp xác lập ách thống trị toàn cõi Việt Nam tiến hành khai thác thuộc địa lần I Cuộc khai thác đx tạo biến đổi Kinh tế, Xa hội VN Bên cạnh đó, thời gian phong trào yêu nước cách mạng theo khuynh hướng dân chủ tư sản diễn sôi chưa thu thắng lợi Cách mạng nước ta tiếp tục rơi vào tình trạng khủng hoản , bế tắc đường lối cứu nước đắn… * Ý nghĩa hoạt động cứu nước Nguyễn Ái Quốc: - Qua chuyến đi, khảo sát, lịng u nước Nguyễn Ái Quốc có chuyển biến Sự đồng cảm với đồng bào nâng lên thành đồng cảm với nhân dân lao động, với dân tộc bị áp Qua đó, đánh giá kẻ thù trở nên sâu sắc va toàn diện Những hoạt động cuả Nguyễn Ái Quốc giai đoạn bước đầu, hướng có ý nghiã nhiều mặt Trước hết, gắn liền phong trào đấu tranh giai cấp công nhân nhân dân lao động VN với phong trào công nhân Pháp, phong trào CM giới - Chính qua thực tiễn, tạo điều kiện cần thiết để sau chiến tranh giới thứ nhất, Nguyễn Ái Quốc đến với CN Mác- Lê nin, tìm đường cách mạng đắn cho dân tộc 118 PHỤ LỤC PHIẾU ĐIỀU TRA THỰC TẾ DẠY HỌC LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG (Dùng cho giáo viên) Họ tên: Năm công tác Giáo viên trường: .Tỉnh: Để góp phần nâng cao chất lượng dạy học lịch sử trường THPT xin cho biết ý kiến đồng chí số vấn đề sau (Nếu đồng ý xin đánh dấu (+) vào ô bên cạnh, không đồng ý bỏ trống) Theo đồng chí nhân tố tác động đến hiệu dạy học môn Lịch sử trường THPT - Chng trỡnh, ni dung, sỏch giỏo khoa ă - Phng phỏp, phng tin dy hc ă - Vai trũ ca ngi giỏo viờn ă - Trỡnh nhn thc v thỏi hc ca hc sinh ă - Quan niệm cấp quản lý phụ huynh học sinh ă Theo ng mụn Lch s trng THPT cú cn bi khụng? ă Rt cn thit Cn thit ă ă Khụng cn thit Cú giáo viên khẳng định rằng: Bài tập lịch sử có vai trị, ý nghĩa nhiều mặt góp phần nâng cao chất lượng mơn Ý kiến đồng chí? Đồng ý ă ă Khụng ng ý Phõn võn ă Xin cho biết quan niệm đồng chí tập lịch sử trường THPT - Là tất câu hỏi, tập sách giáo khoa lch s THPT ă - L mt s cõu hi, bi sỏch giỏo khoa lch s THPT ă - Là tất câu hỏi, BT giáo viên đưa trình dạy học lịch sử ¨ - Là số câu hỏi, tập giáo viên đưa trình dạy học lịch s ă 119 - í kin khỏc: Có giáo viên quan niệm rằng, mơn Lịch sử trường THPT chỉ có loại tập thực hành như: Vẽ đồ, sơ đồ, lập niên biểu, sưu tầm tài liệu Nhận xét đồng chí quan nim ny nh th no? ng ý ă ă Khụng ng ý Phõn võn ă Theo ng nguyên nhân sau làm cho việc xây dựng sử dụng tập dạy học lịch sử trường THPT gặp nhiều khó khăn - Thiếu ti liu, cha cú sỏch bi ỳng ă Khụng ỳng ă Phõn võn ă Phõn võn ă - Cha có kinh nghiệm biên soạn sử dụng tập Đúng ¨ Khơng ¨ - Chưa có chương trình quy định số tập, thực hành thích đáng Đúng ¨ Không ¨ Phân vân ¨ - Do số tiết ít, trình độ học sinh thấp em khụng hng thỳ hc b mụn ỳng ă Khụng ỳng ă Phõn võn ă - í kin khỏc: Đồng chí sử dụng dạng câu hỏi, tập trình dạy học lịch sử - Giờ học nội khoá Bài trc nghim ă Bi v s , bn lch s ă Bi lp cỏc niờn biu ¨ Câu hỏi, tập nghị luận ¨ Bài tập lp cỏc niờn biu ă Cõu hi, bi ngh lun ă Bi lp cỏc niờn biu ă Cõu hi, bi ngh lun ă - Gi hc ngoi khoỏ Bi trc nghim ă Bi v s , bn lch s ă - Bi v nh cho hc sinh Bi trc nghim ă Bi v s , bn lch s ă 120 - Kiểm tra, đánh giá kết học tập hc sinh ă Bi trc nghim Bi v s , bn lch s ă Bi lp cỏc niờn biu ă Cõu hi, bi ngh lun ¨ Qua lớp tập huấn, bồi dưỡng chuyên mơn, đồng chí nghe trình bày vấn đề tập dạy học lịch sử trường THPT Cha ă Mt ln ă Nhiu ln ă 10 tiến hành sử dụng tập dạy học lịch sử trường THPT đạt hiệu Đồng chí có ý kiến gì? Xin cảm ơn đồng chí! 121 PHỤ LỤC PHIẾU KHẢO SÁT THỰC TẾ DẠY HỌC VÀ HỌC LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG (Dùng cho học sinh) Họ tên: Lớp: Trường: Em đánh dấu (x) vào ô vuông mà em thấy với thân trình học tập môn lịch sử trường THPT vào câu đây: Em có thích học mơn Lịch sử khụng? Rt thớch ă ă Thớch Bỡnh thng ă Khụng thớch ă Lý em thớch (hoc khụng thớch) học môn Lịch sử? Em thường thầy cô giáo cho làm bi lch s khụng? Thng xuyờn ă ă Thnh thong Khụng ă Em cú thớch lm nhng bi tập lịch sử thầy cô giáo đưa không? Rt thớch ă Thớch ă Bỡnh thng ă Khụng thớch ¨ Khi làm tập lịch sử thường xuyên q trình học, em thấy có tác dụng môn Lịch sử? - Hiểu sâu hc ă - M rng kin thc ó hc ă - Cú hng thỳ vi b mụn ă - Khụng cú tỏc dng gỡ ă - í kin khỏc: Khi làm tập lịch sử em gặp phải khó khăn gì? - Thiếu sách giáo khoa v ti liu tham kho ă - Do thy cụ giỏo khụng gi m hng dn trờn lp ă - Do bi quỏ khú ă - í kin khác: 122 Em thích làm dạng tập đây? - Bài tập trắc nghim ă - Bi v s , bn lch s ă - Bi lp cỏc niờn biu ¨ - Câu hỏi, tập nghị luận ¨ Em làm việc chưa? - Có riêng làm loại tập quỏ trỡnh hc ă - Su tm ti liu lch s a phng ă - Cú cun s tay ghi khái niệm lịch sử quan trọng, câu nhận định hay tác gia kinh điển liên quan n lch s ă - c sỏch tham kho phc v cho b mụn ă Em cú kin nghị đổi việc sử dụng tập lịch sử? Xin cảm ơn em! 123 XÁC NHẬN CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC TRƯỜNG THPT CHUYÊN HƯNG YÊN Tổng điểm:…………… Xếp loại:……………………… TM HỘI ĐỒNG KHOA HỌC CHỦ TỊCH- HIỆU TRƯỞNG Nguyễn Thị Hồng Thúy 124