LỜI MỞĐẦU Tính cấp thiết đề tài nghiên cứu Hiện nay, thuỷ sản trở thành mặt hàng xuất chủ lực c Việt Nam Hàng năm, ngành thuỷ sản nói chung ho ạt động xu ất thu ỷ sản nói riêng đóng góp hàng tỷ USD vào GDP, góp phần thu hút t ạo việc làm cho h àng tri ệu lao động Thuỷ sản vươn lên trở thành ngành kinh tế mũi nhọn đất nước Mặc dù vậy, năm gần đánh dấu nhiều vấn đề đặt hoạt động xuất thuỷ sản ảnh hưởng không nhỏ tới khả n ăng sản xu ất v xuất mặt hàng thuỷ sản Ngành thuỷ sản Việt Nam chứng kiến trực tiếp bị đơn nhiều vụ kiện bán phá giá đồng thời phải đối mặt với nhiều diễn biến bất lợi nhiều thị trường Bên cạnh đó, vấn đề v ề hàng r k ỹ thu ật thương mại, với quy định dư lượng kháng sinh, ngu ồn gốc sản ph ẩm thu ỷ sản, kiểm dịch thách thức lớn ngành thuỷ sản Vì vậy, để tìm hiểu thêm đưa số đề xuất vấn đề này, em chọn đề tài: “Đẩy mạnh hoạt động xuất thuỷ sản Việt Nam sang thị trường EU” Đây thị trường xuất thuỷ sản trọng điểm Việt Nam, có tính chất tác động lớn thị trường xuất khác t ương lai có nhiều ti ềm phát triển mạnh Mục đích nghiên cứu đề tài Nghiên cứu tình hình xuất thuỷ sản Việt Nam sang thị trường EU t năm 2000 đến Xem xét thành tựu đạt được, hạn chế, quy định EU vấn đề đặt hoạt động xuất thuỷ sản Việt Nam Từ đó, đề xuất số giải pháp nhằm đẩy mạnh hoạt động xuất thu ỷ sản c Việt Nam thời gian tới Đối tượng phạm vi nghiên cứu Tình hình sản xuất, chế biến xuất thuỷ sản sang thị tr ường EU t n ăm 2000 đến Phương pháp nghiên cứu Dựa vào phương pháp nghiên cứu Chủ nghĩa vật biện chứng Chủ nghĩa vật lịch sử Ngoài ra, viết sử dụng m ột số phương pháp c ụ th ể nh ư: ph ương pháp thống kê, phân tích, so sánh, tổng hợp, diễn dịch Đóng góp đề tài Cho biết thực trạng hoạt động xuất thuỷ sản Việt Nam nói chung sang th ị trường EU nói riêng Những kết đạt hạn chế việc sản xuất xuất thuỷ sản Những vấn đề đặt hoạt động xuất thuỷ sản Việt Nam Đề xuất số giải pháp nhằm đẩy mạnh hoạt động xuất thuỷ sản Việt Nam sang thị trường EU thời gian tới Kết cấu viết Bài viết chia thành phần sau: Chương 1: Tổng quan chung ngành thuỷ sản Chương 2: Thực trạng xuất thuỷ sản Việt Nam sang thị trường EU Chương 3: Một số giải pháp nhằm đẩy mạnh hoạt động xuất thu ỷ sản Việt nam sang thị trường EU Trong trình nghiên cứu, có nhiều cố gắng song kiến thức có nhiều hạn chế nên viết khó tránh khỏi hạn chế sai sót Em mong có đóng góp ý kiến thầy cô giáo để viết hoàn thiện Em xin chân thành cảm ơn Th.S.Đỗ Thị Hương tận tình hướng d ẫn giúp đỡ em thực viết Em xin chân thành cảm ơn NỘI DUNG Chương 1: Tổng quan chung ngành thuỷ sản 1.1 Đặc điểm chung ngành thuỷ sản xuất 1.1.1 Tận dụng lớn nguồn tài nguyên lãnh thổ quốc gia Nước điều kiện sản xuất cho phát triển nghề nuôi trồng đánh bắt thu ỷ sản Tài nguyên nước Việt Nam chiếm vị trí quan tr ọng ph ần t ài nguyên lãnh thổ quốc gia Việt nam với hệ thống sông ngòi dày đặc sâu v lãnh th ổ qu ốc gia nên thuận lợi cho phát triển thuỷ sản đến vùng Mặc khác, phát triển ngành nuôi trồng khai thác thuỷ sản không chiếm dụng đất nông nghiệp mà tác động trợ giúp cho phát tri ển c ngành khác nông nghiệp, lâm nghiệp chăn nuôi gia súc Những năm gần đây, Việt Nam tăng cường phát triển môi trường kinh tế hộ gia đình, áp dụng cách th ức “ đào ao, cải tạo ruộng” nhiều vùng nông thôn để tiến hành khai thác t h ợp Việc làm n ày lấn chiếm đất canh tác mà tạo đất canh tác, coi việc phát tri ển ng ành nuôi trồng khai thác thuỷ sản làm động lực kéo theo ngành khác phát tri ển như: ngành trồng công nghiệp, ngành trồng ăn quả, ngành chăn nuôi gia súc v phụ công nghiệp Bên cạnh đó, nhiều năm gần vùng ven biển vốn khă canh tác trồng trọt chuyển hướng sang nuôi trồng thu ỷ sản đem lại hiệu kinh tế cao 1.1.2 Hoạt động xuất thủy sản mang lại hiệu kinh tế cao Ngành thuỷ sản không cần phải đầu tư nhiều vào nơi sản xu ất, tận d ụng sẵn có điều kiện tự nhiên vùng biển cạn, bãi bồi, diện tích mặt n ước đất li ền, đất phèn trũng biết khai thác tốt phát tri ển ngành nuôi tr ồng thu ỷ s ản, vừa có lợi việc xây dựng hợp lý hệ thống sinh thái, t ăng nhanh t ốc độ phát tri ển nông nghiệp lại vừa tăng thêm thu nhập cho ngư dân nông dân Bên cạnh đó, lao động ngành thuỷ sản không đòi hỏi kỹ thu ật tay ngh ề cao (chủ y ếu l kinh nghi ệm v cách học hỏi nhanh chóng) nên không thêm chi phí đào tạo Thêm vào đó, đầu tư vào ngành thuỷ sản nhanh chóng đem lại nguồn lợi nhanh thời gian quay vòng v ốn nhanh mà giá mặt hàng thuỷ sản xuất lại cao 1.1.3 Hoạt động sản xuất hàng thủy sản xuất mang tính chất phức tạp Ngành thuỷ sản mang nặng tính thời vụ Do đối tượng sản xuất nuôi trồng thuỷ sản loại động thực vật kinh tế thuỷ sinh nên phải thích ứng với điều kiện định bên thúc đẩt khả sinh trưởng phát triển Các biện pháp kỹ thuật sản xuất nuôi trồng phù hợp quy luật sinh trưởng phát triển sinh sản động thực vật đạt sản lượng cao Hơn nữa, hoạt động nuôi trồng thuỷ sản hoạt động trời, điều kiện tự nhiên khí hậu, vùng nước sinh vật có ảnh hưởng qua lại lẫn đồng thời có biến đổi khó lường Do đó, tác động không nhỏ tới việc khai thác, chế biến xuất thuỷ sản Bởi tính phức tạp thời vụ ảnh hưởng đến khả đáp ứng hợp đồng cung cấp thuỷ sản lớn ổn định 1.1.4 Ngành thuỷ sản ngành nghề sản xuất mang tính chuyên nghiệp hoá Điều thể chỗ: kể từ khâu nuôi trồng, sản xuất đến chế biến xuất phải tuân theo quy trình xuyên suốt đảm bảo tính đồng đạt chất lượng cao Bởi sản phẩm thuỷ sản sản phẩm tươi sống nên đảm bảo tính chuyên biệt cao qua giai đoạn quy trình sản xuất Nếu sản phẩm ngành bị hỏng, biến chất coi giá trị sử dụng 1.1.5 Hàng thuỷ sản mặt hàng ưa chuộng có giá trị xuất cao Hàng thuỷ sản mặt hàng đựơc khắp nơi giới ưu thích tiêu dùng Tại nước phát triển, người tiêu dùng đặc biệt thích ăn thuỷ sản mặt hàng thuỷ sản đảm bảo tươi sống, bổ dưỡng, cách chế biến nhanh Các mặt hàng thuỷ sản chế biến thường có gía bán cao mặt hàng tươi sống, đem lại giá trị gia tăng nhanh cho nhà xuất Vì vậy, mà quốc gia có điều kiện tự nhiên khí hậu thuận lợi cho việc nuôi trồng khai thác thuỷ sản Việt Nam thường nhanh chóng đẩy mạnh phát triển ngành thuỷ sản để tạo kim ngạch xuất cao thu ngoại tệ để phát triển đất nước 1.2 Vai trò ngành thủy sản kinh tế Việt Nam 1.2.1.Ngành Thuỷ sản ngành kinh tế mũi nhọn quốc gia Theo số liệu công bố Tổng Cục Thống kê, GDP ngành Thuỷ sản giai đoạn 1995 - 2003 tăng từ 6.664 tỷ đồng lên 24.125 tỷ đồng Tính tới tháng 12/2007, kim ngạch xuất thủy sản đạt 2,5 tỷ USD, ngành thủy sản chiếm 21% GDP nông - lâm ngư nghiệp chiếm 4% GDP kinh tế quốc dân (Nguồn: Sở thủy sản Hải Phòng ngày 4/12/2007) Trong hoạt động ngành, khai thác hải sản giữ vị trí quan trọng Sản lượng khai thác hải sản 10 năm gần tăng liên tục với tốc độ tăng bình quân năm khoảng 7,7% (giai đoạn 1991 - 1995) 10% (giai đoạn 1996 2003) (Nguồn: Tổng cục Thống kê) Nuôi trồng thuỷ sản ngày có vai trò quan trọng khai thác hải sản sản lượng, chất lượng tính chủ động sản xuất Điều tất yếu dẫn đến chuyển đổi cấu sản xuất - ưu tiên phát triển hoạt động kinh tế mũi nhọn, đem lại hiệu kinh tế cao Việt Nam có nhiều tiềm để phát triển nuôi trồng thuỷ sản khắp miền đất nước nuôi biển, nuôi nước lợ nuôi nước Đến năm 2003, sử dụng 612.778 nước mặn, lợ 254.835 nước để nuôi thuỷ sản Trong đó, đối tượng nuôi chủ lực tôm với diện tích 580.465 Năm 2006, tổng diện tích nuôi trồng thủy sản tăng lên 1.050.000 (Nguồn: Trích Trung Tâm Tin học Bộ Thủy sản ngày 18/1/2006) Bên cạnh tiềm biết, Việt Nam có tiềm xác định sử dụng để nuôi trồng thuỷ sản sử dụng vật liệu chống thấm để xây dựng công trình nuôi vùng đất cát hoang hoá, chuyển đổi mục đích sử dụng diện tích trồng lúa, làm muối hiệu sang nuôi trồng thuỷ sản…Nuôi biển hướng mở cho ngành Thuỷ sản, có bước khởi động ngoạn mục với loài tôm hùm, cá giò, cá mú, cá tráp, trai ngọc,… với hình thức nuôi lồng, bè Đồng thời với xuất hàng loạt trang trại nuôi chuyên canh (hoặc canh tác tổng hợp lấy nuôi trồng thuỷ sản làm hạt nhân) chuyển đổi phương thức nuôi quảng canh, quảng canh cải tiến sang bán thâm canh thâm canh góp phần quan trọng vào nghiệp công nghiệp hoá, đại hoá nông nghiệp nông thôn Ngành Thuỷ sản có tốc độ tăng trưởng nhanh so với ngành kinh tế khác Tỷ trọng GDP ngành Thuỷ sản tổng GDP toàn quốc liên tục tăng, từ 2,9% (năm 1995) lên 3,4% (năm 2000) đạt 3,93% vào năm 2003 ( Nguồn: Trung Tâm Tin hoc Bộ Thủy sản) Tính tới tháng 9/ 2007, tốc độ tăng GDP khu vực nông, lâm nghiệp thủy sản tăng 3.02% (Nguồn: www.hoinhap.gov.vn ﾧ ngày 5/2/2007) 1.2.2.Vai trò ngành thuỷ sản việc mở rộng quan hệ thương mại quốc tế Từ đầu năm 1980, ngành thuỷ sản đầu nước mở rộng quan hệ thương mại sang khu vực thị trường giới Năm 1996, ngành thuỷ sản có quan hệ thương mại với 30 nước vùng lãnh thổ giới Đến năm 2001, quan hệ mở rộng 60 nước vùng lãnh thổ, năm 2003 75 nước vùng lãnh thổ Năm 2006, hàng thủy sản Việt Nam có mặt 105 quốc gia vùng lãnh thổ giới ( Nguồn: Trung Tâm Tin học Bộ Thủy sản) Đối với nước vùng lãnh thổ có quan hệ thương mại, ngành thuỷ sản tạo dựng uy tín lớn Những nước công nghiệp phát triển Mỹ, Nhật nước khối EU chấp nhận làm bạn hàng lớn thường xuyên ngành Năm 2003, xuất thuỷ sản Việt Nam vào bốn thị trường Mỹ, Nhật Bản, EU Trung Quốc chiếm 75% tổng giá trị kim ngạch, phần lại trải rộng gần 60 nước vùng lãnh thổ Tháng 7/2007, thị trường xuất Việt Nam EU, Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc, nước ASEAN, Trung Quốc- Hồng Kông, Nga (Nguồn: Trung tâm tin học Bộ Thủy sản) Có thể thấy mở rộng mối quan hệ thương mại quốc tế ngành thuỷ sản góp phần mở đường mang lại nhiều học kinh nghiệm để kinh tế Việt Nam hội nhập ngày sâu rộng vào khu vực giới 1.2.3.Vai trò ngành thuỷ sản an ninh lương thực quốc gia, tạo việc làm, xoá đói giảm nghèo: Thuỷ sản đánh giá nguồn cung cấp đạm động vật cho người dân Năm 2001, mức tiêu thụ trung bình mặt hàng thuỷ sản người dân Việt Nam 19,4 kg, cao mức tiêu thụ trung bình sản phẩm thịt lợn 17,1 kg/người thịt gia cầm 3,9 kg/người ( Nguồn: Trung Tâm Tin học Bộ Thủy sản) Cũng giống số nước châu Á khác, thu nhập tăng khiến người dân có xu hướng chuyển sang tiêu dùng nhiều mặt hàng thuỷ sản Có thể nói ngành thuỷ sản có đóng góp không nhỏ việc bảo đảm an ninh lương thực quốc gia Ngành thuỷ sản với phát triển nhanh tạo hàng loạt việc làm thu hút lực lượng lao động đông đảo tham gia vào tất công đoạn sản xuất, làm giảm sức ép nạn thiếu việc làm phạm vi nước Đặc biệt sản xuất nhiều lĩnh vực khai thác, nuôi trồng thuỷ sản chủ yếu quy mô hộ gia đình nên trở thành nguồn thu hút lực lượng lao động, tạo nên nguồn thu nhập quan trọng góp phần vào nghiệp xoá đói giảm nghèo Các hoạt động phục vụ vá lưới, cung cấp thực phẩm, tiêu thụ sản phẩm… chủ yếu lao động nữ thực hiện, tạo thu nhập đáng kể, cải thiện vị kinh tế người phụ nữ, đặc biệt vùng nông thôn, miền núi Riêng hoạt động bán lẻ thuỷ sản, nữ giới chiếm tỉ lệ lên đến 90% 1.3.Những nhân tố ảnh hưởng tới hoạt động xuất thuỷ sản 1.3.1 Năng lực sản xuất hàng thuỷ sản Việt Nam 1.3.1.1 Điều kiện tự nhiên việc nuôi trồng khai thác thuỷ sản  Điều kiện địa lý: Việt Nam có diện tích đất liền rộng khoảng 330369 km2 Đường b biển c Việt Nam kéo dài từ Móng Cái (Quảng Ninh) đến Hà Tiên (Kiên Giang), qua h ơn 13 vĩ độ với nhiều vùng sinh thái khác nhau, nhìn Vịnh B ắc B ộ phía B ắc, Thái Bình Dương miền Trung Vịnh Thái Lan miền Tây Nam B ộ Diện tích vùng n ội thu ỷ lãnh hải rộng 226 nghìn km2, diện tích vùng biển đặc quyền kinh t ế h ơn tri ệu km2, gấp lần diện tích đất liền Vùng biển Việt Nam thuộc phạm vi ngư tr ường Trung tây Thái Bình Dương, có nguồn lợi sinh vật phong phú, đa dạng, m ột nh ững ng trường có trữ lượng hàng đầu vùng biển giới Trong vùng viển có 4.000 đảo lớn nhỏ, có đảo lớn có dân cư, có nhiều vịnh, vũng, eo ngách, dòng hải lưu, vừa ngư trường khai thác hải sản thuận lợi, vừa nơi có nhiều điều kiện tự nhiên để phát triển nuôi biển xây dựng khu hậu cần nghề cá Bên cạnh điều kiện tự nhiên vùng biển, Việt Nam có nguồn lợi thuỷ sản nước 2.860 sông lớn nhỏ, nhiều triệu hecta đất ngập nước, ao hồ, ruộng trũng, rừng ngập mặn, đặc biệt lưu vực sông Hồng sông Cửu Long Do đó, Việt Nam có nhiều tiềm để phát triển nuôi trồng thuỷ sản khắp miền đất nước nuôi biển, nuôi nước lợ nuôi nước  Điều kiện tự nhiên Đối với thủy sản, có nhiều nhân tố khí hậu như: gió, nhiệt độ, không khí, môi trường nước, chế độ mưa, độ mặn,… ảnh hưởng đến điều kiện sống khả sinh sản di trú đàn cá, sản lượng đánh bắt cá bị thay đổi theo Do ảnh hưởng bão, lũ nên cửa biển không ổn định làm ảnh hưởng đến môi trường vùng đầm phá, dẫn đến suy giảm đa dạng sinh học Lũ lụt, nước biển dâng tác động mạnh đến hệ thống ao hồ nuôi trồng thủy sản, làm tăng điều kiện bất lợi cho việc nuôi tôm, cua, cá nước lợ bờ đê, đập bị phá vỡ ENSO tượng có ảnh hưởng đến nghề cá Việt Nam Biến đổi khí hậu làm tăng thêm cường độ tượng này, góp phần đáng kể đến thay đổi vị trí mật độ bãi cá thông qua cấu trúc dòng hải lưu vùng nước trồi, nước trụt  Nguồn tài nguyên thủy sản - Vùng biển Việt Nam đánh giá có chủng loại động thực vật biển đa dạng phong phú với khoảng 2000 loại cá biển( có 130 loài có giá trị kinh tế), 1647 loại giáp xác (trong có 70 loài tôm mang lại giá trị kinh tế cao cho sản lượng khai thác 50-60 nghìn tấn/năm) Ngoài ra, vùng biển Việt Nam có 2500 loài nhiễm thể mực, bạch tuộc cho sản lượng khai thác từ 60-70 nghìn tấn/năm Bên cạnh đó, Việt Nam không phong phú với động thực vật biển có khả mang lại nguồn lợi kinh tế cao mà phong phú đa dạng không với nguồn lợi vùng đất liền - Nguồn lợi cá nước bao gồm 554 loài 18 bộ, 57 họ, 228 giống v ới thành phần giống loài phong phú - Nguồn lợi cá nước lợ, mặn bao gồm 186 loài chủ yếu với nhiều lo ài có giá tr ị kinh tế cao như: cá song, cá hồng, cá vược, cá măng, cá cam  Lực lượng lao động ngành thuỷ sản Thực tế cho thấy, nguồn lao động ngành thuỷ sản dồi với số lượng ngày gia tăng khả thu hút mạnh từ nguồn lao động quốc gia Số lao động ngành thuỷ sản tăng liên tục từ 3,12 triệu người (năm 1996) lên khoảng 3,8 triệu người năm 2001 kể lao động thời vụ Như năm tăng thêm 100 nghìn người Tỷ lệ tăng bình quân số lao động thường xuyên ngành thuỷ sản 2,4%/ năm, cao mức tăng bình quân nước 2%/ năm Riêng lĩnh vực nuôi trồng thủy sản, năm 2006 thu hút 1.400.000 lao động (Nguồn: Trung Tâm tin học Bộ Thủy sản) Đặc biệt, việc sản xuất thuộc nhiều lĩnh vực nuôi trồng, khai thác chủ yếu quy mô hộ gia đình nên ngành thuỷ sản trở thành nguồn thu hút lực lượng lao động đáng kể kết hoạt động sản xuất đem lại hiệu kinh tế cao Bên cạnh đó, lao động ngành thuỷ sản không ngừng nâng cao tay nghề, hầu hết lao động ngành thuỷ sản thạo nghề có kinh nghiệm lâu năm  Hệ thống sở kỹ thuật Từ năm 1991 đến nay, đánh dấu bước phát triển việc cung cấp hệ thống sở kỹ thuật phục vụ cho việc khai thác đánh bắt thuỷ sản Nếu năm đầu, chủ yếu sử dụng tàu thuyền thủ công khối lượng tàu thuyền máy ngày sử dụng nhiều Năm 1991, tàu thuyền máy có 44.347 chiếc, chiếm 59,6%; thuyền thủ công 30.284 chiếc, chiếm 40,4%; đến năm 2003 tổng số thuyền máy 83.123 chiếc, tổng công suất đạt tới 3.497.457 CV, gấp lần so với năm 1991 Số tàu thuyền có công suất cao tăng nhanh, năm 1997- thời điểm bắt đầu triển khai chương trình vay vốn tín dụng đầu tư đóng tàu đánh bắt xa bờ, nước có khoảng 5.000 tàu đánh cá xa bờ, đến năm 2000 có 5.896 chiếc, năm 2003 có 6.258 Năm 2004, toàn ngành thuỷ sản Việt Nam có 85340 tàu thuyền máy chiếm 85% tổng số tàu thuyền loại với tổng công suất 4721701 CV có 6075 tàu có công suất 90 CV trở lên Tổng số tàu khai thác xa bờ 6258 với tổng công suất triệu CV Do đó, tỷ trọng sản phẩm khai thác xa bờ tăng nhanh chóng, năm 2003 đạt 38,8% Năm 2005, tổng số tàu thuyền khai thác 90.880 tàu nâng tổng sản lượng khai thác hải sản lên 1.995.400 ( Nguồn: Báo cáo Tổng kết hàng năm Bộ Thủy sản) Thêm nữa, sở dịch vụ cho việc khai thác thuỷ sản năm gần có bước phát triển nhanh chóng, đáp ứng yêu cầu phát triển ngành giai đoạn đổi Việc hình thành xây dựng sở dịch vụ phục vụ cho việc khai thác thuỷ sản diễn biến lĩnh vực khí đóng sửa tàu thuyền; bến cảng dịch vụ cung cấp nguyên vật liệu; thiết bị hệ thống tiêu thụ sản phẩm 1.3.1.2 Năng lực khai thác, nuôi trồng chế biến thuỷ sản  Khai thác thuỷ sản Khai thác thuỷ sản đóng vai trò quan trọng việc phát triển ngành thuỷ sản Tổng sản lượng khai thác hải sản 10 năm qua liên tục tăng Năm 1990, tổng sản lượng khai thác đạt 790000 đến năm 1997 sản lượng khai thác vượt số triệu tấn, năm 2000, sản lượng khai thác đạt 1280,6 nghìn tấn, gần gấp đôi sản lượng năm 1990 kể từ tiếp tục tăng( Trích: Báo cáo Tổng kết hàng năm Bộ Thủy sản) Biểu đồ 1.1 : Tổng sản lượng khai thác thủy sản từ năm 2000-2006 Đơn vị: nghìn 10 Theo cục Quản lý chất lượng An toàn vệ sinh Thú y Thủy sản, Việt Nam có 245 sở chế biến thủy sản đáp ứng tiêu chuẩn EU phép xuất sang thị trường Đây tín hiệu để đảm bảo cho khả cung cấp xuất mặt hàng đạt tiêu chuẩn chất lượng xuất vào EU bối cảnh EU ngày có nhiều kiểm tra mặt hàng nhập nhập thủy sản Việt Nam đặc biệt dư lượng chất kháng sinh có sản phẩm 2.3 Đánh giá chung tình hình xuất hàng thủy sản Việt Nam sang thị trường EU 2.3.1 Những kết đạt Trong năm qua, tỷ trọng hàng thuỷ sản Việt Nam tổng nhập thủy sản EU liên tục tăng sản lượng giá trị S ản lượng xuất liên tục tăng nhiều năm trở lại đây, từ mức 20 nghìn năm 2000, lên 73 nghìn năm 2004 219 nghìn năm 2006 Trị giá xuất thủy sản Việt Nam sang thị trường EU vượt qua mức 100 triệu năm 2003 lên mức 723,5 triệu USD năm 2006 Đến năm 2006, thị trường EU trở thành thị trường lớn thứ hai sau Nhật Bản Bên cạnh thành tựu đó, năm qua đánh dấu kết đạt việc vượt qua rào cản thương mại hàng thủy sản xuất thị trường EU Về mặt thuế quan, Việt Nam hưởng chế độ GSP nên hàng thủy sản Việt Nam xuất sang thị trường EU có nhiều lợi so với quốc gia khác Đặc biệt từ EU cho phép hưởng chế độ thuế quan ưu đãi này, Việt Nam đáp ứng điều kiện EU quốc gia hưởng GSP, Việt Nam nằm danh sách quốc gia hưởng GSP EU (khác so với Thái Lan, Trung Quốc, có năm bị EU loại khỏi danh sách này) Về việc đáp ứng quy định EU tiêu chuẩn chất lượng, chất lượng hàng thủy sản ngày củng cố chiếm lòng tin người tiêu dùng EU Để đảm bảo điểu kiện này, Bộ Thủy sản tiếp tục hỗ trợ doanh nghiệp nâng cấp điều kiện sản xuất, đảm bảo 100% doanh nghiệp chế biến xuất đạt tiêu chuẩn ngành an toàn vệ sinh thực phẩm Trong năm qua, mức độ đáp ứng tiêu chuẩn chất lượng doanh 31 nghiệp thủy sản Việt Nam có chuyển biến mạnh mẽ, doanh nghiệp nhận thức đầy đủ tầm quan trọng việc đáp ứng tiêu chuẩn đồi với hàng thủy sản xuất sang thị trường EU Chính vậy, doanh nghiệp thủy sản tăng cường việc áp dụng hệ thống tiêu chuẩn chất lượng quốc tế phù hợp với yêu cầu đòi hỏi khắt khe thị trường EU Về vấn đề bán phá giá hàng thủy sản thị trường EU: khác so với thị trường Hoa Kỳ, hàng thủy sản Việt Nam thị tr ường EU gặp vụ kiện bán phá giá Một phần nhu cầu nhập thủy sản thị trường EU lớn nên EU thường không dùng biện pháp chống bán phá biện pháp trả đũa thương mại hay mang tính trị Hoa Kỳ Bên cạnh đó, hàng thủy sản Việt Nam xuất sang thị trường EU với mức giá hợp lý với nhiều chủng loại có lợi cạnh tranh cao mà đặc biệt tôm đông lạnh cá đông lạnh Ngoài ra, giá hàng thủy sản Việt Nam thị trường EU sau qua kênh phân phối nhìn chung cao thị trường Hoa Kỳ Do vậy, hàng thủy sản nhập từ Việt Nam không gây ảnh hưởng cho ngành sản xuất nội địa EU nên thường không bị kiện bán phá giá Đây lợi hàng thủy sản Việt Nam thị trường EU 2.3.2 Những mặt hạn chế Bên cạnh thành tựu mà đạt năm qua, hoạt động xuất thủy sản Việt Nam sang thị trường EU c ũng bộc lộ số nh ững hạn chế đòi hỏi ngành thủy sản phải cố gắng để vượt qua Thứ nhất, kim ngạch xuất thủy sản Việt Nam vào EU t ăng trưởng ngày cao năm vừa qua, hàng thủy sản Việt Nam chiếm thị phần nhỏ thị trường này, cách xa tiềm xuất c Việt Nam Bên cạnh đó, nhu cầu nhập thủy sản hàng năm EU lớn Thứ hai, khả đáp ứng yêu cầu tiêu chuẩn kỹ thuật sản phẩm doanh nghiệp Việt Nam thấp Thị trường EU coi thị trường đưa nh ững yêu cầu tiêu chuẩn chất lượng vệ sinh thực phẩm nghiêm ngặt giới Hiện nay, số lô hàng Việt Nam xuất vào EU chưa an to àn (nhiễm khu ẩn, nhiễm bẩn, bị phát có dư lượng hóa chất, kháng sinh ) chất lượng chưa ổn định Đã xảy trường hợp doanh nghiệp làm giả chất lượng hàng thủy sản Theo báo cáo c Trung tâm kiểm tra chất lượng vệ sinh thủy sản, từ tháng 8/2001 đến 3-4/2002, tổng số lô hàng thủy sản Việt nam bị EU cảnh báo phát dư lượng kháng sinh l 52 lô, Chloramphenicol có 49 lô (94%) thủy sản khai thác tự nhiên bị nhiễm 22 lô (42%), thủy sản nuôi bị nhiễm 30 lô (58%) Trước tình hình đó, B ộ th ủy sản v ới 32 doanh nghiệp cố gắng giải vấn đề này, nhờ sang năm 2003 giảm xu ống 10 lô, sang năm 2004 đầu năm 2005 tình hình vi ph ạm tiêu chu ẩn chất lượng hàng thủy sản lại trở thành vấn đề cộn, năm 2004 số lô hàng bị phát nhiễm kháng sinh lại tăng lên 24 lô đến tháng 9/2005 46 lô Qua thấy rõ tính bấp bênh việc tuân thủ quy định liên quan đến VSATTP c doanh nghiệp hộ nuôi trồng thủy sản Thứ ba, lực cạnh tranh hàng thủy sản xuất thấp Tuy hàng thủy sản Việt Nam có sức cạnh tranh thị trường EU sức cạnh tranh thấp so với đồi thủ như: Hà Lan, Nauy, Marốc nước khu vực Trung Qu ốc, Thái Lan, Ấn Độ, thấy đề i u qua thị phần nhỏ nhiều so với thị phần đối thủ Sức cạnh tranh hàng thủy sản Việt nam tăng không ổn định, tốc độ tăng chậm, phụ thuộc nhiều vào mặt hàng tôm cá, mặt h àng khác nh m ực, b ạch tuộc, hàng khô, sức cạnh tranh yếu Điểm yếu sức c ạnh tranh hàng th ủy s ản Việt Nam khả đáp ứng yêu cầu chất lượng vệ sinh an toàn thực phẩm chưa cao Mặc dù có nỗ lực nhằm nâng cao chất lượng sản phẩm v ẫn tượng hàng thủy sản xuất bị nhiễm dư lượng kháng sinh, đặc biệt mặt hàng tôm 2.3.3 Nguyên nhân mặt hạn chế Thứ nhất, doanh nghiệp thủy sản Việt Nam có liên kết với Điều này, khiến cho doanh nghiệp đơn độc trước cạnh tranh c đối thủ n ước trước thị trường rộng lớn Bên cạnh đó, thiếu liên kết doanh nghiệp nguyên nhân dẫn tới việc thiếu thông tin thị trường xu ất khẩu, nhu c ầu s ản phẩm thị hiếu người tiêu dùng Thứ hai, nảy sinh tình trạng cạnh tranh không lành mạnh doanh nghi ệp Cạnh tranh mua nguyên liệu, giảm giá bán để tranh khách h àng; l ạm d ụng hóa ch ất t ăng trọng; vi phạm quy định ghi nhãn mác sản phẩm, mua tôm nguyên li ệu b ị b ơm tạp chất Những điều bị số đối thủ nước ngo ài lợi dụng, gây tác hại t ới uy tín quyền lợi chung cộng đồng doanh nghiệp ảnh hưởng không t ốt đến kh ả cạnh tranh hàng hóa thủy sản xuất Đồng th ời, điều d ẫn t ới vi ệc tạo cung cầu ảo vùng sản xuất gây ảnh hưởng lớn đến giá c ả m ặt hàng Thứ ba, công tác nghiên cứu, phân tích xu hướng biến động, dự báo thị trường, tìm hiểu sâu khách hàng thiếu yếu Chưa thông báo k ịp th ời nh ững thay đổi môi trường kinh doanh, quy định pháp luật để doanh nghiệp chủ động đối phó, chưa đủ lực để đáp ứng yêu cầu đa dạng doanh nghiệp Điều này, tạo khó khăn cho doanh nghiệp Việt Nam tham gia xuất tác động l ớn đến khả cạnh tranh sản phẩm 2.4 Một số vấn đề đặt hoạt động xuất thu ỷ sản sang thị tr ường EU hi ện 33 Tiêu chuẩn kỹ thuật chất lượng sản phẩm yếu tố quan trọng việc đáp ứng yêu cầu xuất hàng hóa Trong năm gần đây, B ộ thủy sản v doanh nghiệp có nhiều cố gắng việc đáp ứng đầy đủ tiêu chu ẩn v ề nh ập thủy sản thông qua việc kiểm tra chất lượng h àng thủy sản xu ất kh ẩu đồng th ời ban quy định hóa chất, kháng sinh cấm hạn chế sản xuất v kinh doanh mặt hàng cho phù hợp với quy định EU song nảy sinh m ột s ố v ấn đề gây ảnh hưởng không tốt đến việc xuất thủy sản thời gian tới, là: - Về quy định môi trường EU việc sản xuất kinh doanh ngành thủy sản: Các quy định môi trường EU nghiêm ngặt tr th ành m ột nh ững rào cản khó vượt qua doanh nghiệp Việt Nam Tính s ố l ượng doanh nghiệp thủy sản Việt nam áp dụng hệ thống ISO 14000 dừng lại số hạn chế Bên cạnh đó, việc áp dụng hệ thống tiêu chu ẩn HACCP t quy trình sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm doanh nghiệp xây dựng thành m ột h ệ th ống chuẩn mực áp dụng chung - Về quy định bao bì hàng hóa EU: Hiện nay, doanh nghi ệp thủy s ản c Việt Nam có thông tin quy định tiêu chuẩn bao bì EU liên quan đến môi trường quy định nguyên liệu sử dụng để sản xuất bao bì, độ phân hủy v kh ả tái chế, nhìn chung doanh nghiệp thủy sản Việt Nam thường cung cấp bao bì hàng hóa theo yêu cầu nhà nhập đến tiêu chu ẩn v ề bao bì Do vậy, thời gian tới đòi hỏi ngành thủy sản phải kết hợp với quan có chức cần phải quan tâm đến vấn đề để h àng thủy sản có th ể đáp ứng điều kiện bao bì đóng gói muốn xuất sang thị trường EU - Vấn đề truy nguyên nguồn gốc sản phẩm: Thực tế chứng minh, Việt Nam khó khăn việc đáp ứng đầy đủ tiêu chuẩn thực trạng sản xu ất nuôi trồng thủy sản mang tính chất manh nhún, hệ thống quy ho ạch v ề h ệ thống c sở hạ tầng vùng nuôi trồng thủy sản yếu kém, thiếu liên kết sản xuất, doanh nghiệp chế biến chủ yếu thu mua nguyên liệu từ sở sản xuất nuôi trồng khác Do vậy, để làm rõ vấn đề xuất xứ sản phẩm, dây chuyền công nghệ sản xuất, sản phẩm đáp ứng tiêu chuẩn nào, chí nguyên liệu để sản xuất sản phẩm đâu, nuôi trồng thức ăn gặp nhiều khó khăn phức tạp để đáp ứng đầy đủ yều cầu từ phía nhà nhập EU - Việc đáp ứng tiêu chuẩn kiểm tra chứng nhận: Hiện nay, EU m ới ch ỉ công nhận quan Việt nam Nafiquaved (Cục quản lý an toàn vệ sinh thú y thủy sản) quan có đủ điều kiện để kiêm tra chứng nhận đối v ới lô h àng thủy sản xuất vào thị trường Đây vấn đề khó kh ăn c đặc biệt muốn tăng cường xuất thủy sản sang thị trường EU Bên c ạnh đó, Việt Nam nhiều doanh nghiệp chế biến thủy sản chưa có giấy chứng nhận đủ điều kiện để xuất khả tiếp cận thị trường hạn chế 34 Chương 3: Một số giải pháp nhằm đẩy mạnh hoạt động xuất thủy sản Việt Nam sang thị trường EU 3.1.Giải pháp tiêu chuẩn kỹ thuật nâng cao chất lượng sản phẩm 3.1.1 Đầu tư đổi công nghệ chế biến, nuôi trồng, cải tiến chất lượng an to àn v ệ sinh hàng thủy sản xuất Đây vấn đề quan trọng, định đến chất lượng hàng hóa doanh nghiệp thủy sản Thời gian qua, sản phẩm thủy sản c Việt Nam xu ất kh ẩu vào thị trường EU hạn chế chất lượng, sản phẩm xu ất kh ẩu ch ưa đa dạng, ch ủ yếu hàng đông lạnh sơ chế Nguyên nhân chất lượng sản phẩm chưa đảm b ảo phần công nghệ chế biến lạc hậu Theo th ống kê c Viện Khoa học Công nghệ Việt Nam công nghệ sử dụng t ại Việt Nam lạc hậu khoảng 20-25 năm so với công nghệ sử dụng nước tiên tiến Ngay với số quốc gia láng giềng với Việt Nam số quốc gia đối thủ cạnh tranh hàng thủy sản Việt Nam thị trường EU Thái Lan, Trung Qu ốc, Indonexia công nghệ chế biến thủy sản ta thua h ọ Do v ậy, để nâng cao chất lượng sản phẩm, đa dạng hóa sản phẩm xuất theo h ướng t ăng mặt hàng chế biến giá trị gia tăng, doanh nghiệp ch ế bi ến h àng th ủy s ản xu ất kh ẩu cần tập trung đầu tư mạnh cho việc nâng cấp, đổi m ới trang thiết bị, công ngh ệ chế biến nhằm đáp ứng yêu cầu cao thị trường EU Theo đó, để thu hút ngu ồn vốn cho đầu tư công nghệ phát triển sở sản xuất, doanh nghiệp huy động vốn thông qua: sử dụng vốn tự có lợi nhuận để lại; vay v ốn t Qu ỹ Hỗ tr ợ Phát tri ển v ngân hàng; cổ phần hóa doanh nghiệp niêm yết cổ phiếu th ị tr ường ch ứng khoán để thu hút vốn đầu tư; tiến hành liên doanh với nước ngo ài để có công ngh ệ tiên tiến đồng thời tận dụng uy tín kinh nghiệm đối tác Ngoài ra, doanh nghiệp thủy sản nên mua lại dây chuyền công nghệ, chuyển giao công nghệ hay mua giấy phép lince doanh nghiệp chế biến thủy sản ho ạt động th ị trường EU Điều đảm bảo khả sản xuất sản phẩm hoàn toàn phù hợp với thị trường EU Một điều nhận thấy rằng, sở nuôi trồng thủy sản theo cách làm “ lấy công làm lãi” sử dụng phương tiện thô sơ lao động gia đình Cách làm tưởng hiệu mang lại chi phí nhỏ song th ực t ế có kh ả mở rộng diện tích nuôi trồng, tính chuyên môn hóa thấp, tốn nhi ều th ời gian, khó theo dõi chu trình sống phát triển loài nuôi trồng khả đa dạng 35 hóa sản phẩm Điều không ảnh hưởng tới chất lượng sản phẩm, ảnh hưởng tới khả cạnh tranh mà việc hạch toán chi phí nuôi trồng c ũng gặp nhiều khó khăn N ếu như, hàng thủy sản Việt Nam bị kiện chống bán phá lý hàng thủy sản sản xuất nuôi trồng với chi phí rẻ đưa thiếu tính thuyết phục c ăn c ứ ch ứng minh hình thức nuôi trồng, khai thác thủy sản chủ yếu sử dụng lao động gia đình nên thường không hạch toán vào chi phí sản xuất Do v ậy, th ời gian t ới, c s nuôi trồng khai thác thủy sản cần đầu tư đổi công nghệ áp dụng kỹ thuật vào nuôi trồng thủy sản giảm thiểu khâu nuôi trồng không c ần thi ết để d ễ d àng hạch toán chi phí, tiến hành đóng tàu cỡ lớn với máy móc phục vụ cho việc đánh bắt xa bờ, nhiều ngày, có khoang chứa lạnh dung tích lớn bảo qu ản sản ph ẩm đáp ứng tiêu chuẩn Để tiến hành hoạt động này, nhà nước cần hỗ trợ tạo điều kiện cho ngư dân vay vốn mở rộng sản xuất, mua công nghệ, đóng tàu cỡ lớn Bên cạnh đó, thời gian tới ngành thủy sản cần t ăng cường nghiên c ứu v hướng dẫn áp dựng công nghệ tiên tiến vào sản xuất, chế biến dịch vụ thương m ại nh công nghệ vi sinh, công nghệ khai thác, nuôi trồng khí, hậu c ần nghề cá Nhà n ước cần có sách khuyến khích doanh nghiệp nhập bí công ngh ệ, công nghệ cao từ nước phát triển, tranh thủ lợi nước sau để rút ng ắn khoảng cách công nghệ với nước lĩnh vực thủy sản; h ỗ tr ợ thông tin cho doanh nghiệp việc tìm hiểu công nghệ có th ế giới, h ỗ tr ợ đánh giá, xem xét, phân tích công nghệ phù hợp với khả tiếp nhận, lực tài ều kiện sản xuất doanh nghiệp 3.1.2 Kiểm soát chặt chẽ vấn đề dư lượng kháng sinh sản phẩm thủy sản xu ất vào thị trường EU Mối lo ngại nguy lớn hàng th ủy sản xu ất kh ẩu v th ị trường EU sách “ dư lượng không” chưa có đủ n ăng l ực kỹ thuật để kiểm tra phát mức lượng kháng sinh v ới h àm l ượng th ấp nh v ậy Bên cạnh đó, vấn đề đưa tạp chất vào nguyên liệu thủy sản c ũng trở thành m ối đe d ọa tới chất lượng sản phẩm xuất Để đảm bảo cho sản phẩm thủy sản xuất đáp ứng yêu c ầu chất lượng EU đòi hỏi thời gian t ới phải thực đồng b ộ bi ện pháp nâng cao, tăng cường kiểm tra, kiểm soát chất lượng sản phẩm t khâu nuôi tr ồng, b ảo quản chế biến sản phẩm Theo đó, nhà nước doanh nghiệp, sở nuôi tr ồng đánh bắt thủy sản cần thực công việc sau: - Nâng cao khả kiểm soát chất lượng nguyên liệu vùng nuôi, phối hợp v ới địa phương xây dựng vùng nuôi an toàn áp dụng hệ thống ghi mã số nguyên liệu sau thu hoạch để truy nguyên nguồn gốc nguyên liệu - Kiểm tra chặt chẽ nguồn thức ăn phục vụ nuôi trồng thủy sản Không sử d ụng loại thức ăn có trộn kháng sinh, dùng thức ăn nhà máy ki ểm tra v 36 công nhận - Thiết lập chợ đầu mối tiến hành thu mua sản phẩm nuôi tr ồng để giảm b ớt khâu trung gian, tạo đường ngắn cho thủy sản từ nơi nuôi trồng đến nơi chế biến Đây cách tốt để xóa bỏ việc sử dụng chất kháng sinh để bảo quản - Cần phải tổ chức lại sản xuất theo hướng áp dụng quy trình nuôi s ạch theo tiêu chuẩn quốc tế hệ thống quản lý đảm bảo vệ sinh an to àn th ực ph ẩm theo HACCP, GMP, SSOP Khi hàng thủy sản xuất bị phát chất lượng, nhiễm dư lượng kháng sinh, hóa chất bị cấm truy xuất nguồn gốc, tìm nguyên nhân từ khâu nào, để loại bỏ kịp thời 3.1.3 Nâng cao nhận thức đào tạo kỹ thuật cho người nuôi trồng chế biến thủy sản Hiện tồn phổ biến tình trạng vừa thừa vừa thiếu v ề l ực l ượng lao động c doanh nghiệp sở nuôi trồng, đánh bắt chế biến thủy sản Lực l ượng công nhân kỹ thuật có kiến thức nuôi trồng thủy sản, thuyền trưởng, máy trưởng giỏi, thuyền viên tay nghề cao, công nhân chế biến giỏi thiếu, lao động tay ngh ề thấp, người học việc có trình độ học vấn hạn chế, thiếu ki ến th ức v ề v ệ sinh an toàn thực phẩm nhiều Điều gây ảnh hưởng l ớn t ới kh ả n ăng đáp ứng yêu cầu kỹ thuật chất lượng sản phẩm lao động thiếu kiến thức đảm bảo tiêu chuẩn chất lượng đảm bảo tạo sản phẩm chất lượng Vì vậy, để nâng cao trình độ người lao động nuôi trồng, đánh bắt, chế biến th ủy s ản v có đội ngũ lao động phù hợp với nhu cầu công việc nhà nước doanh nghi ệp cần tiến hành đồng việc sau: -Doanh nghiệp cần thường xuyên thu thập thông tin tiến khoa học- kỹ thuật nuôi trồng đánh bắt thủy sản, liên k ết với trường t ổ ch ức l ớp b ồi dưỡng kiến thức chuyên môn định kỳ, giúp người lao động thích ứng v ới thay đổi công việc - Nhà nước hỗ trợ mở lớp đào tạo chuyên môn cho cán làm vi ệc t địa phương đến Trung ương, khuyến khích tạo điều kiện cho ngư dân tham gia lớp học tập huấn kỹ thuật nuôi trồng đánh bắt thủy sản Thông qua truy ền đạt kiến thức chuyên môn liên quan đến sản xu ất, nuôi tr ồng, khai thác, ch ế bi ến cho đối tượng phù hợp Đồng thời qua khóa đào t ạo trực tiếp truy ền đạt nh ững quy định mới, yêu cầu mới, tiêu chuẩn k ỹ thuật thị trường EU, đặc bi ệt thông tin liên quan đến vấn đề dư lượng kháng sinh, vấn đề t ạp ch ất sản ph ẩm thủy sản tầm quan trọng việc sản xuất sản phẩm đối v ới ho ạt động xuất thủy sản Qua đó, thói quen, tập quán cũ nuôi trồng, đánh bắt thủy sản không đảm bảo chất lượng dần thay nhận thức cách làm ăn hiệu đản bảo - Các doanh nghiệp sở sản xuất, nuôi trồng cần đầu tư vào c sở v ật chất k ỹ 37 thuật liên kết với trường đại học việc đào tạo để từ đảm bảo tuyển d ụng nguồn lao động chất lượng cao mà tốn nhiều chi phí thời gian việc đào tạo lại 38 3.2 Giải pháp vấn đề tạo vùng nguyên liệu cho sản phẩm thủy sản xuất 3.2.1.Chú trọng công tác quy hoạch phát triển vùng nguyên liệu Nguyên liệu vấn đề xúc doanh nghiệp chế biến sản xuất thủy sản xuất Nhiều doanh nghiệp phải tiến hành nhập nguyên liệu việc nuôi trồng đánh bắt thủy sản không đáp ứng nhu cầu sản xu ất gây ảnh hưởng lớn đến khả cung cấp sản phẩm theo đơn đặt hàng Bên c ạnh đó, m ột tượng phổ biến ngư dân tiến hành nuôi trồng m ột cách ạt, quy hoạch, thiếu ổn định thường xuyên thay đổi vật nuôi, ti ến hành nuôi trồng theo thay đổi giá thị trường mà không quan tâm nuôi trồng có phù h ợp v ới điều kiện tự nhiên hay không Điều này, không ảnh hưởng tới khả cung ứng nguyên liệu cho hàng xuất mà ảnh hưởng tới chất lượng sản phẩm v môi trường sinh thái Vì vậy, tập trung quy hoạch vùng sản xu ất để phát tri ển s ản xu ất nguyên liệu điều kiện sở để đẩy mạnh xuất Việc nuôi trồng thủy sản sở quy ho ạch, vấn đề nguyên li ệu c ần ph ải giải đồng từ khâu giống, công nghệ nuôi trồng, sản xuất thức ăn, phòng trừ dịch bệnh, bảo vệ môi trường bền vững, khai thác bảo quản sau thu hoạch, từ đảm bảo khả cung ứng nguồn nguyên liệu phong phú, ổn định chất lượng tốt Quy ho ạch sở nuôi trồng, sản xuất thủy sản nên thực theo vùng phù hợp với điều kiện tự nhiên, khả sản xuất thu mua doanh nghiệp ch ế biến Đồng th ời, phát triển sản xuất nguyên liệu phải định hướng chương trình sản phẩm chủ lực nhóm sản phẩm tôm, cá, nhuyễn thể, thực phẩm chế biến, đồ hộp Bên c ạnh c ần trọng mở rộng nuôi trồng sản xuất chủng lo ại gia tăng kh ối l ượng nh ững loại hàng xuất thị trường EU có nhu c ầu cao nh ư: cá rô phi, ghẹ xanh 3.2.2.Tăng cường lực sản xuất nguyên liệu Nguồn nguyên liệu dồi dào, ổn định, chất lượng cao mục tiêu quan trộng đối v ới ngành thủy sản nước ta Nếu không giai vấn đề nâng cao sức cạnh tranh hàng thủy sản Trong thời gian qua cho thấy, lực sản xuất nguyên liệu doanh nghiệp nuôi trồng đánh bắt thủy sản nước ta yếu, biểu suất thấp, nhiều dịch bệnh, thiếu đội tàu đánh cá xa bờ đại, cấu chủng loại nuôi trồng dẫn đến tình trạng thiếu nguyên liệu cho nhà máy chế biến làm hạn chế khả xuất Vì để tăng c ường n ăng l ực s ản xu ất nguyên liệu doanh nghiệp sở nuôi trồng, đánh bắt cần thực số việc sau đây: - Chủ động đa dạng hóa mặt hàng nuôi trồng nhà nước có h ỗ tr ợ v ề giống, kỹ thuật, sản phẩm có chất lượng tốt phù hợp với nhu cầu thị trường - Chuẩn bị đầy đủ điều kiện phục vụ nuôi trồng thiết kế khu đầm nuôi có khoa học, xây dựng hệ thống dẫn nước, tìm hiểu kỹ thuật nuôi trồng Có tránh dịch bệnh cho sản phẩm nuôi nâng cao suất đảm bảo nguồn cung ổn 39 định - Phát triển hình thức nuôi công nghiệp, bán công nghi ệp, nuôi sinh thái, ti ến hàng thâm canh, đảm bảo vệ sinh môi trường, sinh thái phát triển bền vững - Đẩy mạnh đầu tư cho đội tàu đánh cá xa bờ nhằm tìm kiếm v đánh b sản phẩm thủy sản có giá trị cao, khai thác tài nguyên phong phú từ biển đại dương với nguồn cung lớn 40 3.2.3 Nghiên cứu mở rộng tạo nguồn nguyên liệu Với điều kiện nay, doanh nghiệp, sở nuôi trồng chủ y ếu nuôi trồng sản phẩm truyền thống sâu vào khai thác, tìm hi ểu nuôi tr ồng loại giống sản phẩm khác Do tạo m ột nguồn nguyên li ệu thi ếu s ự đa d ạng Điều tác động đến khả cung ứng lâu dài cho sản phẩm thủy sản Việt Nam chất lượng sản phẩm thị trường EU ngày c àng đòi h ỏi cao m ng ười nuôi trồng lại mong có giá trị lớn Vì việc nghiên cứu, mở rộng đưa v khai thác giống nuôi trồng quan trọng ngành thủy sản Để có s ự b ổ sung cấu nuôi trồng cấu xuất thủy sản thời gian t ới nh nước cần hỗ trợ doanh nghiệp sở nuôi trồng thủy sản việc tạo giống nhân giống thông qua: - Đầu tư vào chương trình nghiên cứu để lại tạo loại giống có nhiều đặc tính ưu việt giống cũ khả kháng bệnh, khả thích nghi với môi trường cho xuất cao phù hợp với nhu cầu thị trường - Thông qua hỗ trợ cho viện trung tâm nghiên cứu Trung ương đến địa phương tiến hành thử nghiệm đưa vào nuôi trồng giống m ới, sản phẩm bắt đầu khai thác để xuất hướng dẫn kỹ thu ật cho người nuôi tr ồng; tổng hợp dự bán nhu cầu giống thời điểm, địa phương để điều phối chung cho sản xuất cung ứng giống 41 3.3 Giải pháp nâng cao sức cạnh tranh doanh nghiệp chế biến xuất thủy sản 3.3.1 Đẩy mạnh hoạt động xúc tiến thương mại sang EU Để nắm bắt có đầy đủ thông tin thị trường EU, doanh nghiệp cần chủ động mở kênh tiếp cận thông tin, thu thập thông tin từ nhiều nguồn, đảm bảo tính xác độ tin cậy cao Đồng thời, doanh nghiệp cần có đội ngũ cán chuyên trách đảm nhiệm việc nghiên cứu thị trường Đối với doanh nghiệp lớn có chỗ đứng thị trường cần thiết lập văn phòng đại diện EU để có thông tin đảm bảo nắm bắt hội kinh doanh Bên cạnh đó, doanh nghiệp mà đặc biệt doanh nghiệp vừa nhỏ, doanh nghiệp tham gia vào hoạt động xuất cần tăng cường tích cực tham gia hội chợ triển lãm để quảng bá sản phẩm, tiếp cận thông tin thị trường, nhu cầu, đối thủ cạnh tranh tìm kiếm bạn hàng Theo đó, doanh nghiệp nên có lựa chọn hội chợ để tham gia, cách tốt lựa chọn hội chợ chuyên ngành giúp cho sản phẩm dễ dàng tiếp cận với người tiêu dùng đồng thời thông tin sản phẩm ý Bên cạnh đó, doanh nghiệp tham gia hội chợ cần có lựa chọn hàng mẫu trưng bày phù hợp với xu hướng tiêu dùng, lựa chọn thiết kế gian hàng, catalogue, quà tăng, tài liệu quảng bá hình ảnh sản phẩm Hoạt động xúc tiến xuất sang EU công việc doanh nghiệp hỗ trợ Nhà nước giai đoạn quan trọng Để hỗ trợ cho doanh nghiệp sản phẩm thủy sản Việt Nam dễ dàng thâm nhập có chỗ đứng vững thị trường EU, Nhà nước nên thực số hoạt động: - Đẩy mạnh xây dựng chiến lược phát triển thị trường EU 42 thông qua việc đàm phán, ký kết hiệp định, thỏa thuận thương mại song phương nhằm tạo hành lang pháp lý thuận lợi để đẩy mạnh xuất - Nhà nước cần tăng cường hỗ trợ, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp tham gia hội chợ quốc tế, hội chợ nước, hội thảo chuyên đề thị trường giúp doanh nghiệp tiếp cận trực tiếp với thị trường, trực tiếp tìm hiểu nhu cầu thị trường trực tiếp giao dịch với nhà nhập thị trường EU thông qua hỗ trợ thông tin, tổ chức hội chợ nước, đơn giản hóa thủ tục đưa hàng triển lãm quốc tế - Mở rộng quan hệ với tổ chức xúc tiến thương mại EU, đặc biệt hiệp hội ngành hàng tổ chức xúc tiến thương mại thành phố lớn để trao đổi thông tin giúp đỡ cho doanh nghiệp nước sang tìm kiếm đối tác - Đẩy mạnh công tác nghiên cứu thị trường EU thông tin phục vụ doanh nghiệp nước thông qua hoạt động quan Thương vụ EU Hiệp hội Chế biến Xuất Thủy sản Việt Nam (VASEP) 3.3.2 Tăng cường liên kết doanh nghiệp Thị trường EU thị trường rộng lớn với nhiều quốc gia có nhu c ầu khác sản phẩm thủy sản Việc doanh nghiệp tự xây dựng cho m ột chi ến l ược tiếp cận riêng không thực tế gặp nhiều khó khăn vấn đề tài chính, thu thập thông tin, tìm hiểu thị trường, nguồn lực bị dàn trải, đơn th ương độc mã tranh chấp thương mại, thiếu khả cạnh tranh Để phát tri ển b ền v ững, thâm nhập vào thị trường EU doanh nghiệp xuất thủy sản cần hướng t ới việc xây dựng chiến lược chung thâm nhập vào thị trường Điều n ày đòi h ỏi doanh nghiệp phải xây dựng trì mối liên k ết theo chiều d ọc v chi ều ngang Từ tạo mối liên hệ khăng khít nhà chế biến thủy sản xu ất khẩu, gi ữa nh cung ứng, nuôi trồng thủy sản với nhà chế biến nhà nuôi trồng đặc biệt mối quan hệ doanh nghiệp tham gia hoạt động xuất thủy sản Hiệp 43 hội Chế biến Xuất Thủy sản Việt Nam ( VASEP) Việc Hiệp hội Chế biến Xuất Thủy sản Việt Nam đời góp ph ần gi ải tranh chấp, cạnh tranh nội doanh nghiệp xu ất thủy sản, thể lợi ích cộng đồng doanh nghiệp thủy sản Việt Nam, thông tin, tư vấn cho doanh nghiệp xuất khẩu, giúp đỡ đứng bảo vệ cho quyền lợi doanh nghiệp tranh chấp Tuy nhiên điều kiện cạnh tranh ngày trở nên mạnh mẽ hoạt động VASEP cần phát huy vai trò để đóng góp nhiều việc nâng cao sức cạnh tranh hàng thủy sản Mu ốn vậy, VASEP ph ải th ực hiệu nhiệm vụ: - Hỗ trợ doanh nghiêp xây dựng đăng ký bảo hộ phát triển th ương hi ệu g ắn v ới tiêu chuẩn chất lượng maketing, đảm bảo lợi cạnh tranh hàng thủy sản - Cải tiến phương thức tham gia hội chợ quốc tế, tập trung nỗ lực doanh nghi ệp để xây dựng gian hàng quốc gia nhằm tạo ấn tượng tốt đất nước sản ph ẩm thủy sản cho khách hàng - Phản ánh ý kiến doanh nghiệp xu ất thủy sản h ội viên v ề quy ho ạch, sách phát triển ngành thủy sản công tác xuất thủy sản lên quan phủ - Đầu tàu việc đứng bảo vệ quyền lợi cho daonh nghiệp Việt Nam tranh chấp thương mại K ẾT LUẬN Thị trường EU thị trường rộng lớn - thị trường mở hội cho tất quốc gia đẩy mạnh hoạt động thương mại Nhưng đồng thời thị trường có cạnh tranh gay gắt hầu hết mặt hàng có mặt hàng thủy sản xuất Sự cạnh tranh ngày gia tăng việc xu ất ng ày c àng giảm sút bước chiến lược trước thị trường lớn Qua nghiên cứu cho thấy, năm qua hoạt động xuất kh ẩu th ủy s ản c Việt Nam sang thị trường EU đạt thành tựu đáng kể, đóng góp không nhỏ vào GDP nước Song hoạt động xuất thủy sản sang thị trường EU b ộc l ộ nhiều hạn chế mà nguyên nhân chủ yếu việc đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thu ật, vấn đề thông tin cho doanh nghiệp đặc biệt liên kết doanh nghiệp trước thị trường rộng lớn Điều tác động trực tiếp tới khả n ăng xu ất th ủy sản Việt Nam sang thị trường EU thời gian tới Vì vậy, để giải vấn đề này, cần không ngừng đẩy mạnh hoạt động xuất thủy sản sang thị trường EU Hướng cho v ấn đề s ự liên k ết ch ặt chẽ Nhà nước- Hiệp hội- doanh nghiệp - ngư dân nhằm tạo hướng thống nhất; quy hoạch nguồn nguyên liệu đặc biệt chất lượng sản phẩm thủy sản xuất Đạt điều này, đòi hỏi cần có hỗ trợ phối hợp đồng ngành 44 kinh tế khác kinh tế với mục tiêu xây dựng n ền kinh t ế phát tri ển b ền vững TÀI LIỆU THAM KHẢO Giáo trình Kinh tế Quốc tế - NXB Lao động - Xã hội, GS.TS Đỗ Đức Bình v PGS.TS Nguyễn Thường Lạng Quan hệ Kinh tế quốc tế - NXB Thống kê, GS.TS Võ Thanh Thu Thâm nhập thị trường EU (Những điều cần biết) – Hà Nội: NXB Thống kê 2004, Đoàn Thị Hồng Vân Thị trường xuất - nhập thủy sản - Hà Nội: NXB Thống kê 2005, Nguyễn Văn Nam Tổng cục Thống kê Niêm giám thống kê từ năm 2000-2006 Xuất sản phẩm thủy sản (Hướng dẫn nghiên cứu tiếp thị thị trường Châu Âu) – NXB Nông nghiệp 2005, Profound – Nhà Tư v ấn phát triển Diễn đàn Doanh nghiệp Tạp chí Thương mại thủy sản năm t 2000-2007 Thời báo Kinh tế Việt Nam 10 Website: www.agroviet.gov.vn ﾧ ( Bộ Nông nghiệp phát triển nông thôn) www.eurochambres.be ﾧ ( Phòng Thương mại EU) www.euristat.org ﾧ ( Trang số liệu Thống kê) www.fistenet.gov.vn ﾧ (Trung tâm tin học thủy sản) www.globefish.org/EU legislation ﾧ (Trang thông tin nghề cá) www.itpc.hochiminhcity.gov ﾧ (Trung tâm xúc tiến thương mại Hồ Chí Minh) www.smenet.com.vn ﾧ (Trung tâm thông tin hỗ trợ doanh nghiệp vừa nhỏ) MỤC LỤC K ẾT LUẬN .44 TÀI LIỆU THAM KHẢO 45 45