Phần I mở đầu Phần II Nội Dung I vấn đề rủi ro tín dụng 1.Vai trò hoạt động tín dụng ngân hàng thơng mại 1.1.Những hoạt động ngân hàng thơng mại 4 1.1.1 Khái niệm ngân hàng thơng mại 1.1.2 Hoạt động ngân hàng thơng mại 1.2 Tín dụng vai trò tín dụng ngân hàng Rủi ro tín dụng 2.1 Định nghĩa rủi ro tín dụng 2.2 Phân loại rủi ro tín dụng 2.2.1 Cho vay doanh nghiệp kinh doanh lĩnh vực thơng mại công nghiệp 2.2.2 Cho vay xây dựng nhà (cho vay địa ốc) 2.2.3 Cho vay tiêu dùng 2.2.4 Các khoản cho vay phủ tổ chức tài khác 10 2.3 Đo lờng rủi ro tín dụng 10 2.3.1 Mô hình chất lợng 11 2.3.2 Các mô hình tính điểm tín dụng 14 2.3.3 Mô hình quyền chọn rủi ro tín dụng 18 2.3.4 Mô hình đa dạng hoá danh mục đầu t 21 Nguyên nhân dẫn đến rủi ro tín dụng 24 3.1 Nguyên nhân khách quan 24 3.2 Nguyên nhân chủ quan 25 3.2.1 Thông tin không cân xứng 25 3.2.2 Sự yếu từ phía ngân hàng thơng mại 26 II Vấn đề rủi ro tín dụng với ngân hàng thơng mại 27 Nam Thực trạng rủi ro tín dụng ngân hàng thơng mại Việt Nam Nguyên nhân dẫn đến rủi ro tín dụng cho ngân hàng thơng mại Nam 2.1 Nguyên nhân khách quan 29 2.2 Nguyên nhân chủ quan 30 Quản lý rủi ro tín dụng với ngân hàng thơng mại Việt Nam 32 3.1 Hạn chế tín dụng 32 3.2 Hệ thống thông tin tín dụng Việt Nam 3.2.1 Nhiệm vụ Hệ thống thông tin tín dụng 33 Việt 27 Việt 29 33 3.2.2 Hoạt động trung tâm thông tin tín dụng Việt Nam (CIC) 3.3 Dự phòng rủi ro 38 52 III Một số giải pháp phòng ngừa hạn chế rủi ro tín dụng với ngân hàng thơng mại Việt Nam 39 Nâng cao chất lợng thông tin tín dụng thu thập từ phòng tín dụng ngân hàng thơng mại 40 Nâng cao chất lợng hoạt động trung tâm thông tin tín dụng CIC 41 2.1.Giải pháp mô hình tổ chức 41 2.2.Giải pháp phí thông tin 42 2.3.Giải pháp khâu thu thập thông tin 42 2.4.Giải pháp khâu xử lý thông tin 43 Giải pháp việc trích lập sử dụng quý dự phòng rủi ro 44 Nâng cao chất lợng đội ngũ cán tín dụng 45 Từng bớc hoàn thiện quy chế, thể lệ, luật liên quan đến hoạt động ngân hàng , tạo môi trừng pháp lý thuận lợi cho ngân hàng hoạt động 46 Tăng cờng vai trò kiểm tra giám sát ngân hàng nhà nớc hoạt động kinh doanh ngân hàng thơng mại 46 Đa dạng hoá danh mục đầu t 47 áp dụng hợp đồng tơng lai hợp đồng quyền chọn vào quản lý 48 rủi ro tín dụng 8.1 Các hợp đồng tơng lai rủi ro tín dụng 49 8.2 Hợp đồng quyền chọn rủi ro tín dụng 50 Phần iii kết luận 52 Danh mục tài liệu tham khảo 53 Phần I mở đầu Trong kinh tế thị truờng rủi ro kinh doanh tránh khỏi, mà đặc biệt rủi ro hoạt động kinh doanh ngân hàng có phản ứng dây chuyền, lây lan ngày có biểu phức tạp Lịch sử phát triển hệ thống ngân hàng gắn liền với phát triển kinh tế cuả quốc gia Sự an toàn kinh doanh ngân hàng thơng mại mối quan tâm xã hội, vụ phá sản ngân hàng có ảnh hởng bất lợi kinh tế vụ phá sản loại hình doanh nghiệp khác Sự sụp đổ ngân hàng ảnh hởng tiêu cực đến toàn đời sống kinh tế-chính trị xã hội nớc, kinh tế thị truờng cạnh tranh khốc liệt nguy rủi ro hệ thống ngân hàng dễ phát sinh Trên giới ngời ta thống kê đợc tới 11 loại rủi ro cố hữu hoạt động ngân hàng nh rủi ro lãi xuất, rủi ro ngoại hối, rủi ro tín dụng, rủi ro khoản, rủi ro quốc gia Song đợc quan tâm rủi ro tín dụng, thc tiễn nay, phần lớn thu nhập ngân hàng thơng mại từ hoạt động kinh doanh tín dụng, mặt khác lại mặt trận kinh doanh tiềm ẩn nhiều rủi ro hoạt động kinh doanh ngân hàng Trớc thực trạng nợ hạn vấn đề rủi ro tín dụng lại cần phải đợc quan tâm nghiên cứu nhiều nữa, để từ rút đợc nhiều học kinh nghiệm, đa số giải pháp phòng ngừa hạn chế rủi ro, góp phần làm giảm rủi ro tín dụng xuống mức chấp nhận đợc Chính lẽ mà em chọn dề tài: "Giải pháp Phòng ngừa hạn chế rủi ro tín dụng với ngân hàng thơng mại Việt Nam '' cho đề án Nội dung đề án gồm phần nh sau: I vấn đề rủi ro tín dụng II.Vấn đề rủi ro tín dụng với ngân hàng thơng mại Việt Nam III Một số giải pháp phòng ngừa hạn chế rủi ro tín dụng với ngân hàng thơng mại Việt Nam Đề án chắn không tránh khỏi thiếu sót định, em mong nhận đợc ý kiến đóng góp thầy cô giáo để em có đợc nhận thức xâu sắc hơn, toàn diện vấn đề Em xin chân thành cảm ơn Th.s Lê Thanh Tâm giúp đỡ em hoàn thành đề án phần II Nội DUng I vấn đề rủi ro tín dụng Vai trò hoạt động tín dụng ngân hàng thơng mại 1.1 Những hoạt động ngân hàng thơng mại 1.1.1 khái niệm NHTM Trong kinh tế thị trờng, thị trờng tài trung gian tài thực chức kinh tế nòng cốt việc dẫn vốn từ ngời để giành ngời nhiều vốn tới ngời chi tiêu ngời thiếu vốn Trên thị trờng tài ngời vay, vay vốn trực tiếp từ ngời cho vay cách bán cho họ chứng khoán, chứng khoán trái quyền (quyền đợc hởng) thu nhập tài sản tơng lai ngời vay Còn trung gian tài những tổ chức tài đứng ngời cho vay (ngời tiết kiệm) ngời vay( ngời chi tiêu) giúp chuyển vốn từ ngời sang ngời sang ngời Một trung gian tài thực điều cách vay vốn ngời tiết kiệm sau đó, ngợc lại, cho ngời vay (ngời chi tiêu) vay vốn Nhờ có quy mô hoạt động lớn nên trung gian tài phân tán đợc rủi ro, giảm chúng tới mức tối thiểu để thu đợc lợi nhuận cho đảm bảo thuận lợi khách hàng Trong thực tế, trung gian tài đợc hình thành nhiều dạng, nhng nội dung hoạt động chúng lại đan xen lẫn nhau, khó phân biệt rõ ràng Trong số trung gian tài hệ thống NHTM chiếm vị trí quan trọng quy mô tài sản lẫn thành phần nghiệp vụ Vậy nên hiểu NHTM, theo Frederic S.Mishkin( tiền tệ, ngân hàng thị trờng tài chính) thì: " NHTM trung gian tài chính, trung gian tài thu hút vốn cách phát hành: Tiền gởi phát sec (tiền gởi không kỳ hạn),các tiền gởi tiết kiệm (là tiền gởi có kì hạn toán định trớc) sau họ dùng vốn để thực cho vay: cho vay thơng mại, cho vay tiêu dùng, cho vay chấp để mua chứng khoán phủ,các chứng khoán quyền địa phơng'' Tại Việt Nam NHTM đợc hiểu nh loại hình doanh nghiệp đặc biệt: " tổ chức kinh doanh tiền tệ mà hoạt động chủ yếu thờng xuyên nhận tiền gởi khách hàng với trách nhiệm hoàn trả sử dụng số tiền vay thực nghiệp vụ chiết khấu làm phơng tiện toán'' ( ĐiềuI khoản1,pháp lệnh ngân hàng, Hợp tác xã tín dụng công ty tài chính) Theo luật TCTD thì: NHTM loại hình TCTD đợc thực toàn hoạt động ngân hàng hoạt động khác có liên quan nh nhận tiền gởi, cấp tín dụng cung ứng dịch vụ toán Nh điểm khác biệt NHTM tổ chức tài khác NHTM đợc thực hoạt động ngân hàng, trung gian tài khác chẳng hạn nh công ty bảo hiểm, công ty tài không đợc nhận tiền gởi không kỳ hạn, không đợc cung ứng dịch vụ toán 1.1.2 Hoạt động NHTM Các NHTM hoạt động kinh doanh lĩnh vực tiền tệ, nghĩa thực nghiệp vụ bản: Nghiệp vụ quản lý tài sản nợ: nghiệp vụ bao gồm việc huy động nguồn vốn: Huy động tiết kiệm có thời hạn không thời hạn, phát hành trái phiếu thơng phiếu, vay tổ chức tín dụng(TCTD), NHTM khác, vốn tiếp nhận tài trợ, vốn đầu t phát triển, vốn uỷ thác đầu t quản lý vốn khả dụng, quản lý khớp tài sản nợ tài sản có Các nghiệp vụ tài trợ cho kinh tế : Đây nghiệp vụ chủ yếu NHTM, vừa giúp NHTM mở rộng hoạt động kinh doanh tín dụng, tăng thêm lợi nhuân, vừa giúp cho đơn vị vay có đủ vốn để trì trình sản xuất kinh doanh Nó bao gồm việc cho vay để thu lãi suất đầu t mua loại chứng khoán trái khoán chủ yếu trái phiếu phủ, bán lại chứng khoán nhằm thu chênh lệch giá chứng khoán hoạt động ngoại bảng: Dịch vụ toán: Dịch vụ toán đặc thù NHTM, tính hiệu dịch vụ đem lại lợi ích trực tiếp cho kinh tế Chúng ta thấy rằng, trục trặc hệ thống toán NHTM đủ để gây bế tắc thiệt hại cho kinh tế Nghiệp vụ tài trợ hoạt động ngoại thơng: nghiệp vụ bao gồm việc cho vay tín dụng ngoại tệ cho khách hàng hoạt động xuất nhập khẩu, mở L/C ngoại tệ cho khách hàng, làm dịch vụ chuyển tiền ngoại tệ cho khách hàng Dịch vụ t vấn: bao gồm t vấn tài công ty, quản lý tiền mặt cho khách hàng, chủ yếu cho công ty, t vấn môi giới chứng khoán cho khách hàng, dịch vụ bảo lãnh phát hành chứng khoán, kể dịch vụ pháp lý để công ty phát hành cổ phiếu, trái phiếu Nó bao gồm việc thiết kế cho khoản vay hợp vốn cho khách hàng đầu t vào dự án lớn, mua lại công ty khác Nghiệp vụ bảo lãnh: bao gồm bảo lãnh khoản vay nớc bảo lãnh khoản vay ngoại tệ, phát hành hối phiếu cho khách hàng hoạt động thơng mại Ngoài phải kể đến số hoạt động khác nh: Dịch vụ phát hành chứng khoán, hoạt động kinh doanh ngoại tệ, kinh doanh vàng bạc đá quý, dịch vụ thuê mua (cho thuê văn phòng, máy móc thiết bị) ,dịch vụ chuyển tiền Trong hoạt động NHTM nghiệp vụ tín dụng đợc xem hoạt động quan trọng NHTM, nghiệp vụ tài trợ nguồn vốn cho kinh tế, hoạt động mang lại nguồn thu nhập chủ yếu cho NHTM 1.2 Tín dụng vai trò tín dụng ngân hàng Khái niệm hoạt động tín dụng Theo điều 2.8 luật TCTD thì:" hoạt động tín dụng việc TCTD sử dụng nguồn vốn tự có, nguồn vốn huy động để cấp tín dụng " Trong "cấp tín dụng việc TCTD thoả thuận để khách hàng sử dụng khoản tiền với nguyên tắc hoàn trả nghiệp vụ cho vay, chiết khấu, cho thuê tài chính, bảo lãnh ngân hàng nghiệp vụ khác" Nh NHTM hoạt động tín dụng bao gồm nghiêp vụ huy động nguồn vốn dân chúng dùng nguồn vốn để tài trợ cho kinh tế quốc dân, đáp ứng nhu cầu vốn cho thành viên kinh tế Vai trò tín dụng ngân hàng Hoạt động tín dụng NHTM hoạt động quan trọng kinh tế rằng: Thứ nhất, Tín dụng công cụ tích tụ tập trung vốn quan trọng, khơi nguồn vốn từ ngời lí không dùng cách sinh lợi sang ngời có ý muốn dùng để sinh lợi Tức dẫn vốn từ ngời để giành có ngời d vốn tới ngời chi tiêu ngời có hội đầu t để sinh lợi nhng thiếu vốn Thông qua hoạt động tín dụng NHTM, doanh nghiệp nhận khối lợng vốn bổ sung lớn, từ tăng quy mô sản xuất, tăng suất lao động, đổi thiết bị, áp dụng tiến khoa học công nghệ vào sản xuất, tín dụng ngân hàng tập trung khoản tín dụng nhỏ lẻ tẻ thành khoản vốn lớn, tạo khả đầu t vào công trình lớn, hiệu cao Thông qua trình tích tụ tập trung, vốn tín dụng thúc đẩy lực lợng sản xuất phát triển nhanh chóng Sau tín dụng công cụ bình quân bình quân hoá tỷ xuất lợi nhuận Tín dụng giúp cho nhà doanh nghiệp đầu t vào ngành có tỷ suất lợi nhuận cao, kích thích khả cạnh tranh doanh nghiệp, tạo điều kiện cho doanh nghiệp chuyển hớng sản xuất kinh doanh Tín dụng trở thành công cụ làm cho kinh tế nói chung doanh nghiệp nói riêng trở nên động hơn, mềm dẻo hơn, linh hoạt đạt đợc hiệu cao Bên cạnh tín dụng làm tăng vòng quay vốn tiết kiệm tiền mặt lu thông Trong kinh tế thị trờng Việt Nam nay, doanh nghiệp hoạt động với nguồn vốn chủ yếu dựa vào nguồn vốn vay ngân hàng, theo báo cáo NHNN Việt Nam, có đến 80%-90% vốn kinh doanh doanh nghiệp đợc hình thành từ vốn vay ngân hàng TCTD (Trơng Quốc Thụ, tạp chí ngân hàng số 7/1998) Nhờ nguồn vốn tín dụng NHTM, doanh nghiệp đảm bảo đợc trình sản xuất bình thờng mà mở rộng đợc sản xuất, cải tiến kĩ thuật, áp dụng kĩ thuật mới, hoạt động tín dụng làm cho lu thông hàng hoá đợc phát triển nớc lẫn nớc Tín dụng có vai trò quan trọng, đòn bẩy kinh tế hệ thống đòn bẩy kinh tế đợc sử dụng thờng xuyên linh hoạt thành phần kinh tế Hiệu kinh doanh tín dụng NHTM trực tiếp tạo phần giá trị mới, giá trị thặng d, làm tăng giá trị tổng sản phẩm quốc nội tăng nguồn thu ngân sách quốc gia Hiệu kinh doanh tín dụng góp phần quan trọng thúc đẩy điều kiện kinh tế xã hội tiến bộ, tăng công ăn việc làm, tăng thu nhập ngời lao động, góp phần xoá đói giảm nghèo, thúc đẩy dân giàu nớc mạnh Hai là, Thông qua hoạt động tín dụng NHTM tăng cờng giám sát kiểm tra hoạt động công ty Một kỳ hạn tín dụng ngắn, thông qua việc lặp lặp lại xét duyệt tín dụng năm, NHTM trở thành ngời nắm bắt đợc thông tin tề tình hình tài nh điều kiện kinh doanh công ty Thông qua quan hệ với NHTM mà thông tin trung thực tình hình tài công ty đợc công khai Trong trờng hợp thông tin tốt công ty phát hành đợc chứng khoán công chúng với chi phí thấp Hơn thông qua quan hệ tín dụng với NHTM mà thông tin công ty đợc công khai hoá, thông tin sai lệch công ty đợc nhà đầu t điều chỉnh Điều khuyến khích đợc luồng vốn chuyển địa chỉ, làm tăng hiệu kinh tế Bên cạnh đó, hoạt động tín dụng mang lại nguồn thu nhập chủ yếu cho NHTM, theo số liệu điều tra từ số ngân hàng nớc ta cho thấy nguồn thu lợi nhuận NHTM có đến 80% trở lên có nơi tới 90% thu lợi nhuận từ kinh doanh tín dụng (Tạp chí thị trờng tài tiền tệ số7/1999) Hơn thông qua hoạt động tín dụng NHTM có đợc thông tin tài doanh nghiệp, sở để làm tốt dịch vụ t vấn số nghiệp vụ khác Rủi ro tín dụng 2.1 Định nghĩa rủi ro tín dụng Rủi ro tín dụng đợc định nghĩa khoản lỗ tiềm tàng vốn có đợc tạo cấp tín dụng cho khách hàng Có nghĩa khả không trả đợc nợ theo hợp đồng gắn liền với khoản tín dụng ngân hàng cấp cho họ Hoặc nói cách cụ thể hơn, luồng thu nhập dự tính mang lại từ tài sản có sinh lời ngân hàng không đợc hoàn trả đầy đủ xét mặt số lợng thời hạn Các ngân hàng không bị đe doạ rủi ro tín dụng luôn nhận đợc gốc lãi khoản vay thời hạn, ngợc lại ngời vay gặp khó khăn tài chính, gốc lãi khoản vay bị đặt tình trạng rủi ro không thu hồi đợc Trong điều kiện bình thờng, phần lớn tài sản tài doanh nghiệp phát hành đợc đầu t khoản cho vay ngân hàng đợc đảm bảo với mức xác suất cao, lãi thu đợc thờng dới dạng lãi suất cố định Nhng có rủi ro, xảy với mức xác suất thấp, mức vốn lại không giới hạn Có thể lấy trái phiếu có phiếu lĩnh lãi cố định doanh nghiệp phát hành khoản cho vay ngân hàng để chứng minh cho mâu thuẫn dữa thu nhập rủi ro tín dụng Trong hai trờng hợp rủi ro, nguồn thu nhập ngân hàng có giới hạn dới dạng lãi suất khoản cho vay lãi suất trái phiếu, ngợc lại ngân hàng thờng toàn phần lãi suất phần hay toàn vốn gốc, điều phụ thuộc vào khả bồi hoàn tài sản chấp kết việc lý tài sản trờng hợp ngời vay phá sản 2.2 Phân loại rủi ro tín dụng 2.3 Đo lờng rủi ro tín dụng Để đánh giá mức rủi ro tín dụng định cho vay đầu t, ngân hàng cần có phơng pháp nhằm xác định khả trả nợ khách hàng Điều phụ thuộc vào khối lợng thông tin khách hàng mà ngân hàng thu thập đợc Phần lớn nguồn thông tin thu thập đợc điều tra ngân hàng, mua tổ chức phân loại đánh giá tín dụng bên ngoài, thông qua báo cáo kế toán tài chính, giá cổ phiếu trái phiếu qua báo cáo tổng hợp nhà phân tích, báo cáo kế toán tài khách hàng cung cấp quan trọng Lợi công nghệ thông tin làm cho đánh giá rủi ro tín dụng mặt lợng chí khách hàng nhỏ trở nên có tính khả thi chi phí thấp Các nhà kinh tế, ngân hàng nhà phân tích sử dụng nhiều mô hình khác để phân tích, đánh giá rủi ro tín dụng cho khoản tín dụng Các mô hình đánh giá đa dạng, bao gồm mô hình phản ánh mặt số lợng mô hình phản ánh mặt chất lợng rủi ro tín dụng Hơn mô hình không loại trừ lẫn nhau, nên NHTM sử dụng nhiều mô hình khác để phản ánh rủi ro tín dụng từ nhiều góc độ khác Chúng ta mô hình đơn giản 2.3.1 Mô hình chất lợng Trong trờng hợp thông tin có liên quan đến chất lợng khách hàng không đợc công bố rộng rãi, TCTD phải thu thập thông tin từ nguồn đơn lẻ nh hồ sơ tín dụng tiền gởi, mua thông tin từ bên nh tổ chức phân loại đánh giá khách hàng Những thông tin giúp TCTD đánh giá xác suất rủi ro ngời vay sở định giá khoản vay khoản nợ cách xác Nói chung số lợng thông tin cần thu thập cho khoản tín dụng phụ thuộc vào quy mô khoản đầu t chi phí thu thập thông tin Tuy nhiên, yếu tố chủ yếu liên quan đến định đầu t đợc chia thành nhóm: nhóm yếu tố liên quan đến ngời cá nhân ngời vay vốn, nhóm yếu tố liên quan đến thị trờng ảnh hởng đến tất ngời vay vốn vào thời điểm định cho vay (Anthony Saunders Helen lange Quản trị rủi ro kinh doanh ngân hàng-NXB thống kê Hà Nội-1999) CáC YếU Tố LIÊN QUAN DếN NGời vay vốn Danh tiếng: Danh tiếng ngời vay vốn đợc thể thông qua lịch sử vay trả nợ họ Nếu suốt thời gian quan hệ với NHTM, khách hàng thờng xuyên trả nợ đầy đủ hạn, họ có sức hấp dẫn lớn tổ chức Mối quan hệ lâu dài tin tởng ngời vay ngời cho vay tạo nên hợp đồng ngầm vay vốn trả nợ mà điều khoản vợt khỏi hợp đồng chuẩn Tuy nhiên, mức độ quan trọng yếu tố danh tiếng lại gây nên bất lợi cho khách hàng nhỏ mối quan hệ với NHTM Cơ cấu vốn: Cơ cấu vốn thể thông qua tỷ lệ vốn nợ vốn tự có tổ chức vay vốn Tỷ lệ phản ánh xác suất rủi ro không thu đợc nợ lẽ tỷ trọng vốn huy động - thể dới hình thức trái phiếu hay khoản tín dụng - cao, mức lãi suất tổ chức vay phải trả lớn, khả đáp ứng nghĩa vụ nợ từ luồng thu ngân giảm Một tỷ lệ thấp vốn huy động vốn tự có không gây ảnh hởng đáng kể đến xác suất việc trả nợ Nhng tỷ lệ vợt mức định đó, xác suất phá sản tăng lên kéo theo xác suất rủi ro không thu đợc nợ tăng lên Vì công ty có tỷ trọng vốn nợ lớn thờng đợc yêu cầu trả mức phần thởng rủi ro cao cho khoản vay nhằm bù đắp rủi ro tiềm mang lại từ cấu vốn Chỉ số khả toán : Khả toán chung = Tổng tài sản lu / động tổng nợ ngắn hạn Chỉ tiêu thớc đo khả có thể trả nợ doanh nghiệp, quy mô phạm vi tài sản lu động chuyển đổi thành tiền để trang trải nợ kỳ phù hợp với kỳ hạn nợ: Nếu tỉ số chứng tỏ doanh nghiệp có khả toán khoản nợ đến hạn; tình hình tài doanh nghiệp binh thờng Nếu tỉ số này