LI M U 1- Tính cấp thiết đề tài : Với chuyển đổi từ kinh tế kế hoạch hoá tập trung bao cấp sang kinh tế thị trờng theo định hớng xã hội chủ nghĩa có điều tiết vĩ mô nhà nớc, thời gian qua, đất nớc ta có phát triển rõ rệt, lĩnh vực kinh tế Những thành tựu ban đầu mà đạt đợc kinh tế tăng trởng, xã hội ổn định, quan hệ kinh tế đối ngoại mở rộng vị Việt Nam trờng quốc tế ngày nâng cao Cùng với chuyển đổi kinh tế, nghiệp đổi hoạt động ngân hàng đợc thể nhiều hình thức: công nghệ ngân hàng, kết cấu nguồn vốn đặc biệt nghiệp vụ ngân hàng Các NHTM có đổi hoàn thiện từ nội dung hoạt động tới cấu tổ chức nhằm tăng khả kinh doanh phục vụ đắc lực cho phát triển kinh tế xã hội đất nớc Nghiệp vụ bảo lãnh ngân hàng nghiệp vụ ngân hàng đại đợc NHTM Việt Nam ứng dụng năm gần Với việc áp dụng nghiệp vụ này, doanh nghiệp giảm thiểu đợc rủi ro từ đối tác, đối tác nớc Còn ngân hàng đa dạng hoá đợc sản phẩm dịch vụ cung cấp, tăng doanh số thu đợc từ nghiệp vụ ngoại bảng Tuy nhiên nghiệp vụ bảo lãnh ngân hàng nghiệp vụ mẻ mức độ phát triển năm qua nhỏ so với đòi hỏi kinh tế Việt Nam Do ngành ngân hàng nói chung Ngân hàng Công thơng Đống Đa nói riêng cần phải vận dụng phát triển nghiệp vụ bảo lãnh ngân hàng tốt để đáp ứng kịp thời nhu cầu doanh nghiệp trớc tiến triển kinh tế toàn cầu Xuất phát từ tính thiết thực việc giải vấn đề trên, sau thời gian thực tập Ngân hàng Công thơng Đống Đa, em mạnh dạn chọn đề tài khoá luận : Giải pháp góp phần hoàn thiện phát triển hoạt động bảo lãnh chi nhánh Ngân hàng Công thơng Đống Đa 2- Mục đích nghiên cứu đề tài - Hệ thống làm sáng tỏ sở lý luận bảo lãnh ngân hàng NHTM - Đánh giá thực trạng hoạt động bảo lãnh ngân hàng chi nhánh Ngân hàng Công thơng Đống Đa để thấy đợc mặt đạt đợc, tồn nguyên nhân tồn - Đa hệ thống giải pháp để hoàn thiện phát triển hoạt động bảo lãnh Ngân hàng Công thơng Đống Đa 3- Đối tợng phạm vi nghiên cứu đề tài Hoạt động cung cấp sản phẩm, dịch vụ NHTM phong phú đa dạng, nhng thời gian lợng kiến thức hạn hẹp nên viết em dừng lại việc nghiên cứu hoạt động bảo lãnh chi nhánh Ngân hàng Công thơng Đống Đa 4- Phơng pháp nghiên cứu: Để làm rõ đợc mục đích nghiên cứu đề tài, khóa luận sử dụng phơng pháp nh phơng pháp phân tích, so sánh, luận giải, tổng hợp, khái quát hoá Ngoài khoá luận sử dụng việc phân tích số liệu thống kê sở t lôgíc 5- Nội dung khoá luận: Ngoài hai phần mở đầu kết luận, nội dung khoá luận đợc thể phần: - Chơng 1: Những vấn đề có tính chất lý luận nghiệp vụ bảo lãnh ngân hàng - Chơng 2: Thực trạng hoạt động bảo lãnh chi nhánh Ngân hàng Công thơng Đống Đa - Chơng 3: Giải pháp, kiến nghị nhằm hoàn thiện phát triển nghiệp vụ bảo lãnh Ngân hàng Công thơng Đống Đa chơng vấn đề có tính chất lý luận nghiệp vụ bảo lãnh ngân hàng 1.1 bảo lãnh ngân hàng vai trò bảo lãnh ngân hàng 1.1.1 Khái niệm, chức bảo lãnh ngân hàng 1.1.1.1 Khái niệm bảo lãnh ngân hàng Trong kinh tế hàng hoá đại, nhu cầu ngày cao xã hội loại hàng hoá dịch vụ phục vụ sản xuất - tiêu dùng làm cho hoạt động thơng mại diễn mạnh mẽ với xu hớng toàn cầu hoá sâu sắc Hoạt động thơng mại đem lại lợi ích to lớn cho doanh nghiệp nhng buộc họ phải đối mặt với rủi ro tờ phía đối tác thiếu xác không đầy đủ thông tin Các doanh nghiệp lúc nhận thấy cần có quan chuyên môn giải vấn đề phát sinh để đảm bảo thúc đẩy trình trao đổi thơng mại giảm thiểu rủi ro từ phía bạn hàng Và bảo lãnh quan, tổ chức có chuyên môn, uy tín thực đáp ứng đợc yêu cầu doanh nghiệp việc tìm kiếm đảm bảo từ phía đối tác Bảo lãnh, nét chung nhất, cam kết ngời bảo lãnh thực đầy đủ quyền lợi nghĩa vụ ngời đợc bảo lãnh không thực thực cam kết bên yêu cầu bảo lãnh Bảo lãnh cần thiết hai bên cha tín nhiệm nhau, uy tín lời hứa bên cha đủ độ tin cậy bên đối tác Sự xuất bên thứ ba (bên bảo lãnh) có đủ độ tin cậy với hai bên đứng thực bảo lãnh cầu nối hai bên để đa họ đến điểm chung thống Với định nghĩa trên, xã hội tồn nhiều loại hình bảo lãnh nh bảo lãnh cá nhân với cá nhân khác, bảo lãnh tổ chức với tổ chức cá nhân, hay rộng bảo lãnh tổ chức quốc tế với nớc, cá nhân Còn ngân hàng, bảo lãnh nghiệp vụ đợc định nghĩa nh sau: Bảo lãnh ngân hàng cam kết văn TCTD (bên bảo lãnh) với bên có quyền (bên thụ hởng bảo lãnh) việc thực nghĩa vụ tài thay cho khách hàng (bên đợc bảo lãnh) khách hàng không thực thực không nghĩa vụ cam kết với bên thụ hởng bảo lãnh Khách hàng phải nhận nợ hoàn trả cho TCTD số tiền đợc trả thay Nh vậy, xét theo hình thức tín dụng ngân hàng bảo lãnh hình thức tín dụng đặc biệt, tín dụng chữ ký - signature credit Đây hình thức tín dụng mà ngân hàng không trực tiếp cho vay tiền Nhng uy tín (chữ ký) mình, ngân hàng tạo điều kiện để khách hàng sử dụng vốn ngời khác đảm bảo toán cho khách hàng Tuy hình thức tín dụng ngân hàng nhng trình hạch toán bảo lãnh không làm thay đổi bảng toán tài sản mà đợc hạch toán ngoại bảng Nghiệp vụ bảo lãnh đợc thực tổ chức tài chính, ngân hàng thơng mại, quỹ, tổ chức bảo hiểm Trong tr ờng hợp đặc biệt, NHNN tham gia bảo lãnh đợc Chính phủ định 1.1.1.2 Chức bảo lãnh ngân hàng Nói chung mục đích chức bảo lãnh ngân hàng hình thức phù hợp nhằm ngăn chặn rủi ro phát sinh quan hệ mua bán, giao dịch không thờng xuyên bên Đồng thời bảo lãnh bù đắp thiệt hại mặt tài cho ngời thụ hởng cách nhanh chóng chắn ngời chứng minh vi phạm ngời đợc bảo lãnh dẫn đến phát sinh yêu cầu thực bảo lãnh Thứ nhất, bảo lãnh ngân hàng công cụ bảo đảm (Security Instrument) Đây chức quan trọng bảo lãnh Đó việc ngân hàng cung cấp cho bên thụ hởng khoản bồi thờng tài cho thiệt hại hành vi vi phạm hợp đồng bên đợc bảo lãnh gây Nh vậy, ngân hàng phát hành bảo lãnh tạo đảm bảo chắn cho ngời thụ hởng từ tạo cho họ lòng tin tởng, yên tâm để thực tốt hợp đồng Bảo lãnh công cụ đảm bảo công cụ toán Do vậy, bảo lãnh đợc dùng cho mục đích đảm bảo an toàn cho bên thụ hởng có biến cố vi phạm hợp đồng lập để nhằm toán cho ngời thụ hởng Ngời đợc bảo lãnh ngời thụ hởng bảo lãnh phải cố gắng để thực tốt điều đợc quy định hợp đồng Vì khả xảy nghĩa vụ bồi thờng ngân hàng thờng nhỏ Theo thống kê nhà ngân hàng Mỹ có 1% tổng số bảo lãnh đợc phát hành nớc bị ngời thụ hởng yêu cầu toán Qua đó, ta thấy bảo lãnh công cụ đảm bảo công cụ toán Thứ hai, bảo lãnh ngân hàng công cụ tài trợ (Financing Instrument) Đối với ngời đợc bảo lãnh, bảo lãnh thực công cụ tài trợ mặt tài Trong nhiều trờng hợp, khách hàng bắt buộc phải trả cho phía đối tác khoản tiền ứng trớc, khoản đặt cọc để đảm bảo nghĩa vụ thực hợp đồng hai bên Nhng sau đợc ngân hàng phát hành bảo lãnh khách hàng (ngời đợc bảo lãnh) xuất quỹ mà thực hợp đồng, chí họ đợc vay nợ đợc kéo dài thời gian toán tiền hàng hoá, dịch vụ Nh vậy, bảo lãnh ngân hàng tạo điều kiện cho khách hàng đợc hởng thuận lợi ngân quỹ nh đợc cho vay thực Trong điều kiện kinh tế ngày phát triển nh nhu cầu vốn tín dụng không ngừng tăng lên Vì thế, bảo lãnh ngân hàng có ý nghĩa quan trọng, đáp ứng đợc kịp thời yêu cầu phát triển mở rộng sản xuất kinh doanh, đồng thời làm giảm bớt căng thẳng vốn cho khách hàng Thứ ba, bảo lãnh ngân hàng có chức đôn đốc việc thực hợp đồng Trong bảo lãnh ngân hàng, ngời đợc bảo lãnh phải trả khoản tiền đợc đảm bảo trờng hợp có tổn thất xảy Nếu vi phạm hợp đồng đợc cam kết với ngời thụ hởng bảo lãnh trả khoản thiệt hại cho ngân hàng sau ngân hàng toán cho ngời thụ hởng Nh vậy, ngời đợc bảo lãnh phải có ý thức cao việc hoàn thành nghĩa vụ để tránh trờng hợp gây tổn hại đến cam kết hợp đồng Ngân hàng bảo lãnh phải chịu áp lực việc phải toán thay nh ngời đợc bảo lãnh không thực đầy đủ nghĩa vụ họ Mặc dù nhận đợc khoản tiền bồi hoàn từ việc ngời đợc bảo lãnh vi phạm hợp đồng nhng ngân hàng không muốn tình trạng xảy Và để giữ vững uy tín mình, ngân hàng tìm cách để đôn đốc ngời đợc bảo lãnh phải hoàn tất hợp đồng ký kết Nh vậy, bảo lãnh ngân hàng mang ý nghĩa ràng buộc, đốc thúc ngời đợc bảo lãnh thực hợp đồng Chức có mối liên hệ chặt chẽ với chức bảo đảm ngời đợc bảo lãnh bị đôn đốc thực tốt hợp đồng khả đợc bảo đảm ngời thụ hởng cao 1.1.2 Các hình thức bảo lãnh ngân hàng 1.1.2.1 Phân loại theo chất bảo lãnh Bảo lãnh đồng nghĩa vụ (Accessory Guarantee - Suretyship) Đây đợc coi loại hình bảo lãnh mang tính truyền thống dựa sở nguồn gốc đời Bảo lãnh đồng nghĩa vụ có đặc điểm ngân hàng ngời đợc bảo lãnh có nghĩa vụ Tuy nhiên, nghĩa vụ khách hàng nghĩa vụ có xác nhận nghĩa vụ bị vi phạm ngân hàng thực nghĩa vụ bổ sung Đặc điểm gây bất lợi cho ngân hàng, ngân hàng phải thực nghĩa vụ trờng hợp lý ngời đợc bảo lãnh không hoàn thành nghĩa vụ hợp đồng sở Chính mà ngân hàng thờng xuyên phải can thiệp sâu vào giao dịch hợp đồng ngời đợc bảo lãnh ngời thụ hởng bảo lãnh để tìm hiểu khả hoàn thành nghĩa vụ đốc thúc việc hoàn thành nghĩa vụ ngời đợc bảo lãnh, tránh trờng hợp ngời nỗ lực cố gắng việc hoàn thành nghĩa vụ Loại bảo lãnh thờng đợc dùng chủ yếu giao dịch phạm vi nội địa, đợc sử dụng quan hệ với nớc Bảo lãnh độc lập (Independent Guarantee) Trái với bảo lãnh đồng nghĩa vụ, bảo lãnh độc lập, nghĩa vụ ngân hàng ngời đợc bảo lãnh hoàn toàn độc lập, tách rời Ngân hàng tiến hành toán cho ngời thụ hởng điều kiện toán đợc thỏa mãn Vì đợc tạo từ yêu cầu, đòi hỏi thực tiễn nên bảo lãnh độc lập đợc coi dạng bảo lãnh ngân hàng đại Bảo lãnh độc lập đem lại nhiều thuận lợi cho ngân hàng bảo lãnh ngời thụ hởng, đợc sử dụng phổ biến thơng mại quốc tế 1.1.2.2 Phân loại theo phơng thức phát hành bảo lãnh Bảo lãnh trực tiếp (Direct Guarantee) Bảo lãnh trực tiếp loại bảo lãnh ngân hàng chịu trách nhiệm bảo lãnh tiến hành phát hành bảo lãnh trực yêu cầu ngời đợc bảo lãnh mà không thông qua trung gian Ngân hàng trực tiếp truy đòi ngời đợc bảo lãnh số tiền bồi thờng cho ngời thụ hởng trờng hợp ngời đợc bảo lãnh không hoàn thành nghĩa vụ Khi ngời thụ hởng ngời nớc ngoài, ngân hàng phục vụ ngời đợc bảo lãnh thông qua quan hệ đại lý với ngân hàng nớc ngời thụ hởng để yêu cầu ngân hàng chuyển th bảo lãnh đến ngời thụ hởng Loại bảo lãnh chịu chi phối luật pháp đợc áp dụng nớc ngời đợc bảo lãnh Và ngân hàng phát hành bảo lãnh trực tiếp toán cho ngời thụ hởng mà không cần có hoàn trả th bảo lãnh gốc Do ngời thụ hởng thiếu kinh nghiệm toán quốc tế, thiếu hiểu biết pháp luật nớc ngân hàng phát hành gặp nhiều bất lợi, xảy tranh chấp Vai trò ngân hàng thông báo kiểm tra tính chân thực bảo lãnh nhận đợc bảo lãnh từ ngân hàng phát hành, sau thông báo chuyển nội dung th bảo lãnh (bằng telex, swift) cho ngời thụ hởng Sự xuất ngân hàng thông báo không làm ảnh hởng đến quan hệ nh nghĩa vụ ngời đợc bảo lãnh, ngời thụ hởng bảo lãnh ngân hàng phát hành Ngân hàng phát hành phải toán cho ngời thụ hởng phát sinh rủi ro yêu cầu bồi hoàn toán từ ngời đợc bảo lãnh Hình 1: Sơ đồ bảo lãnh trực tiếp Ngân hàng phát hành Ngân hàng thông báo Người bảo lãnh Người thụ hư ởng bảo lãnh Ghi : (1) Hợp đồng sở đợc ký kết ngời thụ hởng bảo lãnh ngời đợc bảo lãnh (2) Ngời đợc bảo lãnh yêu cầu ngân hàng phát hành bảo lãnh cam kết bồi hoàn (3) Ngân hàng phát hành phát hành bảo lãnh chuyển trực tiếp văn bảo lãnh cho ngời thụ hởng bảo lãnh (3) Trong trờng hợp ngời thụ hởng ngời nớc ngoài, ngân hàng phát hành chuyển văn bảo lãnh cho ngời thụ hởng thông qua ngân hàng thông báo Bảo lãnh gián tiếp (Indirect Guarantee) Bảo lãnh gián tiếp loại bảo lãnh mà ngân hàng bảo lãnh phát hành theo thị ngân hàng trung gian phục vụ cho ngời đợc bảo lãnh (Ngân hàng thị - Instructing Bank) dựa bảo lãnh khác gọi bảo lãnh đối ứng (Counter Guarantee) Vì vậy, bảo lãnh gián tiếp ngời thụ hởng quyền yêu cầu ngân hàng thị toán bảo lãnh cho ngân hàng thị bảo lãnh ngời thụ hởng quan hệ ràng buộc nghĩa vụ trách nhiệm Ngân hàng phát hành hoàn toàn quyền yêu cầu ngời đợc bảo lãnh bồi hoàn, chí ngân hàng thị bị phá sản Ngân hàng thị bên phải có nghĩa vụ bồi hoàn cho ngân hàng phát hành Bảo lãnh gián tiếp đợc sử dụng chủ yếu trờng hợp ngời thụ hởng ngời nớc ngân hàng phát hành quốc gia ngời thụ hởng Khi ngân hàng nớc (ngân hàng thị) uỷ quyền cho ngân hàng phát hành thực phát hành để tạo thuận lợi cho ngời thụ hởng giao dịch đòi tiền sau Trong trờng hợp ngân hàng phát hành ngân hàng thị nớc với ngời đợc bảo lãnh ngân hàng phát hành yêu cầu ngân hàng đại lý nớc ngời thụ hởng thông báo chuyển văn bảo lãnh cho ngời thụ hởng nh bảo lãnh trực tiếp Bảo lãnh đối ứng công cụ trung gian ngời bảo lãnh ngời đợc bảo lãnh Thời hạn hiệu lực bảo lãnh đối ứng thời hạn mà ngân hàng phát hành phải xuất trình yêu cầu toán đến ngân hàng thị Thời gian cho phép ngân hàng phát hành có đủ thời gian xử lý gửi chứng từ xuất trình đến ngân hàng thị đòi toán bảo lãnh đối ứng, sau toán cho bảo lãnh Nh vậy, ngân hàng phát hành đòi tiền ngân hàng thị tối đa số tiền bảo lãnh mà ngân hàng phát hành toán cho ngời thụ hởng Hình 2: Sơ đồ bảo lãnh gián tiếp ngân hàng phát hành ngân hàng thông báo ngân hàng 4 thị người người thụ hư bảo lãnh ởng bảo lãnh Ghi : (1) Hợp đồng sở đợc ký kết ngời thụ hởng bảo lãnh ngời đợc bảo lãnh (2) Ngời đợc bảo lãnh yêu cầu ngân hàng phục vụ thị cho ngân hàng phát hành phát hành bảo lãnh (3) Ngân hàng thị thị cho ngân hàng phát hành tiến hành phát hành bảo lãnh cho ngời thụ hởng, đồng thời cam kết bồi hoàn dựa bảo lãnh đối ứng (4) Ngân hàng phát hành trực tiếp phát hành bảo lãnh cho ngời thụ hởng (4) Ngân hàng phát hành phát hành bảo lãnh cho ngời thụ hởng thông qua ngân hàng thông báo Đồng bảo lãnh (Syndicated Guarantee) Đối với hợp đồng có giá trị lớn, ngân hàng muốn bảo lãnh cho khách hàng buộc phải tham gia vào đồng bảo lãnh Vì theo nguyên tắc sử dụng vốn NHTM, ngân hàng không đợc phép thực bảo lãnh cho khách hàng vợt giới hạn tối đa (