Lời mở đầu Trong xu hướng hội nhập toàn cầu ngày sâu rộng nay, vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài(FDI) phận quan trọng cấu nguồn vốn đầu tư quốc gia địa phương Đối với Việt Nam, nước trình CNH- HĐH, chuyển đổi hội nhập kinh tế, với mục tiêu phát triển kinh tế cao, nhu cầu vốn đầu tư lớn việc thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước lại có vai trò đặc biệt quan trọng Trong 20 năm thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài, Việt Nam đạt nhiều thành tựu đáng kể FDI nguồn vốn bổ sung quan trọng cho vốn đầu tư phát triển xã hội tăng trưởng kinh tế, góp phần chuyển dịch cấu kinh tế, nâng cao lực sản xuất công nghiệp, trình độ kĩ thuật công nghệ;đẩy mạnh kim ngạch xuất khẩu, phát triển kinh tế thị trường đưa kinh tế Việt Nam hội nhập với kinh tế giới, giải công ăn việc làm, đào tạo nguồn nhân lực, nâng cao mức sống người lao động… Tuy nhiên hoạt động thu hút sử dụng vốn FDI tồn nhiều mặt tiêu cực đến kinh tế như: Vấn đề chuyển giá gây thiệt hại cho kinh tế, khả chuyển giao công nghệ hạn chế nguy trở thành bãi thải công nghệ, khả tạo việc làm chưa ổn định, làm tăng vấn đề xã hội phân hoá xã hội, giàu nghèo, nạn "chảy máu chất xám" nội kinh tế,vấn đề ô nhiễm môi trường… Vì tác giả lựa chọn đề tài “Đầu tư trực tiếp nước Việt Nam: thực trạng giải pháp” sâu vào phân tích thực trạng FDI, kết , hiệu đạt đực đồng thời nêu mặt hạn chế tồn tại, đưa số nguyên nhân đề xuất giải pháp nhằm tăng cường khả thu hút vốn FDI nâng cao hiệu sử dụng vốn FDI vào Việt nam thời gian tới để đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế Chương một: Một số lí luận chung đầu tư trực tiếp nước 1.1 Khái niệm đặc điểm đầu tư trực tiếp nước 1.1.1 Khái niệm đầu tư (Investment) Đầu tư nói chung hi sinh nguồn lực để tiến hành hoạt động nhằm thu kết định tương lai lớn nguồn lực bỏ để đạt kết Như vậy, mục tiêu công đầu tư đạt kết lớn so với hi sinh nguồn lực mà người đầu tư phải gánh chịu tiến hành đầu tư Các nguồn lực phải hi sinh tiền, tài nguyên thiên nhiên, sức lao động trí tuệ Những kết đạt tăng thêm tài sản tài chính(tiền vốn), tài sản vật chất( nhà máy,đường sá, bệnh viện, trường học…) tài sản trí tuệ( trình độ văn hóa, chuyên môn, quản lí, khoa học kĩ thuật )và nguồn nhân lực có đủ điều kiện làm việc với suất lao động cao sản xuất xã hội Người bỏ vốn đầu tư gọi nhà đầu tư hay chủ đầu tư, chủ đầu tư cá nhân, tổ chức hay nhà nước Nếu phân loại đầu tư theo quan hệ quản lý chủ đầu tư, chia làm hai loại đầu tư: “Đầu tư trực tiếp hình thức đầu tư nhà đầu tư bỏ vốn đầu tư tham gia quản lý hoạt động đầu tư” (điều 3, Luật Đầu tư) “Đầu tư gián tiếp hình thức đầu tư thông qua việc mua cổ phần, cổ phiếu, trái phiếu, giấy tờ có giá khác, quỹ đầu tư chứng khoán thông qua định chế tài trung gian khác mà nhà đầu tư không trực tiếp tham gia quản lý hoạt động đầu tư” (điều 3, Luật Đầu tư) Đứng góc độ toàn kinh tế, vốn đầu tư bao gồm nguồn vốn đầu tư nước nguồn vốn đầu tư nước * Đầu tư nước việc nhà đầu tư nước bỏ vốn tiền tài sản hợp pháp khác để tiến hành hoạt động đầu tư Việt Nam (điều 3, Luật Đầu tư) * Đầu tư nước việc nhà đầu tư nước đưa vào Việt Nam vốn tiền tài sản hợp pháp khác để tiến hành hoạt động đầu tư (điều 3, Luật Đầu tư) 1.1.2 Đầu tư nước 1.1.2.1 Khái niệm đầu tư nước Đầu tư nước hình thức di chuyển vốn từ nước sang nước khác nhằm mục đích kiếm lời Đầu tư nước có số đặc điểm khác với đầu tư nội địa là: Chủ đầu tư có quốc tịch nước ngoài, điều có liên quan đến quy định xuất nhập cảnh, phong tục tập quán, ngôn ngữ ; Các yếu tố đầu tư di chuyển khỏi biên giới, đặc điểm liên quan đến sách, pháp luật hải quan cước phí vận chuyển; Vốn đầu tư tiền tệ, vật tư hàng hóa, tư liệu sản xuất, tài nguyên thiên nhiên tính ngoại tệ, đặc điểm liên quan đến sách tài tỷ giá hối đoái nước tham gia đầu tư Hình thức biểu đầu tư nước - Tài trợ phát triển thức (ODF- Official Development Finance) Nguồn vốn bao gồm Viện trợ phát triển thức (ODA) hình thức viện trợ khác Trong ODA chiếm tỉ trọng chủ yếu Vốn ODA nguồn vốn phát triển dạng viện trợ không hoàn lại hay lãi suất ưu đãi thường kèm theo điều kiện trị - Nguồn tín dụng từ ngân hàng thương mại quốc tế - Đầu tư trực tiếp nước (Foreign Direct Investment) nguồn vốn đầu tư phổ biến nước (có thể tư nhân, tổ chức, hay nhà nước phối hợp) đầu tư vào quốc gia nhằm mục đích kiếm lợi nhuận chủ yếu, thông qua hoạt động sản xuất kinh doanh nước nhận đầu tư - Nguồn huy động qua thị trường vốn quốc tế 1.1.3 Đầu tư trực tiếp nước (FDI) 1.1.3.1 Khái niệm đầu tư trực tiếp nước Có nhiều khái niệm đầu tư trực tiếp nước Theo Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF): “FDI đầu tư có lợi ích lâu dài doanh nghiệp nước khác (nước nhận đầu tư) nước mà doanh nghiệp hoạt động (nước đầu tư) với mục đích quản lý cách có hiệu doanh nghiệp” Theo Uỷ ban Thương mại Phát triển Liên hiệp quốc (UNCTAD) thì: “FDI đầu tư có mối liên hệ lợi ích kiểm soát lâu dài pháp nhân thể nhân (nhà đầu tư trực tiếp nước công ty mẹ) doanh nghiệp kinh tế khác (doanh nghiệp FDI, chi nhánh nước chi nhánh doanh nghiệp)” FDI loại hình đầu tư quốc tế, chủ đầu tư kinh tế đóng góp số vốn tài sản đủ lớn vào kinh tế khác để sở hữu điều hành, kiểm soát đối tượng họ bỏ vốn đầu tư nhằm mục đích lợi nhuận lợi ích kinh tế khác FDI di chuyển vốn, tài sản, công nghệ tài sản từ nước đầu tư sang nước tiếp nhận đầu tư để thành lập kiểm soát doanh nghiệp nhằm mục đích kinh doanh có lãi Luật Đầu tư 2005 Việt Nam có định nghĩa FDI sau: Đầu tư nước việc nhà đầu tư nước đưa vào Việt Nam vốn tiền tài sản để tiến hành hoạt động đầu tư Như vậy, FDI, xét theo định nghĩa pháp lý Việt Nam, hoạt động bỏ vốn đầu tư nhà đầu tư nước vào lãnh thổ Việt Nam với điều kiện họ phải tham gia quản lý hoạt động đầu tư Tiêu thức phân biệt FDI với hoạt động đầu tư nội địa thường tập trung vào đặc trưng sau: - Về vốn góp, chủ đầu tư nước phải đóng lượng vốn tối thiểu theo quy định nước nhận đầu tư để có quyền trực tiếp tham gia điều phối, quản lý trình sản xuất kinh doanh; - Về quyền điều hành quản lý, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước phụ thuộc vào mức vốn góp, nhà đầu tư nước đầu tư 100% vốn quyền hành hoàn toàn thuộc nhà đầu tư nước ngoài, trực tiếp thuê người quản lý; - Về phần chia lợi nhuận, dựa kết sản xuất kinh doanh, lãi lỗ, phân chia theo tỷ lệ vốn góp vốn pháp định sau trừ khoản đóng góp Từ quan niệm hiểu FDI di chuyển vốn quốc tế hình thức vốn sản xuất thông qua việc nhà đầu tư nước đưa vốn vào nước khác để đầu tư, đồng thời trực tiếp tham gia quản lý, điều hành, tổ chức sản xuất, tận dụng ưu vốn, trình độ công nghệ, kinh nghiệm quản lý nhằm mục đích thu lợi nhuận Đặc điểm đầu tư trực tiếp nước Đầu tư trực tiếp nước có đặc điểm chủ yếu sau: Gắn liền với việc di chuyển vốn đầu tư, tức tiền loại tài sản khác quốc gia, hệ làm tăng lượng tiền tài sản kinh tế nước tiếp nhận đầu tư làm giảm lượng tiền tài sản nước đầu tư Được tiến hành thông qua việc bỏ vốn thành lập doanh nghiệp (liên doanh sở hữu 100% vốn), hợp đồng hợp tác kinh doanh, mua lại chi nhánh doanh nghiệp có, mua cổ phiếu mức khống chế tiến hành hoạt động hợp chuyển nhượng doanh nghiệp Nhà đầu tư nước chủ sở hữu hoàn toàn vốn đầu tư sở hữu vốn đầu tư với tỷ lệ định đủ mức tham gia quản lý trực tiếp hoạt động doanh nghiệp + Là hoạt động đầu tư tư nhân, chịu điều tiết quan hệ thị trường quy mô toàn cầu, bị ảnh hưởng mối quan hệ trị nước, phủ mục tiêu đạt lợi nhuận cao + Nhà đầu tư trực tiếp kiểm soát điều hành trình vận động dòng vốn đầu tư + FDI bao gồm hoạt động đầu tư từ nước vào nước đầu tư từ nước nước ngoài, bao gồm vốn di chuyển vào nước dòng vốn di chuyển khỏi kinh tế nước + FDI chủ yếu công ty xuyên quốc gia thực Các đặc điểm nêu mang tính chất chung cho tất hoạt động FDI toàn giới Đối với Việt Nam, trình tiếp nhận FDI diễn 20 năm đặc điểm nêu thể rõ nét Chính đặc điểm đòi hỏi thể chế pháp lý, môi trường sách thu hút FDI phải ý để vừa thực mục tiêu thu hút đầu tư, vừa bảo đảm mối quan hệ cân đối kênh đầu tư 1.2 Các hình thức đầu tư trực tiếp nước Có nhiều tiêu thức để xác định hình thức FDI, là: Thứ nhất, xét theo mục đích đầu tư FDI phân làm hai đầu tư theo chiều ngang đầu tư theo chiều dọc ▪ Đầu tư trực tiếp nước theo chiều ngang: việc công ty tiến hành đầu tư trực tiếp nước vào ngành sản xuất mà họ có lợi cạnh tranh loại sản phẩm Với lợi họ muốn tìm kiếm lợi nhuận cao nước nên mở rộng thôn tính thị trường nước Hình thức thường dẫn đến cạnh tranh độc quyền mà Mỹ, Nhật Bản dẫn đầu việc đầu tư nước phát triển ▪ Đầu tư trực tiếp nước theo chiều dọc: Với mục đích khai thác nguồn tài nguyên thiên nhiên yếu tố đầu vào rẻ lao động, đất đai nước nhận đầu tư Các nhà đầu tư thường khai thác lợi cạnh tranh để hoàn thiện qua lắp ráp nước chủ nhà Sau sản phẩm bán thị trường quốc tế Đây hình thức phổ biến hoạt động đầu tư trực tiếp nước nước phát triển Thứ hai, xét hình thức sở hữu đầu tư trực tiếp nước thường có hình thức sau: Luật Đầu tư 2005 quy định hình thức FDI Việt Nam , hình thức thừa nhận rộng rãi giới Sau trình bày hình thức a Thành lập tổ chức kinh tế 100% vốn nhà đầu tư nước Hình thức doanh nghiệp 100% vốn nước hình thức truyền thống phổ biến FDI Với hình thức này, nhà đầu tư, với việc trọng khai thác lợi địa điểm đầu tư mới, nỗ lực tìm cách áp dụng tiến khoa học công nghệ, kinh nghiệm quản lý hoạt động kinh doanh để đạt hiệu cao Hình thức phổ biến quy mô đầu tư nhỏ nhà đầu tư ưa thích dự án quy mô lớn Hiện nay, công ty xuyên quốc gia thường đầu tư theo hình thức doanh nghiệp 100% vốn nước họ thường thành lập công ty công ty mẹ xuyên quốc gia Doanh nghiệp 100% vốn đầu tư nước thuộc sở hữu nhà đầu tư nước phải chịu kiểm soát pháp luật nước sở (nước nhận đầu tư) Là pháp nhân kinh tế nước sở tại, doanh nghiệp phải đầu tư, thành lập chịu quản lý nhà nước nước sở Doanh nghiệp 100% vốn nước doanh nghiệp thuộc quyền sở hữu nhà đầu tư nước nước chủ nhà, nhà đầu tư phải tự quản lý, tự chịu trách nhiệm kết kinh doanh Về hình thức pháp lý, hình thức này, theo Luật Doanh nghiệp 2005, có loại hình công ty trách nhiệm hữu hạn, doanh nghiệp tư nhân, công ty cổ phần… Hình thức 100% vốn đầu tư nước có ưu điểm nước chủ nhà không cần bỏ vốn, tránh rủi ro kinh doanh, thu tiền thuê đất, thuế, giải việc làm cho người lao động Mặt khác, độc lập quyền sở hữu nên nhà đầu tư nước chủ động đầu tư để cạnh tranh, họ thường đầu tư công nghệ mới, phương tiện kỹ thuật tiên tiến nhằm đạt hiệu kinh doanh cao, góp phần nâng cao trình độ tay nghề người lao động Tuy nhiên, có nhược điểm nước chủ nhà khó tiếp nhận kinh nghiệm quản lý công nghệ, khó kiểm soát đối tác đầu tư nước lợi nhuận b Thành lập doanh nghiệp liên doanh nhà đầu tư nước nhà đầu tư nước Đây hình thức sử dụng rộng rãi giới từ trước tới Hình thức phát triển Việt Nam, giai đoạn đầu thu hút FDI Doanh nghiệp liên doanh: hình thức FDI, qua pháp nhân thành lập gọi doanh nghiệp liên doanh Doanh nghiệp hai nhiều bên hợp tác thành lập nước chủ nhà sở hợp đồng liên doanh Hình thức có đặc trưng: pháp nhân thành lập theo hình thức công ty trách nhiệm hữu hạn, có tư cách pháp nhân theo pháp luật nước chủ nhà Mỗi bên tham gia vào doanh nghiệp liên doanh pháp nhân riêng Nhưng doanh nghiệp liên doanh pháp nhân độc lập với bên tham gia Khi bên đóng góp đủ số vốn quy định vào liên doanh dù bên có phá sản, doanh nghiệp liên doanh tồn Mỗi bên liên doanh chịu trách nhiệm với bên kia, với doanh nghiệp liên doanh phạm vi phần vốn góp vào vốn pháp định Như vậy, hình thức doanh nghiệp liên doanh tạo nên pháp nhân đồng sở hữu địa điểm đầu tư phải nước sở Hiệu hoạt động doanh nghiệp liên doanh phụ thuộc lớn vào môi trường kinh doanh nước sở tại, bao gồm yếu tố kinh tế, trị, mức độ hoàn thiện pháp luật, trình độ đối tác liên doanh nước sở Hình thức doanh nghiệp liên doanh có ưu điểm góp phần giải tình trạng thiếu vốn, nước sở tranh thủ nguồn vốn lớn để phát triển kinh tế lại chia sẻ rủi ro; có hội để đổi công nghệ, đa dạng hóa sản phẩm; tạo hội cho người lao động có việc làm học tập kinh nghiệm quản lý nước ngoài; Nhà nước nước sở dễ dàng việc kiểm soát đối tác nước Về phía nhà đầu tư, hình thức công cụ để thâm nhập vào thị trường nước cách hợp pháp hiệu quả, tạo thị trường mới, góp 10 rõ ràng, đồng thuận lợi Trước mắt, phải rà soát để bổ sung, hoàn thiện danh mục dự án kêu gọi FDI năm tới Danh mục dự án kêu gọi FDI phải xây dựng sở quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội kế hoạch thu hút FDI phê duyệt - Song song với việc xây dựng chiến lược, quy hoạch thu hút FDI, cần tiến hành rà soát, bổ sung điều chỉnh Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội đến năm 2010, tầm nhìn đến năm 2020 Để thực việc cần rà soát, bổ sung quy hoạch phát triển ngành, gồm: quy hoạch kế hoạch sử dụng đất, quy hoạch phát triển ngành công nghiệp, du lịch, thương mại, nông nghiệp, giáo dục - đào tạo, văn hoá - thông tin, y tế… Cũng cần rà soát, điều chỉnh quy hoạch xây dựng tỉnh thành phố , thực đồng quy hoạch chi tiết, rà soát điều chỉnh thường xuyên, đảm bảo phù hợp với quy hoạch chung Cần gấp rút thực quy hoạch thêm số khu công nghiệp, khu công nghệ cao để chuẩn bị đón đầu sóng đầu tư sau tham gia vào WTO Để thực giải pháp quy hoạch nêu trên, phải tập trung nâng cao chất lượng đội ngũ cán làm công tác quy hoạch Một mặt đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn đội ngũ có, mặt khác mời công ty tư vấn giỏi nước nước tham gia thực công tác quy hoạch thành phố, đặc biệt khu trung tâm, điểm nhấn kiến trúc công trình mang tầm vóc, quy mô lớn Sau hoàn thành quy hoạch, cần công khai phương tiện thông tin đại chúng nước nước để tạo thuận lợi cho nhà đầu tư nắm bắt tìm hiểu hội đầu tư Bên cạnh đó, quyền cấp từ trung ương đến địa phương phải tăng cường công tác quản lý quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, bảo đảm chấp hành nghiêm theo quy định pháp luật 82 3.2.2.Áp dụng ban hành & thực sách khuyến khích đầu tư Tiếp tục rà soát pháp luật, sách để sửa đổi loại bỏ điều kiện áp dụng ưu đãi đầu tư không phù hợp với cam kết Việt Nam với WTO có giải pháp đảm bảo quyền lợi nhà đầu tư liên quan Xây dựng văn hướng dẫn địa phương doanh nghiệp lộ trình cam kết mở cửa đầu tư nước làm sở xem xét cấp giấy chứng nhận đầu tư Theo dõi, giám sát việc thi hành pháp luật đầu tư doanh nghiệp để kịp thời phát xử lý vướng mắc phát sinh Khẩn trương ban hành văn hướng dẫn luật mới, luật Quốc hội thông qua năm 2006-2007 có liên quan đến đầu tư, kinh doanh Ban hành ưu đãi khuyến khích đầu tư dự án xây dựng công trình phúc lợi (nhà ở, bệnh viện, trường học, văn hoá, thể thao) cho người lao động làm việc khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao, khu kinh tế, đảm bảo tương thích với luật pháp hành Nghiên cứu, đề xuất sách vận động, thu hút đầu tư tập đoàn đa quốc gia có sách riêng tập đoàn nước thành viên EU, Hoa Kỳ Chấn chỉnh tình trạng ban hành áp dụng ưu đãi, hỗ trợ đầu tư trái với quy định pháp luật Tăng cường tập huấn, phổ biến nội dung lộ trình thực cam kết quốc tế Việt Nam Duy trì chế đối thoại thường xuyên lãnh đạo Chính phủ, bộ, ngành với nhà đầu tư nhằm phát xử lý kịp thời khó khăn, vướng mắc dự án hoạt động, đảm bảo dự án hoạt động có hiệu quả, tiến độ nhằm tiếp tục củng cố lòng tin nhà đầu tư môi trường đầu tư kinh doanh Việt Nam, tạo hiệu ứng lan tỏa tác động tích cực tới nhà đầu tư Tăng cường phối hợp quan 83 nhà nước với hiệp hội doanh nghiệp thông qua hoạt động Nhóm R & D, Diễn đàn Doanh nghiệp Việt Nam 3.2.3.Nhóm giải pháp cải thiện môi trường đầu tư Cải thiện sở hạ tầng: - Tiến hành tổng rà soát, điểu chỉnh, phê duyệt công bố quy hoạch kết cấu hạ tầng đến năm 2020 làm sở thu hút đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng Tăng cường công tác quy hoạch, thực thi quy hoạch thu hút đầu tư vào công trình giao thông, lượng - Tranh thủ tối đa nguồn lực để đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng, đặc biệt nguồn vốn ngân sách nhà nước vốn ODA, nguồn vốn hỗ trợ phát triển phi phủ khác ; ưu tiên lĩnh vực cấp, thoát nước, vệ sinh môi trường (xử lý chất thải rắn, nước thải.v.v.); hệ thống đường cao tốc, trước hết tuyến Bắc-Nam, hai hành lang kinh tế Việt NamTrung Quốc; hành lang kinh tế- Đông Tây nước Đông Dương nâng cao chất lượng dịch vụ đường sắt, trước hết tuyến đường sắt cao tốc BắcNam, đường sắt hai hành lang kinh tế Việt Nam-Trung Quốc, đường sắt nối cụm cảng biển lớn, mỏ khoáng sản lớn với hệ thống đường sắt quốc gia, đường sắt nội đô thành phố Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh.v.v Trước mắt tập trung đạo, giải tốt việc cung cấp điện, trường hợp không để xảy tình trạng thiếu điện sở sản xuất Tăng cường nghiên cứu xây dựng sách giải pháp khuyến khích sản xuất sử dụng điện từ loại lượng sức gió, thủy triều, nhiệt từ mặt trời - Khẩn trương xây dựng ban hành chế khuyến khích thành phần kinh tế nhà nước tham gia phát triển công trình kết cấu hạ tầng có công trình giao thông, cảng biển, nhà máy điện độc lập 84 - Mở rộng hình thức cho thuê cảng biển, mở rộng đối tượng cho phép đầu tư dịch vụ cảng biển, đặc biệt dịch vụ hậu cần (logistic) để tăng cường lực cạnh tranh hệ thống cảng biển Việt Nam; kêu gọi vốn đầu tư cảng lớn khu vực kinh tế - Tập trung thu hút vốn đầu tư vào số dự án thuộc lĩnh vực bưu chính-viễn thông công nghệ thông tin để phát triển dịch vụ phát triển hạ tầng mạng - Đẩy mạnh đầu tư vào lĩnh vực (văn hóa-y tế-giáo dục, bưu chínhviễn thông, hàng hải, hàng không) cam kết gia nhập WTO Xem xét việc ban hành số giải pháp mở cửa sớm mức độ cam kết số lĩnh vực dịch vụ mà nước ta có nhu cầu Hoàn thiện sách thuế, ưu đãi doanh nghiệp có vốn đầu tư nước - Tiếp tục hoàn thiện Luật thuế giá trị gia tăng thuế lợi nhuận công ty Đây hai loại thuế áp dụng doanh nghiệp có vốn đầu tư nước vào hoạt động ổn định (các ưu đãi thuế lợi tức, thuế giá trị gia tăng Việt Nam chưa thật hấp dẫn so với nước khu vực nhiều vướng mắc, bất cập) - Nâng cao hiệu lực hiệu biện pháp ưu đãi tài nhà đầu tư như: vấn đề hoàn thuế, tạo điều kiện thuận lợi cho việc chuyển lợi nhuận nước Không hạn chế không đưa quy định bắt buộc nhà đầu tư nước phải góp vốn tiền mặt họ gặp khó khăn - Xoá bỏ ấn định tỷ lệ nguồn vốn dự án lĩnh vực cần phát triển mà vốn nước không đủ, khả đầu tư - Cần tiếp tục đề thực cam kết ưu đãi thuế khuôn khổ AFTA, WTO Đồng thời phải tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát để xử lý nghiêm theo luật định hành vi trốn thuế, lậu thuế 85 - Rà soát, củng cố lại công cụ tài - kế toán để tăng cường giám sát kiểm tra hoạt động tài doanh nghiệp FDI nhằm khắc phục sơ hở gây thiệt hại đến lợi ích quốc gia (đặc biệt vấn đề chuyển giá) Cải thiện sách lao động, tiền lương: - Đẩy nhanh việc triển khai kế hoạch tổng thể đào tạo nhằm nâng tỷ lệ lao động qua đào tạo lên 40% vào năm 2010 Theo đó, việc nâng cấp đầu tư hệ thống trường đào tạo nghề có lên ngang tầm khu vực giới, phát triển thêm trường đào tạo nghề trung tâm đào tạo từ nguồn vốn khác - Nghiên cứu điều chỉnh chuyển dịch cấu lao động theo tốc độ chuyển dịch cấu kinh tế, tăng tỉ trọng lao động vào ngành công nghiệp, dịch vụ, giảm tỉ trọng lao động sản xuất nông nghiệp - Thực giải pháp nhằm đưa Luật sửa đổi, bổ sung số điều Bộ luật Lao động vào thực tế sống để ngăn ngừa tình trạng đình công bất hợp pháp, lành mạnh hóa quan hệ lao động theo tinh thần Bộ luật Lao động, bao gồm: Tiếp tục hoàn thiện luật pháp, sách lao động, tiền lương phù hợp tình hình mới; tăng cường công tác kiểm tra, giám sát việc chấp hành pháp luật lao động người sử dụng lao động nhằm đảm bảo điều kiện làm việc đời sống cho người lao động Nâng cao hiểu biết pháp luật lao động thông qua phổ biến, tuyên truyền giáo dục pháp luật cho người lao động, người sử dụng lao động doanh nghiệp có vốn đầu tư nước để đảm bảo sách, pháp luật lao động tiền lương thực đầy đủ, nghiêm túc - Triển khai chương trình, dự án hỗ trợ người lao động làm việc KCN, nhà điều kiện sinh hoạt người lao động 86 - Tiếp tục tăng cường công tác đào tạo đào tạo lại nguồn nhân lực để đáp ứng nhu cầu phát triển giai đoạn mới, kể cán quản lý cấp cán kỹ thuật Cải cách hành chính: - Thực tốt việc phân cấp quản lý nhà nước đầu tư nước ngoài, đặc biệt việc phê duyệt, cấp Giấy chứng nhận đầu tư, quản lý tốt dự án FDI, gắn với việc tăng cường hợp tác, hỗ trợ, phối hợp hiệu công tác kiểm tra, giám sát việc thi hành pháp luật đầu tư Thực tế Luật Đầu tư năm 2005 xác định việc phân cấp mạnh cho UBND cấp tỉnh Ban quản lý Khu Công nghiệp, Khu chế xuất, Khu Công nghệ cao Khu kinh tế (sau gọi Ban quản lý) cấp Giấy Chứng nhận đầu tư (GCNĐT) quản lý hoạt động đầu tư giảm bớt dự án phải trình Thủ tướng Chính phủ Thủ tướng Chính phủ chấp thuận nguyên tắc số dự án quan trọng chưa có quy hoạch, chưa có quy hoạch Những dự án có quy hoạch duyệt đáp ứng điều kiện theo quy định pháp luật điều ước quốc tế dự án lại UBND cấp tỉnh Ban quản lý tự định cấp GCNĐT Việc phân cấp cấp GCNĐT UBND cấp tỉnh Ban quản lý chủ trương thực cải cách hành quản lý kinh tế tổng kết nhiều năm qua, tạo điều kiện thuận lợi để UBND cấp tỉnh Ban quản lý thực trách nhiệm quản lý hoạt động đầu tư nước nước địa bàn Việc phân cấp mạnh cho UBND tỉnh Ban quản lý tạo điều kiện cho Bộ, ngành quản lý nhà nước tập trung thực chức hoạch định sách, dự báo, kiểm tra, giám sát - Tăng cường chế phối hợp quản lý đầu tư nước Trung ương địa phương Bộ, ngành liên quan 87 - Đơn giản hóa công khai quy trình, thủ tục hành đầu tư nước ngoài, thực chế "một cửa" việc giải thủ tục đầu tư Đảm bảo thống nhất, quy trình, thủ tục địa phương, đồng thời, phù hợp với điều kiện cụ thể - Nâng cao trình độ đội ngũ cán bộ, công chức nhằm đảm bảo thực nhiệm vụ theo quy định Luật Đầu tư quy định phân cấp quản lý đầu tư nước - Xử lý dứt điểm, kịp thời vấn đề vướng mắc trình cấp phép, điều chỉnh Giấy chứng nhận đầu tư - Tiếp tục nâng cao hiệu việc chống tham nhũng, tiêu cực tình trạng nhũng nhiễu nhà đầu tư Đề cao tinh thần trách nhiệm cá nhân xử lý công việc, thực hành tiết kiệm, chống lãng phí quan quản lý nhà nước 3.2.4.Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực Tổ chức bồi dưỡng, nâng cao trình độ pháp luật, sách, chuyên môn đội ngũ cán làm công tác hợp tác đầu tư với nước ngoài, hướng tới đáp ứng yêu cầu hội nhập giao lưu quốc tế Có kế hoạch đào tạo thường xuyên, liên tục cán đối ngoại, cán làm công tác quản lý đầu tư nước ngoài, cán trực tiếp tham gia vào liên doanh không giỏi kinh tế, quản lý mà phải am hiểu luật pháp nước quốc tế, ý cán chủ chốt hoạt động kinh tế đối ngoại: có lĩnh trị vững vàng, giỏi chuyên môn, nghiệp vụ, giàu kiến thức, thông thạo ngoại ngữ, hiểu biết pháp luật có khả đàm phán quốc tế để đảm bảo làm việc tốt, có hiệu môi trường vừa hợp tác vừa đấu tranh Về lâu dài, cần tuyển chọn sinh viên tốt nghiệp đại học loại giỏi thuộc chuyên ngành như: kinh tế đối ngoại, luật kinh tế, kinh tế đầu tư vào làm việc theo chế độ công chức dự bị Sở KH-ĐT, Ban Quản 88 lý KCN; sau tổ chức cho thi công chức trúng tuyển cho đào tạo tiếp nước Đây nguồn nhân lực có chất lượng cao bổ sung cho đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác QLNN hoạt động FDI, đồng thời cử họ tham gia vào Hội đồng quản trị doanh nghiệp liên doanh mà đối tác phía Việt Nam doanh nghiệp nhà nước Công tác cán đào tạo phải hướng vào việc nâng cao trình độ quản lý cán có trình độ chuyên môn giỏi để đảm trách công việc DN FDI Không thông qua hệ thống trường chuyên ngành nước để đào tạo cán chuyên trách hoạt động lĩnh vực FDI mà cần mạnh dạn gửi nước đào tạo thuê chuyên gia hàng đầu nước vào làm việc khâu mà ta chưa đảm đương yếu (chẳng hạn kiểm toán ) Điều chỉnh mạnh nhân sự, cán chủ chốt liên quan đến hoạt động kinh tế đối ngoại đặc biệt lĩnh vực FDI Có đề án dài hạn đào tạo sử dụng cán nguồn trẻ, tạo xuất thân từ sinh viên tốt nghiệp xuất sắc trường đại học nước nước Đó cách để nhanh chóng tiếp cận kỹ hoạt động đầu tư đáp ứng tốt cho công việc trước mắt lâu dài Song song, với công tác đào tạo cán bộ, cần trọng tổ chức đào tạo công nhân lành nghề làm việc cho DN FDI theo chương trình phù hợp nhu cầu triển vọng sử dụng thực tế số lao động Khuyến khích có quy định cụ thể DN FDI đào tạo tay nghề, huấn luyện kỹ thuật; có sách yêu cầu DN FDI có kế hoạch đào tạo công nhân cán quản lý doanh nghiệp Trên sở ngành có quy hoạch chi tiết cho việc gọi vốn FDI theo dự án cụ thể, phải có quy hoạch cán dự kiến tham gia dự án liên doanh, qua có kế hoạch đào tạo cụ thể nhằm chuẩn bị cán đủ 89 điều kiện cử vào tham gia chức vụ chủ chốt liên doanh Đối với đội ngũ cán tham gia liên doanh cần có kế hoạch biện pháp quản lý, giúp đỡ, bồi dưỡng thông qua sinh hoạt, trao đổi kinh nghiệm, hội nghị, hội thảo để nâng cao trình độ Kiên xử lý cán công chức nhà nước cương vị có thái độ hành động sách nhiễu, gây khó khăn cản trở nhà đầu tư nước ngoài; có chế độ phụ cấp, khen thưởng cho người có nhiều thành tích công tác đầu tư nước ngoài; Biểu dương nhà đầu tư nước làm ăn có hiệu có nhiều đóng góp cho Việt Nam 3.2 Các giải pháp doanh nghiệp & tổ chức 3.2.1 Đổi chế, tổ chức máy Ban quản lý KCN, KCX, trung tâm xúc tiến đầu tư Hoạt động Ban Quản lý KCN chế xuất lâu hiệu chưa cao, chẳng hạn việc Phó Chủ tịch UBND thành phố kiêm chức danh Trưởng Ban Quản lý KCN chế xuất chưa phải giải pháp tối ưu mặt nhân Hoạt động xúc tiến đầu tư Ban Quản lý KCN chế xuất tỉnh Trung tâm Xúc tiến đầu tư chồng lấn nhau, gây mâu thuẫn với Chúng ta cần tìm giải pháp tối ưu Phương án thứ nhất: Vẫn trì hai tổ chức nay, quan trực thuộc UBND tỉnh Ban Quản lý KCN chế xuất làm nhiệm vụ quản lý nhà nước xúc tiến dự án đầu tư nước vào KCN thẩm định cấp giấy chứng nhận đầu tư theo thẩm quyền giao Trung tâm Xúc tiến đầu tư thuộc Sở kế hoạch Đầu tư tỉnh thực chức xúc tiến dự án đầu tư KCN, thẩm định trình UBND tỉnh cấp giấy chứng nhận đầu tư thuộc thẩm quyền UBND tỉnh, trình Bộ kế hoạch Đầu tư dự án lớn vượt thẩm quyền 90 Phương án thứ hai: Sáp nhập hai tổ chức thành tổ chức gọi tên Ban Quản lý KCN thu hút đầu tư, thực nhiệm vụ hai bên gộp lại, tạo thành đầu mối tập trung thống hoạt động, tạo cho nhà đầu tư cảm giác yên tâm thông tin quán, tinh giảm bớt máy hành Trong trường hợp này, máy lãnh đạo quan phải có đủ lực, động, giỏi ngoại ngữ đáp ứng nhiệm vụ giao Đối với công việc xúc tiến đầu tư: - Tăng cường đào tạo đội ngũ cán làm công tác xúc tiến đầu tư, chọn lựa cán trẻ, khỏe, thực động, sáng tạo, tâm huyết, đồng thời nghiên cứu có sách hỗ trợ kinh phí phụ cấp lương cho đội ngũ yên tâm công tác lâu dài, ổn định - Xây dựng hệ thống thông tin quản lý, sở liệu điện tử website riêng KCN, KCX, in phát miễn phí giới thiệu tóm tắt quy hoạch phát triển, sách thu hút FDI cho nhà đầu tư nước, thường xuyên cập nhật chế ưu đãi nhằm hỗ trợ đắc lực cho công tác tìm kiếm thông tin nhà đầu tư - Thành lập Văn phòng đại diện Trung tâm Xúc tiến đầu tư số nước (Nhật Bản, Singapore, Hồng Kông, Đài Loan, Hoa Kỳ) để thường xuyên bám sát nhà đầu tư lớn Thiết lập đội ngũ cộng tác viên với Trung tâm Xúc tiến đầu tư nước nước nhằm hỗ trợ cho hoạt động Trung tâm, việc viết dự án hội, nghiên cứu thị trường, cung cấp thông tin - Tăng kinh phí từ ngân sách cho hoạt động Trung tâm Xúc tiến đầu tư để đẩy mạnh hoạt động quảng bá hình ảnh, tổ chức đoàn công tác nước kêu gọi đầu tư nhiên cần có chọn lọc trọng điểm tránh tình trạng dàn trải hiệu quả,gây tốn lãng phí 91 3.2.2 Nâng cao lực quản lý uy tín thương hiệu doanh nghiệp nước để phát triển liên doanh với nước Chính quyền tỉnh thành phố thường xuyên theo dõi, nắm bắt tình hình hoạt động doanh nghiệp nhằm phát khó khăn, yêu cầu đáng doanh nghiệp để có biện pháp giải quyết, hỗ trợ thích đáng kịp thời Đẩy mạnh phát triển thành phần kinh tế tư nhân, khuyến khích thành lập hiệp hội doanh nghiệp, hiệp hội ngành nghề để doanh nghiệp liên kết, hỗ trợ phát triển Tiến hành khảo sát, lựa chọn số cán quản lý điều hành doanh nghiệp nhà nước trẻ, giỏi, phẩm chất tốt đưa đào tạo nước để nâng cao kỹ quản lý điều hành, hợp tác quốc tế nhằm sẵn sàng đại diện cho phía Việt Nam tham gia liên doanh Ngoài ra, cần đẩy mạnh công tác khuyến khích đầu tư nước, kêu gọi số tập đoàn kinh tế, doanh nghiệp mạnh nước mở rộng đầu tư, sản xuất kinh doanh nhằm góp phần tạo nên thị trường hàng hoá đa dạng, phong phú, chất lượng cao; tạo lập môi trường làm ăn sôi động đủ sức hấp dẫn, lôi kéo nhà đầu tư nước 3.2.3 Phát triển dịch vụ phát triển kinh doanh ngành sản xuất phụ trợ cho ngành công nghiệp, dịch vụ Công nghiệp phụ trợ khái niệm toàn sản phẩm công nghiệp có vai trò hỗ trợ cho việc sản xuất thành phẩm Cụ thể linh kiện, phụ kiện, phụ tùng Ngành công nghiệp phụ trợ thầu phụ (outsourcing) đóng vai trò quan trọng việc thu hút vốn FDI Ngoài hiệu tạo nhiều công ăn việc làm, thu hút lao động dư thừa, công nghiệp phụ trợ đóng vai trò quan trọng việc tăng sức cạnh tranh sản phẩm công nghiệp đẩy nhanh trình CNH theo hướng vừa theo chiều rộng (broadening) vừa theo 92 chiều sâu (deepening) Do phân công lao động quốc tế ngày cao nên tất công ty giới sản xuất sản phẩm hoàn chỉnh Do đó, sản phẩm lắp ráp từ phận khác nước khác sản xuất Xu hướng chung sản phẩm cuối đưa thị trường phải gần thị trường tiêu thụ lớn để giảm bớt chi phí sản xuất, vận chuyển, vận hành bảo dưỡng Nếu công nghiệp phụ trợ không phát triển làm cho công ty lắp ráp công ty sản xuất thành phẩm cuối khác phải phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu, đồng thời giảm bớt tính cạnh tranh sản phẩm tăng chi phí nhập khẩu, vận chuyển… Khảo sát thực tế doanh nghiệp FDI hoạt động cho thấy, tình hình hoạt động hiệu doanh nghiệp nội địa, doanh nghiệp FDI muốn tăng tỷ lệ nội địa hoá để giảm giá thành sản phẩm tìm nguồn cung cấp nguyên vật liệu phụ trợ đáng tin cậy Đặc biệt doanh nghiệp 100% vốn nước doanh nghiệp hướng vào xuất có khuynh hướng dùng linh kiện nguyên liệu nhập công ty FDI khác sản xuất Bên cạnh đó, dịch vụ phục vụ cho nhà đầu tư nước đến phát triển kinh doanh Việt nam yếu Từ dịch vụ hàng không, cảng biển, ngân hàng, bãi biển khách sạn, nhà hàng, khu vui chơi giải trí Do vậy, việc phát triển dịch vụ ngành sản xuất phục vụ cho ngành công nghiệp, dịch vụ vô quan trọng muốn cải thiện môi trường đầu tư Các biện pháp cần tập trung doanh nghiệp nước cần nỗ lực có hỗ trợ Nhà nước đầu tư sản xuất ngành công nghiệp phụ trợ số lĩnh vực điện tử, khí, dệt may, hoá chất thu hút nhà đầu tư nước xây dựng thêm số khu nghỉ mát ven biển, khách sạn khu vực trung tâm, chung cư cao cấp, văn phòng cho thuê, 93 phát triển dịch vụ ngân hàng, dịch vụ vận chuyển hàng hoá, hoàn thành xây dựng đưa vào sử dụng sân golf, tennis tiếp tục mở thêm trường quốc tế, bệnh viện quốc tế Thực tế cho thấy, thành tích số vốn đầu tư, số lượng dự án tất nhiên quan trọng, nhìn toàn cục, việc “thông” doanh nghiệp FDI doanh nghiệp nội địa kinh tế quan trọng Một mục đích lớn thu hút FDI tạo hiệu ứng lan tỏa từ khu vực FDI tới khu vực doanh nghiệp nước Khi doanh nghiệp nước tiêu thụ sản phẩm sẵn có nước, thay nhập dẫn đến tăng thu nhập lợi nhuận cho công ty nội địa, mang lại lợi ích cho kinh tế quốc dân Kết luận Nguồn vốn FDI đóng vai trò quan trọng phát triển kinh tế - xã hội nhiều nước giới, nước phát triển, có Việt Nam Nghị Đại hội X,XI Đảng nghị Đảng nhấn mạnh rằng: kinh tế có vốn đầu tư nước phận cấu thành quan trọng kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa nước ta, khuyến khích phát triển lâu dài, bình đẳng thành phần kinh tế khác Vì vậy, giai đoạn nay, đẩy mạnh thu hút vốn FDI nhằm đẩy nhanh tốc độ tăng trưởng kinh tế, chuyển dịch cấu kinh tế, tăng thu ngân sách, giải việc làm, xóa đói, giảm nghèo nhiệm vụ mang tính chiến lược, lâu dài, yếu tố định phát triển Việt nam 94 Việt Nam thời gian qua có nhiều cố gắng thu hút vốn FDI nhìn chung tồn nhiều mặt hạn chế, yếu Để đẩy mạnh nghiệp CNH, HĐH giai đoạn tới nhằm đạt thắng lợi mục tiêu chiến lược đề vấn đề thu hút sử dụng có hiệu nguồn vốn FDI nhiệm vụ trọng tâm, ưu tiên hàng đầu chiến lược phát triển kinh tế - xã hội Trong tập trung đổi công tác qui hoạch đầu tư nước gắn với chiến lược phát triển kinh tế- xã hội, nâng cao hiệu quả, hiệu lực quản lí nhà nước đầu tư nước ngoài, bên cạnh phát triển công nghiệp phụ trợ nhằm thu hút đầu tư doanh nghiệp nhỏ vừa nước làm tăng hiệu ứng tạo việc làm gián tiếp từ khu vực đầu tư nước ngoài… Cuối xin chân thành cảm ơn PGS.TS Nguyễn Bạch Nguyệt giúp đỡ tác giả trình làm đề tài Danh mục tài liệu tham khảo Bộ Kế hoạch Đầu tư: Báo cáo kế hoạch kinh tế- xã hội năm 2006-2010, Hà nội Bộ Kế hoạch Đầu tư: Báo cáo tình hình thu hút FDI 2006 CIEM: Kinh tế Việt Nam 2006 Đảng Cộng Sản Việt Nam: Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, nxb CTQG, HN GS.TS.Vũ ngọc Phùng(2006): Giáo trình Kinh tế phát triển, nxb LĐXH, HN Lê Xuân Bá (2006), Tác động đầu tư trực tiếp nước tới tăng trưởng kinh tế Việt Nam, Nxb Khoa học Kỹ thuật, Hà Nội 95 Luật Đầu tư 2005, nxbCTQG, HN Luật Khuyến khích đầu tư nước ngoài(1987),nxbCTQG, HN Một số vấn đề phát triển kinh tế Việt nam 10.Nguyễn Bích Đạt(2005) : Đẩy mạnh thu hút đầu tư nước ngoài& nhiệm vụ đặt ngành Kế Hoạch & Đầu Tư, nxb CTQG, Hà nội 11.Nguyễn Văn Tuấn(2005):Đầu tư trực tiếp nước với phát triển kinh tế Việt Nam, nxb Tư pháp, HN 12.PGS.TS.Nguyễn bạch Nguyệt, PGS.TSTừ Quang Phương(2007): Giáo trình Kinh tế Đầu tư,nxb ĐHKTQD, HN 13.Thời Báo kinh tế Việt Nam: Kinh tế 2006-2007: Việt Nam giới 14.Tạp chí Kinh tế & Phát triển 15.Tạp chí Kinh tế& Dự báo 16.Tạp chí Nghiên cứu kinh tế 17.Tạp chí Nghiên cứu tài kế toán 18.Tạp chí Thông tin tài 19.Tạp chí Quản lý kinh tế 20.Website: http://mpi.gov.vn 21.Website: http://fia.gov.vn 22.Website: http://mofa.gov.vn 23.Website: http://mof.gov.vn 24.Website: http:// vietnamnet.vn 25.Website: http://vir.com.vn 26.Website: http://gso.gov.vn 27.Website: http://www.ven.org.vn 28.Website: http://www.doanhgnghiep24g.com.vn 29.Website: http://www.vneconomy.com.vn 96