Lời mở đầu Qua 20 năm đổi nhận thức chủ nghĩa xã hội đờng lên chủ nghĩa xã hội nớc ta ngày sáng tỏ Cho đến Đảng ta hình thành nét hệ thống quan điểm lí luận chủ nghĩa xã hội đờng lên chủ nghĩa xã hội Việt Nam , làm sở khoa học cho đờng lối Đảng, góp phần bổ sung góp phần phát triển quan điểm chủ nghĩa Mac-Lênin t tởng Hồ Chí Minh chủ nghĩa xã hội Từng bớc qua thực tiễn đổi kinh tế, nhận thức giới xu quốc tế toàn cầu hóa nay, Đảng ta thấy rõ yêu cầu khách quan việc xây dựng kinh tế thị trờng chủ động hội nhập kinh tế quốc tế Từ kinh tế thị trờng tới xây dựng thị chế kinh tế thị trờng chủ trơng phát triển mạnh mẽ kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa bớc tiến quan trọng nhận thức Đảng ta chủ nghĩa xã hội Thành tựu công xây dựng đất nớc theo đờng lối phát triển kinh tế hàng hóa nhiều thành phần vận hành theo chế thị trờng có quản lý Nhà nớc, định hớng xã hội chủ nghĩa tạo lực cho đất nớc tiến bớc đờng Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa mục tiêu dân giàu nớc mạnh , xã hội công bằng, văn minh Đại hội X Đảng khẳng định phát triển mạnh thành phần kinh tế , loại hình tổ chức sản xuất kinh doanh Các thành phần kinh tế nhà nớc , kinh tế tập thể, kinh tế t nhân (cá ,tiểu chủ, t t nhân) , kinh tế t nhà nớc, kinh tế có vốn đầu t nớc hoạt động theo pháp luật, tồn phát triển lâu dài , hợp tác cạnh tranh lành mạnh Kinh tế t nhà nớc thành phần kinh tế quan trọng , góp phần phát triển kinh tế nớc ta Nghiên cứu vị trí ,vai trò kinh tế t nhà nớc, mối quan hệ với thành phần kinh tế khác để phát huy , đẩy mạnh, nguồn lực, đẩy mạnh công nghiệp hóa-hiện đại hóa theo mục tiêu hoạch định quan trọng Do thấy đợc Sự phát triển kinh tế t nhà nớc thời kì độ lên chủ nghĩa xã hội Việt Nam nhợc điểm cần khắc phục, hạn chế thành phần kinh tế mục đích em chọn để làm đề tài Nội dung I.Cơ sở lí luận thành phần kinh tế t nhà nớc 1.Kinh tế t nhà nớc tính tất yếu khách quan tồn thành phần kinh tế t nhà nớc dới chủ nghĩa xã hội nớc ta 1.1.Khái niệm thành phần kinh tế t nhà nớc Kinh tế t nhà nớc thành phần kinh tế bao gồm hình thức liên doanh liên kết kinh tế nhà nớc với t t nhân nớc nớc , mang lại lợi ích thiết thực cho bên đầu t kinh doanh Đây khái niệm đơn giản ngắn gọn thành phần kinh tế t nhà nớc Ta hiểu theo nghĩa rộng , đầy đủ , thành phần kinh tế t nhà nớc hình thức tổ chức liên kết kinh tế t , t nhân ,kinh tế t nhân với nhà nớc xã hội chủ nghĩa Đó hình thức có kết hợp nội lực nớc tranh thủ ngoại lực từ bên Đây hình thức kinh tế phát triển kinh tế thị trờng theo định hớng xã hội chủ nghĩa Thành phần kinh tế tổng hợp sức mạnh có tổ chức lực lợng kinh tế dựa chế độ sở hữu định Theo đại hội lần thứ X rõ , thành phần kinh tế t nhà nớc thành phần kinh tế đặc biệt , dựa sở hữu hỗn hợp nhà nớc xã hội chủ nghĩa t t nhân Tuy nhiên gọi thành phần kinh tế nhà nớc đợc không hoạt động trực tiếp lợi ích cho toàn dân Trong thành phần kinh tế nhà nớc thành phần dựa chế độ sở hữu công cộng t liệu sản xuất (sở hữu toàn dân sở hữu nhà nớc) Và gọi thành phần kinh tế t t nhân đợc thành phần kinh tế t nhà nớc chịu chi phối vận hành mang tính xã hội chủ nghĩa Còn thành phần kinh tế t t nhân hình thức kinh tế mà sản xuất , kinh doanh dựa sở chiếm hữu t nhân t chủ nghĩa t liệu sản xuất bóc lột sức lao động làm thuê Tuy nhiên kinh tế t nhà nớc hình thức kết hợp phù hợp kinh tế nhà nớc kinh tế t t nhân , lợi dụng đợc tính u việt hai hình thức kinh tế Ta hiểu thành phần kinh tế t nhà nớc dới nhiều quan điểm , khía cạnh khác : Quy luật quan hệ sản xuất phải phù hợp với tính chất trình độ phát triển lực lợng sản xuất quy luật chung cho phơng thức sản xuất Trong kinh tế thực cha phát triển cao , lực lợng sản xuất tồn nhiều trình độ khác , tơng ứng với trình độ lực lợng sản xuất có kiểu quan hệ sản xuất phù hợp Theo hai quan điểm quan hệ sản xuất lực lợng sản xuất thành phần kinh tế t nhà nớc đợc hiểu nh sau : - Theo quan hệ sản xuất : thành phần kinh tế t nhà nớc quan hệ kinh tế xã hội Chủ nghĩa xã hội tiền mà quan hệ kinh tế Nó phụ thuộc vào trình phát triển kinh tế xã hội đất nớc Những nớc theo đờng t chủ nghĩa kinh tế t nhà nớc chủ nghĩa t Còn nớc theo đờng chủ nghĩa xã hội thành phần kinh tế t nhà nớc mang định hớng xã hội chủ nghĩa Nớc ta tiến lên chủ nghĩa xã hội bỏ qua chế độ chủ nghĩa t kinh tế t nhà nớc động lực quan trọng để vợt qua rào cản khó khăn kinh tế thị trờng Chủ nghĩa t nhà nớc có tính chất tập trung , đợc tính toán , đợc kiểm soát đợc xã hội hóa - Theo lực lợng sản xuất : đợc đánh giá trình độ lực lợng sản xuất , kinh tế t nhà nớc sản xuất tiên tiến , đại , đại sản xuất , sản xuất khí hóa Trong thời kì độ lên chủ nghĩa xã hội nớc ta tồn cấu kinh tế nhiều thành phần , tất yếu khách quan Các thành phần kinh tế cũ thành phần kinh tế tồn khách quan có quan hệ với tạo thành cấu thành phần kinh tế thời kì độ lên chủ nghĩa xã hội nớc ta Tạo điều kiện thực mở rộng hình thức kinh tế độ , có hình thức kinh tế t nhà nớc Thành phần kinh tế t nhà nớc nh cầu nối , trạm trung gian cần thiết để đa nớc ta từ sản xuất nhỏ lên chủ nghĩa xã hội bỏ qua chế độ t chủ nghĩa Trong thời kì độ lên chủ nghĩa xã hội nớc ta , kinh tế t nhà nớc , thành phần kinh tế , kiểu tổ chức kinh tế có phối kết hợp , gắn bó chặt chẽ bên thành phần kinh tế nhà nớc ( thành phần kinh tế giữ vai trò chủ đạo kinh tế quốc dân) , nhà nớc dân , dân , phục vụ lợi ích dân , đại biểu cho sở hữu toàn dân , t liệu sản xuất chủ yếu phục vụ lợi ích xã hội , với bên nhà t Đó mối quan hệ hợp tác có lợi , hợp đồng kinh tế nhà nớc (đại diện cho giai cấp công nhân) nhà t Nếu quan điểm thành phần kinh tế t nhà nớc đấu tranh chống lại chủ nghĩa t (theo quan điểm ngời cộng sản cánh tả) , sai lầm Không phải thành phần kinh tế t nhà nớc đối lập với chủ nghĩa xã hội mà giai cấp tiểu t sản chủ nghĩa t t nhân đấu tranh chống lại chủ nghĩa xã hội Rõ ràng quan điểm sai lầm ngời theo phái cánh tả Hiểu rõ chất kinh tế t nhà nớc vận dụng tốt thành phần kinh tế vào trình phát triển kinh tế nớc nhà , thời kì độ lên chủ nghĩa xã hội gặp phải nhiều khó khăn bỏ qua chế độ t chủ nghĩa , tiến thẳng lên chủ nghĩa xã hội 1.2 Tính tất yếu khách quan tồn thành phần kinh tế t nhà nớc dới chủ nghĩa xã hội nớc ta Kinh tế t nhà nớc nớc ta thành phần kinh tế có tính bớc ngoặt phát triển kinh tế nớc ta Quá trình công nghiệp hóa đại hóa yêu cầu nhiệm vụ quan trọng đất nớc ta Chủ nghĩa xã hội muốn tồn phát triển , phải cần có kinh tế tăng trởng phát triển cao dựa lực lợng sản xuất đại chế độ công hữu xã hội chủ nghĩa t liệu sản xuất Đối với nớc có lực lợng sản xuất phát triển cao thời kì qúa độ lên chủ nghĩa xã hội có nhiều thuận lợi , ngắn với nớc lên chủ nghĩa xã hội bỏ qua chế độ t chủ nghĩa từ kinh tế phát triển V.I.Lênin khẳng định : Chủ nghĩa t độc quyền nhà nớc chuẩn bị vật chất đầy đủ cho chủ nghĩa xã hội , nấc thang trung gian Sự phát triển phân công lao động xã hội làm xuất thêm số ngành mà nhà t t nhân không muốn kinh doanh đầu t lớn , thu hồi vốn chậm lợi nhuận , ngành thuộc kết cấu hạ tầng nh lợng , giao thông vận tải , giáo dục , nghiên cứu khoa học Nhà nớc đảm nhận kinh doanh ngành , tạo điều kiện cho nhà t t nhân kinh doanh loại ngành khác có lợi Sự phát triển kinh tế t nhà nớc không hình thức kinh tế trực tiếp , nhanh chóng để lên chủ nghĩa xã hội , hình thức tổng hợp đợc sức mạnh kinh tế nhà nớc kinh tế t t nhân Do phối kết hợp nhà nớc với t t nhân tất yếu khách quan Sự kết hợp hữu quan hệ thị trờng với tác động tập trung nhà nớc tạo hệ thống thống , kinh tế t nhà nớc Trong trình vận động chế kinh tế , nhà nớc giữ vai trò điều tiết vĩ mô trình sản xuất xã hội , định hớng mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội Các t t nhân chịu điều tiết trực tiếp cạnh tranh thị trờng Các yếu tố gắn bó chặt chẽ tác động qua lại ảnh hởng lẫn , thị trờng sức mạnh chế điều tiết kinh tế t chủ nghĩa Tuy nhiên , tính tự phát chế thị trờng bị giới hạn đồng thời tác động t nhân nhà nớc làm cho quan hệ thị trờng đợc thể chế hóa có tính tổ chức Nh chế điều tiết kinh tế chủ nghĩa t nhà nớc tạo cách thức phối hợp phơng tiện điều tiết hợp lí so với chế tự cạnh tranh Chủ nghĩa t nhà nớc sản phẩm lịch sử , phát triển kinh tế xã hội tất yếu Muốn có chủ nghĩa xã hội tất yếu phải có kĩ thuật t , có linh hoạt mềm dẻo tổ chức nhà nớc vững mạnh có lực quản lí vĩ mô kinh tế thị trờng thời kì độ lên chủ nghĩa xã hội nớc ta Liên kết để tạo đợc sức mạnh tổng hợp, tạo khả phát triển Đó điều kiện tất yếu để đứng vững kinh tế thị trờng phát triển sôi động Nớc ta xuất phát điểm lên chủ nghĩa xã hội từ nớc nông nghiệp lạc hậu bỏ qua chế độ t thời kì độ lại gặp phải khó khăn về: vốn , kỹ thuật , công nghệ quản lí tiên tiến Quá trình quốc tế hóa sản xuất phụ thuộc lẫn ngày tăng lên , nh phát triển cách mạng khoa học công nghệ khách quan tạo khả để nớc phát triển sau tiếp thu vận dụng vào nớc lực lợng sản xuất đại giới kinh nghiệm nớc trớc để thực đờng rút ngắn Xu toàn cầu hóa , phụ thuộc lẫn quốc gia giới ngày tăng lên có chứa đựng nguy thách thức nhng tạo khả khách quan cho khắc phục khó khăn nguồn vốn kĩ thuật đại cho nớc chậm phát triển Để vơn lên nhằn thoát khỏi tình trạng nớc phát triển công nghiệp hóa đại hóa đất nớc hội nhập kinh tế quốc tế hớng đất nớc ta đờng khác Cuộc đấu tranh để bảo vệ đờng lựa chọn hội nhập kinh tế quốc tế thực tiễn năm vừa qua đòi hỏi phải biết chớp thời , chủ động sáng tạo , phát huy thuận lợi để đẩy nhanh trình công nghiệp hóa , tọa lực để vợt qua khó khăn , đẩy lùi nguy , đa kinh tế tăng trởng phát triển bền vững Phải khách quan thừa nhận , chủ nghĩa t góp phần quan trọng thúc đẩy trình quốc tế hóa toàn cầu hóa ,khu vực hóa nhân loại Phát triển hình thức kinh tế t nhà nớc , không tạo điều kiện để khai thác tiềm đất nớc , phát huy tối đa lợi , mà điều kiện cần thiết để kinh tế nớc ta hội nhập vào kinh tế giới Kinh tế t nhà nớc trở thành cầu nối để đa nớc ta từ kinh tế phát triển nối liền với sản xuất lớn tiên tiến lớn giới , tạo hội để xây dựng thành công xã hội chủ nghĩa Nh việc mở rộng , phát triển hình thức kinh tế t nhà nớc góp phần nâng cao trình độ khoa học công nghệ , tăng vốn nh kĩ thuật , quản lí , trình độ sản xuất , phơng thức tổ chức lao động Nhờ mà nâng cao hiệu kinh tế , suất lao động , thúc đẩy kinh tế phát triển , thực mục tiêu trình lên chủ nghĩa xã hội mà nhà nớc ta định 1.3.Quan điểm Đảng ta phát triển thành phần kinh tế t nhà nớc Ơ nớc ta thời kì độ lên chủ nghĩa xã hội năm 1954 miền Bắc từ năm 1975 , sau đất nớc hoàn toàn độc lập nớc thống Chủ nghĩa t có vai trò lịch sử phát triển lực lợng sản xuất , xã hôi hóa lao động dựa tảng chế độ t chủ nghĩa Thực tiễn chứng minh chủ nghĩa t xã hội lỗi thời mặt lịch sử , sớm hay muộn phải thay đổi hình thái kinh tế xã hội cộng sản chủ nghĩa mà giai đọan đầu giai đoạn xã hội xã hội chủ nghĩa Tuy nhiên với đờng cải tạo xã hội xã hội chủ nghĩa nên hình thức t nhà nớc tồn thời gian ngắn Kinh tế t nhà nớc đợc Đảng nhà nớc ta quan tâm đẩy mạnh phát triển Đảng nhà nớc chủ trơng thực cách rộng rãi lâu dài hình thức kinh tế t nhà nớc để phát triển lực lợng sản xuất cho phù hợp với trình công nghiệp hóa đại hóa đất nớc Để kinh tế t nhà nớc thực đợc vai trò quan trọng , Đảng Cộng Sản Việt Nam chủ trơng áp dụng nhiều phơng thức góp vốn kinh doanh nhà nứớc với nhà kinh doanh nớc nhằm tạo điều kiện cho doanh nghiệp Việt Nam phát triển , tăng sức hợp tác cạnh tranh với bên , đồng thời cải thiện môi trờng đầu t nâng cao lực quản lí nhà nớc để thu hút có hiệu vốn đầu t từ nớc Cụ thể hóa đờng lối , hội nghị lần thứ t ban chấp hành trung ơng khóa VIII ca ng (nm 1996) xác định có thành phần kinh tế : Kinh tế nhà nớc ; Kinh tế hợp t ác ; Kinh t t bn nh nc ; Kinh t cá th tiu ch; Kinh t t bn t nhân Cách sp xp theo th t ca thnh phn kinh t ó ng ý coi v trí, vai trò cng nh trình phát trin ca thnh phn kinh t t bn nh nc cao hn cá th, tiu ch v kinh t t bn t nhân Nh kinh tế t nhà nớc thời kì đổi đợc đặt lên vị trí thứ ba cấu kinh tế nhiều thành phần , đánh dấu bớc phát triển t lí luận Đảng ta Một lần Đảng Cộng Sản Việt Nam khẳng định , kinh tế nhiều thành phần , kinh tế t nhà nớc thành phần kinh tế đợc khuyến khích phát triển ngành nghề sản xuất mà pháp luật không cấm đề biện pháp cụ thể để khuyến khích phát triển khuôn khổ luật pháp với điều tiết nhà nớc nhằm tạo điều kiện thuận lợi để đẩy mạnh công nghiệp hóa đại hóa đất nớc theo định hớng xã hội chủ nghĩa Đại hội Đảng XI khẳng định : đến năm 2020 bên cạnh kinh tế nhà nớc kinh tế tập thể giữ vai trò chủ đạo kinh tế thị trờng kinh tế t nhà nớc với hình thức khác tồn cách phổ biến Đảng ta chủ trơng : Phát triển mạnh hình thức kinh tế đa sở hữu mà chủ yếu doanh nghiệp đa cổ phần thông qua đẩy mạnh cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nớc phát triển mạnh doanh nghiệp cổ phần mới, để hình thức kinh tế trở thành phổ biến , chiếm tỉ trọng ngày cao kinh tế nớc ta 2.Vai trò hình thức phát triển chủ nghĩa t nhà nớc nớc ta thời kì độ lên chủ nghĩa xã hội 2.1.Vai trò thành phần kinh tế t nhà nớc trình công nghiệp hóa đại hóa Việt Nam Từ thập niên 60 kỉ XX , Đảng Cộng Sản Việt Nam đề đ ờng lối công nghiệp hóa đại hóa coi nhiệm vụ trung tâm xuyên suốt thời kì độ lên chủ nghĩa xã hội Thành công nghiệp công nghiệp hóa , đại hóa kinh tế quốc dân nhân tố quan trọng định thắng lợi đờng xã hội chủ nghĩa mà Đảng nhân dân ta lựa chọn - Nền kinh tế nớc ta bớc vào thời kì độ lên chủ nghĩa xã hội mang nặng tính tự cung tự cấp Kinh tế hàng hóa tạo động lực thúc đẩy lực lợng sản xuất phát triển Với tiềm giới hạn , kinh tế t nhà nớc luôn vận dụng cách khoa học , vào thị trờng để thu đợc lợi ích kinh tế , hiệu qủa kinh tế , lãi suất kinh tế tối đa cho quốc gia - Khoa học công nghệ ngày phát triển Việc vận dụng áp dụng thành tựu khoa học công nghệ vào phát triển kinh tế nhiệm vụ cần thiết Việc phát triển thành phần kinh tế t nhà nớc thông qua chuyển giao có chọn lọc thành tựu khoa học công nghệ nói chung khoa học quản lí kinh tế nói riêng nớc tiến giới Công nghiệp hóa , đại hóa đòi hỏi nguồn vốn to lớn Trong trình thực công nghiệp hóa , đại hóa , tình hình kinh tế Việt Nam gặp phải nhiều khó khăn nguồn vốn , trình độ kĩ thuật cao , lao động 10 nhà nớc giảm , tỉ trọng nguồn vốn nớc tăng Hình thức đầu t có nhiều biến đổi , có dự án Xu hớng sử dụng vốn đầu t nghiêng thơng mại , dịch vụ , dịch vụ có lợi nhuận cao, thu hồi vốn nhanh đợc sử dụng phổ biến Hiện khu vực có hình thức tổ chức nh : doanh nghiệp t nhân , công ti trách nhiệm hữu hạn , công ti cổ phần , nhng phát triển nhanh năm 1992-1996 , giảm sút từ 1997-1999 Tuy nhiên , tiềm khu vực kinh tế t nhân , t t nhân cha phát huy đợc , lâu khai thác đợc cách triệt để , có hiệu nguồn nội lực *Nguyên nhân : - Do quan điểm , t tởng phân biệtđối xử ảnh hởng phận cán lãnh đạo quản lí , làm cho ngời có vốn đầu t , có lực kinh doanh không yên tâm đầu t , không dám mở rộng quy mô phát triển Chính mà doanh nghiệp không phát huy khả , mạnh , không dám đầu t , không dám kinh doanh , hội nh thời 1.2.Tình trạng tình hình đầu t nớc (bộ phận quan trọng kinh tế t nhà nớc) Trong năm 1991 nớc có 123 doanh nghiệp t nhân với số vốn 69 tỉ Việt Nam Đồng Đến năm 1997 có 8.903 công ti Trách Nhiệm Hữu Hạn với số vốn 7296 tỉ Việt Nam Đồng ; 20 ngàn Doanh Nghiệp T Nhân , gần hai ngàn công ti cổ phầnTrong m ời năm qua (1991-2000) , giá trị sản xuất tăng bình quân 22% năm Trong năm (1996-2000) vốn đầu t trực tiếp nớc đợc thực khoảng 10 tỷ USD , chiếm 23% tổng vốn đầu t toàn xã hội , doanh nghiệp có vốn đầu t nớc tạo 34% giá trị sản xuất toàn ngành công nghiệp , 22% kim ngạch xuất đóng góp 10% GDP chung nớc Đầu t động lực để tăng trởng kinh tế Nhờ mở 17 rộng đầu t mà tăng nhanh lực sản xuất kinh tế , trì tốc độ cao khu vực có vốn đầu t nớc hấp dẫn hình thành ngành công nghiệp kĩ thuật đổi , đẩy mạnh xuất thu ngoại tệ , cải thiện ngân sách cho Nhà nớc giải việc làm cho nhiều ngời Tuy nhiên thời gian vừa qua Việt Nam trọng thu hút nguồn vốn trực tiếp đầu t trực tiếp từ nớc (FDI) mà không trọng đến nguồn vốn gián tiếp (FII) Việt Nam trình hội nhập quốc tế , để thực thành công trình công nghiệp hóa , đại hóa , công nghiệp hóa đất nớc , Việt Nam cần lợng vốn lớn (khoảng 140 tỉ USD) cho giai đoạn 2006-2010 để hoàn thiện kết cấu hạ tầng Năm 2002 nguồn vốn đầu t nớc đăng kí đạt 2,8 tỉ USD , năm 2003 đạt 3,1 tỉ USD , năm 2004 tăng lên 4,4 tỉ USD Năm 2005 số vốn đầu t nớc tăng lên đạt tỉ USD Tính chung năm (2001-2005) , Việt Nam thu hút thêm 18,5 tỉ USD vốn đăng kí Chúng ta ó cú nhng thnh cụng thu hỳt ngun FDI , nhng cha quan tõm thớch ỏng n ngun FII Sau khng hong nm 1997, ngun FII vo Vit Nam cú xu hng tng, nhng quy mụ cũn nh v chim t l thp so vi FDI Mt s qu mi hot ng ti Vit Nam t nm 2001 cú quy mụ bỡnh quõn t 5-20 triu USD cho mt qu nh hn giai on (1991-1997), chim 1,2% FDI, tng lờn 3,7% (2004), t l ny cũn quỏ thp so vi cỏc nớc khu vực Tuy nhiên thực tế cho thấy xu hớng đầu t nguồn vốn FII có xu hớng tăng nhanh , năm 2006 xuất thêm nguồn vốn đầu t Lợng vốn đầu t nớc đăng kí năm 2005 tăng thê , 43 % so với năm 2004 vợt kế hoạch 34% so với mục tiêu (4,5 tỉ USD) Sự tham gia khu vực kinh tế có vốn FDI vào cấu GDP Việt Nam có xu hớng tăng dần với tốc độ nhanh Tỉ trọng khu vực kinh tế FDI GDP nớc từ 6.3 % năm 1995 tăng lên 12.24 % năm 1999 ; 13.9 % năm 2002 14 2% năm 2003 FDI có xu hớng tăng từ 2,6 tỉ USD năm 18 2001 lên 5,8 tỉ USD năm 2005 FDI tăng không hứa hẹn mang lại lợi nhuận cao cho nhà đầu t nớc , mà đóng vai trò quan trọng việc bổ sung nguồn vốn chuyển giao công nghệ phơng thức kinh doanh đại , khai thác tiềm đất nớc , đào tạo tay nghề giải việc làm cho hàng chục vạn lao động Việt Nam Trong 20 năm đổi cấu GDP Việt Nam tăng liên tục Nếu nh giai đoạn đầu đổi (1986-1990) , GDP tăng trởng bình quân 3,9% /năm , năm (1991-1995) nâng lên đạt mức bình quân 8,2% Trong giai đoạn (1996-2000) tốc độ tăng GDP Việt Nam 7,5 %, thấp nửa đầu thập niên 1990 , nguyên nhân khủng hoảng tài Châu A Từ năm 2001 đến , tốc độ tăng GDP Việt Nam phục hồi , năm tăng mức năm sau cao năm trớc (năm 2001 tăng 6,9%, năm 2002 tăng 7%, năm 2003 tăng 7,3%, năm 2004 tăng 7,7%, năm 2005 tăng 8,4%) Đầu t nớc phận phát triển kinh tế t nhà nớc nớc ta Đầu t giảm sút rõ sách kinh tế t nhà nớc hiệu hay không hiệu * Nguyên nhân chủ yếu vấn đề kể là: - Môi trờng đầu t hấp dẫn , sức cạnh tranh Đây vấn đề quan trọng hàng đầu Các nhà đầu t bên cho : môi trờng đầu t Việt Nam mức trung bình , khả thu hút thị trờng đầu t hiệu , mà cha tạo khả thu hút đợc nguồn vốn - Mặt khác nguyên nhân gây môi trờng đầu t hiệu lại khâu quản lí yếu Quản lí tốt hay xấu nhân tố hàng đầu để thu hút vốn đầu t nớc Nó thể họat động quản lí khu chế xuất , khu công nghiệp Hơn phát triển tốt khu chế xuất lĩnh vực có đầu t nớc nớc giảm sút nói lên tầm quan trọng quản lí nhà nớc trực tiếp sát sở 19 1.3.Sự phát triển kinh tế t nhà nớc tách rời phát triển vững mạnh kinh tế nhà nớc Kinh tế nhà nớc ta trải qua trình chuyển đổi thể chế kinh tế : từ thể chế kế hoạch hóa tập trung , bao cấp sang thể chế kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa Sau 15 năm chuyển đổi , kinh tế nhà nớc nói chung doanh nghiệp nhà nớc nói riêng cha thích ứng với kinh tế hình thành :kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa Thực trạng kinh tế nhà nớc có hai vấn đề cần giải : - Kinh tế nhà nớc , doanh nghiệp nhà nớc phải trở thành phận quan trọng kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa( nêu cao vai trò kinh tế nhà nớc kinh tế thị trờng) - Kinh tế nhà nớc phải chủ động thiết lập mối quan hệ bình đẳng với thành phần kinh tế khác , thúc đẩy thành phần kinh tế khác phát triển Mặt khác tình trạng , kinh tế nhà nớc cha thể tốt vai trò nên thành phần kinh tế khác tình trạng phát triển Đây nguyên nhân , hạn chế cho phát triển hớng kinh tế t nhà nớc Do làm để phát triển kinh tế nhà nớc , tạo đà cho phát triển kinh tế t nhà nớc nói riêng thành phần kinh tế nói chung nhiêm vụ quan trọng đất nớc ta thời kì đổi Kinh tế nhà nớc phát huy vai trò chủ đạo kinh tế , lực lợng vật chất quan trọng công cụ để nhà nớc định hớng điều tiết vĩ mô kinh tế 1.4.Anh hởng nhân tố thời gian tới kinh tế t nhà nớc Nhân tố thời gian có ý nghĩa quan trọng trình mở cửa hội nhập , định đến hiệu quản lí , đến chiến lợc kinh tế xã hội Đảng xác định khoảng thời gian 20 năm để thực khối lợng công việc 20 lớn lao chất lợng , để hoàn thành trình công nghiệp hóa , đại hóa đất nớc Đây mục tiêu mà Đảng nhà nớc đặt , đích để kinh tế nớc ta nhìn vào mà phấn đấu Trong năm vừa qua nhờ phát triển kinh tế t nhà nớc mà khoảng thời gian tơng đối ngắn , tiếp nhận đợc kĩ thuật , công nghệ tiên tiến nhiều ngành kinh tế nh : thông tin viễn thông , thăm dò khai thác dầu khí , công nghiệp điện tử , hóa chất , sản xuất nông nghiệp theo phơng pháp công nghiệp công nghệ sinh học đại Kinh tế t nhà nớc , công cụ , phơng tiện hữu hiệu để ta bắt kịp tốc độ nhanh chóng kinh tế thị trờng , chớp thời , phát huy đợc tính động kinh tế Tuy nhiên bên cạnh kinh tế t nhà nớc gặp phải khó khăn hạn chế định Thành phần kinh tế t nhà nớc chủ yếu liên doanh với t nớc bên Việt Nam góp vốn giá trị quyền sử dụng đất nhng tỉ lệ góp vốn thấp nên có quyền hạn liên doanh máy móc thờng giá đầu t cao thực tế Cần trọng công tác kiểm soát công nghệ , thiết bị nhập chặt chẽ để nhà đầu t nớc khai khống giá thiết bị nhập hay chuyển giao công nghệ lạc hậu vào Việt Nam Còn việc liên doanh liên kết chủ yếu doanh nghiệp nhà nớc với doanh nghiệp t nhân nớc ngày phát triển mạnh mẽ Giải khó khăn nhiệm vụ đặt trớc mắt để tiếp tục phát huy sức mạnh kinh tế t nhà nớc 2.Một số giải pháp tiếp tục phát triển thành phần kinh tế t nhà nớc Con đờng phát triển nớc ta đờng phát triển độ lên chủ nghĩa xã hội bỏ qua chế độ t chủ nghĩa có ngha l b qua vic xác lp v trí thng tr quan h sn xut v kin trúc thng tng t chủ nghĩa Nh để phát triển nhanh lực lợng sản xuất , xây dựng kinh tế đại , 21 tạo biến đổi chất cho xã hội tất lĩnh vực , phải sử dụng hình thức kinh tế trung gian độ có đan xen hình thức kết cấu kinh tế hỗn hợp Sử dụng nhiều trình độ , nhiều hình thức kinh tế với đa dạng hóa hình thức sở hữu nhằm khai thác triệt để lực sản xuất để đẩy mạnh công nghiệp hóa , đại hóa đất nớc năm 2020 Việt Nam trở thành nớc công nghiệp đòi hỏi tất yếu nớc ta Một số giải pháp kể đến sau: 22 2.1.Giải vấn đề phân bố khu công nghiệp: Các khu công nghiệp , khu chế xuất có ảnh hởng đến việc hình thành phát triển kinh tế t nhà nớc Do giải pháp chủ yếu cấp bách cần giải Tăng trởng kinh tế phải gắn với ổn định xã hội vấn đề quan trọng đặt trớc mắt Giải pháp phân bố công nghiệp hợp lí có quan hệ đến phân bố kinh tế t nhà nớc cấu kinh tế nớc ta Chúng ta có số giải pháp để giải vấn đề : *Khuyến khích đầu t vào công nghiệp nhiều vào thơng mại Khi kinh tế nhà nớc , kinh tế t nhà nớc , kinh tế t nhân phát triển mạnh lĩnh vực công nghiệp phát triển đợc lĩnh vực thơng mại Kết hợp thơng mại với công nghiệp thành cấu hớng vào nông nghiệp , nông thôn Chỉ có công nghiệp đại sở cho khắc phục tệ buôn lậu tràn lan , làm máy nhà nớc Vai trò kinh tế t nhà nớc định hớng xã hội chủ nghĩa *Khuyến khích đầu t vào công nghệ nhiều khai thác vào tài nguyên Công nghệ ngày đổi , ngày đại phải liên tục , phải thờng xuyên đổi , tiếp thu công nghệ vào sản xuất kinh doanh cách sáng tạo để có hiệu kinh tế tối u Khuyến khích nhà đầu t coi trọng nâng cao chất lợng , hiệu sản xuất , tham gia đào tạo nhân lực cho phù hợp với yêu cầu , tạo điều kiện cho trình tích lũy *Tăng cờng đầu t vào ngành dịch vụ trực tiếp , đẩy mạnh trình liên kết công nghiệp-nông nghiệp Dịch vụ đóng vai trò quan trọng khâu hoạt động liên kết công nghiệp nông nghiệp Liên kết tăng có hiệu , trừ bớt thủ đoạn kinh doanh lỗi thời Đây hớng đầu t tiến trình tăng trởng bền vững mà nớc ta phải hớng tới 23 2.2.Phát triển kinh tế t nhà nớc hớng dới giám sát nhà nớc Nhà nớc với trách nhiệm quản lí hoạt động kinh tế nhân tố định yêu cầu hoạt động đầu t kinh tế nhiều thành phần Đó sở để thúc đẩy kinh tế nớc ta bớc vào trình mở cửa , hội nhập Lênin nhấn mạnh nhà nớc xã hội chủ nghĩa phải đặt kinh tế t nhà nớc giới hạn định Quản lí nhà nớc có vai trò quan trọng : * Quyết định chủ yếu hiệu nguồn vốn đầu t * Trong bối cảnh quốc tế nớc nay, nhân tố định hớng phát triển kinh tế thị trờng, định hớng phát triển kinh tế t nhà nớc Để thực đợc sách đa số giải pháp : - Nâng cao hiệu quản lí nhà nớc , hoạt động đầu t nớc Hiện nớc ta áp dụng ba hình thức đầu t kinh doanh :doanh nghiệp liên doanh, doanh nghiệp 100% vốn nớc (một thành viên nhiều thành viên) hợp đồng hợp tác kinh doanh Đối với doanh nghiệp hoạt động nớc ta phần lớn công ti cổ phần , đăng kí thị trờng chứng khoán , đồng thời đẩy nhanh tiến độ cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nớc tạo hàng hóa cho thị trờng chứng khoán , cần có sách cho nhà đầu t nớc mua cổ phần doanh nghiệp nớc , cho doanh nghiệp nớc phát hành cổ phiếu để huy động vốn kinh doanh Với xu hớng toàn cầu hóa , khu vực hóa , để hội nhập với kinh tế giới phát triển loại hình kinh tế t nhà nớc , cần đẩy nhanh trình cổ phần hòa doanh nghiệp nhà nớc Để có số vốn đầu t nớc , nhà nớc cần có sách khuyến khích lập quỹ đầu t để thu hút thêm vốn đàu t cá nhân doanh nghiệp nhỏ nớc Có sách khuyến 24 khích doanh nghiệp Việt Nam liên doanh với nớc , lập công ti lĩnh vực - Chú trọng nâng cao hiệu đầu t nớc Do yêu cầu doanh nghiệp nớc , chủ yếu vừa nhỏ việc đẩy nhanh trình tự tích lũy , mở rộng quy mô sản xuất Hình thành công ti chung để điều chỉnh , giám sát hoạt động doanh nghiệp thuộc thành phần kinh tế - Nâng cao lực, vai trò quản lí điều tiết nhà nớc pháp quyền xã hội chủ nghĩa nhân tố định vận dụng thành công kinh tế t nhà nớc nớc ta Nhà nớc cần tập trung vào kế hoạch định hớng phù hợp với chiến lợc phát triển , tôn trọng quyền tự chủ định đầu t kinh doanh doanh nghiệp 2.3.Giải vấn đề nâng cao vốn đầu t nớc Đầu t nớc vấn đề số lợng đầu t , mà thể quan điểm máy quản lí với nguồn lực dân tộc , quan hệ đối tác nớc Đầu t khu vực kinh tế t nhà nớc không ngừng tăng xu hớng tất yếu Cần tạo đợc tin tởng máy nhà nớc với doanh nghiệp nớc , tất yếu khách quan Khi máy nhà nớc cha tin vào doanh nghiệp nớc chắn họ không tin cậy nhà nớc thật Đó nguyên nhân chủ yếu tình trạng giảm đầu t nớc Để giải vấn đề , cần xây dựng chiến lợc kinh tế xã hội hợp lí , làm cho xác định phơng hớng đầu t Nâng cao vị doanh nghiệp Việt Nam Nhà nớc chủ động việc bồi dỡng đào tạo nhân lực cho doanh nghiệp t nhân Với xu hớng toàn cầu hóa , khu vực hóa , để hội nhập với kinh tế giới phát triển loại hình kinh tế t nhà nớc , cần đẩy nhanh trình cổ phần hòa doanh nghiệp nhà nớc 25 2.4.Đa sách phát triển kinh tế t nhà nớc tạo mục tiêu phấn đấu: *Phát triển kinh tế t nhà nớc phải gắn liền với phát triển kinh tế nhiều thành phần , thúc đẩy định hớng cho kinh tế t nhân , kinh tế t t nhân Sự gắn bó phát triển thành phần với kinh tế t nhà nớc cho phép thúc đẩy nhanh trình xã hôi hóa giai đoạn công nghiệp hóa , đại hóa theo định hớng xã hội chủ nghĩa *Kinh tế t nhà nớc (và thành phần kinh tế khác) phát triển nhanh vững , hớng cấu kinh tế hợp lí Phơng hớng sách kinh tế t nhà nớc hình thành cấu kinh tế hợp lí là: - Có phối kết hợp , liên kết công nghiệp , dịch vụ với nông nghiệp : quan điểm xây dựng hệ thống sách thiếu hệ thống , cục đa đến tình trạng phát triển công nghiệp dịch vụ vãn tập trung đô thị , lợi ích dịch vụ công nghiệp tạo tập trung đô thị - Kết hợp hài hòa trình đô thị hóa với công nghiệp hóa nông nghiệp , nông thôn.:nhằm hạn chế phân hóa , xóa bỏ quan hệ cũ (thành thị bóc lột nông thôn) - Điều chỉnh mối quan hệ yêu cầu tăng trởng với yêu cầu bảo vệ môi trờng : sách quan trọng kinh tế t t nhân kinh tế t nhà nớc coi trọng mục tiêu lợi nhuận - Mối quan hệ phát triển kinh tế-xã hội nớc ta với hội nhập giới *Tạo kết hợp nội lực với ngoại lực phơng thức phát triển nhanh kinh tế t nhà nớc : tạo thành hợp lực trình mở cửa hội nhập , cánh cửa đa nớc ta tiến đến với trình hội nhập quốc tế Kết luận 26 Kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa mô hình kinh tế tổng quát mà nớc ta lựa chọn thời kì đổi Nó vừa mang tính chất chung kinh tế thị trờng , vừa có đặc thù đợc định nguyên tắc chất chủ nghĩa xã hội Đây vận dụng sáng tạo kinh nghiệm nớc giới phát triển kinh tế thị trờng , kết tinh trí tuệ Đảng trình lãnh đạo toàn dân xây dựng đất nớc Việt Nam tiến hành cải cách sâu sắc nhằm hình thành kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa , đại hóa toàn kinh tế Nớc ta thời kỳ độ lên chủ nghĩa xã hội kinh tế kinh tế nhiều thành phần trình chuyển đổi Các thành phần kinh tế tồn tại, hoạt động đan xen lẫn nhau, vừa hợp tác, vừa cạnh tranh với nhau, vận động có chuyển hoá trình phát triển Công nghiệp hóa , đại hóa đất nớc nghiệp toàn dân , thành phần kinh tế Chúng ta cần phát triển mạnh thành phần kinh tế , cần trọng phát triển thành phần kinh tế t nhà nớc dới hình thức đa dạng , phong phú , nhằm khai thác tiềm to lớn vốn , công nghệ , lực tổ chức quản lí nhà đầu t nớc nớc Qua thực tiễn , ngày nhận thức rõ vai trò quan trọng thành phần kinh tế t nhà nớc , lấy làm động lực nghiệp đổi đất nớc Kinh tế t nhà nớc đờng , phơng tiện trung gian để nớc ta tiến từ sản xuất nhỏ lên sản xuất lớn , tiến tới trình hội nhập , quốc tế hóa , toàn cầu hóa giới Lênin khẳng định : Nếu không sử dụng đợc chủ nghĩa t nhà nớc biểu sức mạnh trí thông minh , mà biểu nhìn hạn hẹp yếu Mục tiêu cao đất nớc ta xây dựng xã hội : dân giàu , nớc mạnh , xã hội công , văn minh Chính cần quan tâm phát 27 triển tất thành phần kinh tế cần tạo điều kiện để thành phần kinh tế t nhà nớc phát huy , bộc lộ mạnh , khả trình phát triển kinh tế đất nớc ta , trở thành cầu nối vững đờng công nghiệp hóa đại hóa đất nớc , đa đất nớc ta tiến lên chủ nghĩa xã hội 28 Danh mục tài liệu tham khảo 1) Giáo trình Kinh tế trị Mác Lênin (dùng cho khối ngành kinh tế quản trị kinh doanh trờng Đại học , cao đẳng ) NXBCTQG , Hà Nội -2002 2) Giáo trình kinh tế trị Mác Lê nin(Hội đồng trung ơng đạo biên soạn giáo trình quốc gia môn khoa học Mác lê nin t tởng Hồ Chí Minh ) NXBCTQG , Hà Nội 1999 3) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX , Đảng Cộng Sản Việt Nam NXBCTQG , Hà Nội 2001 4) Văn kiện hội nghị lần thứ IX ban chấp hành trung ơng khóa IX , NXBCTQG , Hà Nội 2004 5) Phan Thanh Phố : Những vấn đề kinh tế đổi kinh tế Việt Nam NXB Giáo dục 1996 6) Đổi Việt Nam Tiến trình thành tựu kinh nghiệm NXBCTQG , Hà Nội 2004 7) V.I.Lênin toàn tập , tập 27 , NXB Sự thật Hà Nội , 1971 8) Giáo trình Lịch sử học thuyết kinh tế Đại học kinh tế quốc dân chủ biên PGS.TS Trần Bình Trọng, NXB Thống kê , Hà Nội 2003 9) Vũ Ngọc Ngoạn : Tìm hiểu đờng lối kinh tế nghị Đại hội IX Đảng .NXBCTQG , Hà Nội 2001 10) Một số vấn đề kinh tế xã hội thời kì độ lên chủ nghĩa xã hội nớc ta PGS-TS Vũ Hồng Tiến , NXB -Đại Học S Phạm 11) Thành phần kinh tế t nhà nớc- Trần Ngọc Hiên NXBCTQG-Hà Nội 2002 Mục Lục Lời mở đầu .1 Nội dung I.Cơ sở lí luận thành phần kinh tế t nhà nớc 1.Kinh tế t nhà nớc tính tất yếu khách quan tồn thành phần kinh tế t nhà nớc dới chủ nghĩa xã hội nớc ta 1.1.Khái niệm thành phần kinh tế t nhà nớc 1.2 Tính tất yếu khách quan tồn thành phần kinh tế t nhà nớc dới chủ nghĩa xã hội nớc ta 1.3.Quan điểm Đảng ta phát triển thành phần kinh tế t nhà nớc 2.Vai trò hình thức phát triển chủ nghĩa t nhà nớc nớc ta thời kì độ lên chủ nghĩa xã hội 10 2.1.Vai trò thành phần kinh tế t nhà nớc trình công nghiệp hóa đại hóa Việt Nam 10 2.2.Những hình thức cụ thể thành phần kinh tế t nhà nớc Việt Nam 14 II Thực trạng số giải pháp việc sử dụng tiếp tục phát triển kinh tế t nhà nớc 15 1.Thực trạng việc sử dụng thành phần kinh tế t nhà nớc 15 1.1 Thực trạng tình hình đầu t nớc (đầu t t t nhân) 17 1.2.Tình trạng tình hình đầu t nớc (bộ phận quan trọng kinh tế t nhà nớc) 18 1.3.Quan điểm Đảng ta phát triển thành phần kinh tế t nhà nớc 20 1.4.Anh hởng nhân tố thời gian tới kinh tế t nhà nớc 21 2.Một số giải pháp tiếp tục phát triển thành phần kinh tế t nhà nớc 22 2.1.Giải vấn đề phân bố khu công nghiệp 22 2.2.Phát triển kinh tế t nhà nớc hớng dới giám sát nhà nớc 24 2.3.Giải vấn đề nâng cao vốn đầu t nớc .25 2.4.Đa sách phát triển kinh tế t nhà nớc tạo mục tiêu phấn đấu 26 Kết luận 27 Danh mục tài liệu tham khảo