BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y HÀ NỘI NGUYỄN THỊ DUYÊN THỰC TRẠNG VÀ YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN MẮC MỘT SỐ BỆNH MẠN TÍNH Ở NGƯỜI CAO TUỔI HUYỆN BA VÌ – HÀ NỘI NĂM 2014 ĐỀ CƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SỸ Y HỌC HÀ NỘI – 2015 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y HÀ NỘI BỘ Y TẾ NGUYỄN THỊ DUYÊN THỰC TRẠNG VÀ YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN MẮC MỘT SỐ BỆNH MẠN TÍNH Ở NGƯỜI CAO TUỔI TẠI HUYỆN BA VÌ – HÀ NỘI NĂM 2014 Chuyên ngành : Y tế công cộng Mã số : 60720301 ĐỀ CƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SỸ Y HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS LÊ VĂN HỢI HÀ NỘI - 2015 Lời cảm ơn Để hoàn thành luận văn này, em xin bày tỏ lòng kính trọng biết ơn sâu sắc tới TS Lê Văn Hợi, Phó Giám đốc Bệnh viện Phổi Trung ương, Bộ môn Thống kê - Tin học, Trường Đại học Y Hà Nội người thầy dành nhiều thời gian giúp đỡ, dày công rèn luyện cho em ngày trưởng thành học tập sống Hơn tất Thầy dạy cho em phương pháp, kinh nghiệm nghiên cứu khoa học, tài sản quý em có giúp ích cho em chặng đường Em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới: • Đảng ủy, Ban Giám hiệu, phòng Đào Tạo Sau đại học Ban lãnh đạo Viện Đào tạo YHDP & YTCC, Trường Đại học Y Hà Nội Đã giúp đỡ tạo điều kiện thuận lợi cho em suốt trình học tập, nghiên cứu hoàn thiện luận văn Em xin trân trọng cám ơn Thầy/Cô hội đồng chấm đề cương luận văn tốt nghiệp, Thầy/Cô cho em nhiều ý kiến quý báu giúp em hoàn thiện luận văn cách tốt Cuối cùng, xin bày tỏ lòng biết ơn tới gia đình, bạn bè, đồng nghiệp người thân động viên giúp đỡ em suốt trình học tập làm luận văn Hà nội, ngày tháng năm 2015 Nguyễn Thị DuyênCộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam Độc lập – Tự – Hạnh phúc *** LỜI CAM ĐOAN Kính gửi: - Phòng Đào tạo sau Đại học – Trường Đại học Y Hà Nội - Hội đồng chấm luận văn tốt nghiệp Tôi xin cam đoan công trình nghiên cứu tự thân thực hiện.Các số liệu luận văn hoàn toàn trung thực, chưa công bố công trình khác Hà nội, ngày tháng năm 2015 Người viết luận văn Nguyễn Thị Duyên DANH MỤC TỪ NGỮ VIẾT TẮT STT TỪ VIẾT TẮT BHYT BMI BV Bệnh viện CSSK Chăm sóc sức khỏe CSYT Cơ sở y tế DS Dân số DVYT Dịch vụ y tế KCB Khám chữa bệnh KLN Không lây nhiễm 10 NCT Người cao tuổi 11 THA Tăng huyết áp 12 TYT Trạm Y tế MỤC LỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO NỘI DUNG Bảo hiểm y tế Body mass index (Chỉ số khối thể) PHỤ LỤC DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1 Bảng phân loại thừa cân béo phì WHO Bảng 1.2 Nguyên nhân tử vong người từ 60 tuổi trở lên,theo mức thu nhập quốc gia, 2004 (Tỷ lệ %)… Bảng 3.1 Đặc điểm chung đối tượng nghiên cứu Bảng 3.2 Phân bố NCT theo điều kiện KT Bảng 3.3 Phân bố người cao tuổi theo tình trạng hút thuốc Bảng 3.4 Phân bố người cao tuổi theo tình trạng uống rượu/bia Bảng 3.5 Phân bố NCT theo chiều cao, cân nặng Bảng 3.6 Phân bố NCT theo số bệnh mạn tính Bảng 3.7 Đặc điểm chung đối tượng nghiên cứu theo tình hình mắc bệnh mạn tính Bảng 3.8 Phân bố tình hình mắc bệnh mạn tính người cao tuổi theo tình trạng hút thuốc Bảng 3.9 Phân bố tình hình mắc bệnh mạn tính người cao tuổi theo tình trạng uống rượu/bia Bảng 3.10 Phân bố tình hình mắc bệnh mạn tính NCT theo chiều cao, cân nặng Bảng 3.11 Ảnh hưởng số đặc điểm nhân học tới mắc bệnh mạn tính NCT Bảng 3.12 Ảnh hưởng tình trạng hút thuốc tới mắc bệnh mạn tính NCT Bảng 3.13 Ảnh hưởng tinnh trạng uống rượu/bia tới mắc bệnh mạn tính NCT Bảng 3.14 Ảnh hưởng tinnh trạng dinh dưỡng tới mắc bệnh mạn tính NCT Bảng 3.15 Kết phân tích hồi qui đa biến logistic yếu tố nguy mắc bệnh mạn tính NCT DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 1.1: Số người từ 60 tuổi nước phát triển phát triển… Biểu đồ 1.2 Bệnh mạn tính NCT theo liệu tự khai báo 15 Biểu đồ1.3 Tỷ lệ NCT theo mức độ bệnh độ phụ thuộc người chăm sóc 16 Biểu đồ 3.1 Phân bố NCT theo tình hình mắc bệnh mạn tính……………….39 Biểu đồ 3.2: Phân bố NCT theo Cơ sở y tế chẩn đoán mắc bệnh mạn tính….44 DANH MỤC HÌNH ẢNH Hình 1.1 Tháp dân số tại, dự kiến Việt Nam, tháp dân số Nhật Bản Thụy Điển Hình 2.1 Bản đồ huyện Ba Vì – Hà Nội…………………………………… 21 10 ĐẶT VẤN ĐỀ Già hóa dân số (DS) diễn tất khu vực quốc gia, tăng nhanh nước phát triển, bao gồm nước có nhóm DS trẻ [1].Theo ước tính Liên Hợp Quốc năm 2010, NCT sống nước phát triển chiếm khoảng 65% đến năm 2050 số 80%[2][3] Việt Nam nằm xu hướng chung giới Tỷ lệ NCT nước ta gia tăng nhanh chóng thập kỷ qua, năm 1989 7,2%; năm 1999 8,3% năm 2009 9,5% [4] Tuổi thọ tăng từ 66 lên 72 tuổi giai đoạn 1990- 2006, dự kiến tăng lên 80,3 tuổi vào năm 2050 [5] Theo dự báo dân số Tổng cục Thống kê (2010) tỷ lệ người cao tuổi so với tổng dân số Việt Nam đạt đến số 10% vào năm 2017, hay dân số Việt Nam thức bước vào giai đoạn “già hóa” từ năm 2017 [5], [6] Tuổi thọ nâng cao thành tựu xã hội phát triển Con người sống lâu nhờ điều kiện tốt chế độ dinh dưỡng, vệ sinh, tiến y học, chăm sóc y tế, giáo dục đời sống kinh tế [7] Tuy nhiên, già hóa dân số tạo thách thức mặt xã hội, kinh tế văn hóa cho cá nhân, gia đình, xã hội cộng đồng toàn cầu, lý làm tăng tỷ lệ số bệnh mạn tính [8] NCT Việt Nam mang gánh nặng bệnh tật kép xu hướng bệnh chuyển từ lây nhiễm sang không lây nhiễm bệnh mãn tính, đồng thời bệnh xuất với thay đổi cách sống ngày trở nên phổ biến bệnh ung thư, căng thẳng trầm cảm tâm thần Tỷ lệ 44 Đặc điểm N % >10 năm Bảng 3.4: Phân bố người cao tuổi theo tình trạng uống rượu/bia Đặc điểm N % Có Uống rượu/bia Không Hàng ngày Tần suất uống rượu/bia Thỉnh thoảng 10 năm Bảng 3.5: Phân bố NCT theo chiều cao, cân nặng Đặc điểm Chỉ số BMI N % 25 3.2 Tình hình mắc bệnh mạn tính người cao tuổi Biểu đồ 3.1 Phân bố NCT theo tình hình mắc bệnh mạn tính Bảng 3.6: Phân bố NCT theo số bệnh mạn tính Số bệnh mạn tính N % 45 Không bệnh bệnh ≥ bệnh Bảng 3.7: Đặc điểm chung đối tượng nghiên cứu theo tình hình mắc bệnh mạn tính Mắc bệnh mạn Đặc điểm tính N Giới Nam Nữ 60-74 Nhóm tuổi 75-84 ≥ 85 Dân tộc Kinh Khác Không Tôn giáo Đạo phật Thiên chúa giáo Khác Không biết đọc/viết Trình độ học vấn Cấp 1, cấp Cấp Trung cấp, cao đẳng, đại học % Không mắc bệnh mạn tính N % 46 Mắc bệnh mạn Không mắc bệnh tính mạn tính N % Đặc điểm N % Độc thân/ly thân/ly Tình trạng hôn nhân dị Góa vợ/chồng Có vợ/chồng Tình trạng chủ hộ Nghề nghiệp trước Chủ hộ Thành viên Làm ruộng Công nhân Buôn bán Cán Nghề khác Bảng 3.8: Phân bố tình hình mắc bệnh mạn tính người cao tuổi theo tình trạng hút thuốc Mắc bệnh mạn Đặc điểm tính N Hút thuốc thuốc Có lào Tần suất hút thuốc Không thuốc lào ngày Hàng Thỉnh % Không mắc bệnh mạn tính N % 47 Mắc bệnh mạn Không mắc bệnh tính mạn tính N % Đặc điểm N % thoảng Số năm hút thuốc thuốc lào 10 năm Bảng 3.9: Phân bố tình hình mắc bệnh mạn tính người cao tuổi theo tình trạng uống rượu/bia Mắc bệnh mạn Đặc điểm tính N Uống rượu/bia Có Không Tần suất uống rượu/bia Hàng ngày Thỉnh thoảng 10 năm % Không mắc bệnh mạn tính N % 48 Bảng 3.10: Phân bố tình hình mắc bệnh mạn tính NCT theo chiều cao, cân nặng đặc điểm Mắc bệnh mạn tính N % Không mắc bệnh mạn tính N % Chỉ số BMI Biểu đồ 3.2: Phân bố NCT theo Cơ sở y tế chẩn đoán mắc bệnh mạn tính 3.3 Một số yếu tố ảnh hưởng đến tình hình mắc bệnh mạn tính NCT 49 Bảng 3.11: Ảnh hưởng số đặc điểm nhân học tới mắc bệnh mạn tính NCT Đặc điểm Giới Mắc Nam Nữ 60-74 Nhóm tuổi 75-84 ≥ 85 Dân tộc Kinh Khác Không Tôn giáo Đạo phật Thiên chúa giáo Khác Không biết đọc/viết Trình độ học vấn Từ cấp trở xuống Từ cấp trở lên Độc thân/ly thân/ly dị Tình trạng hôn nhân Góa vợ/chồng Có vợ/chồng Tình trạng chủ hộ Nghề nghiệp trước Chủ hộ Thành viên Làm ruộng Công nhân Buôn bán Cán Không mắc OR (p) 50 Đặc điểm Không Mắc OR (p) mắc Nghề khác Bảng 3.12: Ảnh hưởng tình trạng hút thuốc tới mắc bệnh mạn tính NCT Có Hút thuốc thuốc lào Không mắc Đặc điểm OR (p) mắc Có Không Tần suất hút thuốc Hàng ngày thuốc lào Thỉnh thoảng Số năm hút thuốc thuốc lào 10 năm Bảng 3.13: Ảnh hưởng tinnh trạng uống rượu/bia tới mắc bệnh mạn tính NCT Có Uống rượu Có Không mắc Đặc điểm mắc OR (p) 51 Có Không mắc Đặc điểm OR (p) mắc Không Tần suất uống rượu Hàng ngày Thỉnh thoảng 10 năm Bảng 3.14: Ảnh hưởng tinnh trạng dinh dưỡng tới mắc bệnh mạn tính NCT Có Chỉ số BMI Không mắc Đặc điểm OR (p) mắc 25 Bảng 3.15: Kết phân tích hồi qui đa biến logistic yếu tố nguy mắc bệnh mạn tính NCT Đặc điểm OR 95%CI 52 CHƯƠNG IV DỰ KIẾN BÀN LUẬN 4.1 Tình hình mắc bệnh mạn tính NCT 4.2 Các yếu tố ảnh hưởng đến tình hình mắc bệnh mạn tính NCT 53 DỰ KIẾN KẾT LUẬN - Dựa theo kết nghiên cứu 54 DỰ KIẾN KHUYẾN NGHỊ - Dựa theo kết nghiên cứu Khuyến nghị 1: Khuyến nghị 2: Khuyến nghị 3: TÀI LIỆU THAM KHẢO Dương Quốc Trọng, Trần Thị Mai Oanh (2012), "Những khoảng trống hệ thống cung ứng dịch vụ y tế sách đáp ứng nhu cầu CSSK NCT 55 cộng đồng Viện Chiến lược Chính sách Y tế".Hội thảo định hướng chiến lược mô hình CSSK NCT cộng đồng Việt Nam United Nations - Department of Economic and Social Affairs Office of the High Commissioner for Human Rights (2010), Curremt status of the Social situation, Wellbeing, Participation in Deveplopment and Rights of 145 Older persons Worldwide, accessed 10/4/2015, from www.un.org/esa/socdev/ageing/ /current-status-older-persons.pdf WHO (2012), Interesting facts about ageing, accessed 5/6/2015, from http://www.who.int/ageing/about/facts/en/index.html Bộ Kế hoạch Đầu tư - Tổng cục thống kê (2011), Tổng điều tra dân số nhà Việt Nam năm 2009: Cấu trúc tuổi- giới tính tình trạng hôn nhân dân số Việt Nam, Hà Nội GSO (Tổng cục Thống kê) (2010), Dự báo dân số Việt Nam, 2009-2059, Hà Nội: GSO Phạm Thắng (2007), Tạp chí Dân số phát triển (số 4/2007), Website Tổng cục DS-KHHGĐ, truy cập ngày, trang web http://danso.giadinh.net.vn/du-lieudan-so/tinh-hinh-benh-tat-cua-nguoi-cao-tuoi-viet-nam-qua-mot-so-nghien-cuudich-te-hoc-tai-cong-dong-20111215044655798.htm Dương Việt Anh Tìm hiểu nhu cầu chăm sóc sức khỏe sử dụng dịch vụ khám chữa bệnh người cao tuổi xã Tả Thanh Oai, huyện Thanh Trì, Hà Nội năm 2010, Luận văn Thạc sỹ Y tế công cộng, Trường Đại học Y tế công cộng, 2010 Nguyễn Thị Kim Chúc, Tìm hiểu gánh nặng chi phí khám chữa bệnh cho NCT thẻ BHYT Ba Vì, Hà Tây Tạp chí Y học thực hành, 2003(472): trang 88 56 Phạm Thắng, Đỗ Thị Khánh Hỷ (2009), Báo cáo tổng quan sách chăm sóc người già thích ứng với biến đổi cấu tuổi Việt Nam 10 WHO (2012), Good health adds life to years, Global brief for World Health Day 2012, WHO Press, Geneva, Switzerland 11 Phạm Khuê (2008) , bệnh học người có tuổi, giảng bệnh học nội khoa, tập 2, nhà xuất Y học, , tái lần thứ 10 12 Phạm Thắng Cs (2010) Điều tra dịch tễ học tình hình bệnh tật, nhu cầu chăm sóc y tế xã hội người cao tuổi Việt Nam 13 An NQ, Bales S, Chau PN, Chinh VV, Cu NQ, Dung NT, Dung TV, Dung PH, Ha HK, Hoan LT et al Vietnam health report 2006 Edited by Chien TTT, Lieu DH, Long NH, Cu NQ, Vung ND, Duc PM, Thien DD, Bales S Hanoi: Ministry of Health; 2007 14 Ministry of Health National health survey 2001-2002 Hanoi, Vietnam; 2003 15 WHO (2011), Global status report on noncommunicable diseases 2010, WHO press, 20 Avenue Appia, 1211 Geneva 27, Switzerland 16 United Nations - Economic & Social Affairs (2009 ), World Population Ageing 2009, United Nations, accessed 26/4/2015, from www.un.org/esa/population/ /WPA2009/WPA2009_WorkingPaper.pdf 17 Pháp lệnh số 23/200/PL-UBTVQH10 ngày 28/4/2000 Luật số 39/2009/QH12 ngày 23/11/2009 người cao tuổi 18 Dương Quốc Trọng, Trần Thị Mai Oanh (2012), "Những khoảng trống hệ thống cung ứng dịch vụ y tế sách đáp ứng nhu cầu CSSK NCT cộng đồng Viện Chiến lược Chính sách Y tế".Hội thảo định hướng chiến lược mô hình CSSK NCT cộng đồng Việt Nam 57 19 Anh NQ, Lieu NV, Son PM, (2007), "Overview on older people", Hong Duc Publisher 20 WHOQOL, Measuring quality of life, The development of the World Health organization Quality of life Instrument (WHOQOL) Geneva, WHO Division of Metal Health, 1993 21 General Statistical Office The 2009 Vietnam Population and Housing census: Major findings Hanoi; 2010 22 General Statistical Office The 2007 population change and family planning survey: major findings Hanoi; 2008 23 Stloukal L Rural population ageing in poorer countries: possible implications for rural development Women and Population Division, Suitable Development Department, FAO; 2001 24 Knodel J, Anh TS Viet Nam’s older population: the view from the census Asia-Pacific Population Journal 2002, 17(3):5-22 25 General Statistical Office Result of the survey on household living standards 2008 2009 26 Long GT, Pfau WD: The elderly population in Vietnam during economic transformation: an overview In Social issues under economic transformation and integration in Vietnam Volume Edited by Long GT, Hong DK: Vietnam Development Forum; 2007:185-210 27 WHO, Văn phòng khu vực Tây Thái Bình Dương, bệnh không lây nhiễm 28 Đàm Hữu Đắc (2010), "Chính sách phúc lợi xã hội phát triển dịch vụ xã hội: Chăm sóc người cao tuổi kinh tế thị trường định hướng XHCN hội nhập".NXB Lao động - Xã hội 29 Chu Văn Y, Nguyễn Lân Việt, Ngô Quý Châu, (2009), Bệnh học hô hấp, Bài giảng bệnh học nội khoa I, NXB Y học 30 WHO Global Database on Body Mass Index 58 Current Status of the Social Situation, Well-Being, Participation 31 inDevelopment and Rights of Older Persons Worldwide, (2011), Department of Economic and Social Affairs United Nations New York Bộ Lao động - Thương binh Xã hội (2007), Kết khảo sát thu thập, xử lý 32 thông tin người cao tuổi Việt Nam”, Hà Nội 33 ThS Hoàng Thị Tâm cộng sự, nghiên cứu thực trạng chăm sóc NCT thực tỉnh Thừa Thiên-Huế năm 2013 Lê Văn Hợi, Báo cáo thực trạng, nhu cầu chi phí chă sóc sức khỏe người cao 34 tuổi vùng nông thôn Việt Nam Phạm Duy Tường (2013), Dinh dưỡng số vấn đề sức khỏe cộng 35 đồng Lương Ngọc Khuê , Chương trình phòng chống tác hại thuốc quốc gia 36 (VINACOSH) (2012), Hướng dẫn xây dựng trường Đại học, Cao đẳng, Học viện không khói thuốc X J Tan, et al (2008), "Relationship between smoking and dyslipidemia in 37 western Chinese elderly males", J Clin Lab Anal 22(3), pp 159-63 38 147 WHO (2012), WHO Global report: Mortality Attributable to Tobaco, Geneve, Switzerland 39 WHO (2011), Global status report on alcohol and health, Geneva, Switzerland