SO SÁNH sự GIỐNG và KHÁC NHAU ODA và FDI

Khái niệm ODA và FDI + ODA: Theo OECD, ODA là tất cả các khoản hỗ trợ không hoàn lại và các khoản tín dụng ưu đãi cho vay dài hạn và lãi suất thấp của các Chính phủ, các tổ chức thuộc hệ

ĐỀ BÀI: So sánh sự giống và khác nhau ODA và FDI? ODA có phải là đầu tư quốc tế không?

BÀI LÀM

1 SO SÁNH SỰ GIỐNG VÀ KHÁC NHAU CỦA ODA VÀ FDI

a Khái niệm ODA và FDI

+ ODA: Theo OECD, ODA là tất cả các khoản hỗ trợ không hoàn lại và các

khoản tín dụng ưu đãi (cho vay dài hạn và lãi suất thấp) của các Chính phủ, các tổ chức thuộc hệ thống Liệp hợp quốc, các tổ chức phi Chính phủ (NGO), các tổ chức tài chính quốc tế (IMF, ADB, WB ) dành cho các nước nhận viện trợ ODA được thực hiện thông qua việc cung cấp từ phía các nhà tài trợ các khoản viện trợ không hoàn lại, vay ưu đãi về lãi suất và thời hạn thanh toán (theo định nghĩa của OECD, nếu ODA là khoản vay ưu đãi thì yếu tố không hoàn lại phải đạt 25% trở lên)

+ FDI: Đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) xảy ra khi nhà đầu tư từ một nước

(nước chủ đầu tư) có được một tài sản ở một nước khác (nước thu hút đầu tư) cùng với quyền quản lý tài sản đó Phương diện quản lý là thứ để phân biệt FDI với các công cụ tài chính khác Trong phần lớn trường hợp, cả nhà đầu tư lẫn tài sản mà người đó quản

lý ở nước ngoài là các cơ sở kinh doanh Trong những trường hợp đó, nhà đầu tư thường hay được gọi là “công ty mẹ” và các tài sản được gọi là “công ty con” hay “chi nhánh công ty” Như vậy, Đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) là hình thức đầu tư dài hạn của cá nhân hay công ty nước này vào nước khác bằng cách thiết lập cơ sở sản xuất kinh doanh Cá nhân hay công ty nước ngoài đó sẽ nắm quyền quản lý cơ sở sản xuất kinh doanh này

b So sánh FDI và ODA

Giống nhau: ODA và FDI là nguồn vốn đến từ ngoài biên giới quốc gia Các•

nước cung cấp 2 nguồn vốn này chủ yếu là các nước phát triển, có tiềm lực kinh tế mạnh Đây là hai nguồn vốn gắn liền với rủi ro thông thường và rủi ro hối đoái

Khác nhau:•

Tiêu chí

ODA

FDI

Chủ sở hữu

Các chính phủ, tổ chức liên chính phủ, tổ chức phi

chính phủ, các tổ chức thuộc hệ thống Liên hiệp

quốc, các tổ chức tài chính quốc tế

Cá nhân hay công ty của một nước đầu tư

sang nước khác

Đối tượng nhận vốn

Chính phủ của các nước đang và chậm phát triển

Cá nhân hay công ty nước ngoài nắm

quyền quản lý cơ sở sản xuất kinh doanh

Bản chất

Quyền sở hữu vốn và quyền sử dụng vốn được

tách rời

Chủ đầu tư là người nắm quyền sở hữu

vốn và sử dụng vốn

Mục đích

ODA mang mục đích viện trợ, hỗ trợ phát triển chính thức Nó là sự chuyển giao có hoàn lại hoặc không hoàn lại với những điều kiện về chính trị, xã hội nhất định

FDI mang mục đích đầu tư, kiếm lợi

nhuận

Thời gian

Thời gian cho vay dài, thời gian ân hạn dài

Không có thời gian cho vay, ân hạn

Phân loại

• Theo phương thức hoàn trả

+ Viện trợ không hoàn lại: viện trợ kĩ thuật, viện trợ bằng hiện vật

+Viện trợ có hoàn lại

+ Cho vay hỗn hợp

• Theo nguồn cung cấp:

+ ODA song phương

+ ODA đa phương

• Theo mục tiêu sử dụng

+ Hỗ trợ cán cân thanh toán

+ Tín dụng thương mại

+ Viện trợ chương trình (Viện trợ phi dự án) + Viện trợ dự án

(1) Mua lại và sáp nhập xuyên quốc gia

(Cross border M&As)

(2) Đầu tư mới (GI)

- Đầu tư theo chiều dọc (Vertical

Investment - VI)

- Đầu tư theo chiều ngang (Horizontal

Investment - HI)

+ Có nắm vốn chủ sở hữu

• Hợp đồng hợp tác kinh doanh

• Liên doanh

• Doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài

• Hợp đồng xây dựng, kinh doanh, chuyển

giao (BOT)

+ Không nắm vốn chủ sở hữu

• Licensing: Cấp phép

• Franchising: Nhượng quyền

• Outsourcing: Thuê ngoài

Tiêu chí

ODA

FDI

Quyền quản lý và sử

dụng vốn

Nước nhận ODA có quyền sử dụng vốn nhưng

phải đúng mục tiêu đã đề ra Khi sử dụng vốn phải tuân thủ những điều kiện đã thỏa thuận trước đó (% chuyên gia thực hiện, máy móc kỹ thuật) Bên chủ đầu tư có quyền sử dụng và quản

lý vốn Việc sử dụng vốn chỉ tuân theo cá

nhân hay công ty sở hữu vốn mà không

phải phụ thuộc vào nước nhận đầu tư

Điều kiện thu hút

GDP bình quân đầu người thấp, mục tiêu sử dụng vốn

Môi trường đầu tư

Lãi suất

Thấp

Không có

Tính chất

ODA nhạy cảm về mặt xã hội và chịu sự điều chỉnh của dư luận ODA có tính chất ràng buộc (nước cho vay có thể ràng buộc nước nhận về mặt

sử dụng vốn) ODA là công cụ để thiết lập và duy trì lợi ích kinh tế và vị thế chính trị

Các yếu tố về kinh tế, chính trị có ảnh

hưởng đến FDI Quyền điều hành, quản lý

doanh nghiệp phụ thuộc và mức góp vốn

FDI không tạo sức ép phải thay đổi chính

sách của nước nhận đầu tư

Cơ cấu vốn

Nước nhận ODA phải có một phần vốn đối ứng khi nhận ODA từ nước viện trợ

100% vốn nước ngoài

Dòng chảy vốn

ODA chỉ dành cho các nước nghèo, các nước kém phát triển

¾ lượng vốn FDI của thế giới là chảy vào

các nước phát triển, chỉ ¼ lượng vốn là

dành cho các nước đang phát triển

Tính ràng buộc

Điều kiện chặt chẽ với nước nhận viện trợ

Không có

Khả năng gây nợ chính

phủ

Khả năng gây nợ cao

Không có

Khả năng quản lý

Thấp

Cao

Tính rủi ro

Thấp

Cao

Các nhân tố ảnh hưởng

Phụ thuộc vào mức nghèo của nước nhận đầu tư (căn cứ vào GDP bình quân đầu người)

Phụ thuộc vào môi trường đầu tư (luật

pháp, hành chính, văn hóa….)

Địa bàn hoạt động

Các khu vực kém phát triển, vùng sâu, vùng xa Tập trung ở khu vực đồng bằng, thành thị, nơi có cơ sở hạ tầng tốt

Tác động tích cực

• Bổ sung cho ngân sách nhà nước để đầu tư phát triển

• Cải thiện cơ sở hạ tầng (hệ thống giao thông, + FDI thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, bổ

sung nguồn vốn cho phát triển kinh tế – xã hội trong nước

Tiêu chí

ODA

FDI

điện lưới )

• Phát triển nông nghiệp, xóa đói giảm nghèo

• Tăng cường năng lực thể chế (hỗ trợ công cuộc cải cách pháp luật, cải cách hành chính )

• Phát triển quan hệ đối tác giữa các nước

+ Tiếp thu công nghệ và bí quyết quản lý

+ Tham gia mạng lưới sản xuất toàn cầu

+ Tăng lượng việc làm và đào tạo nhân

công

+ Nguồn thu ngân sách lớn

- FDI không để lại gánh nợ cho chính phủ

nước Tiếp nhận đầu tư về chính trị, kinh tế như hỗ trợ phát triển chính thức (ODA)

hoặc các hình thức đầu tư nước ngoài khác như vay thương mại, phát hành trái phiếu

ra nước ngoài… Do vậy, FDI là hình thức

thu hút và sử dụng vốn đầu tư nước ngoài

tương đối ít rủi ro cho nước Tiếp nhận đầu

tư

- Nhà đầu tư không dễ dàng rút vốn ra

khỏi nước sở tại đầu tư trực Tiếp nước

ngoài có tác động mạnh đến quá trình

chuyển dịch cơ cấu kinh tế của nước Tiếp

nhận theo nhiều phương diện: chuyển dịch

cơ cấu ngành kinh tế, cơ cấu vùng lãnh

thổ, cơ cấu theo nguồn vốn, cơ cấu vốn

đầu tư

Tác động tiêu cực

* Về kinh tế, nước tiếp nhận ODA phải chấp nhận

dỡ bỏ dần hàng rào thuế quan bảo hộ các ngành công nghiệp non trẻ và bảng thuế xuất nhập khẩu hàng hoá của nước tài trợ Nước tiếp nhận ODA cũng được yêu cầu từng bước mở cửa thị trường bảo hộ cho những danh mục hàng hoá mới của nước tài trợ; yêu cầu có những ưu đãi đối với các

* Khi đầu tư trực tiếp, chủ đầu tư không

những góp vốn mà còn đứng ra quản lí dự

án đó Tuy nhiên việc quản lí này đôi khi

không hiệu quả do sự khác biệt giữa các

quốc gia

* Mất cân đối ngành nghề, lãnh thổ Tranh

chấp trong khu vực có vốn đầu tư nước

Tiêu chí

ODA

FDI

nhà đầu tư trực tiếp nước ngoài như cho phép họ đầu tư vào những lĩnh vực hạn chế, có khả năng sinh lời cao

* Nguồn vốn ODA từ các nước giàu cung cấp cho các nước nghèo cũng thường gắn với việc mua các sản phẩm từ các nước này mà không hoàn toàn phù hợp, thậm chí là không cần thiết đối với các nước nghèo Ví như các dự án ODA trong lĩnh vực đào tạo, lập dự án và tư vấn kỹ thuật, phần trả cho các chuyên gia nước ngoài thường chiếm đến hơn 90% (bên nước tài trợ ODA thường yêu cầu trả lương cho các chuyên gia, cố vấn dự án của họ quá cao

so với chi phí thực tế cần thuê chuyên gia như vậy trên thị trường lao động thế giới)

* Nguồn vốn viện trợ ODA còn được gắn với các điều khoản mậu dịch đặc biệt nhập khẩu tối đa các sản phẩm của họ Cụ thể là nước cấp ODA buộc nước tiếp nhận ODA phải chấp nhận một khoản ODA là hàng hoá, dịch vụ do họ sản xuất

* Nước tiếp nhận ODA tuy có toàn quyền quản lý

sử dụng ODA nhưng thông thường, các danh mục

dự án ODA cũng phải có sự thoả thuận, đồng ý của nước viện trợ, dù không trực tiếp điều hành dự án nhưng họ có thể tham gia gián tiếp dưới hình thức nhà thầu hoặc hỗ trợ chuyên gia

• ODA là nguồn vốn có khả năng gây nợ (sự thay

đổi của tỷ giá có thể làm cho giá trị hoàn lại của

vốn ODA tăng lên) Tình trạng thất thoát, lãng phí;

xây dựng chiến lược, quy hoạch thu hút và sử dụng

ngoài

* Sự yếu kém về chuyển giao công nghệ

* Gây nguy cơ khủng khoảng tài chính khi

đột ngột rút vốn

Tiêu chí

ODA

FDI

vốn ODA vào các lĩnh vực chưa hợp lý; trình độ

quản lý thấp, thiếu kinh nghiệm trong quá trình

tiếp nhận cũng như xử lý, điều hành dự án… khiến

cho hiệu quả và chất lượng các công trình đầu tư

bằng nguồn vốn này còn thấp… có thể đẩy nước

tiếp nhận ODA vào tình trạng nợ nần

• Dễ gây ra rò rỉ, tham nhũng, sử dụng sai mục

đích trong quá trình giải ngân

• Các điều kiện đặt ra gây ảnh hưởng tới chính trị,

kinh tế

Xu hướng

Vốn ODA có xu hướng giảm

FDI có xu hướng tăng

2 ODA có phải là đầu tư quốc tế không?

Đầu tư quốc tế là một quá trình trong đó có sự di chuyển vốn từ quốc gia này sang

quốc gia khác để thực hiện các dự án đầu tư nhằm đưa lại lợi ích cho các bên tham gia

Để đánh giá một hoạt động có phải là đầu tư quốc tế hay không cần dựa vào mục

đích và tính rủi ro của hoạt động đó

Theo OECD, ODA là tất cả các khoản hỗ trợ không hoàn lại và các khoản tín dụng

ưu đãi (cho vay dài hạn và lãi suất thấp của các Chính phủ, các tổ chức thuộc hệ thống Liệp hợp quốc, các tổ chức phi Chính phủ (NGO), các tổ chức tài chính quốc tế (IMF, ADB, WB ) dành cho các nước nhận viện trợ ODA là nguồn vốn mang tính ưu đãi ODA được sử dụng nhằm giúp các nước đang phát triển phát triển kinh tế và nâng cao hiệu quả đầu tư Với mục đích sử dụng như vậy nên ODA là nguồn vốn mang tính ưu đãi cần thiết cho các nước đang và chậm phát triển

Trong ngôn ngữ ngoại giao, người ta coi ODA là biểu hiện của tình ưu ái của người cho đối với người nhận Trên thực tế, các nước viện trợ ODA cho các nước nghèo nhằm mục đích chính trị, xã hội là chính Ngoài khoản lợi nhuận thu được từ mức lãi suất của khoản viện trợ (khoản lợi nhuận rất nhỏ do mức lãi suất thấp khoảng từ 0,25% đến 2%/năm), nước viện trợ sẽ được hưởng các ưu đãi từ nước nhận viện trợ về mặt chính trị,

xã hội Viện trợ song phương tạo điều kiện cho các công ty của bên cung cấp hoạt động thuận lợi hơn tại các nước nhận viện trợ một cách gián tiếp Cùng với sự gia tăng của vốn

ODA, các dự án đầu tư của những nước viện trợ cũng tăng theo với những điều kiện thuận lợi, đồng thời kéo theo sự gia tăng về buôn bán giữa hai quốc gia Ngoài ra, nước viện trợ còn đạt được những mục đích về chính trị, ảnh hưởng của họ về mặt kinh tế -văn

hoá đối với nước nhận cũng sẽ tăng lên

Ngoài ra, một rủi ro rất lớn của vốn ODA là cả trong thực tế và trong lý thuyết, khi thanh toán đều thường phải quy ra USD dẫn tới nảy sinh rủi ro chéo - rủi ro giữa đồng tiền thực tế vay mượn và đồng tiền quy ra để hạch toán nợ Khi tỷ giá có sự biến động (VD: nội tệ mất giá) thì giá trị của khoản vay theo thời gian sẽ thay đổi và gây ra bất lợi đối với nước nhận viện trợ

Như vậy, ODA cũng là một nguồn vốn đầu tư quốc tế vì có mang trong mình yếu tố nước ngoài, có mang lại lợi nhuận và có tính rủi ro Mặc dù vậy, ODA vẫn có những đặc điểm đặc thù so với các nguồn vốn khác và được xếp vào nhóm tín dụng quốc tế đặc biệt

KẾT LUẬN

ODA và FDI đều là hai nguồn vốn quan trọng và có tác động lớn đối với sự phát

triển kinh tế của nước nhận đầu tư cũng như mang lại những lợi ích nhất định về kinh tế, chính trị, xã hội cho nước đầu tư Hơn nữa, ODA và FDI còn có mối quan hệ với nhau ODA hỗ trợ cho các dự án xây dựng cơ sở hạ tầng, kiến trúc thượng tầng, các dự án đầu

tư vào giáo dục, phát triển nguồn nhân lực… nhờ đó, tạo điều kiện thuận lợi cho việc thu hút nguồn vốn đầu tư FDI ODA là nguồn vốn đi trước, tạo tiền đề cho FDI phát triển Trong tương lai, nguồn vốn ODA sẽ có xu hướng giảm dần, nhường chỗ cho FDI tiếp tục

mở rộng Dù là nguồn vốn gì, các nước nhận đầu tư trong đó có Việt Nam cần phải nhanh chóng hoàn thiện môi trường đầu tư trong nước (luật pháp, cải cách hành chính…) để thu

hút nhiều hơn nữa nguồn vốn đầu tư nước ngoài Mặt khác, cần tích cực, chủ động trong quá trình sử dụng vốn để sử dụng hiệu quả, hợp lý các nguồn vốn hiện tại để phát triển kinh tế, cải thiện đời sống của người dân và đưa Việt Nam trở thành một quốc gia giàu mạnh