LUẬN VĂN: Nguồn gốc, đặc điểm đạo Cao Đài, ảnh hưởng đời sống tinh thần Tây Ninh Mở Đầu Tính Cấp Thiết Của Đề Tài Tôn giáo vấn đề phức tạp lại nhạy cảm nước giới.Việc giải đắn vấn đề tôn giáo yêu cầu vừa cấp bách vừa lâu dài nghiệp phát triển đất nước Cao Đài tôn giáo trẻ, xuất vào đầu kỷ XX (1926) Nam Bộ Ngay ngày đầu thành lập, tôn giáo lôi ạt hàng vạn người, sau trở thành tôn giáo lớn Việt Nam Tính đến năm 1975, chưa đầy nửa kỷ thu nạp gần triệu tín đồ Đây xem tượng xã hội đặc biệt thu hút quan tâm nhiều nhà nghiên cứu văn hóa lịch sử Việt Nam Là tôn giáo địa phương Cao Đài có máy hành đạo chặt chẽ hoàn chỉnh máy nhà nước từ Trung ương đến sở Lịch sử giáo hội ngắn ngủi, song có thời kỳ lại cấu kết với đế quốc phản động để chống phá cách mạng Bảy thập kỷ trôi qua với bao chuyển biến lớn lao thời cuộc, đạo Cao Đài biến động phức tạp Vì việc nghiên cứu tôn giáo Cao Đài, việc tìm hiểu ảnh hưởng đời sống tinh thần nhân dân, đặc biệt đồng bào có đạo đề tài có ý nghĩa lý luận thực tiễn cấp bách Dựa vào quan điểm chủ nghĩa Mác-Lênin tư tưởng Hồ Chí Minh tôn giáo làm sở lý luận, lấy phép biện chứng vật làm phương pháp phân tích, kết hợp phương pháp lôgíc lịch sử để diễn đạt, luận văn cố gắng trình bày lịch sử hình thành phát triển, biểu xu hướng biến đổi đạo Cao Đài, đặc biệt phân tích ảnh hưởng đạo Cao Đài đời sống tinh thần Tây Ninh Trên sở đưa giải pháp phù hợp để giải vấn đề tôn giáo Cao Đài, góp phần xây dựng phát triển đời sống tinh thần nhân dân cách phong phú lành mạnh 2 Tình Hình NGHIÊN Cứu Đề Tài Hiện có nhiều công trình nghiên cứu liên quan đến vấn đề nhiều khía cạnh khác Có thể dẫn ra: Ông Trần Văn Giàu với tác phẩm "Sự phát triển tư tưởng Việt Nam từ kỷ XIX đến Cách mạng tháng Tám năm 1945" (KHXH 4/1975); Nguyễn Thành Danh viết "Sự thật giáo phẩm", xí nghiệp in Hoàng Lê Kha - Tây Ninh năm (1978); Giáo sư Trần Quang Vinh "Lịch sử đạo Cao Đài (1926-1937)"; Lê Anh Dũng "Lịch sử đạo Cao Đài thời kỳ tiềm ẩn (1920-1926)"; Nguyễn Chí Mỳ "Tôn giáo thực - số vấn đề đặt nay", Tạp chí Triết học (số 2-1998); Giáo sư Đặng Nghiêm Vạn "Đạo Cao Đài khách thể ứng xử", (30/10/1993); Hiến Chương Đại Đạo Tam Kỳ Phổ Độ, Tòa thánh Tây Ninh (1997); "Một số tôn giáo lớn Việt Nam", Ban Tôn giáo Chính phủ, Hà Nội (1995); "Những vấn đề tôn giáo nay", Viện nghiên cứu tôn giáo, NXB KHXH (1994); "Các hình thức tôn giáo sơ khai phát triển chúng", NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội (1994); Giáo sư Đặng Nghiêm Vạn "Bước đầu tìm hiểu đạo Cao Đài" NXB KHXH (1995); số luận văn tôn giáo Cao Đài như: Nguyễn Văn Ron: "Bước đầu tìm hiểu số biểu đặc thù đạo Cao Đài" (1995); Võ Văn Phuông "Đạo Cao Đài trình đấu tranh loại bỏ mặt trị phản động giáo phái Cao Đài Tây Ninh giai đoạn cách mạng nay" (1995); Lê Ngọc Hòa "Lễ hội Cao Đài Tây Ninh (1997)" Những công trình đề cập nhiều khía cạnh quan trọng yếu tố tôn giáo nói chung Cao Đài nói riêng Tuy nhiên thực trạng đặt nhiều vấn đề thực tế chưa có nhiều công trình sâu nghiên cứu đạo Cao Đài góc độ triết học Đó bỏ ngỏ nhận thức, thực tế tín đồ Cao Đài miền Nam có đến triệu người Vì đề tài muốn góp tiếng nói nhỏ vào nghiên cứu đạo Cao Đài góc độ triết học 3 Mục Đích Nhiệm Vụ NGHIÊN Cứu Của Luận VĂN Mục đích: Trên sở làm sáng tỏ nguồn gốc, đặc điểm đạo Cao Đài, luận văn phân tích ảnh hưởng đời sống tinh thần Tây Ninh Từ mục đích trên, luận văn có nhiệm vụ sau đây: - Trình bày nguồn gốc đặc điểm đạo Cao Đài - Phân tích ảnh hưởng đạo Cao Đài đời sống tinh thần Tây Ninh - Đề xuất số giải pháp để xây dựng đời sống tinh thần Tây Ninh liên quan đến ảnh hưởng đạo Cao Đài CƠ Sở Lý Luận Và PHƯƠNG Pháp NGHIÊN Cứu - Cơ sở lý luận: Luận văn dựa sở lý luận chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh quan điểm tôn giáo Đảng cộng sản Việt Nam văn kiện đại hội VI, VII, VIII, Nghị định văn Chính phủ tôn giáo để phân tích vấn đề đặt - Phương pháp nghiên cứu: Luận văn sử dụng phương pháp chủ nghĩa vật biện chứng chủ nghĩa vật lịch sử, đặc biệt trọng phương pháp phân tích tổng hợp, kết hợp lịch sử với lôgíc Đối Tượng Phạm VI NGHIÊN Cứu Đây công trình nghiên cứu tôn giáo Cao Đài Tây Ninh, góc độ triết học Đạo Cao Đài có mặt nhiều địa phương tập trung Tây Ninh Do đề tài nghiên cứu giới hạn Cao Đài Tây Ninh Sự khảo sát chủ yếu ảnh hưởng đạo Cao Đài đời sống tinh thần nhân dân tỉnh Tây Ninh Đóng Góp Của Luận VĂN - Đóng góp mặt khoa học: Luận văn góp phần làm sáng tỏ thêm hình thành phát triển đặc điểm đạo Cao Đài - Bước đầu phân tích đánh giá ảnh hưởng đạo Cao Đài với đời sống tinh thần Tây Ninh, từ đề xuất số giải pháp để xây dựng, phát triển đời sống tinh thần nhân dân địa phương * ý nghĩa thực tiễn luận văn Luận văn dùng làm tài liệu tham khảo cho việc nghiên cứu học tập triết học chuyên đề tôn giáo Luận văn bổ ích cho nhà hoạch định chủ trương sách công tác tôn giáo, đạo Cao Đài Kết cấu Của Luận VĂN Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo phụ lục, luận văn gồm chương, tiết Chương Lịch Sử Hình Thành Phát Triển Và Những Đặc Điểm Của Đạo CAO Đài Từ kỷ XIX nay, không riêng Việt Nam, giới xuất nhiều thứ đạo với tiếp tục tồn tôn giáo cũ, hàng loạt giáo phái đời Nhiều phong trào xã hội, trị xuất mang màu sắc tôn giáo Theo thống kê, riêng kỷ XX, giới có ba, bốn ngàn tượng tôn giáo lớn nhỏ đời số trụ lại với thời gian không nhiều khoảng chục đạo tồn với số tín đồ khiêm tốn, phần đông từ tôn giáo khác tách Những tôn giáo có chung đặc điểm là: phải dựa vào tôn giáo truyền thống nơi xuất phát, biến đổi nhiều mặt giáo lý nghi thức, nhãn hiệu cải cách, canh tân, thêm bớt yếu tố điều kiện xu giao lưu văn hóa mở rộng Các đạo giáo tìm mục đích hấp dẫn nhiều vẻ: tôn giáo, trị, kinh tế, văn hóa , trước hết với quần chúng chỗ, sau phát triển bên Những tôn giáo đứng phụ thuộc nhiều vào thân (nội dung, hình thức), vào nhân vật sáng lập đáp ứng tâm lý xã hội quần chúng tín đồ quần chúng thấy hấp dẫn (tuy nhiều hay ít) so với tôn giáo thời Đại Đạo Tam Kỳ Phổ Độ gọi tắt đạo Cao Đài, tôn giáo trẻ xuất vào đầu kỷ XX mảnh đất Nam Bộ, tồn phát triển đáp ứng nhu cầu này, tìm lực thu hút, cung cách thích hợp tâm linh tôn giáo người nông dân tứ xứ Nam Bộ, có Tây Ninh 1.1 Hoàn Cảnh KINH Tế Xã Hội Với Sự Hình Thành Và Phát Triển Của Đạo CAO Đài Sự xuất tôn giáo hay tượng tôn giáo không điều ngẫu nhiên, mà qui định bối cảnh lịch sử định nhằm đáp ứng nhu cầu tâm lý, tín ngưỡng phận cộng đồng dân cư, cộng đồng lãnh thổ trước trở thành phổ biến Chính thế, đạo Cao Đài tôn giáo khác hình thái ý thức xã hội đời gắn liền với trình phát triển xã hội Suy cho đời, phát triển tôn giáo phát triển điều kiện kinh tế - trị - xã hội định Muốn tìm nguồn gốc đời tôn giáo phải tìm "thế giới trần tục" đấng siêu nhiên Khoa học mác xít kiên bác bỏ lời khẳng định thiếu khoa học nhà thần học rằng: tôn giáo đời ý định đấng siêu nhiên Ăngghen nói: "Bất tôn giáo phản ánh hư ảo vào đầu óc người ta sức mạnh bên chi phối sống hàng ngày họ, phản ánh mà có sức mạnh gian mang hình thức siêu gian" [1, 547-549] Luận điểm giúp cho ta hướng nghiên cứu vào điều kiện kinh tế - trị - tư tưởng cho xuất tôn giáo nói chung đạo Cao Đài nói riêng Nói cách khác, xuất phát triển đạo Cao Đài lý giải môi trường sinh Hoàn cảnh kinh tế - trị - xã hội Sau chiến tranh giới lần thứ nhất, Pháp nước thắng trận song nước bị tổn thất nặng nề nhất, lâm vào tình trạng khủng hoảng trầm trọng Để hàn gắn vết thương chiến tranh, đế quốc Pháp sức bóc lột thuộc địa Đông Dương nơi đáp ứng đòi hỏi thị trường giới lúc Trong Việt Nam trọng điểm sách bóc lột ấy, trở thành miếng mồi ngon cho bọn tư tài Pháp Tình hình dẫn đến biến đổi lớn trị, kinh tế, xã hội nước ta thời Vào năm cuối kỷ XIX khoảng 20 năm đầu kỷ XX, xã hội Việt Nam xã hội thuộc địa chủ nghĩa thực dân cũ Pháp Khác với Trung bộ, Bắc bộ, Nam Bộ nơi thực dân Pháp áp đặt quyền cai trị trực tiếp với máy giúp việc người Việt Trong lĩnh vực nông nghiệp, thực dân Pháp không xóa bỏ địa chủ phong kiến mà trì dung dưỡng để biến chúng thành tên lính xung kích việc cướp ruộng đất nông dân bóc lột sức lao động nhân dân ta Chúng đầu tư mở rộng số xí nghiệp công thương nghiệp sẵn có, đặc biệt mở đồn điền cao su vùng đất đỏ Nam kỳ Cao Miên, chiếm đoạt hàng loạt mẫu ruộng, đất rừng, đồng cỏ, với thi hành chế độ mộ phu tàn bạo Chính sách thuế khóa nặng nề, hàng trăm thứ thuế bất công đặt ra, độc quyền rượu, thuốc phiện, muối, vừa thâm độc vừa tàn ác, vừa đem lại nhiều lợi nhuận cho ngân khố thực dân Pháp, vừa đầu độc dân ta thể xác lẫn tinh thần Chính sách thuế nặng nề, cộng với nạn cho vay nặng lãi mà thủ phạm ngân hàng Đông Dương chủ nghĩa tư tài Pháp bao trùm lên làng quê Việt Nam bệnh dịch khủng khiếp Nông dân đất, số vào nhà máy, xí nghiệp hầm mỏ đồn điền Pháp số tư Việt Nam để bán sức lao động trở thành người công nhân, đại đa số trở thành tá điền bán sức lao động mảnh đất trước đây, lang thang vất vưởng việc làm Tất giai cấp xã hội Việt Nam lúc mức độ khác nhau, nhiều có mâu thuẫn với thực dân Pháp Mâu thuẫn thời kỳ mâu thuẫn nhân dân Việt Nam với thực dân Pháp mâu thuẫn nông dân địa chủ Nhưng mâu thuẫn lên, mâu thuẫn chủ yếu toàn thể nhân dân Việt Nam với bọn đế quốc xâm lược Pháp Tình hình đưa đấu tranh tầng lớp nhân dân Nam Bộ chống thực dân Pháp ngày liệt Tuy nhiên, hạn chế giai cấp mình, nông dân tự giải phóng Lúc lại chưa có lãnh đạo dìu dắt Đảng cộng sản - Đảng giai cấp vô sản, vậy, đấu tranh nhân dân bị thực dân Pháp dìm bể máu Bế tắc sống bế tắc đấu tranh chống thực dân Pháp thúc đẩy số đông quần chúng tìm đến tôn giáo, đạo Cao Đài, mong an ủi che chở, tôn giáo xuất nhiều mang tính phản kháng xã hội đương thời Một vấn đề tư tưởng quan trọng dẫn đến đời phát triển đạo Cao Đài khủng hoảng, suy thoái tôn giáo, đạo lý đương thời Nhân dân Nam Bộ có nhu cầu tín ngưỡng lớn Khi đạo Cao Đài chưa đời, số đông nhân dân theo đạo Phật, đạo Nho số theo đạo Công giáo Nhưng đến giai đoạn này, tôn giáo dần uy tín chậm thích nghi với phát triển xã hội Đạo Công giáo lúc mắt người Nam Bộ, gắn liền với xâm lược thực dân Pháp, nên bị nghi ngờ, chí khinh ghét Đạo Nho học thuyết đạo đức, trị phù hợp với chế độ quân chủ nông nghiệp, đến không thích hợp với nhân dân Nam Bộ chuyển sang kinh tế thị trường với phát triển công nghiệp xu hướng Âu hóa (do Pháp áp dụng Nam kỳ chế độ thuộc địa trực trị) Đạo Phật tiểu thừa chỗ với phương châm "Tự độ, tự tha" giải thoát cho xuất gia tu hành, khó hòa nhập với phong tục, lối sống người Nam Bộ Đạo Phật Đại thừa bị suy vị từ kỷ trước, lại chia rẽ thêm nhiều tông phái, xâm nhập yếu tố mê tín dị đoan đạo Lão Đạo thờ cúng tổ tiên có đạo ông bà, gần gũi chưa đủ thỏa mãn tâm linh tôn giáo Nói tóm lại, suy sụp tôn giáo đạo lý đương thời tạo khoảng trống tư tưởng tín ngưỡng, tạo điều kiện cho đạo Cao Đài đời phát triển Tham gia trực tiếp vào việc hình thành đạo Cao Đài có tục cầu hồn, cầu tiên tư tưởng "Tam giáo đồng nguyên" (Phật, Lão, Nho) vốn có nước ta từ lâu đời Đặc biệt, từ đầu năm 1920, phong trào "Thần linh học" hình thức mê tín nước phương Tây, tương tự tục cầu hồn, cầu tiên, thâm nhập vào Nam Bộ, đông đảo tầng lớp trung lưu: tư sản, địa chủ, tiểu tư sản, công chức đón nhận Nó nhanh chóng hòa nhập với tục cầu tiên, trở thành phong trào "cầu cơ" - "chấp bút" (gọi 10 Phụ lục Phụ lục Đàn lễ hàng năm: Đàn lễ vía STT: Ngày, tháng, năm theo âm lịch tháng Vía Đức Chí Tôn (Đại lễ) 14 15 tháng Thượng nguyên 14 15 tháng Vía Đức Thái Thượng Lão quân tháng Vía Đức Thích Ca (Đại lễ) 24 25 tháng Kỷ niệm sinh nhật Đức Giáo Tông (đại lễ) 14 15 tháng Trung nguyên 88 14 15 tháng Vía Đức Diêu Trì Kim Mẫu (Đại lễ) 14 15 tháng 10 Hạ nguyên - Kỷ niệm khai đạo (Đại lễ) 24 25 tháng 12 (dương Kỷ niệm sinh nhật Đức Gia Tô giáo chủ lịch) 89 Phụ lục Quá trình hình thành đạo Cao Đài gắn với số nhân vật lịch sử đạo, đáng ý là: Ông Ngô Minh Chiêu (còn gọi tắt Ngô Văn Chiêu) sinh năm 1878 Bình Tây, chợ lớn gia đình nghèo, ông học giỏi trở thành thư ký sở di trú Sài gòn Đến năm 1909 ông bổ nhiệm làm Tri Phủ phú Quốc Ông Ngô Minh Chiêu người ham mê chuyện thần linh cầu cơ, thời kỳ làm Tri Phủ Phú Quốc, ông thường chìm đắm giấc mơ thần tiên, sau chuyển làm phòng II Phủ Thống soái Sài Gòn Ông nhanh chóng tiếp thu "thần linh học", ông thường gặp gỡ bạn bè trao đổi với bạn bè thuyết tổ chức cầu Ông cho ông tiếp xúc với đấng thiêng liêng A, Ă, Â, danh Cao Đài tiên ông vị tiên phán bảo sứ mệnh xây dựng tôn giáo phương nam Ông gặp bạn bè loan báo phát đấng Cao Đài người ông Lê Văn Trung, ông phạm Công Tắc hưởng ứng Đến đạo Cao Đài thức đời phát triển rầm rộ, ông không muốn có rắc rối, ồn nên nhường vai trò lãnh đạo Cao Đài cho ông Lê Văn Trung để trở Cần Thơ tu luyện cầu cơ, sau hình thành phái Cao Đài Chiêu Minh Đàn Có thể nói ông người khai sinh đạo Cao Đài Ông Lê Văn Trung sinh năm 1875 Chợ Lớn gia đình tiểu chủ Ông người thông minh chuyên cần Năm 1893, ông tốt nghiệp trường trung học Chasselup Loubat bổ nhiệm làm phòng II văn phòng thống đốc Nam kỳ, phụ trách công chợ búa Năm 1905 ông nghỉ việc chuyển sang làm thầu ngành du lịch, đường sắt, ông thành đạt lĩnh vực bầu làm nghị sĩ, tham gia làm hội đồng tư vấn phủ thống đốc Năm 1920 ông bị thua lỗ kinh doanh bị phá sản Sau thất bại doanh nghiệp ông quay vào hoạt động tôn giáo Nhờ thông minh với tài ngoại giao, tài tổ chức, ông nhanh chóng tiếp thu sứ mệnh khai đạo ông Ngô Minh Chiêu trở thành Giáo Tông đứng đầu " Cửu Đài" - quan hành pháp đạo Cao Đài Ông Lê Văn Trung năm 1934 90 - Ông Phạm Công Tắc, sinh năm 1893 Tân An, ông Phạm Công Thiên bà Trần Thị Dưỡng Ông bắt đầu làm công chức ngành thuế quan từ 1910 tiến nhanh chức vụ Do bị chèn ép, ông phải chuyển sang làm việc Phuôn Pênh (Campuchia) Sau ông bỏ nhiệm sở chuyển sang hoạt động Cao Đài, với chức Hộ Pháp đứng đầu "Hiệp thiên đài" - quan lập pháp đạo Cao Đài Sau ông Trung chết, ông Tắc trở thành lãnh tụ tối cao đạo Cao Đài, nắm hai quan hành pháp lập pháp Cũng từ mâu thuẫn nội Cao Đài trở nên gay gắt sau chia rẽ thành nhiều hệ phái 91 Phụ lục Sự phát triển đạo Cao Đài qua thời kỳ Lịch sử phát triển đạo Cao Đài trải qua nhiều thời kỳ biến đổi khác nhau, thời kỳ có dấu tích riêng đòi hỏi phải hiểu đầy đủ Vì không chưa thấy hết tính cách mạng yêu nước quảng đại quần chúng tín đồ; chưa thấy hết tính phức tạp khó khăn âm mưu kẻ thù lợi dụng tôn giáo gây ra, có chiến lược, sách lược phương pháp đắn công tác Cao Đài vận Dưới chế độ thực dân đế quốc đạo Cao Đài có trình phát triển cấu tổ chức, phân hóa trị, tư sản hóa kinh tế Nhưng nhìn chung với tham vọng trị, người cầm đầu giáo hội Cao Đài bước vào đường lừa mỵ quần chúng, phục vụ đắc lực cho âm mưu lợi dụng thực dân đế quốc thống trị quyền tay sai Con đường tóm tắt qua thời kỳ sau: - Thời kỳ manh nha từ năm 1919 - 1925 Thời kỳ gắn liền với tên tuổi ông Ngô Văn Chiêu (còn có tên gọi khác Lê Minh Chiêu) Ông tổ chức nhóm tu chủ yếu cầu + Nhóm thứ năm 1919 + Nhóm thứ hai năm 1921 Ông Chiêu môn đệ tạo biểu tượng tôn giáo thiên nhãn lòng khuôn hình vẽ theo hình thánh giá 92 + Nhóm thứ ba năm 1924 Ông Chiêu môn đệ lập đàn cầu riêng Sài Gòn Cầu Kho Năm 1925 hình thành nhóm thực hành thông linh học sau cầu nhóm Cao Quỳnh Cư - Cao Hoài Sang - Phạm Công Tắc vào tháng tháng có danh xưng A, Ă, Â, đến tháng 12 lần giáng có thêm danh xưng Ngọc Hoàng Thượng Đế viết Cao Đài tiên ông Đại Bồ Tát Ma Ha Tát giáo đạo nam phương Và đêm NOEL 1925 có đức tối cao xem thuyết giảng tôn giáo báo hiệu tên 12 môn đệ Cao Đài giáo Như vậy, tôn giáo đời vùng đất Nam Bộ từ hai nguồn hợp lại nhóm ông Chiêu nhóm ông Cư - Tắc - Sang Điều cần lưu ý nhóm người theo tôn giáo khác có thực hành tôn giáo mức độ khác mà ta biết Phật giáo, Đạo giáo, Công giáo (Trường hợp ông Phạm Công Tắc) ta thấy Cao Đài giáo công bố từ giáo lý tôn giáo có - Thời kỳ Cao Đài thành lập đến năm 1938 Đây thời kỳ hình thành giáo lý, cấu tổ chức thời kỳ chia rẽ thành chi phái ngày Năm 1926 năm đáng ghi nhận tôn giáo Cao Đài Sau gần năm chuẩn bị mặt giáo lý, nghi thức, mô hình tổ chức thông qua bút ngày 29 tháng để hợp thức hóa hoạt động 28 người tín đồ soạn thảo đến ngày tháng 10 gởi đến thống đốc Nam kỳ Lefol tờ đơn xin khai mở tôn giáo Việt Nam Thực dân Pháp theo dõi, nghiên cứu thấy lợi dụng, lũng đoạn nên Pháp đồng ý bảo hộ và" Đại Đạo Tam Kỳ Phổ Độ"gọi tắt đạo Cao Đài thức thành lập vào ngày 17 tháng 10 năm 1926 (23/8/ năm Bính Dần) chùa Từ Lâm 93 Gò Kén, tỉnh Tây Ninh với có mặt toàn quyền Đông Dương "Varen" thống đốc Nam kỳ "Lefot", tên tình báo "Bônê" nhiều quan chức Pháp, Việt khác Lúc đầu đạo Cao Đài có xu hướng chống Pháp, sau thời gian ngắn bị Pháp kiềm chế, mua chuộc lợi dụng nên vừa đời người cầm đầu đạo Cao Đài mâu thuẫn đến chia sẻ sâu sắc Phạm Công Tắc phe nhóm gạt người không ăn cánh khỏi hội thánh Cao Đài, thành lập riêng phái Cao Đài Tây Ninh Số lại rời Tây Ninh địa phương tập hợp tín đồ tổ chức riêng nhiều phái như: Cao Đài Bến Tre, Ban chỉnh đạo, phái Minh Chơn Đạo, Thiên Khai Huỳnh Đạo, Đạo Cao Đài Chiêu Minh Đàn (nội Cao Đài phân hóa thành nhiều phái Đến năm 1975 có tất 25 chi phái, phái Tây Ninh phái lớn phản động nhất) Giai đoạn đầu thành lập, thủ đoạn làm tay sai cho Pháp ẩn vào lớp vỏ bọc tôn giáo, người cầm đầu tôn giáo Cao Đài dùng giáo lý thần quyền để mê đánh lạc hướng đấu tranh quần chúng chiêu "Hòa bình" "Dân chủ" mơ hồ chung chung, Thụ động, cầu an, ru ngủ làm cho quần chúng chấp nhận thống trị thực dân Pháp thực hiển nhiên Chính Phạm Công Tắc giáo chủ đạo Cao Đài Tây Ninh thuyết đạo dịp lễ Đức Giáo Tông "Nước Pháp đủ đức tính thiêng liêng dạy dỗ sắc tộc, dân tộc lạc hậu tạo thành sở đại đồng giới" Đến giai đoạn hóa tín đồ theo tư tưởng xem pháp "Mẫu quốc" người cầm đầu không nhắc nhở đến chống Pháp mà sẵn sàng đưa 9.000 niên đạo sang Pháp xung vào quân đội Pháp để gọi trả ơn Pháp cho phép đạo Cao Đài thành lập - Thời kỳ 1939 -1945 94 Chiến tranh giới lần thứ II bùng nổ, biết Nhật vào thống trị Đông Dương, tay sai cho Pháp, người cầm đầu Cao Đài Tây Ninh quay sang bắt tay với Nhật, Pháp bắt Phạm Công Tắc giáo chủ Cao Đài Tây Ninh số chức sắc đày đảo Mađagaxca (26-8-1940) Số cầm đầu lại thật bắt tay với Nhật Ngày 1-12-1942, 12 chức sắc thay mặt cho đạo Cao Đài với tên tình báo Nhật Nôchixuki Nasusita, thay mặt Chính phủ Nhật ký kết hợp tác với Nhật Dựa vào lực quân đội Nhật, đạo Cao Đài phát triển mạnh mẽ, mở rộng địa bàn hoạt động, làm tay sai đắc lực cho Nhật, làm hậu thuẫn trị cho Chính phủ bù nhìn Trần Trọng Kim Nhật đầu hàng đồng minh, ngày 22-8-1945 Bảo Đại thoái vị, Chính phủ bù nhìn Trần Trọng Kim giải tán, cách mạng tháng tám thành công Ngày 2/9/1945 Chủ Tịch Hồ Chí Minh độc tuyên ngôn độc lập khai sinh nước Việt Nam dân chủ cộng hòa Mở đầu giai đoạn lịch sử dân tộc Việt Nam Trước tình hình ấy, hội thánh Cao Đài buộc phải gia nhập mặt trận việt minh, thực chất để đối phó tình hình, Trần Quang Vinh viết: Mặc dù đạo Cao Đài nhập với việt minh, việt minh việt minh, Cao Đài Cao Đài, quân đội Cao Đài giữ nguyên hàng ngũ thay đổi [53,50] - Thời kỳ 1946 - 1955 Dựa vào quân đội Anh - ấn vào giải giáp quân đội Nhật, Pháp trở lại xâm lược nước ta lần thứ II, người cầm đầu Cao Đài Tây Ninh quay lại thương lượng nhận làm tay sai cho Pháp, chống lại cách mạng, mở đầu cho thời kỳ cấu kết với Pháp lần thứ II Với thỏa thuận ngày 21-8-1946 Pháp đưa Phạm Công Tắc số chức sắc trước bị đài trở Sài Gòn ký tên làm tay sai cho Pháp 95 Giai đoạn Phạm Công Tắc công khai mặt chống cách mạng, ông lệnh củng cố lại lực lượng vũ trang Cao Đài Phạm Công Tắc trực tiếp làm tổng tư lệnh tối cao (Thượng Tôn Quản Thế) triển khai đóng đồn bót, càn quét gom tín đồ lập chu vi đạo, thực kế hoạch chống phá cách mạng lâu dài Được phép chi viện tiền thời gian quân đội Cao Đài phát triển gần 50.000 người, mở rộng chu vi đạo, phát triển tín đồ thành lập hệ thống hành đạo hệ thống quyền, thành lập quan trị đạo, mở sở hoạt động kinh tế - xã hội, giáo dục để thông qua bóc lột lừa mỵ tín đồ Khi Pháp bại trận phải buộc ký kết hiệp định Giơ neo vơ với Chính phủ ta, lập lại hòa bình Đông Dương vào tháng năm 1946 Giai đoạn Mỹ thay chân Pháp, trực tiếp vào Việt Nam, Mỹ đưa Ngô Đình Diệm thành lập Chính phủ bù nhìn, Cao Đài giữ ghế nội Diệm Lúc mâu thuẫn Pháp,Mỹ căng thẳng, biểu mâu thuẫn tập đoàn tay sai thân Pháp với tập đoàn Diệm thân Mỹ Được giật dây Phạm Công Tắc đứng thành lập mặt trận thống toàn lực quốc gia, tập hợp quân đội Cao Đài, Bình Xuyên, Hòa Hảo chống lại Diệm Phạm Công Tắc làm Chủ tịch với ý đồ đưa Bảo Đại nước thành lập phủ bù nhìn thân Pháp miền nam Trong số tướng tá quân đội Cao Đài như: Văn Thành Cao, Nguyễn Thành Phương Mỹ Diệm mua chuộc hỗ trợ kéo quân bao vây Tòa thánh Tây Ninh đánh bại bọn thân Pháp.Trong xung đột này, bọn thân Pháp thất bại, phận chạy sang Campuchia tỵ nạn số lại nhập vào quân đội quốc gia Diệm, quân đội Cao Đài tan rã từ Riêng Phạm Công Tắc chạy sang Campuchia chết đó, chấm dứt thời kỳ Cao Đài làm tay sai cho Pháp chuyển sang làm tay sai cho Mỹ - Thời kỳ 1956 -1975 Sau thắng trận, phe thân Mỹ đạo Cao Đài Tây Ninh liền đưa quân đội Cao Đài nhập vào quân đội quốc gia Diệm để làm tay sai cho Mỹ Lúc diệm 96 đưa người chức sắc Cao Đài Diệm nắm như: Cao Hoài Sang, Lê Thiện Phước, Phạm Tấn Đải, Cao Đức Trọng Tòa thánh lãnh đạo Cao Đài theo phương hướng có lợi cho Mỹ - Diệm tiếp tục làm hậu thuẫn trị cho Chính phủ thân Mỹ miền nam Để nắm chặt Cao Đài Tây Ninh, thời gian bọn tình báo Mỹ (CIA) mật vụ Diệm nắm lôi kéo chức sắc vào làm tay sai cho chúng như: Lễ Sanh Giang Thành Phước Bùi Văn Côn (tình báo cục an ninh quân đội Ngụy); giáo sư Nguyễn Văn Sâm; Từ Hiếu Ngọc (làm tay sai cho đặc ủy TW tình báo ngụy) Ngoài đạo diễn CIA năm 1965 tập đoàn lãnh đạo Cao Đài cho đời "Ban đạo" để tạo cửa mỡ hợp pháp cho bọn tình báo, cảnh sát, ngụy quân, ngụy quyền, tư sản, địa chủ số trí thức phản động chui vào đạo Từ năm 1965 đến cuối năm 1974 có 1.194 tên tay sai Mỹ đưa vào Cao Đài đường ban đạo điển hình như: cụ tỉnh trưởng Hậu Nghĩa Nguyễn Văn Nhã (bằng đường từ chức Hiền Tài lên Chánh Phối Sư, vượt cấp lúc, theo tự phải từ đền 30 năm); Võ Văn Giàu - vừa tình báo vừa mật Mỹ Khi chuyển sang thực chiến lược "Việt Nam hóa chiến tranh" Mỹ - Thiệu quan tâm đến Cao Đài Tây Ninh, bọn CIA thông qua viện trợ "Văn hóa Châu á" với nước chư hầu tập trung hàng trăm triệu đồng cho đạo Cao Đài xây dựng bệnh viện, đài phát thanh, nhà in, chợ, đồng thời phát triển mạng lưới tình báo, cài cấm thêm bọn chân tay, tổ chức chặt chẽ hệ thống hành đạo để kìm kẹp tín đồ, nắm tình hình phục vụ cho kế hoạch Bình Định Mỹ - Ngụy Hình thành nơi chứa niên trốn lính quan, sở Cao Đài thực chất phục vụ âm mưu chia cắt quần chúng, niên với cách mạng, để sau bố trí cho Mỹ - Ngụy bắt gọn đợt bổ sung vào quân đội Ngụy Công mà xét đạo Cao Đài phát triển nguyên nhân nêu trên, nguyên nhân ta phạm sai lầm gây nên thời kỳ kháng chiến 97 chống Pháp, ta chưa nhận thức đầy đủ thực chất đạo Cao Đài, chưa thấy hết tâm tư quần chúng chưa quan tâm mức đến công tác vận động quần chúng, chưa phân biệt nhóm cầm đầu, chức sắc với quần chúng tín đồ, năm 1946 - 1947 nhiều địa phương chủ trương sai lầm trừng Cao Đài cách bừa bãi Bọn cầm đầu Cao Đài đế quốc lợi dụng sai lầm để khoét sâu mâu thuẫn tín đồ với cách mạng Họ dùng quân đội gom tín đồ quần chúng không đạo vào chu vi, thánh thất gọi để "bảo vệ tín đồ" Thực chất để thực ý đồ trị sâu xa lâu dài: lập hàng rào vững cho đạo, phát triển tín đồ mặt số lượng, tạo nguồn lực lớn để sau bổ sung vào quân đội ngụy quân Sài Gòn, điều nguy hại lớn họ dựa vào việc để tuyên truyền tạo hố sâu ngăn cách tín đồ với cách mạng, gây ảnh hưởng mặt tư tưởng, tình cảm mà chưa hẳn lắp đầy Đây học sâu sắc cho tôn giáo nói chung đạo Cao Đài nói riêng Có thể nói trình phát triển đạo Cao Đài trình chia rẽ tổ chức phân hóa thái độ trị Trước số chức sắc số phái Cao Đài mang tư tưởng hội, vọng ngoại, bị lực đế quốc, phản động mua chuộc lôi kéo, bôi nhọ danh đạo ngược lại nghiệp toàn dân, tuyệt đại phận tín đồ số đông chức sắc đạo Cao Đài, phái: Cao Đài Minh Chơn Đạo, Cao Đài Ban chỉnh đạo, Cao Đài Tiên Thiên, Cao Đài Minh Chơn Lý, Cao Đài Bạch Y, Cao Đài Chiếu Minh có đóng góp xứng đáng cho dân tộc hai kháng chiến chống thực dân Pháp đế quốc Mỹ [27,198-202] 98 Phụ lục Hệ thống tổ chức Cao Đài gồm có: * Hội thánh: gồm đài: Bát quái đài (phần vô hình) hiệp thiên đài Cửu trùng đài (phần hữu hình) * Bát quái đài: Là nơi thờ phụng đạo (thần điện) gồm vị Thánh, Thần, Tiên, Phật xếp vị từ xuống sau: Đức Chí Tôn, (biểu tượng Thiên Nhãn càn khôn), Phật thích ca (tượng trưng cho đạo Phật), Đức Lão Tử (giáo chủ đạo giáo), Khổng tử (giáo chủ Nho Giáo), Đức Lý Thái Bạch (Tiên Đạo), Đức Quan Âm, Đức Quan Thánh Đế Quân, Đức Chúa Fesus chirist, Đức Khương Thượng, Giáo Tông, Chưởng Pháp, Đầu Sư (3 cao Cửu Trùng Đài, tượng trưng cho nhơn đạo, cầu nối phàm thể thánh thể) * Hiệp Thiên Đài: Vừa quan lập pháp vừa quan tư pháp Về lập pháp trước ban hành điều nội dung tôn giáo hay xã hội, Hiệp Thiên Đài tổ chức "cầu cơ" hiệp thông với đấng thiêng liêng để nhận thánh đạo Đạo Cao Đài thực chế độ "tam viện" (gọi tắc quyền vạn linh, chịu ảnh hưởng tư tưởng đại nghị cộng hòa tư sản): Hội Nhân Sanh (gồm đại diện tín đồ) Hội thánh (gồm đại diện chức sắc thiên phong Hiệp Thiên Đài Cửu Trùng Đài) Thượng hội (gồm chức sắc đại thiên phong từ thập nhị thời quân Hiệp Thiên Đài từ phối sư Cửu Trùng Đài trở lên) Đứng đầu Hiệp Thiên Đài chức Hộ pháp, Hộ pháp chức: Thượng phẩm, Thượng sanh, chức 12 vị thời quân (Thập nhị thời quân) thuộc chi: Pháp - Đạo - Thế 99 Chi pháp hộ pháp trực tiếp phụ trách, chuyên lo luật pháp, gồm chức sắc 12 vị thời quân: Tiếp pháp, Khai pháp, Hiến pháp, Bảo pháp Chi Thượng sanh trực tiếp phụ trách, chuyên lo việc đào tạo huấn luyện, kế thừa đạo, gồm chức sắc 12 vị thời quân: tiếp thế, Khai thế, Bảo thế, Hiến Chi đạo thượng phẩm trực tiếp phụ trách chuyên lo việc hành đạo gồm chức sắc thập nhị thời quân: Tiếp đạo, Khai đạo, Hiến đạo, Bảo đạo Dưới chi có quan giúp việc như: Bộ pháp chánh có nhiệm vụ theo dõi kiểm soát luật đạo với vị sau: Tiếp dẫn đạo nhơn, Chưởng ấn, Cải trạng, Giám đạo, Thừa sử, Truyền trạng, Sĩ tải, Luật sự; Hàn lâm viện với 12 chức sắc chuyên môn gọi thập nhị Bảo quân có chức quản lý điều hành hành Cửu Trùng Đài gồm: Bảo huyền linh quân (Thần linh học) Bảo linh quân (thiên văn học), Bảo quân (luật) Bảo văn pháp quân (nghệ thuật), Bảo học quân (giáo dục), Bảo y quân (y tế), Bảo vật quân (tài vật), Bảo sĩ quân (văn học), Bảo sanh quân (xã hội), Bảo nông quân (xây dựng, giao thông), Bảo thượng quân (kinh tế) * Cửu trùng đài: quan hành pháp gồm viện: Hộ, Lương, Công, Học, Y, Nông, Hóa, Lại, Lễ, tương đương phủ Chức sắc Cửu Trùng Đài chia thành ngành: Thái (thuộc phật); Thượng (thuộc lão); Ngọc (thuộc Nho); ngành nắm viện Đứng đầu Cửu Trùng Đài chức giáo tông (tương đương với chức thủ tướng Giáo Hoàng) Chức sắc có bậc (cửu phẩm), bậc có số lượng định chia cho ngành, xếp theo phẩm hàm từ cao đến thấp sau: Giáo tông (1 vị), Chưởng pháp (3 vị), Đầu sư (3 vị), Phối sư, (36 vị), Giáo sư (72 vị), Giáo hửu (3.000 vị), Lễ sanh (không hạn định) Dưới lễ sanh chánh trị sự, phó trị thông Để 100 giám sát việc hành pháp Cửu Trùng Đài, Hiệp Thiên Đài đặt số chức sắc mình, hệ thống này, vị Chưởng pháp chức Giáo tông Đầu sư Ngược lại để giám sát công việc Hiệp Thiên đài, Cửu Trùng Đài đặt chức Thượng phẩm, Thượng sanh Hộ pháp Thập nhị thời quân Khi Cao Đài phát triển mạnh, thời kỳ Mỹ - Ngụy phái Cao Đài Tây Ninh lập nhiều tổ chức khác như: Hội thánh phước thiện, làm nhiệm vụ từ thiện xã hội với "Thập nhị đẳng cấp thiêng liêng" (mang ý nghĩa hàm tước thực vị, dùng để tặng cho nhân vật tín đồ có hành vi có đạo đức cao đạo): Phật tử, Tiên tử, Thánh nhân, Hiền nhân, Chân nhân, Đạo nhân, Chí thiện, Giáo thiện, Hành thiện, Thính thiện, Tân dân, Minh đức; Ban đạo làm nhiệm vụ truyền đạo đạo thượng sanh chưởng quản điều khiển trực tiếp chức sắc: phu tử, Đại phu, quốc sĩ, Hiền tài, Cơ thánh vệ, Cơ bảo mật, Cơ bảo thế, Cơ bảo phòng làm nhiệm vụ an ninh trật tự, bảo mật * Tổ chức hành đạo địa phương: Ngoài quan hành Trung ương, Cao Đài Tây Ninh có quan hành cấp, phân chia sau: - Trấn đạo: đứng đầu Khâm trấn - Châu đạo: đứng đầu Khâm Châu - Tộc đạo: đứng đầu Đầu tộc (Lễ sanh) 101 - Hương đạo: ban trị cai quản, đứng đầu chánh trị sự, đến phó trị thông Cao Đài Tây Ninh sau đời với tổ chức giáo hội chặt chẽ, có hệ thống làm tăng sức mạnh so với rời rạc Phật giáo số tôn giáo khác thời kỳ Việc lấy danh chức sắc danh xưng cấp địa phương (Trấn, Châu) tỏ rõ kỳ vọng trị "lấy đạo đổi đời" người lãnh đạo Cao Đài Tây Ninh Đặc biệt sau đạo Cao Đài phát triển mạnh, nhiều thứ hội, hội trị chui vào khai thác sử dụng máy hành đạo phục vụ cho tham vọng họ 102 [...]... trong việc phát triển ở giai đoạn hiện nay 28 Chương 2 ảnh Hưởng Của Đạo CAO Đài Đối Với Một Số Lĩnh Vực Của Đời Sống TINH Thần 2.1 Đạo CAO Đài Với Chính Trị Đạo Cao Đài trong quá trình tồn tại và phát triển có mối quan hệ với chính trị khá sâu sắc và chặt chẽ Trước và sau khi đạo Cao Đài ra đời, tình hình chính trị ở Việt Nam nói chung và ở Nam Bộ nói riêng nổi lên các xu hướng khác nhau Có hai xu hướng... hoạt , đạo Cao Đài đã có ảnh hưởng nhất định trong đời sống tinh thần, trong sinh hoạt văn hóa xã hội của người dân Tây Ninh nhất là tín đồ Cao Đài Tuy nhiên với sự chưa hoàn chỉnh về giáo lý, với những nghi thức rườm rà, với lượng tín đồ theo đạo một cách vội vã và có phần gượng ép, cơ hội, Đạo Cao Đài nói chung và Cao Đài Tây Ninh nói riêng đang và sẽ gặp nhiều khó khăn trong việc phát triển ở giai... nước công nhận Tòa thánh Cao Đài Tây Ninh, Trung ương của phái Cao Đài Phổ Độ do Phạm Công Tắc, Lê Văn Trung và Cao Hoài Sang lãnh đạo là nơi sinh hoạt mạnh mẽ nhất của đạo Cao Đài, với sự tập trung tín đồ cao nhất và là chi gốc từ đó phân tách ra hầu hết các hệ phái khác Vì vậy, có thể nói Cao Đài Tây Ninh mang tính tiêu biểu cho những đặc điểm sinh hoạt tôn giáo của đạo Cao Đài, vì hầu hết các hệ phái... Đối với quá trình ra đời và hoàn thiện của đạo Cao Đài, đàn cơ có vai trò hết sức đắc lực mà như một số nhà nghiên cứu đã nhận xét: đối với Cao Đài giáo, đàn cơ là sự thiêng liêng, huyền diệu và là linh hồn của đạo, dựa vào cầu cơ để xây dựng cả một hệ thống giáo lý, giáo luật tổ chức và phong các chức sắc của đạo - so với các tôn giáo khác đó là một đặc điểm đặc sắc của đạo Cao Đài Đàn cơ mà đạo Cao. .. được xây dựng từ những năm đầu thành lập đạo 1.2.1 Những nét tương đồng và khác biệt của đạo Cao Đài đối với các tôn giáo khác - Xét về nguồn gốc: đạo Cao Đài ra đời cũng giống như các tôn giáo lớn khác là đều bắt nguồn từ hiện thực xã hội Đạo Phật ra đời ở ấn Độ bắt nguồn từ những trào lưu tư tưởng chống lại chế độ đẳng cấp và đạo Bà La môn; Đạo Công Giáo ra đời khoảng thế kỷ thứ IV - II (trước công... chúng tín đồ [6, 193] Đạo Cao Đài là một thực thể khách quan, một tôn giáo đang tồn tại Do đó, về các phương diện, đạo chịu ảnh hưởng của hoàn cảnh xã hội đầy biến động của hơn nửa thế kỷ qua Đạo đã trải qua những giai đoạn manh nha, hình thành và phát triển thành nhiều giáo phái, với sự phân rã do nhiều thế lực " đạo" và "đời" khác nhau 27 Tây Ninh đã trở thành trung tâm của Cao Đài với số lượng tín đồ... trên Vì vậy đạo Cao Đài là sản phẩm của giai cấp địa chủ, tư sản Nam Bộ trên con đường mưu giành quyền lãnh đạo chính trị trong những năm 20 của thế kỷ này, còn tôn giáo chỉ là cái vỏ bên ngoài Trong các hệ phái của đạo Cao Đài thì Cao Đài Tây Ninh có ưu thế hơn cả vì có trung tâm Tòa thánh được coi là đạo gốc, là hệ phái lớn nhất có tín đồ đông đảo nhất Vì thế Cao Đài Tây Ninh trở thành đối tượng quan... tôn giáo vẫn giữ khoảng cách với đạo Cao Đài vì ngay từ những ngày đầu thành lập, Cao Đài đã 14 muốn tạo dựng một tôn giáo bao trùm lên toàn thể các tôn giáo khác và đã thật sự lấn át các tôn giáo đương thời ở Tây Ninh Với đạo Phật, đạo Cao Đài có nhiều va chạm, ngay từ những ngày khai đạo Lợi dụng suy yếu của Phật giáo, đạo Cao Đài tự xưng là Phật giáo canh tân, lấy thế của các quan lại hào lý không... ra đời của Đạo Cao Đài với đạo Ki tô sơ kỳ -phong trào của nô lệ và các dân tộc Phương Đông chống lại sự xâm lược của Đế quốc La Mã thời Cổ đại Tuy nhiên có sự khác nhau giữa đạo Ki tô và đạo Cao Đài Đạo Ki tô do những người nô lệ khởi xướng, còn đạo Cao Đài do những tầng lớp trên (tư sản, địa chủ, tiểu tư sản) chủ trương - Xét về tính chất chính trị: Các tôn giáo theo mức độ đều mang bản sắc hoặc ảnh. .. quân đội Cao Đài Điều đó thể hiện rõ tính chất chính trị của đạo Cao Đài hết sức rõ nét Nét tiêu biểu nhất của tính chất chính trị của đạo Cao Đài trong quá trình hoạt động là vọng ngoại và chống cộng sản - Xét về đặc điểm giáo lý và sự thờ phụng: Giáo lý đạo cao Đài không có hệ thống các tín điều có chiều sâu dựa trên những cơ sở triết học, thần học như những tôn giáo khác Những điều đạo Cao Đài coi