ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT NGUYỄN THỊ DUNG PHÁP LUẬT VỀ SÁP NHẬP NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN Ở VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Hà Nội – 2013 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT NGUYỄN THỊ DUNG PHÁP LUẬT VỀ SÁP NHẬP NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN Ở VIỆT NAM Chuyên ngành : Luật Kinh tế Mã số : 60 38 50 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Cán hướng dẫn khoa học: T.S Nguyễn Thị Lan Hƣơng Hà nội – 2013 [ MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU 1 Tính cấp thiết đề tài nghiên cứu Mục tiêu nghiên cứu 2.1 Mục tiêu tổng quát 2.2 Mục tiêu cụ thể Tính đóng góp đề tài Đối tượng phạm vi nghiên cứu 4.1 Đối tượng nghiên cứu 4.2 Phạm vi nghiên cứu Nội dung phương pháp nghiên cứu 5.1 Nội dung nghiên cứu 5.2 Phương pháp nghiên cứu Chƣơng Một số vấn đề lý luận pháp luật hoạt động sáp nhập NHTMCP 1.1 Một số vấn đề lý luận hoạt động sáp nhập NHTMCP 1.1.1 Khái quát chung hoạt động sáp nhập NH 1.1.2 Khái niệm 1.1.3 Các yếu tố thúc đẩy sáp nhập NHTMCP 14 1.1.4 Phương thức sáp nhập NHTMCP 16 1.2 Một số vấn đề lý luận pháp luật hoạt động sáp nhập NHTMCP 18 1.2.1 Quá trình hình thành phát triển khung pháp lý điều chỉnh hoạt động sáp nhập NHTMCP 18 1.2.2 Đặc điểm pháp luật điều chỉnh hoạt động sáp nhập NHTMCP 27 Chƣơng Thực trạng pháp luật hoạt động sáp nhập NHTMCP Việt Nam 30 2.1 Quy định điều kiện sáp nhập 30 2.1.1 Các quy định hạn chế tập trung kinh tế 31 2.1.2 Về chủ thể tham gia sáp nhập: 33 2.1.3 Về Đề án sáp nhập 35 2.1.4 Về mức vốn điều lệ: 36 2.2 Quy định thẩm quyền định sáp nhập 37 2.2.1 Thẩm quyền quan Nhà nước: 37 2.2.2 Thẩm quyền định nội NHTMCP 38 2.3 Quy định trình tự, thủ tục sáp nhập 43 2.3.1 Phối hợp xây dựng Đề án sáp nhập, hợp đồng sáp nhập Điều lệ 43 2.3.2 Thông báo cho quan quản lý cạnh trạnh 49 2.3.3 Chấp thuận nguyên tắc sáp nhập chấp thuận sáp nhập 51 2.3.4 Chuyển giao tài sản 52 2.3.5 Hậu sáp nhập 53 2.4 Quy định quyền nghĩa vụ chủ thể tham gia sáp nhập 55 2.4.1 Quyền nghĩa vụ đối ứng bên NH tham gia sáp nhập: 55 2.4.2 Quyền nghĩa vụ NH bên thứ ba 58 2.4.3 Quyền nghĩa vụ Nhà nước 65 Chƣơng Một số kiến nghị nhằm hoàn thiện pháp luật hoạt động sáp nhập NHTMCP Việt Nam 67 3.1 Định hướng hoàn thiện pháp luật hoạt động sáp nhập NHTMCP 67 3.2 Một số kiến nghị cụ thể 68 3.2.1 Hoàn thiện quy định điều kiện sáp nhập 68 3.2.2 Hoàn thiện quy định thẩm quyền định sáp nhập 72 3.2.3 Hoàn thiện quy định trình tự, thủ tục sáp nhập 72 3.2.4 Hoàn thiện quy định quyền nghĩa vụ chủ thể tham gia sáp nhập 76 3.2.5 Hoàn thiện quy định quản lý Nhà nước hoạt động sáp nhập 79 KẾT LUẬN 82 TÀI LIỆU THAM KHẢO 83 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Công ty cổ phần : CTCP Luật Tổ chức tín dụng năm 2010: Luật TCTD 2010 Luật Chứng Khoán : Luật CK Ngân hàng : NH Ngân hàng thƣơng mại : NHTM Ngân hàng thƣơng mại cổ phần : NHTMCP Tổ chức tín dụng : TCTD Ủy Ban chứng khoán : UBCK MỞ ĐẦU Tính cấp thiết đề tài nghiên cứu Nền kinh tế Việt Nam bước vào giai đoạn trải nghiệm đầy thách thức chế thị trường hội nhập quốc tế sâu rộng Song song trình hội vấn đề phức tạp phát sinh đòi hỏi phản ứng nhạy bén, linh hoạt chủ thể liên quan Theo từ đường lối, sách kinh tế Chính phủ đến phương án chiến lược kinh doanh doanh nghiệp… cần có thay đổi cho phù hợp Trong bối cảnh trên, Đại hội Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa 11, vấn đề tái cấu kinh tế có tái cấu thị trường tài với trọng tâm tái cấu trúc hệ thống NHTM tổ chức tài Trung ương Đảng thống đưa Bên cạnh mức độ tác động ảnh hưởng đến lợi ích đa số chủ thể, mà thấy việc tái cấu trúc hệ thống NHTM nhận nhiều quan tâm, ý giới lập sách toàn xã hội Một khía cạnh tái cấu trúc hệ thống NH đáng quan tâm vấn đề khung pháp lý cho hoạt động sáp nhập NHTMCP Đứng trước yêu cầu việc cấu trúc lại thị trường tài nói chung hệ thống NHTM nói riêng khung pháp luật hoàn thiện phù hợp với điều kiện hội nhập điều cần thiết Tuy nhiên vướng mắc hay đề cập trình sáp nhập NHTMCP thiếu đồng hoàn chỉnh hệ thống pháp luật điều chỉnh lĩnh vực Xét góc độ Luật học có số nghiên cứu, bình luận mua bán sáp nhập doanh nghiệp vấn đề hợp đồng mua bán doanh nghiệp hay vấn đề pháp lý mua bán công ty cổ phần…Nhưng chưa có viết sâu nghiên cứu đầy đủ toàn diện quy định pháp luật Việt Nam sáp nhập NHTMCP Bên cạnh đó, việc tìm hiểu hệ thống hóa lý luận pháp luật sáp nhập NHTMCP giúp hoàn thiện hành lang pháp lý nói chung Xuất phát từ lý chọn đề tài: “Pháp luật sáp nhập Ngân hàng thương mại cổ phẩn Việt Nam” làm đề tài nghiên cứu luận văn Mục tiêu nghiên cứu 2.1 Mục tiêu tổng quát Luận văn vạch khiếm khuyết thiếu sót khung pháp luật điều chỉnh liên quan đến hoạt động sáp nhập NHTMCP Việt Nam Đặt tương quan so sánh học hỏi kinh nghiệm số nước sách pháp luật vấn đề trên, Luận văn đưa phương hướng nhằm giải tồn vướng mắc 2.2 Mục tiêu cụ thể - Phân tích chất hoạt động sáp nhập NHTMCP; - Hệ thống hóa văn pháp luật Việt Nam điều chỉnh hoạt động sáp nhập NHTMCP; - Vạch điểm thiếu sót, chưa đồng quy định pháp luật sáp nhập NHTMCP Việt Nam nay: + Quy định điều kiện sáp nhập + Quy định thẩm quyền định sáp nhập + Quy định trình tự, thủ tục sáp nhập + Quy định quyền trách nhiệm bên chủ thể tham gia sáp nhập + Quy định quản lý Nhà nước hoạt động sáp nhập NHTMCP - Phân tích đánh giá khiếm khuyết việc ảnh hưởng đến thực tiễn hoạt động sáp nhập NHTMCP nước ta - Sau đánh giá đưa kiến nghị nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật điều chỉnh hoạt động sáp nhập NHTMCP Tính đóng góp đề tài Luận văn có tham khảo kế thừa số điểm bật viết vấn đề pháp lý hoạt động mua bán sáp nhập nước Việt Nam Tuy nhiên, chưa có viết đánh giá bình luận cách đầy đủ toàn diện hoạt động sáp nhập NHTMCP điều chỉnh pháp luật Việt Nam nên cách tiếp cận đề tài thấy số điểm sau:  Phân tích rõ khái niệm sáp nhập NHTMCP- khái niệm chưa rõ ràng đầy đủ;  Phân tích toàn diện vấn đề liên quan đến hoạt động sáp nhập NHTMCP từ trình tiền sáp nhập đến thực xong giao dịch, đưa bất cập gặp phải trình thực sáp nhập trên;  Hệ thống hóa văn pháp luật sáp nhập NHTMCP, đưa nhìn tổng quát nhận xét bất cập hành lang pháp lý nước ta lĩnh vực này;  Đề xuất số giải pháp phương hướng khắc phục tồn hệ thống pháp luật sáp nhập NHTMCP nước ta Đối tượng phạm vi nghiên cứu 4.1 Đối tượng nghiên cứu Một số vấn đề xoay quanh khung pháp luật hoạt động sáp nhập NHTMCP 4.2 Phạm vi nghiên cứu Luận văn tập trung nghiên cứu quy định pháp luật Việt Nam sáp nhập NHTMCP Các vấn đề khái niệm, chủ thể, nguyên tắc, mục đích, thực việc sáp nhập đề cập khóa luận phần tổng quan hoạt động Bên cạnh thực trạng quy định thực pháp luật sáp nhập NHTMCP đề cập đến: quy định điều kiện sáp nhập, thẩm quyền định sáp nhập, trình tự thủ tục sáp nhập, quyền nghĩa vụ bên việc thực sáp nhập Nội dung phương pháp nghiên cứu 5.1 Nội dung nghiên cứu Luận văn nghiên cứu quy định pháp luật Việt Nam sáp nhập NHTMCP Các vấn đề khái niệm, chủ thể, nguyên tắc, mục đích, thực việc sáp nhập đề cập khóa luận phần tổng quan hoạt động Bên cạnh thực trạng quy định thực pháp luật sáp nhập NHTMCP đề cập đến: quy định điều kiện sáp nhập, thẩm quyền định sáp nhập, trình tự thủ tục sáp nhập, quyền nghĩa vụ bên việc thực sáp nhập Từ thực trạng Luận văn đánh giá đưa phương hướng, kiến nghị cụ thể để giải quyết, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động sáp nhập MHTMCP 5.2 Phương pháp nghiên cứu Khóa luận thực dựa phương pháp triết học Mác-Lênin vật biện chứng Đồng thời khóa luận sử dụng kết hợp phương pháp nghiên cứu gồm: Phương pháp phân tích; Phương pháp tổng hợp liệu; Phương pháp suy luận logic; Phương pháp so sánh; Phương pháp liệt kê Kết cấu Luận văn gồm có ba phần: Chương Một số vấn đề lý luận pháp luật hoạt động sáp nhập NHTMCP: Chương Thực trạng pháp luật hoạt động sáp nhập NHTMCP Việt Nam nay; Chương 3.Một số kiến nghị nhằm hoàn thiện pháp luật hoạt động sáp nhập NHTMCP Việt Nam Chƣơng Một số vấn đề lý luận pháp luật hoạt động sáp nhập NHTMCP 1.1 Một số vấn đề lý luận hoạt động sáp nhập NHTMCP 1.1.1 Khái quát chung hoạt động sáp nhập NH * Trên giới: Hơn 100 năm qua, lịch sử kinh tế giới chứng kiến sáu sóng mua bán, sáp nhập diễn xung quanh mốc thời gian: năm 1900, 1920, 1960, 1980, 1990, 2000 Những sóng mua bán, sáp nhập diễn chủ yếu nước phương Tây, nơi mà kinh tế sớm phát triển với trình độ khoa học-kỹ thuật cao so với khu vực khác Làn sóng thứ bắt đầu Mỹ châu Âu diễn ngành công nghiệp để tạo độc quyền ngang Làn sóng mua bán với mục tiêu tạo độc quyền đến kết thúc giai đoạn 1903-1905, thị trường vốn gặp khó khăn Làn sóng thứ hai bắt đầu phản ứng việc thực quy định luật chống độc quyền - luật đời sau hệ để lại sóng mua bán, sáp nhập Mục đích luật chống lại độc quyền công ty thống lĩnh buộc phải giải tán hướng tới hoạt động mua bán, sáp nhập dọc Giai đoạn cuối năm 1910 tiếp tục năm 1929 thị trường chứng khoán xuống Làn sóng thứ ba bắt đầu khoảng vào năm 1965 Do suy thoái kinh tế toàn giới vào năm 1930 chiến tranh giới thứ hai diễn sau đó, giai đoạn nhiều điểm lưu ý đối hoạt động mua bán, sáp nhập Được năm 1960, sóng kết thúc vào năm 1973 khủng hoảng dầu mỏ đầy kinh tế giới vào đợt suy thoái khác Ở Mỹ, bắt đầu sóng mua bán, sáp nhập thứ ba với quy định chống độc quyền vào năm 1950 Những quy định nghiêm khắc chống độc quyền buộc 10 lệ công ty quy định thời hạn ngắn Việc gửi thông báo tới NHMTCP lớn lên đến hàng vạn, chí hàng triệu cổ đông, việc bắt buộc lại điều vô nan giải bất khả thi Quy định luật mang tính hình thức, cứng nhắc phát huy tác dụng việc đem lại lợi ích tối đa cho cổ đông Trong trường hợp pháp luật quy định đến phương thức thông báo gửi tài liệu khả thi thông qua phương tiện thông tin điện tử hộp thư điện tử… Những sửa đổi hoàn thiện mặt hình thức tiến hành quy trình họp ĐHĐCĐ trách hậu xảy định ĐHĐCĐ bị Toà án Trọng tài huỷ bỏ theo yêu cầu cổ đông, thành viên HĐQT, Giám đốc Tổng giám đốc, Ban kiểm soát theo quy định Điều 107 Luật Doanh nghiệp 3.2.3 Hoàn thiện quy định trình tự, thủ tục sáp nhập Trước hết, cần phải có văn hướng dẫn quy trình, thủ tục sáp nhập Pháp luật hành xác lập nguyên tắc hình thức pháp lý cho hoạt động sáp nhập, theo đó, NHTM phải thực thủ tục liên quan để giao dịch sáp nhập có hiệu lực thủ tục, trình tự quan có thẩm quyền quan chức trình thẩm định, phê duyệt giao dịch sáp nhập NH Trong đó, quy trình, thủ tục sáp nhập NH dường chưa hướng dẫn quy định cụ thể văn quy phạm pháp luật để tạo điều kiện thuận lợi cho NH tham gia thực Do đó, NHTM Việt Nam thiếu sở để chủ động tham gia trình sáp nhập với đối tác Một số trường hợp doanh nghiệp Việt Nam không tuân thủ đầy đủ giai đoạn thương vụ sáp nhập doanh nghiệp theo thông lệ quốc tế Theo thông lệ quốc tế trình tiến hành sáp nhập có giai đoạn cho chủ thể để xác định tư cách pháp lý, thẩm quyền tham gia giao dịch 78 (thông qua hồ sơ pháp lý) Do chưa nhận thức đầy đủ tầm quan trọng có tính chất định đến thành công thương vụ sáp nhập, nên số doanh nghiệp Việt Nam bỏ qua bước “thẩm định pháp lý doanh nghiệp” chưa coi trọng mức yếu tố pháp lý Hậu là, yếu tố rủi ro doanh nghiệp mục tiêu không nhận biết đầy đủ doanh nghiệp thâu tóm định thực giao dịch sáp nhập cách không an toàn Trong giai đoạn đầu hội nhập quốc tế, NHTM Việt Nam chưa có nhiều kinh nghiệm giao dịch sáp nhập, nên cần có hỗ trợ, tư vấn tổ chức tư vấn tài quốc tế Vì thời gian qua, cổ phần hóa NHTM nhà nước (các NH giữ vai trò nòng cốt, chi phối định hướng cho hoạt động hệ thống NH Việt Nam), Thủ tướng Chính phủ phê duyệt chọn tổ chức tư vấn tài quốc tế để tư vấn cho kế hoạch cổ phần hóa mà trọng tâm tư vấn lựa chọn nhà đầu tư chiến lược bán cổ phần cho nhà đầu tư chiến lược nước ngoài, như: JPMorgan Chase chọn làm tư vấn tài quốc tế cho Vietinbank, Morgan Stanley chọn làm tư vấn tài quốc tế cho BIDV, Credit Suisse chọn làm tư vấn tài quốc tế cho Vietcombank, Deutchbank AG chọn làm tư vấn tài quốc tế cho MHB Ðến đầu năm 2012, Vietcombank Vietinbank lựa chọn xong nhà đầu tư chiến lược nước Mizuho, IFC [29] Do đó, Việt Nam có học, kinh nghiệm quý báu từ thực tiễn hoạt động mua bán sáp nhập NH với hỗ trợ, giúp đỡ tổ chức tài lớn, có uy tín giới Vì vậy, cần thiết sớm xây dựng ban hành văn chuyên ngành hướng dẫn quy trình, thủ tục mua bán sáp nhập NH làm sở cho bên Việt Nam chủ động thực hiện, góp phần giảm thiểu rủi ro, chi phí, tự bảo vệ trình thương thảo, đàm phán hợp đồng tăng khả thành công giao dịch 79 Thứ hai, quy định hành quy trình thủ tục sáp nhập quy định văn hướng dẫn chung sáp nhập NH cần xem xét sửa đổi lại cho phù hợp Theo quy định Thông tư số 04/2010/TT-NHNN hợp đồng sáp nhập phải gửi đến chủ nợ thông báo cho người lao động biết thời hạn 15 ngày kể từ ngày Thống đốc NHNN chấp thuận nguyên tắc Để quy định việc công bố thông tin thật có tính áp dụng thực tiễn nhà làm luật nên cân nhắc đến vấn đề chủ nợ NH có đến hàng chục nghìn cá nhân, tổ chức nước nước bao gồm người gửi tiền, người mua trái phiếu, người chấp nhận toán L/C NH phát hành, người nhận bảo lãnh Bên cạnh đó, hợp đồng sáp nhập có điều khoản ràng buộc nghĩa vụ bảo mật thông tin bên Vì vậy, thấy không thiết phải công bố toàn nội dung hợp đồng sáp nhập cách chụp để gửi cho chủ nợ Ðiều làm phát sinh chi phí không cần thiết, nhiều thời gian, làm ảnh hưởng đến lợi ích người lao động, cổ đông không phù hợp với thực tế Dự thảo Thông tư thay Thông tư số 04/2010/TT-NHNN có quy định việc công bố thông tin hoạt động sáp nhập Tuy nhiên nội dung quan trọng giá trị giao dịch, thời hạn dự kiến hoàn thành giao dịch thông tin mà chủ nợ, tổ chức, cá nhân có quan hệ dân – kinh doanh thương mại với NH quan tâm cần bổ sung quy định thông tin công bố Bên cạnh đó, việc xác định vốn chủ sở hữu hồ sơ trình NHNN quy định Ðiều 11 Dự thảo Thông tư thay Thông tư số 04/2010/TT-NHNN cần quy định rõ ràng Việc quy định vốn chủ sở hữu NH tự xác định không bảo đảm tính khách quan không đáng tin cậy cho số liệu Trường hợp vốn chủ sở hữu công ty kiểm toán xác nhận 80 cần có thời gian để thực thủ tục kiểm toán theo quy định pháp luật kiểm toán yêu cầu công ty kiểm toán độc lập Do đó, số liệu vốn chủ sở hữu NH hồ sơ trình NHNN chấp thuận nguyên tắc định chấp thuận sáp nhập có khả không số liệu vốn chủ sở hữu NH thời điểm có định chấp thuận nguyên tắc/quyết định chấp thuận thức Thống đốc NHNN (từ thời điểm có số liệu vốn chủ sở hữu, lập hồ sơ trình NHNN đến lúc có định Thống đốc NHNN thường không 30 ngày) Theo đó, quy định công bố thông tin Dự thảo Thông tư cần khắc phục hạn chế, khiếm khuyết Thông tư số 04/2010/TT-NHNN nêu đáp ứng yêu cầu thực tế, nguyện vọng đáng chủ nợ, tổ chức, cá nhân có quan hệ dân – kinh doanh thương mại với NH tham gia sáp nhập Thứ ba, cần xây dựng quy định hướng dẫn chi tiết thủ tục sau sáp nhập để bảo vệ quyền lợi cổ đông Như đề cập, nay, pháp luật nước ta chưa hướng dẫn cụ thể thủ tục sau sáp nhập để bảo vệ quyền lợi cổ đông bên bị sáp nhập Cụ thể sau sáp nhập, vốn cổ phần NH nhận sáp nhập tăng lên tỷ lệ sở hữu cổ phần cổ đông NH bị sáp nhập giảm xuống dẫn đến tiếng nói họ kỳ họp ĐHĐCĐ không coi trọng, có tính chất định trước Vì pháp luật cần ghi nhận thêm điều khoản để hạn chế việc bên nhận sáp nhập đưa điều kiện bất lợi ép cổ đông NH bị sáp nhập thực để trì vị trí cổ đông chiến lược có 3.2.4 Hoàn thiện quy định quyền nghĩa vụ chủ thể tham gia sáp nhập Trước hết, thấy cần thiết việc điều chỉnh bổ sung quy định pháp luật nghĩa vụ chủ thể sáp nhập 81 với khách hàng (đồng thời quyền lợi đáng cần bảo vệ chủ thể này) Theo cần ghi nhận văn hướng dẫn sáp nhập NH thủ tục xử lý giao dịch với người gửi tiền người vay trước giao dịch sáp nhập xác lập Vấn đề chưa hướng dẫn rõ văn quy phạm pháp luật hành Dự thảo Thông tư Việc thiếu khung pháp lý hướng dẫn vấn đề làm NH tham gia sáp nhập không tránh khỏi bị thụ động lúng túng thiếu sở pháp lý rõ ràng Khi xây dựng văn hướng dẫn cần dựa sở NH bị sáp nhập thực giao dịch với khách hàng quan hệ tiền gửi tín dụng chấm dứt tư cách pháp lý sau giao dịch sáp nhập thành công hợp đồng sáp nhập có hiệu lực, để có điều chỉnh cho phù hợp Bởi lẽ, dù chủ thể nhận sáp nhập cam kết kế thừa tất quyền, nghĩa vụ chủ thể bị sáp nhập NH có sách, kế hoạch kinh doanh khác (lãi suất tiền gửi, lãi suất cho vay… phạm vi lãi suất trần NHNN quy định) mối quan hệ cụ thể (tiền gửi tín dụng), cần xác định rõ chủ thể tham gia quyền, nghĩa vụ bên (lãi suất tiền gửi kết thúc kỳ hạn gửi tiền, lãi suất không kỳ hạn lãi suất cho vay bắt buộc, lãi suất cho vay hạn xử lý sau NH nhận sáp nhập tiếp nhận quyền, nghĩa vụ từ NH bị sáp nhập theo hợp đồng xác lập trước với người gửi tiền, người vay…) Hợp đồng coi “luật” bên tham gia xác lập có hiệu lực thi hành bên, nên bên tham gia không tồn phải chuyển giao quyền, nghĩa vụ cho bên khác bên kế thừa phải ký lại hợp đồng ký kết văn có tính chất tương tự hợp đồng cam kết tuân thủ hợp đồng xác lập với người gửi tiền, người vay với tư cách bên thay cho NH bị sáp nhập, trừ pháp luật có hướng dẫn 82 cụ thể khác Vì vậy, với quy định hành pháp luật có tính chất định khung nói trên, cần thiết có văn hướng dẫn chi tiết, rõ ràng thủ tục xử lý giao dịch với người gửi tiền người vay trước giao dịch mua bán sáp nhập xác lập để bảo vệ quyền lợi người gửi tiền cổ đông NH bị sáp nhập Thứ hai, cần xem xét điều chỉnh quy định pháp luật hành liên quan đến vấn đề trách nhiệm đối ứng bên chủ thể sáp nhập Hiện pháp luật ghi nhận chung chung bên tham gia sáp nhập phải có trách nhiệm việc “phối hợp xây dựng đề án sáp nhập hoàn thành quy trình, thủ tục hồ sơ có liên quan” Theo quy định trách nhiệm bên bị sáp nhập cung cấp đầy đủ thông tin, tình trạng pháp lý hoạt động cách xác trung thực để bên nhận sáp nhập xem xét tiến tới thực giao dịch phải ghi nhận luật Cụ thể bên NHTMCP bị sáp nhập có nghĩa vụ tạo điều kiện cho bên nhận sáp nhập khảo sát, tiếp cận tài liệu, nghiên cứu hồ sơ, báo cáo tài chính, bảng kê tài sản, Giấy chứng nhận quyền sở hữu, quyền sử dụng tài sản, đất đai, hợp đồng liên quan đến NH Bên cạnh đó, xây dựng văn hướng dẫn sáp nhập cần bổ sung thêm quy định nghĩa vụ giữ bí mật thông tin có trình tiếp cận, tìm hiểu NH mục tiêu bên chủ thể nhận sáp nhập Ngoài pháp luật cần đưa dự liệu trường hợp bên không thoả thuận bên đảm nhận chi phí phát sinh trình sáp nhập Theo nên có quy định buộc bên phải thoả thuận giải vấn đề trênngay từ bắt đầu thực giao dịch Thứ ba, Bộ Luật lao động văn hướng dẫn sáp nhập NH nên bổ sung quy định cụ thể trách nhiệm bên nhận sáp nhập, bên bị sáp nhập việc giải quyền lợi cho người lao động Theo 83 Luật nên dự liệu trường hợp bên nhận sáp nhập phải chịu rủi ro pháp lý liên quan đến vấn đề lao động bên để lại, trách nhiệm phải thuộc bên bị sáp nhập Bởi lẽ sáp nhập xong trách nhiệm bên bị sáp nhập đương nhiên chuyển sang cho bên nhận sáp nhập hai bên thỏa thuận hợp đồng, đặc biệt vấn đề bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, chế độ hưu trí, ốm đau…của người lao động 3.2.5 Hoàn thiện quy định quản lý Nhà nước hoạt động sáp nhập Nhìn chung, đặc thù riêng chủ thể tham gia sáp nhập, hoạt động sáp nhập NHTMCP, quan quản lý Nhà nước cần phải có kiểm soát khắt khe địnhhơn so với hoạt động sáp nhập doanh nghiệp khác Ngoài việc quản lý khía cạnh thâu tóm dẫn đến cạnh tranh không lành mạnh bảo vệ quyền lợi hợp pháp cho bên thứ ba yếu thế, quan có thẩm quyền phải quan tâm đến khía cạnh hiệu sau thương vụ sáp nhập Vì vậy, hoàn thiện quy định pháp luật quản lý Nhà nước hoạt động sáp nhập NHTMCP phải đảm bảo ghi nhận khía cạnh Thứ nhất, thấy giao dịch sáp nhập giao dịch thiết lập hợp đồng với nguyên tắc tôn trọng tự khế ước, bên hoàn toàn tự tìm thông tin, tự mặc giá thành, tự lo lấy thương vụ Cơ quan Nhà nước không cần bận tâm với việc hướng dẫn sáp nhập nên nào, phải qua bước với thủ tục cấp phép Tuy nhiên, NHTMCP lại chủ thể nhạy cảm kinh tế, giao dịch sáp nhập NHTMCP đòi hỏi quan Nhà nước phải có can thiệp định để quản lý điều hành kinh tế nói chung đảm bảo quyền lợi chủ thể liên quan khác nói 84 riêng Do Nhà nước quan tâm bảo vệ cổ đông nhỏ, phải đảm bảo chất lượng, đầy đủ kịp thời thông tin mà ban lãnh đạo NH phải cung cấp cho Sở Giao dịch chứng khoán quan quản lý Nhà nước khác Vấn đề dù quy định LCK 2006 văn hướng dẫn thi hành, song việc thực thi uể oải, người vi phạm không bị xử phạt mức, dẫn đến “nhờn luật” Để thực chức điều tiết quản lý hoạt động sáp nhập NHTMCP, Nhà nước cần đưa văn pháp luật có tính chất nghiêm khắc, tăng mức xử phạt cho thích đáng, đủ để răn đe hai bên tham gia giao dịch Thứ hai, pháp luật chuyên ngành hướng dẫn hoạt động sáp nhập NHTMP nên có quy định trường hợp sáp nhập ngoại lệ (không thuộc loại hình cho phép sáp nhập ghi nhận luật), quan có thẩm quyền định trường hợp sáp nhập Cụ thể số trường hợp, để linh động việc quản lý, điều hành Thủ tướng Chính phủ có thẩm quyền cho phép hay không việc sáp nhập Thứ ba,pháp luật nên bổ sung quy định tăng cường quyền lực quan quản lý cạnh tranh: Cục Quản lý cạnh tranh Hội đồng quản lý cạnh tranh quốc gia (quyền điều tra, truy xét, ban hành phán có hiệu lực án…) phải thực thi nghiêm túc Việc kiểm soát tập trung kinh tế thông qua hoạt động sáp nhập NHTMCP thực chủ yếu dựa sở xác định thị phần kết hợp NH tham gia.Việc kiểm soát đòi hỏi khả dự báo quan có trách nhiệm liên quan tình hình mức độ tập trung thị trường cụ thể Tức muốn có số liệu thực tế thị trường có khả xảy tập trung kinh tế cần kiểm soát quan có thẩm quyền trạng thái thụ động, chờ đợi cung cấp số liệu, tin tức Như quy định Luật Cạnh tranh 2004 chưa 85 tạo tính chủ động vai trò kiểm soát tập trung kinh tế thông qua hành vi sáp nhập Cục quản lý cạnh tranh Hội đồng quản lý cạnh tranh Bên cạnh quy định thẩm quyền quan quản lý cạnh tranh quan đăng kí kinh doanh thực giai đoạn khác tiến trình tập trung kinh tế nên chưa tạo tính thống phối hợp quan Do quy định Luật Cạnh tranh nên điều chỉnh cho tạo tính chủ động quan quản lý kiểm soát tập trung kinh tế tạo tính phối hợp quan nhằm đảm bảo việc kiếm soát tập trung kinh tế thực tốt 86 KẾT LUẬN Sáp nhập NH đường dẫn đến lợi ích to lớn cho NH Việt Nam Đây giải pháp giúp NH tránh đường lâm vào tình trạnh khó khăn, phá sản, hay nâng cao lực cạnh tranh thị trường mà quy mô lực NHTMCP nước ta chưa cao Số quy mô giá trị thương vụ sáp nhập NH diễn năm qua nước ta cho thấy hoạt động mẻ, lạ lẫm lại tiếp nhận sôi mạnh mẽ nhu cầu tất yếu hội nhập kinh tế Hiện nay, nước ta mà trỗi dậy kinh tế tư nhân, đổi khu vực doanh nghiệp nhà nước, đóng góp nhà đầu tư nước diễn sôi sức cầu thị trường tám sáu triệu dân tạo động lực phát triển mạnh mẽ hoạt động đầu tư kinh doanh, có hoạt động sáp nhập NH Lợi nguồn nhân lực, phát triển xã hội, ổn định trị môi trường tiền đề thu hút hoạt động sáp nhập NH diễn Việt Nam Vấn đề cần đặt giải việc hoàn thiện hệ thống pháp luật điều chỉnh hoạt động sáp nhập NH Hành lang pháp lý sơ sài nhiều rào cản giao dịch, chủ thể tham gia giao dịch mong chờ kết khả quan hoạt động tương lai Vì lẽ mà yêu cầu xây dựng hành lang pháp lý thống đầy đủ hoạt động sáp nhập NH quan trọng cấp thiết Khi văn pháp luật lĩnh vực đảm bảo tính khả thi, thống với văn luật sở hành, phù hợp với cam kết gia nhập WTO Việt Nam hoạt động sáp nhập NH có triển vọng tốt đẹp có hội đáp ứng kì vọng to lớn kinh tế hội nhập 87 TÀI LIỆU THAM KHẢO I TÀI LIỆU TIẾNG VIỆT Andrew J.Sherman, Milledge A.Hart (2009), Mua lại sáp nhập từ A đến Z, NXB Tri thức Xuân Bình (2012), “Một số động toán hợp nhất, sáp nhập ngân hàng”, Tạp chí Ngân hàng, (21), tr 31 Bộ Lao động thương binh xã hội (2009), Thông tư số 42/2009/TTBLĐTBXH ngày 30/12 hướng dẫn Nghị định 109/2008/NĐ-CP vấn đề lao động, Hà Nội Bộ Tài (1998), Quyết định số 241/1998/QĐ-NHNN5 ngày 17/5 Ban hành quy chế sáp nhập, hợp nhất, mua lại Tổ chức tín dụng cổ phần Việt Nam, Hà Nội Bộ Tài (2009), Thông tư số 202/2009/TT-BTC ngày 20/10 hướng dẫn số nội dung tài bán, giao doanh nghiệp 100% vốn nhà nước, Hà Nội Chính phủ (1999), Nghị định số 103/1999/NĐ-CP ngày 10/09 giao bán, khoán kinh doanh, cho thuê doanh nghiệp nhà nước, Hà Nội Chính phủ (2003), Nghị định số 144/2003/NĐ-CP ngày 28/11 chứng khoán thị trường chứng khoán, Hà Nội Chính phủ (2005), Nghị định số 80/2005/NĐ-CP ngày 22/06 giao, bán, khoán kinh doanh, cho thuê công ty nhà nước, Hà Nội Chính phủ (2006), Nghị định số 108/2006/NĐ-CP ngày 22/09 quy định chi tiết hướng dẫn thi hành số điều Luật đầu tư, Hà Nội 10 Chính phủ (2007), Nghị định số 69/2007/NĐ-CP ngày 20/04 việc nhà đầu tư nước mua cổ phần Ngân hàng thương mại Việt Nam, Hà Nội 88 11 Chính phủ (2007), Nghị định số 139/2007/NĐ-CP ngày 05/09 việc hướng dẫn chi tiết thi hành số điều Luật doanh nghiệp, Hà Nội 12 Chính phủ (2007), Nghị định số 109/2007/NĐ-CP ngày 26/06 chuyển doanh nghiệp 100% vốn nhà nước thành công ty cổ phần, Hà Nội 13 Chính phủ (2008), Nghị định số 109/2008/NĐ-CP ngày 10/10 bán, giao doanh nghiệp 100% vốn Nhà nước, Hà Nội 14 Mai Chi (2012), “Habubank –SHB vấn đề minh bạch với cổ đông”, http://www.tin247.com/shb_habubank_va_cau_chuyen_minh_bach_voi_co_d ong-3-21951654.html 15 Nguyễn Đình Cung, Lưu Minh Đức (2008), “Thâu tóm hợp nhìn từ khía cạnh quản trị công ty: Lí luận, kinh nghiệm quốc tế thực tiễn Việt Nam”, Tạp chí Quản lý kinh tế, (7+8) 16 Nguyễn Ngọc Điện (2001), Bình luận khoa học tài sản luật dân Việt Nam, NXB Trẻ, Hồ Chí Minh 17 Vũ Lê Tùng Giang (2012), “Mua lại sáp nhập ngân hàng số nước phát triển”, Tạp chí Tài (9), tr 61-62 18 Phan Thị Thu Hà (2009), Quản trị ngân hàng thương mại, NXB Giao thông vận tải, Hà Nội 19 Trần Hà (2013), Sacombank bị thâu tóm nào, “Quá trình dẫn đến việc bị thâu tóm NH Sacombank kết hoạt động mua bán chui cổ phần cổ đông NH Ba tháng sau việc diễn ra, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước vào cách tuyên phạt chủ thể mua bán cổ phiếu mà không công bố giao dịch cổ đông lớn”http://www.baomoi.com/Sacombank-bi-thon-tinh-nhu-thenao/127/9284054.epi 89 20 Phạm Trí Hùng (2012), “Khung pháp lý điều tiết sáp nhập, mua lại doanh nghiệp Việt Nam”, 21 Nguyễn Thị Loan (2010), “Thực trạng sáp nhập mua lại ngân hàng Việt Nam”, Tạp chí Ngân hàng, (18), tr 42 22 Nguyễn Thị Loan (2010), “Giải pháp vĩ mô góp phần hỗ trợ thúc đẩy hoạt động sáp nhập mua lại ngân hàng thương mại Việt Nam”, Tạp chí Ngân hàng (20), tr 16 23 Nguyễn Thị Như Mai (2012), “Chính sách xây dựng pháp luật”, http://www.isponre.gov.vn/home/dien-dan/300-chinh-sach-va-xay-dung-phapluat 24 Michael E.S Frankel (2009), Mua lại sáp nhập bản, bước quan trọng trình mua bán doanh nghiệp đầu tư, NXB Tri thức, Hà Nội 25 Ngân hàng Nhà nước (2010), Thông tư số 04/2010/TT-NHNN ngày 11/2 Quy định việc sáp nhập, hợp nhất, mua lại tổ chức tín dụng, Hà Nội 26 Ngân hàng Nhà nước (2012), Dự thảo Thông tư Quy định việc tổ chức lại tổ chức tín dụng Hà Nội 27 Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (2012), “Thống kê số lượng Ngân hàng đến ngày 31/12/2012”, http://www.sbv.gov.vn 28 Ngân hàng Phương nam, (2007-2008), “Thông báo v/v chốt danh sách cổ đông hưởng quyền nhận cổ tức năm 2008 cổ phiếu thưởng từ nguồn thặng dư vốn cổ phần: Trong năm 2007-2008 việc chốt danh sách chia cổ tức Ngân hàng TMCP Phương Nam lùi lại nhiều tháng, dẫn đến cổ đông bán cổ phần gần năm rổi chia cổ tức, người mua lại quyền”, http://www.southernbank.com.vn/News.aspx?Folder=2008-1222-1&lang=vn 90 29 Nguyễn Văn Phương Cao Văn Khôi (2013), “Cần sớm hoàn thiện văn pháp luật M&A ngân hàng”, http://thongtinphapluatdansu.edu.vn/2012/09/20/can-som-hon-thien-van-banphp-luat-ve-ma-ngn-hng/ 30 Nguyễn Quang (2013), “Deutsche Bank làm với 40 triệu cổ phiếu Habubank?”, http://tinnhanhchungkhoan.vn/GL/N/CIBIIF/deutsche-bank-selam-gi-voi-40-trieu-co-phieu-hbb.html 31 Quốc hội (1997), Luật Các tổ chức tín dụng, Hà Nội 32 Quốc hội (1995), Bộ Luật Dân sự, Hà Nội 33 Quốc hội (1999), Luật doanh nghiệp, Hà Nội 34 Quốc hội (2002), Luật sửa đổi, bổ sung số điều Bộ Luật lao động, Hà Nội 35 Quốc hội (2004), Luật Cạnh tranh, Hà Nội 36 Quốc hội (2004), Luật Phá sản, Hà Nội 37 Quốc hội (2005), Bộ Luật dân sự, Hà Nội 38 Quốc hội (2005), Luật Đầu tư, Hà Nội 39 Quốc hội (2005), Luật Doanh nghiệp, Hà Nội 40 Quốc hội (2005), Luật Sở hữu trí tuệ, Hà Nội 41 Quốc hội (2006), Luật chứng khoán, Hà Nội 42 Quốc hội (2007), Luật Thuế thu nhập cá nhân, Hà Nội 43 Đoàn Thanh, (2012) “Sáp nhập doanh nghiệp niêm yết, vừa làm vừa hỏi”, http://s.cafef.vn/KMR-26868/sap-nhap-dn-niem-yet-vua-lam-vua-hoi.chn 44 Nguyễn Thúy (2012), Sáp nhập ngân hàng: Bao có chế?, http://cafef.vn/20081011120011835CA34/sap-nhap-ngan-hang-bao-gio-coco-che.chn 91 45 Phạm Hoài Tuấn (2012), “Bàn miễn trừ giao dịch mua bán, sáp nhập doanh nghiệp bị cấm theo pháp luật cạnh tranh”, http://thongtinphapluatdansu.edu.vn 46 Timothy J.Galpin, Mark Herdon (2009), Cẩm nang hướng dẫn mua lại sáp nhập-Các công cụ hỗ trợ hợp cấp độ, NXB Tổng hợp, TP Hồ Chí Minh 47 Từ điển Luật học (2012), Khái niệm pháp lý mua bán sáp nhập, http://legal-dictionary.thefreedictionary.com/Merger+and+acquisition 48 Wikipedia (2012) Mua bán sáp nhập (M&A), Http://vi.wikipedia.org/wiki/Mua_b%C3%A1n_v%C3%A0_s%C3%A1p_nh %E1%BA%ADp II- TÀI LIỆU NƢỚC NGOÀI 49 Alexander Robert, William Wallace, Peter Moles, Mergers and Acquisitions, Edinburgh Business School, Heriot-Watt University 50 Ashoka Mody and Shoko Negishi (2000) The Role of Cross-border Mergers and Acquisitions in Asian Restructuring, World Bank 51 Delata Pulblishing Company (2009), A practical guide to mergers, acquisitions, and divestitures, pp 2-3 52 Maria Victoria R Castillos (2009) “Philippines: Banking industry mergers,” in Chand, ed.,Mergers and Acquisitions: Issues and Perspectives from the Asia-Pacific Region 53 Moom-Kyum Kim (2009) “Trends and Practices in the Global Market,” in Chand, ed.,Mergers and Acquisitions: Issues and Perspectives from the AsiaPacific Region, pp.10-25, Asian Productivity Organization, Japan 54 Wikipedia (2013), “Takeover”, http://en.wikipedia.org/wiki/Takeover#Hostile_takeovers 92 [...]... Quy chế sáp nhập, hợp nhất, mua lại TCTD cổ phần, thì các quy định về sáp nhập NH cổ phần đã được giải thích rõ hơn Tại Quy chế này khái niệm sáp nhập được hiểu là “việc một hoặc một số TCTD cổ phần được nhập (gọi là TCTD cổ phần được sáp nhập) vào một TCTD cổ phần khác (gọi là TCTD cổ phần sáp nhập) Sau khi sáp nhập, toàn bộ hoạt động của TCTD cổ phần được sáp nhập được nhập vào TCTD cổ phần sáp nhập... thương hiệu của NH; pháp luật về lao động đối với việc xây dựng phương án sử dụng lao động khi sáp nhập Bên cạnh hệ thống các quy định pháp luật Việt Nam, hoạt động sáp nhập NH phải tuân theo các thoả thuận, hiệp ước song phương và đa phương như các cam kết của Việt Nam gia nhập WTO, các quy định trong Hiệp định thương mại Việt Nam - Hoa Kỳ, các Hiệp định ASEAN Như vậy có thể thấy được hành lang pháp. .. việc hoàn thiện về thể chế, xác lập hệ thống luật pháp về kinh tế, hệ thống kế toán cho hoạt động sáp nhập nói chung và sáp nhập NH nói riêng Hệ thống pháp luật của Nhật Bản điều chỉnh đối với lĩnh vực sáp nhập khá đầy đủ trong các văn bản như Luật Thương mại sửa đổi năm 1997 đối với các quy định về sáp nhập, năm 1999 cho phép trao đổi cổ phiếu, năm 2001 cho phép sự chia tách doanh nghiệp; Luật chống độc... nhập và TCTD cổ phần được sáp nhập chấm dứt hoạt động; toàn bộ các quyền và nghĩa vụ trong hoạt động của TCTD cổ phần được sáp nhập (bao gồm tiền gửi, tiền vay, các khoản đầu tư, cho vay, công nợ các khoản phải thu phải trả ) được chuyển giao cho TCTD cổ phần sáp nhập thực hiện Việc giải quyết quyền lợi, nghĩa vụ và trách nhiệm của các cổ đông của TCTD cổ phần được sáp nhập do các TCTD cổ phần tự thoả... loại hình công ty cổ phần, vì vậy trong quá trình sáp nhập cũng đòi hỏi phải tuân thủ các quy định chung đối với công ty cổ phần Về cơ bản ghi nhận về sáp nhập trong hai văn bản pháp lý này không có nhiều điểm khác nhau và thống nhất với các văn bản pháp lý chuyên ngành khác trong thời kỳ này - Luật Cạnh tranh năm2004: Luật này cũng có những quy định nhất định về sáp nhập, trong đó sáp nhập NHTMCP cũng... nhận khái niệm sáp nhập pháp nhân: 1-Một pháp nhân có thể được sáp nhập (gọi là pháp nhân được sáp nhập) vào một pháp nhân khác cùng loại (gọi là pháp nhân sáp nhập) theo quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền hoặc theo thoả thuận của các pháp nhân đó 2- Sau khi sáp nhập, pháp nhân được sáp nhập chấm dứt; quyền, nghĩa vụ dân sự của pháp nhân đó được chuyển giao cho pháp nhân sáp nhập Có thể thấy... lang pháp lý điều chỉnh sáp nhập doanh nghiệp nói chung và sáp nhập NHTMCP nói riêng Kết luận Chƣơng 1: Trong Chương 1, Luận văn đã đưa ra được những khái quát chung nhất về cơ sở lý luận trong pháp luật về sáp nhập NHTMCP Hoạt động sáp nhập này chịu sự điều chỉnh của pháp luật từ nhiều góc độ khác nhau: NH, quản lý cạnh tranh, đầu tư, chứng khoán… 34 Chƣơng 2 Thực trạng pháp luật trong hoạt động sáp. .. sở thỏa thuận tự nguyện của các bên nhằm thực hiện chiến lược kinh doanh, tăng trưởng lợi nhuận Thứ hai, các pháp nhân có thể tiến hành sáp nhập ở đây cần phải là pháp nhân cùng loại Điều này có nghĩa là một TCTD muốn thực hiện giao dịch sáp nhập thì nó chỉ có thể tiến hành với một TCTD khác 27 Thứ ba, hành vi sáp nhập dẫn đến sự chấm dứt tồn tại pháp nhân của pháp nhân được sáp nhập Tức là về mặt pháp. .. nền tảng cơ bản cho hoạt động sáp nhập NH trong thời kỳ này - Luật các TCTD năm 1997, Quy chế sáp nhập, hợp nhất, mua lại TCTD cổ phần, thì các quy định về sáp nhập NH cổ phần năm 1998: Năm 1997 Luật các TCTD được ban hành đã đưa ra những quy định cụ thể hơn về tổ chức và hoạt động của các TCTD Theo đó thì việc sáp nhập TCTD phải được NHNN chấp thuận bằng văn bản và NH được sáp nhập sẽ bị thu hồi giấy... Hành lang pháp lý là khung cơ sở cho việc thực hiện các hoạt động sáp nhập doanh nghiệp nói chung và sáp nhập NH nói riêng Nhưng chính nhu cầu về sáp nhập ngày càng lớn lại thúc đẩy quá trình hoàn thiện hệ thống pháp luật điều chỉnh về vấn đề này Như đã đề cập ở trên, làn sóng sáp nhập đầu tiên được diễn ra vào những năm 1890 ở Mỹ và châu Âu trong lĩnh vực sản xuất công nghiệp với xu hướng sáp nhập