i BỘ GIÁO DỤC VÀ ðÀO TẠO TRƯỜNG ðẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN ðỖ MẠNH HÙNG ðẦU TƯ PHÁT TRIỂN CÁC KHU KINH TẾ QUỐC PHÒNG Ở VIỆT NAM HIỆN NAY Chuyên ngành: Kinh tế phát triển (Kinh tế ñầu tư) Mã số: 62.31.05.01 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS VŨ MINH TRAI PGS.TS NGUYỄN ANH HOÀNG HÀ NỘI - 2008 ii Lời Cam ðoan Tơi xin cam đoan cơng trình nghiên cứu riêng tơi Những số liệu, tư liệu ñưa Luận án trung thực nội dung Luận án chưa ñược cơng bố cơng trình nghiên cứu khoa học Người cam ñoan ðỗ Mạnh Hùng iii MỤC LỤC Mở ñầu: Chương 1: 1.1 1.2 Chương 2: 2.1 2.2 2.3 2.4 Phương pháp nghiên cứu luận án Khái quát nội dung nghiên cứu luận án Phương pháp nghiên cứu luận án Những vấn ñề tổng quan khu kinh tế - quốc phịng đầu tư phát triển khu kinh tế - quốc phòng Quan niệm khu kinh tế - quốc phịng Hoạt động đầu tư vào khu kinh tế - quốc phòng Hiệu ñầu tư vào khu kinh tế - quốc phòng Kinh nghiệm quốc tế nước xây dựng khu kinh tế - quốc phòng Chương 3: Khảo sát tình hình đầu tư vào khu kinh tế - quốc phịng 3.1 Khái qt tình hình xã khu vực khu kinh tế quốc phòng trước ñầu tư 3.2 Kết khảo sát tình hình ñầu tư vào khu kinh tế quốc phòng Chương 4: ðánh giá thực trạng ñầu tư vào khu kinh tế - quốc phòng 4.1 ðánh giá thực trạng kết ñầu tư vào khu kinh tế quốc phòng 4.2 Tổng quan phân tích, đánh giá đầu tư vào khu kinh tế quốc phòng 4.3 ðánh giá hiệu ñầu tư vào khu kinh tế quốc phòng 4.4 Phân tích nhân tố ảnh hưởng đến kết hiểu đầu tư vào khu kinh tế quốc phịng 4.5 Những vấn ñề ñặt cần tập trung giải ñầu tư phát triển khu kinh tế quốc phòng nước ta Chương 5: Giải pháp ñầu tư phát triển khu kinh tế – quốc phịng 5.1 ðịnh hướng đầu tư phát triển khu kinh tế quốc phòng 5.2 Một số giải pháp hồn thiện đầu tư vào khu kinh tế quốc phịng Kết luận kiến nghị Kết luận Kiến nghị Danh mục cơng trình tác giả Tài liệu tham khảo Phụ lục Trang 8 22 22 34 42 53 66 66 72 106 106 110 112 135 145 150 150 159 186 186 188 189 190 202 iv DH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT AN An ninh ANQP An ninh - quốc phòng BTL Bộ Tư lệnh BQLDA Ban Quản lý dự án BQP Bộ Quốc phòng CHQS Chỉ huy quân ðTPT ðầu tư phát triển HðND Hội ñồng nhân dân IRR Internal Rate of Return KT Kinh tế KTCK Kinh tế cửa KTXH Kinh tế - xã hội KTQP Kinh tế - quốc phịng NFV Net future Value NN&PTNT Nơng nghiệp Phát triển nông thôn NPV Net Present Value NSNN Ngân sách nhà nước QP Quốc phòng QPAN Quốc phòng - an ninh SWOT Strengthening Weakness Opportunity Threat TKKT – TDT Thiết kế kỹ thuật - tổng dự toán UBND Uỷ ban nhân dân VðT Vốn ñầu tư VL Vật liệu VND Việt nam ñồng v Danh mục bảng Bảng 1.1 Các bên có liên quan dự án đầu tư vào khu KTQP 12 Bảng 1.2 Ma trận bên liên quan dự án 13 Bảng 1.3 Một số phương pháp áp dụng cho phân tích, đánh giá đầu tư 14 vào khu KTQP 14 Bảng 1.4 Bảng liệt kê SWOT khu KTQP ABC 20 Bảng 2.1 Các ñặc ñiểm khu KTQP 25 Bảng 2.2 Lôgic dự án ñầu tư vào khu KTQP 28 Bảng 3.1 Thực trạng kết cấu hạ tầng 132 xã thuộc 15 69 khu KTQP năm 1998 69 Bảng 3.2 Các bên liên quan dự án ñầu tư vào khu KTQP 73 Bảng 3.3 Quy hoạch sơ khu KTQP Mường Chà - Quân khu 79 Bảng 3.4 Xác ñịnh mức ñộ sai lệch dự kiến thực tế triển khai khu KTQP Binh đồn 16 địa bàn huyện Easúp - Tỉnh ðắklắk 88 Bảng 3.5 ðánh giá chất lượng dự án ñược lập 90 Bảng 3.6 Mức ñộ sai lệch ba nội dung dự án 91 Bảng 3.8 Tỷ lệ ñào tạo nghiệp vụ quản lý dự án ban quản lý dự án98 Bảng 3.9 Mức ñộ hiểu biết nghiệp vụ quản lý dự án ban quản lý dự án 99 Bảng 3.10 Khoảng cách ñiều kiện ñi lại từ ban quản lý 99 dự án ñến dự án 99 Bảng 4.1 Tổng quan vốn ñầu tư thực 15 khu KTQP 109 giai ñoạn 2000 - 2006 109 Bảng 4.2 Tỷ lệ vốn ñầu tư thực bình quân năm khu KTQP 110 Bảng 4.4 Vốn ñầu tư hiệu ñầu tư chương trình ổn định sản xuất nơng, lâm nghiệp gắn với chế biến sản phẩm khu KTQP 114 giai ñoạn 2000 - 2005 114 Bảng 4.5 ðánh giá hiệu thực chương trình trồng rừng 115 vi khu KTQP 115 Bảng 4.6 ðầu tư theo chương trình nước vệ sinh 116 nông thôn khu KTQP 116 Bảng 4.7 Hiệu ñầu tư theo chương trình nước 117 vệ sinh nông thôn khu KTQP 117 Bảng 4.8 Kết chương trình di dân (sự nghiệp di dân) 118 Bảng 4.9 Vốn ñầu tư thực chương trình di dân (sự nghiệp di dân) 119 khu KTQP 119 Bảng 4.10 ðánh giá hiệu đầu tư thực chương trình di dân (sự nghiệp di dân) khu KTQP 120 Bảng 4.11 Lợi ích dự án ñầu tư vào khu KTQP cho chương trình ổn định sản xuất nơng, lâm nghiệp gắn với chế biến sản phẩm khu KTQP giai ñoạn 2000 - 2005 122 Bảng 4.12 ðánh giá hiệu đầu tư chương trình trồng rừng 123 (trường hợp khơng có dự án) 123 Bảng 4.13 Lợi ích dự án ñầu tư vào khu KTQP chương trình nước vệ sinh nông thôn 124 Bảng 4.14 Lợi ích dự án chương trình di dân (sự nghiệp di dân) khu KTQP 125 Bảng 4.15 Tổng hợp lợi ích dự án ñối với khu KTQP 126 Bảng 4.16 Tổng hợp vốn ngân sách nhà nước ñầu tư vào khu KTQP 127 từ năm 1998 ñến năm 2005 127 Bảng 4.17 ðánh giá thiệt hại vốn ñầu tư vào khu KTQP 128 Bảng 4.18 Kết xố đói giảm nghèo khu KTQP kể từ 129 triển khai dự án ñến tháng 3/2007 (quy ñổi theo chuẩn nghèo mới) 129 Bảng 4.19 Lợi ích xố đói giảm nghèo ñầu tư vào khu KTQP 130 Bảng 4.20 Vốn ñầu tư cho khu KTQP 131 Bảng 4.21 So sánh lợi chiến sỹ quy 133 dân quân tự vệ ñịa phương 133 vii Bảng 4.22 Lợi ích an ninh - quốc phịng dự án ñầu tư 134 vào khu KTQP 134 Bảng 4.23 Hiệu tổng hợp ñầu tư vào khu KTQP 134 (tính đến hiệu ANQP) 134 Bảng 4.24 Các nhân tố ảnh hưởng ñến hiệu ñầu tư vào khu KTQP 141 Bảng 5.1 Mơ hình xác định thứ tự ưu tiên ñầu tư 162 Bảng 5.2 Hệ thống tiêu thức ñánh giá hiệu tài đầu tư 175 vào khu KTQP 175 Bảng 5.3 ðánh giá hiệu ñầu tư giai ñoạn ñầu tư dự án ñầu tư 177 vào khu KTQP X 177 Bảng 5.4 Hồn thiện quy trình quản lý đầu tư vào khu KTQP 179 viii Danh mục hình vẽ, ñồ thị Sơ ñồ 1.1 Những nội dung nghiên cứu luận án Sơ đồ 1.2 Lơgic dự án đầu tư phát triển .10 Sơ ñồ 1.3 Ma trận chiến lược quản lý bên có liên quan 13 Sơ ñồ 1.4 Biểu ñồ nhân áp dụng cho phân tích đầu tư 18 Sơ đồ 1.5 Quy trình giải vÊn ®Ị 19 Sơ đồ 2.1 Các chương trình, dự án theo chương trình mục tiêu quốc gia 30 Sơ đồ 2.2 Hiệu kinh tế - xã hội - môi trường 43 Sơ ñồ 3.1 Nguồn vốn dự án ñầu tư vào khu KTQP .72 Sơ đồ 3.2 Mơ hình tổ chức quản lý dự án ñầu tư vào khu KTQP 93 Sơ đồ 3.3 Mơ hình tổ chức quản lý dự án khu KTQP 94 BTL quân khu làm chủ ñầu tư 94 Sơ đồ 3.4 Mơ hình tổ chức quản lý dự án khu KTQP 95 doanh nghiệp quốc phòng làm chủ ñầu tư 95 Sơ đồ 3.5 Mơ hình tổ chức quản lý dự án khu KTQP 97 ñoàn KTQP làm chủ ñầu tư .97 Sơ ñồ 4.1 Các hoạt ñộng ảnh hưởng đến hiệu đầu tư 144 vào khu KTQP 144 Sơ ñồ 5.1 Hệ thống giải pháp cho ñầu tư phát triển 158 ix MỞ ðẦU Tính cấp thiết đề tài ðại hội tồn quốc lần thứ X ðảng xác ñịnh mục tiêu xây dựng chủ nghĩa xã hội bảo vệ tổ quốc xã hội chủ nghĩa thời gian tới ñẩy nhanh tốc ñộ tăng trưởng kinh tế, ñạt ñược bước chuyển biến quan trọng nâng cao hiệu tính bền vững phát triển, sớm ñưa nước ta khỏi tình trạng phát triển Cải thiện rõ rệt đời sống vật chất, văn hoá tinh thần nhân dân ðẩy mạnh cơng nghiệp hố, đại hố phát triển kinh tế tri thức, tạo tảng ñưa nước ta trở thành nước công nghiệp theo hướng ñại vào năm 2020 Giữ vững ổn định trị trật tự, an tồn xã hội Bảo vệ vững độc lập chủ quyền, tồn vẹn lãnh thổ an ninh quốc gia [90, tr 185,186] Như vậy, bảo ñảm AN, QP, giữ vững ổn ñịnh trị, trật tự an tồn xã hội để phát triển kinh tế đất nước nhiệm vụ vơ quan trọng toàn ðảng, toàn dân toàn qn, qn đội nịng cốt Ngày nhiệm vụ đảm bảo AN, QP khơng đơn ngăn chặn, giữ vững độc lập chủ quyền, tồn vẹn lãnh thổ quốc gia, ñánh bại âm mưu phá hoại kẻ thù mà quan trọng phải chuẩn bị điều kiện cần ñể ñẩy lùi, ngăn chặn nguy xảy chiến tranh, để khơng phải tiến hành chiến tranh Muốn vậy, phải có chiến lược đẩy mạnh phát triển KTXH kết hợp chặt chẽ với QPAN lĩnh vực ñất nước Việt Nam quốc gia có vị trí chiến lược quan trọng khu vực ðơng Nam á, có hai vành đai biên giới rộng lớn kéo dài suốt từ đơng sang tây, có hàng ngàn km bờ biển nhiều đảo, hải đảo biển ðơng Biên giới quốc gia có vai trị đặc biệt quan trọng QP, AN, đồng thời lại vùng chứa nhiều tiềm to lớn ngành kinh tế mũi nhọn khai khoáng, lâm nghiệp, thuỷ ñiện, xuất nhập khẩu; nơi giữ gìn phát huy nhiều giá trị văn hố truyền thống ñặc sắc cộng ñồng dân tộc Việt Nam, Trong suốt trình lịch sử dựng nước giữ nước, cha ơng ta ln coi “phên dậu” trấn giữ quốc gia thường cử hào trưởng, tù trưởng có uy tín đặc trách nhiệm vụ quản lý bảo vệ vùng biên ải, vừa giữ “hồ khí” với nước láng giềng, vừa chủ 14.Sự phối hợp bên liên quan (cấp chủ đầu tư, chủ đầu tư, quyền địa phương, nhà thầu, người dân ) triển khai dự án có chặt chẽ hay khơng?  Có Khơng  15.Dự án triển khai có thuận lợi hay khơng?  Có Không  16 ðánh giá kế hoạch triển khai ñầu tư dự án quan cấp lập: Nội dung Tính cụ thể Dễ tính tốn, đo lường thực Tính đến bên có liên quan Khả thi với ñiều kiện cụ thể dự án (địa hình, dân cư, điều kiện địa phương ) Mức ñộ hợp lý thời gian cho công việc Cao TB Thấp                Cao TB Thấp          17 Sai lệch kế hoạch thực : Nội dung Về thời gian Về chi phí Về chất lượng 18 Sự phối hợp quan (Ban Quản lý dự án) với bên có liên quan Nội dung Chủ ñầu tư Nhà thầu UBND tỉnh, huyện, xã Người dân ñịa phương Cao TB Thấp             19.Mức ñộ thuận lợi việc huy ñộng nguồn lực cho dự án Nội dung Vốn Lao động Máy móc, thiết bị Cao TB Thấp            Nguyên vật liệu Khác     20.ðánh giá kết dự án: Nội dung Mức ñộ phù hợp dự án với yêu cầu thực tế? Hiệu dự án? Mức độ dự án có đạt mục tiêu ban đầu đề ra? Tác động tích cực dự án? Tính bền vững dự án? Cao TB Thấp                21.Những ñề xuất ñối với bên có liên quan ñể hoạt ñộng quản lý có hiệu -Ngày tháng năm 2007 ðại diện quan (ký tên đóng dấu) Phụ lục 1.3: Mẫu vấn Chính quyền địa phương PHIẾU PHỎNG VẤN Kính gửi: ðể có thơng tin đầy ñủ phục vụ cho việc nghiên cứu ñề tài:”ðầu tư phát triển khu kinh tế quốc phòng Việt Nam nay”; ñề nghị vui lịng trả lời nội dung liên quan đến hoạt ñộng quản lý ñầu tư dự án: theo câu hỏi sau: Mức ñộ am hiểu dự án:  Cao Trung bình Thấ p   Các quan tư vấn lập, thẩm ñịnh dự án có tham vấn hay khơng? Có  Khơng  Có hài lịng với nội dung tham vấn hay khơng? Có  Khơng  Các quan quản lý dự án có tham vấn hay khơng? Có  Không  Những công việc quan quản lý dự án đề nghị quyền địa phương tham gia phối hợp? -6 Những công việc dự án có sử dụng lao động địa phương? -7 Tình hình an ninh trị, trật tự xã hội ñịa bàn ñịa phương sau có dự án? Tốt lên  Xấu  Tệ nạn xã hội ñịa phương sau có dự án có giảm hay khơng? Có  Khơng  Nguồn thu ngân sách địa phương sau có dự án có tăng lên hay khơng? Có  Khơng  10.Số cơng ăn việc làm ñược tạo sau có dự án có ñáp ứng u cầu phát triển địa phương hay khơng? Có  Khơng  11 Trình độ dân trí (học tập, tiếp cận văn hóa ) có cải thiện hay khơng? Có  Khơng  12 Các kỹ thuật sản xuất chuyển giao có triển khai hay khơng? Có  Khơng  13.Mức sống dân cư có cải thiện hay khơng? Có  Khơng  14.Thu nhập trung bình hộ gia đình năm bao nhiêu? Có tăng lên nhiều so với trước có dự án? Thu nhập bình qn hộ gia đình: ……… triệu VND/năm Có tăng so với trước  Không tăng so với trước  15.ðánh giá công trình, hạng mục cơng trình cần thiết, khơng cần thiết chưa cần thiết? -16.Thứ tự triển khai hạng mục ñầu tư dự án có hợp lý khơng? Có  Khơng  17.Số người phận, số người ñược ñào tạo quản lý dự án, quản lý ñầu tư: …………… người, ñó tham gia lớp bồi dưỡng: - Dưới tháng: ………… người - Từ ñến tháng: ………… người - Gửi ñào tạo trường chuyên nghiệp: người) 18.Số người ñã tham gia quản lý dự án, quản lý ñầu tư: người 19.Với dự án này, quyền địa phương tham gia vào nội dung nào? 20.Sau đầu tư, quyền ñịa phương có khả quản lý ñể dự án tiếp tục phát triển hay khơng? Có  Khơng  21 Có nên tiếp tục triển khai dự án tương tự địa phương hay khơng? Có  Khơng  22.Những đề xuất quyền địa phương bên liên quan nhằm hỗ trợ ñịa phương quản lý dự án ñược giao (ñào tạo nguồn nhân lực, cấp kinh phí, trang bị ) Ngày tháng năm 2007 ðại diện quan (ký tên đóng dấu) Phụ lục 1.4: Mẫu vấn người dân địa phương PHIẾU PHỎNG VẤN Kính gửi Ơng (Bà): ðể có thơng tin đầy đủ phục vụ cho việc nghiên cứu ñề tài:”ðầu tư phát triển khu kinh tế quốc phòng Việt Nam nay”; đề nghị Ơng (Bà) vui lịng trả lời nội dung liên quan ñến dự án: theo câu hỏi sau: Mức độ am hiểu ơng bà dự án  Cao Trung bình Thấ p   Các quan tư vấn lập, thẩm định dự án có tham vấn ơng bà hay khơng? Có  Khơng  Ơng bà có hài lịng với nội dung tham vấn hay khơng? Có  Khơng  Các quan quản lý dự án có tham vấn ơng bà hay khơng? Có  Khơng  Những công việc quan quản lý dự án, quyền địa phương đề nghị ơng bà tham gia phối hợp ñể thực dự án? -6 Gia đình ơng bà người dân địa phương có tham gia công việc dự án? Tình hình an ninh trị, trật tự xã hội ñịa bàn ñịa phương sau có dự án? Tốt lên  Xấu  Tệ nạn xã hội ñịa phương sau có dự án có giảm hay khơng? Có  Khơng  Sau có dự án, việc làm gia đình ơng bà có tăng lên hay khơng? Có  Khơng  10.Sau có dự án, việc học tập, tiếp cận văn hóa gia đình ơng bà có cải thiện hay khơng? Có  Khơng  11.Ơng bà có áp dụng kỹ thuật sản xuất chuyển giao hay khơng? Có  Khơng  12.Mức sống gia đình ơng bà có cải thiện hay khơng? Có  Khơng  13.Thu nhập nhà ơng bà năm bao nhiêu? Có tăng lên nhiều so với trước có dự án? Thu nhập bình qn: triệu VND/năm Có tăng so với trước  Không tăng so với trước  14.Sau kết thúc dự án này, ông bà tự tiến hành sản xuất kinh doanh mà khơng cần đến hỗ trợ? Có  Khơng  15.Nếu ơng bà tự tiến hành sản xuất kinh doanh mà khơng cần đến hỗ trợ thu nhập gia đình có tăng lên khơng? Có  Khơng  16.Theo ơng bà, cơng trình, hạng mục cơng trình dự án cần thiết, chưa cần thiết không cần thiết? 17.Những đề xuất ơng bà quyền địa phương, quan quản lý, qn ñội nhằm nâng cao hiệu dự án này? Ngày tháng năm 2007 Người trả lời vấn (Ký ghi rõ họ tên) Phụ lục 2: Xác ñịnh hiệu chương trình Phụ lục 2.1: Xác định hiệu chương trình ổn định sản xuất nơng lâm nghiệp Năm 2003 2004 2005 2006 Vốn ñầu tư Khu KTQP Mẫu Sơn 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Lợi ích đánh giá lượng vốn đầu tư thực IRR NPV (r=6%) -400 -300 58 70 84 101 121 145 145 145 145 145 8% 90,38 2,000 -996 272 326 391 469 563 676 676 676 676 676 8% 492,13 Sông Mã -400 -300 78 94 113 136 163 196 196 196 196 196 13% 374,60 Bắc Hải Sơn 0 -390 33 40 48 58 70 84 84 84 84 84 9% 79,69 BLiêu QHà-MCái -400 33 40 48 58 70 84 84 84 84 84 8% 45,69 Khe Sanh -400 33 40 48 58 70 84 84 84 84 84 8% 45,69 A So-A Lưới 0 -399 33 40 48 58 70 84 84 84 84 84 9% 70,69 Kỳ Sơn -400 36 43 52 62 74 89 89 89 89 89 9% 76,45 0 -950 106 127 152 182 218 262 262 262 262 262 15% 522,42 2,000 2,996 2,339 682 820 984 1,182 1,419 1,704 1,704 1,704 1,704 1,704 9% 1797,75 Bảo Lạc- Bảo Lâm Mường Chà Vị Xuyên B.G.Phúc-B.Gia Mập Quảng Sơn TCT 15 B,đồn 16 Tân Hồng Cộng Phụ lục 2.2: Xác định hiệu chương trình trồng rừng Năm 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 ðầu tư triệu VND 1556 2150 2389 4651 7055 8470 Số trồng Doanh thu Chi phí vận hành Dịng tiền Ha triệu VND triệu VND triệu VND 601 902 809 106 130 795 0 0 60100 90200 80900 110600 113000 179500 2103,5 5260,5 8092 11963 15918 22200,5 22200,5 22200,5 22200,5 20097 16940 14108,5 10237,5 6282,5 -1 556 -4 254 -7 650 -12 743 -19 018 -24 388 -22 201 -22 201 -22 201 -22 201 40 003 73 260 66 792 100 363 106 718 179 500 Phụ lục 2.3: Xác ñịnh hiệu chương trình nước vệ sinh nơng thơn Vốn đầu tư thực Tổng Dự tốn Khu kinh tế quốc phịng triệu VND Mẫu Sơn 531 Bắc Hải Sơn 500 2002 2003 2004 2005 triệu triệu triệu triệu VND VND VND VND 500 852 Số hộ ñược sử dụng nước hộ 320 280 600 588 542 Bình Liêu Quảng HàMóng Cái 637 800 000 560 Tồn chương trình 6668 1300 2132 1160 510 1588 372 Phụ lục 2.4: Xác định hiệu chương trình di dân TT 10 11 12 13 14 15 Khu KTQP Mẫu Sơn Bảo Lạc-Bảo Lâm Mường Chà Vị Xuyên Sông Mã B.Liêu-Q.Hà-M.Cái ASo-ALới Khe Sanh Kỳ Sơn Bắc Hải Sơn Tân Hồng Quảng Sơn/Bð 12 Binh ðoàn 15 Binh ðoàn 16 Quản lý BQP Cộng Vốn ñầu tư thực Số hộ di dân Số hộ cịn định cư Suất vốn ñầu tư cho hộ Suất vốn ñầu tư cho hộ ñịnh cư Triệu VND 2269 2976 2857 1270 2650 6909 1526 3962 2447 182 3142 1095 4230 5070 785 41370 Hộ Hộ Triệu VND Triệu VND 196 192 11,577 11,813 575 518 5,176 5,751 369 332 7,743 8,603 102 92 12,451 13,835 383 345 6,919 7,688 738 735 9,362 9,401 390 351 3,913 4,348 569 512 6,963 7,737 250 225 9,788 10,876 23 22 7,913 8,273 773 696 4,065 4,516 250 225 4,381 4,867 280 252 15,107 16,786 336 302 15,089 16,766 234 798 7,802 8,511