Donkihote nhà quý tộc tài ba xứ xervantex

Sách kể lại rằng có cả một gia đình đã khóc lóc thảmthiết khi đọc tới đoạn nói về cái chết của hiệp sĩ Amađix!Với cuốn tiểu thuyết Đôn Kihôtê - Nhà quý tộc tài ba xứMantra, Xervantêx đã

CHƯƠNG XIIICHƯƠNG XIVCHƯƠNG XVCHƯƠNG XVICHƯƠNG XVIICHƯƠNG XVIIICHƯƠNG XIXCHƯƠNG XXCHƯƠNG XXICHƯƠNG XXIICHƯƠNG XXIIICHƯƠNG XXIVCHƯƠNG XXVCHƯƠNG XXVICHƯƠNG XXVIICHƯƠNG XXVIII

CHƯƠNG XXIXCHƯƠNG XXXCHƯƠNG XXXICHƯƠNG XXXIICHƯƠNG XXXIIICHƯƠNG XXXIVCHƯƠNG XXXVCHƯƠNG XXXVICHƯƠNG XXXVIICHƯƠNG XXXVIIICHƯƠNG XXXIXCHƯƠNG XLCHƯƠNG XLICHƯƠNG XLIICHƯƠNG XLIIICHƯƠNG XLIV

CHƯƠNG XLVCHƯƠNG XLVICHƯƠNG XLVIICHƯƠNG XLVIIICHƯƠNG XLIXCHƯƠNG LCHƯƠNG LICHƯƠNG LII

LỜI GIỚI THIỆU

Mighel đê Xervantêx Xaavêđra (Miguel de CervantesSaavedra), nhà đại văn hào Tây Ban Nha, sinh tháng 10năm 1547 tại thị trấn Alcala đê Enarêx, gần thủ đô Mađrít,trong một gia đình quý tộc nhỏ, đã sa sút Ông thân sinh raXervan-têx làm nghề thầy thuốc, phải lang thang từ tỉnh nàysang tỉnh khác để kiếm tiền nuôi sống bảy đứa con Về thờiniên thiếu của Xervantêx, người ta biết rất ít Sách chỉ ghirằng cậu bé Xervantêx đi theo bố mẹ và đã sống ở

Vaiađôlít, Xalamanca, Mađrít, Xêviia

Trình độ học vấn của Xêvantêx chỉ ở mức trung bình.Trong hoàn cảnh gia đình sống nay đây mai đó, Xervantêxkhông thể theo học một trường nào đến đầu đến đũa Cóthời kỳ ông học tại một viện của thầy dòng Giêduýt, thời kỳsau ông lại theo học một học giả nổi tiếng ở Mađrít là HuanLôpêx đê Ôiô Tuy nhiên, bù đắp vào sự thiếu sót đó,Xervan-têx có trí thông minh, óc nhận xét và tính ham đọcsách Sự nghiệp văn chương của ông mở đầu bằng một bàithơ làm vào dịp hoàng hậu Tây Ban Nha Idabel đê Valôix tạthế Năm đó, ông 21 tuổi (1568)

Vào thời kỳ này, Ý-đại-lợi là một nơi tụ tập những kẻ

đi tìm công danh trong binh nghiệp hoặc văn chương Năm

1569, người ta thấy Xervantêx tại Rôma, phục vụ giáo chủHuliô Aquaviva Năm sau, Xervantêx gia nhập quân đội TâyBan Nha đồn trú trên đất Ý Năm 1571, trong trận thủy

chiến Lípantô giữa một bín lă đế quốc Thổ Nhĩ Kỳ, mộtbín lă mấy thănh thị Ý liín minh với Tđy Ban Nha do đônHuan đí Aoxtria chỉ huy, Xervantíx bị trọng thương, băn taytrâi bị nghiền nât, do đó người ta đặt biệt hiệu cho ông lă

"Người cụt tay trong trận Lípantô" Năm 1572, ở bệnh viện

ra, Xervantíx lại gia nhập quđn đội Trong ba năm tại ngũ,ông đê qua câc nơi như đảo Xixilia, Xerđínha, hoặc câcthănh phố như Phlôrenxia, Hínôva, Napôlíx, Milan, Rôma lănhững kho tăng di tích của nền văn học nghệ thuật cổ điểnHy-La Năm 1575, ông về nước với một bức thư giới thiệucủa chủ tướng lă đôn Huan đí Aoxtria, hy vọng sẽ đượcnhă vua trọng dụng Rủi thay, ngăy 26 thâng 9, trín đường

về Tđy Ban Nha, tău của ông bị bọn cướp biển tấn công vẵng bị bắt giải về Arhíl (Alger)

Trong thời gian bị cầm tù Arhíl (1575 - 1580), ôngluôn luôn có ý chí đấu tranh, khuyến khích bạn bỉ giữ vữngtinh thần tìm cơ hội thoât thđn Ông tổ chức bốn, năm lầnvượt ngục nhưng đều thất bại, vă mỗi lần, ông đê can đảmnhận phần trâch nhiệm của người chủ mưu Tinh thần dũngcảm vă lòng vị tha của Xervantíx không những gđy tínnhiệm trong anh em cùng chung số phận mă còn lăm chochính vua Arhíl phải kính nể, không giết Quêng đời năy củaXervan-tíx đê được nhắc lại trong cđu chuyện Người tù,trong cuốn tiểu thuyết Đôn Kihôtí - Nhă quý tộc tăi ba xứMantra Cũng trong thời gian năy, ông đê nhiều lần cầu cứunhững nhđn viín cao cấp Tđy Ban Nha giải thoât cho ông,song đều vô hiệu Cuối cùng, chính gia đình ông phải lo liệu

tiền nong và, với sự giúp đỡ của Nhà dòng, chuộc được ông

về nước

Lúc này, Xervantêx 33 tuổi Ông trở về Tây Ban Nha,những tưởng với công trạng xưa của mình, sẽ được triềuđình cất nhắc Nhưng, thất vọng Năm 1585, ông lập giađình với Catalina đê Palaxiô Xaladar Ngán ngẩm bướcđường công danh lận đận, lại gặp những khó khăn kinh tế,ông bắt đầu viết sách để kiếm thêm tiền nuôi sống gia đình.Tập La Galatêa là tác phẩm đầu tay của Xervantêx(1585) Cũng trong thời gian này, ông sáng tác trên hại chục

vở kịch được đưa lên sân khấu Nhưng nhà viết kịch thiêntài Lôpê đê Vêga (Lope de Vega), "Lôpêt vĩ đại" như chínhXer-vantêx gọi, đã xuất hiện, và Xervantêx bỏ nghề viếtkịch

Cuốn tiểu thuyết Đôn Kihôtê - Nhà quý tộc tài ba xứMantra, tác phẩm xuất sắc nhất của Mighel đê XervantexXaavêđra, ra đời năm 1605 (phần thứ nhất - 52 chương).Người ta cho rằng ông bắt đầu sáng tác vào năm 1602, lúcđang ở trong nhà tù Xêviia, vì như ông đã viết trong lời nóiđầu, "tôi thai nghén nó (cuốn tiểu thuyết Đôn Kihôtê - Nhàquý tộc tài ba xứ Mantra - ND) trong một nhà tù, nơi trú ngụcủa mọi bất tiện và mọi âm thanh buồn thảm"

Năm 1614, ở Taragôna bỗng dưng xuất hiện Tập haicuốn Đôn Kihôtê - Nhà quý tộc tài ba xứ Mantra Tác giả

đã không giám ký tên thật của mình mà núp dưới cái tên giả

là Alphônxô Phernanđêx đê Avêianêđa Năm sau, 1615,

Xervantêx xuất bản lần thứ hai cuốn tiểu thuyết Đôn Kihôtê

- Nhà quý tộc tài ba xứ Mantra (gồm 74 chương) Qua lời

mở đầu phần này, ông vạch mặt kẻ cướp đoạt văn chương.Trong phần thứ hai cuốn tiểu thuyết Đôn Kihôtê - Nhà quýtộc tài ba xứ Mantra, nghệ thuật của Xervantêx càng tỏ rađiêu luyện, già dặn Tác phẩm cuối cùng của ông là cuốnPerxilêx và Xihixmunđa

Từ ngày ở Arhêl về nước cho tới cuối đời, Xervantêxvừa viết văn, vừa phải nhận của triều đình một số việc linhtinh để bảo đảm sinh kế, khi làm nhiệm vụ tiếp lương chohạm đội Armađa bách chiến bách thắng, lúc đi thu thuế,v.v đôi ba lần phải ra tòa, bị ngồi tù oan ức, mà cuối cùngnghèo túng vẫn hoàn nghèo túng Sách có ghi lại một câuchuyện như sau:

Vào tháng 2 năm 1615, có một đoàn sử giả Pháp sangTây Ban Nha để đón công chúa Ana đê Aoxtria Lâu nayhâm mộ tài năng của Xervantêx, họ xin được tới thăm ông.Tới nơi, thấy cảnh nhà quá thanh bạch, một người thốt lên:

"Sao! Một con người như vậy mà nước Tây Ban Nha khônglấy công quỹ cung dưỡng và làm cho giàu có ư!" Một ngườikhác nói thêm một cách ý nhị: "Nếu sự nghèo túng buộc ông

ta phải viết sách thì cầu Chúa cho ông ta không bao giờ sungtúc để những tác phẩm của một người nghèo như ông làmgiàu thiên hạ"

Ngày 23 tháng 4 năm 1616, Mighel đê XervantêxXaavêđra qua đời tại Mađrít Khi đó, ông 69 tuổi

Từ khi ra đời, cuốn tiểu thuyết Đôn Kihôtê - Nhà quýtộc tài ba xứ Mantra đã chinh phục dư luận người đọc trongnước cũng như ngoài nước Ngay trong năm 1605, tại TâyBan Nha, tập truyện đã được tái bản 5 lần, và sinh thời,Xervantêx đã nhìn thấy tác phẩm của mình được xuất bản

13 lần (6 lần ở Tây Ban Nha, 3 lần ở Bồ Đào Nha, 3 lần ở

Bỉ, 1 lần ở Ý) Trải qua gần 400 năm, vượt ra khỏi sự đàothải của thời gian, Đôn Kyhôtê - Nhà quý tộc tài ba xứMantra vẫn giành được sự hâm mộ rộng khắp và được côngnhận là một trong những tác phẩm văn học lớn nhất củanhân loại Năm 1795, nhà đại văn hào Đức, Gớt (Goethe),viết cho nhà thơ lớn Silơ (Schiller): "Tôi đã tìm thấy trongcuốn tiểu thuyết của Xervantêx cả một kho tàng thú vị và bổích"

Pho truyện thật sự đã đi sâu vào quần chúng Trongcác ngày hội, những cuộc vui hóa trang ở Tây Ban Nha, BồĐào Nha cũng như ở nhiều nước châu Âu khác, người tathường thấy xuất hiện hiệp sĩ đôn Kihôtê và giám mã XantrôPanxa "hệt như tả trong truyện", Cuốn sách đã được dịch rahầu hết các thứ tiếng trên thế giới: Anh, Pháp, Ý, Đức, Thổ,Arập, Êbrơ, Xăngxcri, Trung Hoa, Nhật Bản, Triều Tiên

và cả Thế giới ngữ Ngót bốn thế kỷ nay, Đôn Kihôtê vẫn là

đề tài của sân khấu, âm nhạc, hội họa, điêu khắc, màn ảnh

Từ Đông sang Tây, từ Âu sang Á, các nhà phê bình, triếthọc, cácnhà văn, nhà thơ, những người làm công tác vănnghệ, không ai không xác nhận giá trị tư tưởng và nghệ thuậtcủa cuốn truyện này

Đôn Kihôtê - Nhà quý tộc tài ba xứ Mantra là cuốntiểu thuyết cận đại đầu tiên của Tây Ban Nha, viết theohướng hiện thực phê phán Trước đó, độc giả các nướcphương Tây rất ham thích loại tiểu thuyết kiếm hiệp kể

"những truyện hoang đường không lệ thuộc vào những yêucầu chính xác của sự thật, những nhận xét của ngành thiênvăn học, những luật lệ về hình học hay tu từ học" (Lời mởđầu phần thứ nhất, cuốn tiểu thuyết Đôn Kihôtê - Nhà quýtộc tài ba xứ Mantra Loại tiểu thuyết hoang đường đó cótác dụng rất tai hại vì nó tạo cho người đọc một quan niệmhoàn toàn sai lầm về vũ trụ, về nhân sinh, về tư tưởng, về xãhội Sách kể lại rằng có cả một gia đình đã khóc lóc thảmthiết khi đọc tới đoạn nói về cái chết của hiệp sĩ Amađix!Với cuốn tiểu thuyết Đôn Kihôtê - Nhà quý tộc tài ba xứMantra, Xervantêx đã chôn vùi văn chương kiếm hiệp vàkhai sinh cho tiểu thuyết cận đại Selinh (Schelling), triết giaĐức, đã phát biểu: "Chúng ta sẽ không quá lời khi khẳngđịnh rằng cho tới nay chỉ có hai cuốn tiểu thuyết, đó là cuốnĐôn Kihôtê của Xervantêx và cuốn Vinhem Maixtơ củaGớt" Sơlêgơn (Schlegel), nhà phê bình văn học người Đức,cũng đã đánh giá Đôn Kihôtê - Nhà quý tộc tài ba xứMantra là "tác phẩm có một không hai trong loại của nó, mởđầu cho tiểu thuyết cận đại "

Toàn bộ cuốn tiểu thuyết Đôn Kihôtê - Nhà quý tộctài ba xứ Mantra gồm 126 chương, là một bức tranh sinhđộng về xã hội Tây Ban Nha với những màu sắc thật củađịa phương, của thời đại Tác giả đã đưa vào truyện trên hai

trăm con người thuộc đủ lứa tuổi và tầng lớp, từ lão chủquán "giảo quyệt" đến những cô gái quán trọ "nom cũngchẳng phải thiện nhân", từ chàng sinh viên Grixôxtômô si tìnhđến cô Marxêla xinh đẹp và yêu tự do, từ gã lái la độc ácđến tên chủ trại tham lam, cha xứ, bác phó cạo, bà quản gia,ông thầy tu, lão chăn dê, viên cảnh sát, đám phạm nhâncùng một loạt vương tôn công tử, quan lại, nhà giàu Vàngần ấy con người xoay quanh hai nhân vật chính là anhchàng quý tộc nhưng nghèo đôn Kihôtê và bác giám mãXantrô Panxa, một thợ cày chính cống Tác giả đã đưa hiệp

sĩ và giám mã của chàng đi khắp đó đây trên đất nước TâyBan Nha, từ thành thị đến thôn quê, từ những cánh đồng bao

la tới những miền núi sâu vực thẳm, từ những quán trọ bìnhdân tới chốn thâm nghiêm quyền quý Cảnh vật, con ngườiđều có thật Và nếu như trí tưởng tượng phong phú của ĐônKihôtê đã biến quán trọ thành lâu đài, chậu thau thành mũsắt, đàn cừu thành đạo quân thì, trái lại, những lời nói giản dị

mà chí lý của bác giám mã gốc nông dân luôn luôn lôi kéo ta

về với hiện thực Tóm lại, Xervantêx phản ánh khá toàn diệncuộc sống thật của xã hội đương thời Và ông đã thànhcông

Một hôm, vua Tây Ban Nha Phêlipê III đứng trên lâuđài nhìn xuống đường, thấy một anh học trò đang đọc mộtcuốn sách, thỉnh thoảng lại ngừng đọc cười vang Nhà vuathầm nghĩ: "Hoặc tên học trò kia điên, hoặc là hắn đang đọccuốn tiểu thuyết Đôn Kihôtê - Nhà quý tộc tài ba xứMantra" Quả nhiên anh học trò đang đọc cuốn tiểu thuyết

đó thật.

Đôn Kihôtê - Nhà quý tộc tài ba xứ Mantra đúng làmột cuốn tiểu thuyết giàu tính trào lộng Làm sao người đọckhông cười được khi thấy Đôn Kihôtê một thương một mãlăn xả vào tấn công những chiếc cối xay gió vô tội trên cánhđồng Môntiel mà chàng tưởng là "những tên khổng lồ hungtợn có cánh tay dài tới gần hai dặm", hoặc khi chàng cứ nhènhững bao rượu trong quán trọ mà đâm, mà chém, ngỡ mìnhđang đọ sức với tên khổng lồ ở vương quốc Mi-cômicôn!Thế nhưng Đôn Kihôtê có phải là một kẻ viển vông,điên rồ không? Và Đôn Kihôtê - Nhà quý tộc tài ba xứMantra phải chăng chỉ là pho sách kể về những hành độngnực cười của chàng hiệp sĩ xứ Mantra? Bàn về tác phẩm sốmột của Xervantêx, năm 1821 Bairơn (Byron), nhà đại thihào Anh, viết: "Đó là cuốn truyện buồn nhất, và nó càngbuồn vì làm chúng ta cười" Prôxper Mêrimê (ProsperMérimée), nhà văn thế kỷ XIX của Pháp, cũng đã nói: "Bấthạnh thay kẻ nào không có được một vài ý nghĩ của ĐônKihôtê và không dám cả gan nhận roi đòn cùng sự chế giễu

để bênh vực kẻ yếu hèn!"

Có hai cách đọc tiểu thuyết Đôn Kihôtê - Nhà quýtộc tài ba xứ Mantra: một là trên những dòng chữ, và ta sẽthấy toàn bộ pho sách là mũi nhọn tấn công vòa tiểu thuyếtkiếm hiệp; hai là đọc giữa những dòng chữ để tìm hiểu ý tứsâu xa của tác giả và tác phẩm Đọc theo cách thứ hai ta sẽthấy toát ra từ toàn bộ tác pho truyện một bài học nhẹ

nhàng, ý nhị về chính nghĩa, công lý, tự do Đôn Kihôtê làmột người chân chính Mục đích cuộc đời chàng là "trả thùcho những người bị xúc phạm, bênh vực kẻ hèn yếu, uốn nắnnhững điều sai trái, phi lý, đả phá mọi lạm dụng, bất công".

Ta hãy xem chàng lý luận với tên chủ trại và giải thoát chochú bé chăn cừu Anđrê bị tên này hành hạ và quịt tiền công:

"- Tên đê tiện này dám nói dối cả ta ư? Đôn Kihôtêthét lên Cởi trói cho nó ngay

Tên chủ trại cúi đầu, không dám hé răng, vội vàng cởitrói cho chú bé Đôn Kihôtê hỏi số tiền công chủ còn thiếu làbao nhiêu Chú bé thưa rằng chủ còn nợ chín tháng công,mỗi tháng bảy đồng Đôn Kihôtê nhân lên thành sáu mươi

ba đồng, chàng bảo tên chủ trại muốn sống phải trả ngay.Tên này sợ hãi đáp rằng đúng như lời y đã thề (thực ra y đãthề câu nào đâu), số tiền không nhiều đến thế vì y đã chicho chú bé ba đôi giày và một đồng để chích máu hai lần khichú ốm

- Được rồi, Đôn Kihôtê vặn lại; nhưng việc thằng béphải chịu roi vọt, mặc dù nó không có tội tình gì, cũng đủ bùvào số tiền giày và tiền chích máu Nó làm rách da giày củangươi thì ngươi làm rách da thịt của nó Người ta chích máukhi nó đau ốm thì ngươi chích máu khi nó mạnh khỏe Nhưvậy là hòa "

Đôn Kihôtê - hay nói đúng hơn là Xervantêx - đãvạch trần tính tham lam độc ác của bọn nhà giàu thôn quê.Đây, một đoạn khác về tính chất hà khắc và thối nát

của pháp luật phong kiến Một hôm, trên đờng phiêu lưu,Đôn Kihôtê gặp một toán người "cổ đeo chung một dâyxiềng to bằng sắt, tay đeo xích; đi theo họ có hai người cưỡingựa và hai người đi bộ; hai người cưỡi ngựa có súng cònhai người đi bộ cầm gươm mác" Chàng hiệp sĩ bèn dừngngựa hỏi duyên cớ vì đâu mà họ khốn khổ như vậy Đám tùnhân đã kể tội trạng của họ: một anh chỉ vì quá "yêu" mộtcái giành quần áo mà phải chịu một trăm roi và ba năm khổsai; một anh ăn trộm gia súc mà bị hai trăm roi và sáu nămkhổ sai; một anh bị năm năm khổ sai chỉ vì không có mườiđồng tiền vàng đút lót cho bọn lục sự, biện lý; một ông già

"đạo mạo" cũng bị đưa đi đày chỉ vì ômuốn cho mọi ngườisung sướng sống yên lành, vui vẻ với nhau, không cãi cọ,không ưu phiền "

Trong những hành động có vẻ điên rồ của ĐônKihôtê, vẫn thấy toát lên tình thương yêu nhân loại Nếu đốivới Xantrô Panxa, những cối xay gió là những cối xay gió,thì trái lại, dưới con mắt của Đôn Kihôtê, chúng là những tênkhổng lồ hung ác, ômột giống xấu xa cần phải quét sạch khỏitrái đất"

Đôn Kihôtê yêu tự do, công lý, chính nghĩa Chàngmong muốn với "cánh tay dũng mãnh" của mình mang lạihạnh phúc, cuộc sống yên vui cho mọi người Với một tinhthần dũng cảm, không biết sợ, không ngại gian nguy, đơnthương độc mã, chàng lao vào "cuộc chiến đấu không cânxứng", luôn luôn tin tưởng và lạc quan, mặc dù mỗi lần lại bịbiêu đầu sứt trán trước những thực tế đáng buồn của thời

Đôn Kihôtê là biểu hiện của sự tương phản giữa thực

tế phũ phàng với lý tưởng cao đẹp mà chàng mơ ước vàchiến đấu cho nó, là hình ảnh tượng trưng cho cuộc đấutranh giữa thế giới thực tại và thế giới tương lai mà chúng tavươn tới Cuộc sống phải trút bỏ cái vỏ bề ngoài của nó, trút

bỏ sự giả dối, ích kỷ, bất công, và phải mang trong nó nhữngước mơ và làm cho những ước mơ đó trở thành hiện thực

Đó là nội dung tư tưởng sâu xa của tác phẩm.Đôn Kihôtê - Nhà quý tộc tài ba xứ Mantra là mộtkho tiểu thuyết trường thiên bằng tiếng Tây Ban Nha.Khung cảnh hoạt động của các nhân vật là một địa bàn bao

la, với nhiều màu sắc dân tộc, với những đặc điểm của từngđịa phương và những tính cách riêng biệt của từng nhân vật.Tác giả cũng đã sử dụng một ngôn ngữ phong phú, đa dạng,đặc biệt là ông dùng nhiều ca dao, tục ngữ, từ ngữ dân giancủa từng vùng đất nước Tây Ban Nha Văn chương trongĐôn Kihôtê - Nhà quý tộc tài ba xứ Mantra lại là vănchương của thế kỷ XVI - XVII Dịch nó quả là khó Bảndịch này chắc không khỏi còn những sai sót, những "hạt sạn"

mà trình độ có hạn của tôi đã không cho phép tôi tránhđược Tôi thành thật mong độc giả lượng thứ cho Tôi cũngtrông chờ những nhận xét, phê bình của các bạn để rút kinhnghiệm cho bản dịch phần thứ hai cuốn truyện được tốt hơn

LỜI NÓI ĐẦU

Độc giả nhàn hạ, chẳng cần thề thốt, tôi chắc rằng các bạncũng phải tin rằng tôi muốn cuốn sách này - con đẻ của trítuệ - phải là cuốn sách hay nhất, tốt nhất, hoàn hảo nhất màngười đời có thể hình dung được Nhưng tôi không thể làmtrái quy luật tạo hóa là loài nào sinh ra giống nấy Thành thử,với khối óc khô cằn và thô thiển của mình, tôi chỉ có thể tạonên một câu chuyện khô khan, ngô nghê, vô lý, đầy rẫynhững ý tưởng tản mạn không ai nghĩ tới bao giờ Vả chăng,tôi đã thai nghén nó ở trong một nhà tù(1), nơi trú ngụ củamọi bất tiện và mọi âm thanh buồn thảm Cảnh vật yên tĩnh,thôn xóm thanh bình, đồng quê êm ả, bầu trời trong sáng,tiếng suối róc rách, tâm trí thảnh thơi, nhưng cái đó mộtphần lớn khiến cho những thi hứng cằn cỗi nhất cũng trở nênphong phú và nảy nở những án văn chương khiến người taphải thích thú và thán phục Một người cha có một đứa conxấu xí, không được một vẻ gì, nhưng tình thương che mắtông ta khiến ông ta nhìn những cái dở, cái xấu của con mìnhlại thấy nó hay, nó đẹp, và ông ta đi khoe khắp với bà con,bạn hữu Nhưng tôi không phải là bố đẻ của Đôn Kihôtê nhưngười ta tưởng, mà chỉ là bố dượng thôi Cho nên, tôi khôngmuốn làm như mọi người, khóc lóc van xin bạn đọc yêu quýrộng lượng bỏ qua những sai sót trong quyển sách này Bạnkhông phải là người thân kẻ thuộc của nó, bạn có suy xétriêng và có quyền phê phán nó với tất cả sự sáng suốt củamình Bạn lại ở ngay trong nhà bạn, nơi mà bạn có toàn

quyền như nhà vua có toàn quyền trong việc thu thuế vậy.Phương ngôn có câu: "Một khi không sợ bị tội, con người cóthể giết cả vua" Hoàn toàn không có cái gì bó buộc bạn vàbạn cứ nghĩ sao nói vậy, khen chê đều vô thưởng vô phạt,không có gì đáng e ngại cả.

Tôi muốn cuốn sách này tới tay bạn một cách mộcmạc tự nhiên, không tô điểm bằng những lời tựa hoặc bằng

vô số những bài thơ ca và những lời tán tụng, như người tavẫn mở đầu các cuốn sách Bởi vì, xin thú thật, đối với tôicông việc biên soạn cả cuốn sách này có vất vả, song cũngkhông vất vả bằng việc viết lời mở đầu Đã bao lần tôi cầmbút lên rồi lại đặt bút xuống, chẳng biết viết gì Một hôm,giữa lúc tôi đang phân vân, tờ giấy trước mặt, quản bút gàitai, khuỷu tay chống lên bàn, tay ôm má, bỗng đâu có mộtanh bạn bước vào Anh này là một người học rộng tài cao.Thấy tôi ngồi trầm ngâm, anh hỏi tại sao Không giấu giếm,tôi trả lời là tôi đang suy nghĩ về lời mở đầu phải viết chotruyện Đôn Kihôtê, là tôi rất nản, không muốn làm và cũngchẳng muốn giới thiệu với thiên hạ những chiến công củatrang hiệp sĩ tài ba như vậy

Anh bạn ạ, tôi nói, tôi chẳng khỏi hổ thẹn trước nhữnglời phê phán của người giám định nghệ thuật già đời là trướccông chúng mỗi khi thấy tôi, sau bao năm im hơi lặng tiếng,giờ đây đã ngần này tuổi đầu, đưa ra một câu chuyện khônhư ngói, không chút sáng tạo, bút pháp ngớ ngẩn, ý tứnghèo nàn, học vấn thô thiển, thiếu dẫn giải ghi ở lề tranghay phụ chú ghi ở trang cuối cùng như những cuốn sách

khác; và tuy những quyển này thật là hoang đường và phàmtục những lại được độc giả khâm phục do chứa đầy nhữngcâu châm ngôn của Arixtôtêlêx, Platôn và nhiều triết giakhác Tác giả những cuốn sách đó được coi là những bậc tàigiỏi, uyên bác, hùng biện; nhất là khi họ lại trích những lờitrong Thánh kinh thì tưởng đâu họ là những thánh sống vànhững thuyết gia giáo lý đại tài Câu trên họ tả một anhchàng si tình đồi bại, câu dưới họ dẫn ra một bài giáo thuyếtnhỏ, khiến người đọc cảm thấy vui tai, mát mắt Sách của tôithiếu tất cả những cái đó vì tôi không biết ghi gì ở ngoài lềtrang cũng như ở phần cuối; hơn nữa, tôi cũng chẳng biếtnhững lời tôi trích dẫn ra do ai viết để còn ghi tên họ lên đầucuốn sách theo thứ tự A, B, C như người ta thường làm.Cuốn sách của tôi thiếu cả những bài thơ đề tựa của các vịcông tước, hầu tước, bá tước, các vị giám mục, các mệnhphụ và văn hào nổi danh, mặc dù nếu tôi ngỏ ý với một vàingười bạn quen, họ sẽ tặng cho những bài thơ còn hay hơntất cả những tác phẩm của những thi sĩ tiếng tăm nhất trênđất Tây Ban Nha này Cuối cùng, anh bạn ạ, tôi nói tiếp, tôiquyết định vùi sâu chôn chặt anh chàng Đôn Kihôtê trongđống văn thư lưu trữ của xứ Mantra cho tới khi Trời giúpcho một người có tài tô son vẽ phấn cho chàng ta Riêng tôithấy bất lực do thiếu học vấn và do bản chất nhút nhát, lườibiếng, không chịu đi tìm kiếm những người nói lên điều màtôi cũng có thể nói được nếu không có họ Đó, chính vì vậy

mà anh thấy tôi ngồi đắn đo, suy nghĩ Bây giờ, sau khi nghetôi trình bày, chắc anh đã hiểu rõ nguyên nhân

Anh bạn vỗ trán, cười phá lên rồi nói:

- Lạy Chúa, té ra bây giờ tôi mới biết là tôi đãnhầm,anh bạn ạ Từ lâu nay kết bạn với nhau, tôi cứ tưởnganh là con người khôn ngoan và thận trọng Giờ đây, tôi thấygiữa anh và con người đó có một khoảng cách khá xa, cũngnhư trái đất cách xa mặt trời vậy Làm sao những việc concon dễ giải quyết như thế lại có thể chi phối được một trí tuệgià dặn như anh, sẵn sàng đạp bằng những trở ngại còn lớnhơn nhiều! Thật ra, điều đó không phải phát sinh từ sự thiếutài năng mà là từ sự lười biếng quá mức và sự thiếu suynghĩ Muốn biết tôi nói có đúng hay không, xin hãy lắng nghe

và chỉ trong khoảnh khắc, anh sẽ thấy tôi gạt bằng mọi trởngại và khắc phục hết những thiếu sót mà anh vừa nêu ra,

nó đã khiến anh phải do dự, lùi bước, không dám cho ra mắtđộc giả chuyện chàng Đôn Kihôtê trứ danh của anh, ánhsáng và tấm gương hiệp sĩ giang hồ

Nghe anh bạn nói, tôi bèn hỏi lại:

- Thế theo ý anh thì làm thế nào gạt bỏ được nỗi lolắng vph những ý nghĩ mơ hồ của tôi?

Anh bạn đáp:

- Trước hết là những bài thơ ca hay những lời tándương do những nhân vật có chức có quyền đề tựa Để giảiquyết vấn đề này, bản thân anh phải chịu khó làm, rồi sau đó

ký một cái tên nào đó, tỉ dụ vua Huan xứ Ấn Độ hay hoàng

đế xứ Trapixônđa là những nhà thơ nổi tiếng xưa kia, theochỗ tôi biết Và dù họ không có tiếng tăm gì chăng nữa, dù

kẻ thông thái dởm hoặc ngứa mồm nào đó chê bai và tỏ vẻhoài nghi sau lưng anh, anh cũng chớ quan tâm; cho rằng họphát hiện ra điều dối giả thì cũng chẳng chặt được bàn taycầm bút của anh Về việc ghi ở lề trang tên tác giả và sáchtrong đó anh trích ra những câu châm ngôn, ngạn ngữ, chỉcần làm thế nào đưa đúng lúc đúng chỗ mấy câu La Tinh

mà anh đã thuộc lòng hoặc nếu không, chỉ cần bỏ chút ítcông sức ra tìm Ví dụ, khi người ta nói đến sự tự do hoặc

sự giam cầm, hãy đưa câu La Tinh này vào: "Ngàn vàngkhông mua nổi tự do", rồi ghi ở lề trang tên của Ôraxiô(2)hay tên người nào đã nói câu ấy Bàn về sức mạnh của sựchết, đã có câu: "Cái chết đến với cả kẻ sang người hèn".Nếu nói về tình bạn và tình yêu, hãy lấy ngay câu của Chúatrong Thánh kinh: "Ta khuyên các ngươi hãy yêu mến kẻ thùcủa mình" Và về những ý nghĩ xấu xa, sách Phúc Âm nóirằng: "Nhưng ý nghĩ xấu xa xuất phát từ trái tim" Về sự tráotrở của con người có câu của Catôn: "Giàu sang nhiều bạnlắm bè, đến khi hoạn nạn chẳng hề có ai"

Với những câu La tinh đó hoặc những câu tương tự,anh sẽ được coi là một nhà thông thái, mà trên đời này, điều

đó mang lại cho ta vinh dự và quyền lợi không nhỏ

Còn về phần phụ chú ở cuối cuốn sách, chắc chắn cóthể làm được theo cách sau đây: nếu anh định nêu tên một

gã khổng lồ nào đó thì phải là Gôliáx, vì anh không mất gì màlại có sẵn một lời phụ chú dài: "Trong cuốn sách của các đếvương có một chương nói về Gôliáx hay Gôliát, một kẻ ngoạiđạo; y đã bị anh chàng chăn cừu Đavít dùng ná bắn đá giết

chết ở thung lũng Têrêbintô" Và để tỏ ra mình là một ngườihọc rộng, am hiểu vũ trụ, hãy tìm cách đưa con sông Tahôvào cuốn truyện của anh, thế là lại được một lời ghi chú nữarất hay: "Một ông vua Tây Ban Nha đã đặt tên cho consông đó là sông Tahô Nó bắt nguồn từ một nơi nào đó, chảyqua thành Lixboa nổi tiếng rồi đổ ra biển, theo lời đồn, cát ởđây có vàng " Nếu muốn tả bọn kẻ cắp, tôi sẽ kể cho nghechuyện Cacô mà tôi thuộc lòng, tả gái giang hồ, có chuyệnLamia, Laiđa và Phlôra của giám mục Mônđôgnêđô với rấtnhiều ghi chú: tả những kẻ hung bạo, có nhân vật Mêlêđacủa Ôviđiô(3); tả bọn phù thủy có Calipxô của Ôraxiô vàXirxê của Virhiliô(3); tả những viên tướng dũng cảm có Hồi

ký của Huliô Xêdar(4) và tác phẩm của Plutarcô(5) Nói vềtình yêu, chỉ cần biết dăm ba chữ Ý là tìm được vô số tàiliệu trong sách của Lêôn Êbrêđô; còn nếu không muốn dùngsách nước ngoài thì ngay trong nước ta cũng có cuốn Tìnhyêu của Chúa do Phônxêca viết, trong đó có tất cả nhữngđiều mà anh và những người khó tính nhất yêu cầu Tóm lại,chỉ cần anh ghi tên những chuyện đó vào cuốn sách củaanh, còn phần chú giải và phụ chú đã có tôi; tôi xin camđoan ghi đầy lề trang và cả bốn trang cuối cuốn sách.Bây giờ đến việc ghi tên tác giả những cuốn sáchtham khảo như người ta vẫn thường làm Việc này rất dễ vìchỉ cần kiếm một cuốn sách nào đã ghi sẵn tất cả những cáitên đó từ A đến Z như anh nói, rồi bê nguyên văn vào sáchcủa anh Nếu sau đây có ai phát hiện ra vì thấy những sách

đó cũng chẳng giúp ích gì nhiều cho anh thì điều đó không

có gì quan trọng Tuy nhiên, có thể có những đầu óc đơngiản nghĩ rằng anh đã đưa tất cả những câu chuyện rối rắm

ấy vào trong quyển truyện giản dị và dễ đọc của anh Dù thếnào đi chăng nữa, cả cái bảng tên tác giả dài dằng dặc ấycũng đủ làm tăng giá trị cuốn sách Vả lại, ai mất công đikiểm tra lại xem anh có dựa vào những tác giả đó haykhông Hơn nữa, nếu tôi không nhầm, quyển truyện của anhkhông cần đến cái mà anh tưởng là thiếu, vì nó là một bảncáo trạng lên án những loại sách kiếm hiệp, khác hẳn vớinhững sách của Arixtôtêlêx, thánh Baxiliô hay Xixêrô.Nhưng chuyện hoang đường kể trong đó không lệ thuộc vàonhững yêu cầu chính xác của sự thật, những nhận xét củangành thiên văn học, những luật lệ về hình học hay tu từ học.Anh cũng không phải làm những bài thuyết giáo trong đó lẫnlộn cả những chuyện thánh thần và chuyện phàm tục, khiếncho không một người Kitô giáo nào nghe có thể lọt tai Cóđiều phải học tập cách viết, học tập càng tốt, văn càng hay

Vả chăng tác phẩm của anh chỉ nhằm đánh đổ uy tín củanhững sách kiếm hiệp trong đám độc giả tầm thường nên nócũng chẳng cần tới những câu châm ngôn của triết gia,những lời dạy trong Thánh kinh, những bài thơ ca, nhữngdiễn văn hoa mĩ hay những câu chuyện phi thường Tuynhiên anh viết phải đều tay, dùng những chữ dễ hiểu, sángsủa, đặt đúng chỗ, sao cho câu văn đọc lên nghe êm tai,nhịp nhàng; phải nói lên được tất cả ý đồ và quan điểm củamình một cách rõ ràng, minh bạch Làm sao khi đọc sáchcủa anh, người buồn chán phải bật cười, người vui thấy vuithêm, người kém cỏi không chán, người tài giỏi phải khâm

phục, người khó tính không chê, người khôn ngoan phải khenngợi Và nhất là phải luôn luôn đả kích các loại sách kiếmhiệp rẻ tiền tuy có bị nhiều người phê phán nhưng lại đượcmột số đông hơn tán thưởng Nếu anh đạt được mục đích

đó tức là thành công đấy

Tôi ngồi yên nghe bạn tôi nói Lý lẽ của anh quả đúngkhông thể bẻ được Tôi chỉ còn biết tán thành và ghi vàođây làm lời mở đầu qua đó độc giả sẽ thấy rõ tài năng củaanh bạn tôi cũng như sự may mắn của tôi đã gặp đúng lúcmột quân sư tài giỏi như vậy Và thế là bạn cũng có dịp đọccâu chuyện thật về chàng Đôn Kihôtê nổi tiếng của xứMantra được mọi người ở huyện Môntiel coi như một tìnhnhân chung thủy nhất, một hiệp sĩ dũng cảm nhất, đã baonăm mới lại thấy xuất hiện trong vùng Tôi không dám kểcông về việc đã giới thiệu với bạn một trang hiệp sĩ cao quý

và đáng khâm phục như vậy, nhưng tôi mong bạn sẽ cảm ơntôi vì được làm quen với bác Xantrô Panhưnga trứ danh,người giám mã của Đôn Kihôtê Theo tôi, đó là sự tập trungcao độ nhất cả những nét đáng yêu của một người giám mã,rải rác trong cả mớ sách viết về các hiệp sĩ giang hồ Tớiđây, cầu trời phù hộ cho bạn, và cho cả tôi nữa Chào bạn.Chú thích:

1 Xervantex bắt đầu viết quyển này trong nhà tù ởXêviia

2 Nhà thơ La tinh nổi tiếng (65 - 8 trước CôngNguyên)

3 Những bài thơ La tinh nổi tiếng.

4 Nhà độc tài La Mã đồng thời là 1 viên tướng tài(101 - 44 trước Công Nguyên)

5 Nhà sử học luân lý học Hy Lạp, tác giả cuốn "Cuộcđời của những danh nhân Hy Lạp và La Mã" (Thế kỷ thứnhất - thế kỷ thứ hai sau Công Nguyên)

CHƯƠNG I

Tính tình và công việc hàng ngày của nhà quý tộc trứ danhĐôn(1) Kihôtê xứ Mantra

Cách đây không lâu, tại một làng nọ ở xứ Mantra mà

ta chẳng cần nhớ tên, có một nhân vật thuộc lớp những nhàquý tộc có ngọn giáo treo trên giá làm cảnh, một cái khiên

cũ kỹ, một con ngựa gầy và một con chó săn Bữa ăn hàngngày của chàng chỉ có xúp bò, họa hoằn mới được thịt cừu;bừa chiều: thịt hầm(2); thứ bảy: trứng tráng; thứ sáu: đậu;chủ nhật thêm một con chim câu nho nhỏ, thế là đã mất đứt

ba phần tư số thu nhập Khoản tiền còn lại dùng để maymặc: áo khoác ngoài bằng da nhẹ, quần bó và giày nhungdùng trong ngày dạ hội, ngày thường thi mặc quần áo maybằng loại vải cũng khá tốt Trong nhà có một bà quản giangoại tứ tuần, một cô cháu gái chưa đầy đôi mươi và mộtanh chàng người hầu kiêm cả việc trông nom ruộng vườn,dọn dẹp nhà cửa và chăm sóc con ngựa Nhà quý tộc củachúng ta sấp sỉ ngũ tuần, thể chất tráng kiện, da thịt sắt seo,mặt mũi xương xẩu; chàng có thói quen dậy sớm và rất thíchsăn bắn Theo lời đồn, chàng mang biệt hiệu Kihađa hoặcKêxađa Về điểm này, mỗi tác giả nói một khác, song, theo

sự ước đoán có thể đúng, tên chàng là Kihađa Tuy nhiên,đìều đó cũng chẳng ảnh hưởng gì lắm tới câu chuyện, miễnsao khi kể ta không để sót một điểm nào của sự thật.Những lúc nhàn cư - cả năm chẳng mấy khi chàng

bận rộn - chàng quý tộc của chúng ta chỉ mải miết đọc sáchkiếm hiệp, đến nỗi hầu như quên cả thú đi săn và công việcnhà Chàng ham mê đến mức cuồng dại, bán cả một phầnruộng đất đang cày cấy để mua loại tiểu thuyết đó mang vềchất đống trong nhà Chàng thích nhất những tác phẩm củanhà văn nổi tiếng Phêlixianô đê Xilva, coi những câu chữsáng sủa và những lập luận lủng củng trong đó là nhữnghàng châu ngọc, nhất là khi chàng đọc đến những lá thư tỏtình hay thách thức đấu võ với nhiều đoạn như sau: Lý lẽcủa sự phi lý mà nương nương đã viện ra để bác bỏ lý lẽcủa tôi khiến cho lý lẽ của tôi không đứng vững nổi, tới mứctôi không thể không than phiền về sắc đẹp của nươngnương, hoặc: Ông cao xanh kia, giai nhân tuyệt thế hỡi, cùngcác vị tinh tú ban cho nàng phước lành và khiến nàng xứngđáng với những đức hạnh xứng đáng của nàng Những câuchuyện như vậy đã làm cho chàng quý tộc khốn khổ bị mấttrí Chàng thức thâu đêm suốt sáng để cố tìm hiểu ý tứ củanhững câu mà giá như Arixtôtêlêx có sống lại để làm việc

đó cũng đàng chịu Chàng lấy làm thắc mắc về những vếtthương của Đôn Bêlianix, nghĩ rằng dù có những ông thầythuốc giỏi đến đâu đi chăng nữa, mặt và khắp người hiệp sĩnày cũng phải chằng chịt những vết sẹo và thương tích Tuynhiên, chàng khen tác giả đã khéo kết thúc cuốn sách, đểcâu chuyện bỏ dở Lắm lúc, chàng có ý định cầm bút viếttiếp như tác giả đã hứa, và chắc chắn chàng đã làm và hoànthành công việc đó nếu thường xuyên không bị nhữngchuyện quan trọng hơn làm bận tâm

Đã nhiều lần chàng tranh luận với Cha xứ là mộtngười thông thái tốt nghiệp ở Xiguenđa về vấn đề ai hơn aigiữa hiệp sĩ Palmêrin nước Anh Cát Lợi và hiệp sĩ Amađixnước Gôlơ(3) Nhưng bác phó cạo trong làng lại cho rằngkhông ai bằng hiệp sĩ Mặt Trời, chỉ có anh của Amađix làĐôn Galaor mới có thể sánh kịp với chàng này vì có đủ cácđiều kiện, về mặt dũng cảm thì cũng chẳng kém ai, lại khônglàm nũng và mau nước mắt như em.

Tóm lại, nhà quý tộc của chúng ta chỉ biết mỗi việc làđọc sách, đọc từ tối đến sáng rồi lại từ sáng đến tối; do ngủ

ít đọc nhiều, óc chàng teo đi đến nỗi mất cả trí khôn Đầuchàng chứa toàn những chuyện hão huyền đọc trong sách,nào là yêu thuật, đánh nhau, chém giết, thách thức, nào làtán tỉnh, yêu đương, đau khổ cùng bao nhiêu chuyện nhảmnhí khác, nó ăn sâu vào đầu óc chàng đến nỗi chàng coi tất

cả những điều bịa đặt trong sách là sự thật, tưởng không có

gì thật hơn trên đời này Chàng bảo đầu lãnh Ruc Điax làmột hiệp sĩ giỏi, nhưng không thể đem so sánh với hiệp sĩGương Nóng Hổi đã chém đứt đôi hai gã khổng lồ dữ tợn vàquái dị bằng một nhát kiếm Chàng lại càng khâm phụcBernađô đel Carpiô đã mưu trí giết Rôlđan mặc dù hiệp sĩnày được pháp luật phù trợ, giống như Êrculêx(4) bóp chếttươi Antêô, con trai thần Đất Chàng ca ngợi Morgantê tuythuộc giống khổng lồ kiêu căng và thô bạo nhưng tính tình lạihòa nhã và lễ độ Chàng khâm phục nhất Râynalđôx đêMôltaban, đặc biệt là khi anh chàng này rời khỏi lâu đài đicướp bóc lung tung, thậm chí vượt biển đánh cắp pho tượng

Môhama bằng vàng như kể trong sách Còn đối với tên phảnbội Galaon, giá như đá được nó mấy cái thì dù có phải đổi

cả bà quản gia lẫn cô cháu gái, chàng cũng vui lòng.Thế rồi, trong lúc đầu óc rối loạn như vậy, chàng quýtộc của chúng ta bỗng nảy ra một ý nghĩ vô cùng kỳ quái màmột kẻ điên rồ trên đời này cũng không bao giờ nghĩ ra.Chàng cho rằng muốn tên tuổi của mình được rạng rỡ vàbản thân mình giúp ích được cho nước nhà, chàng phải làmmột hiệp sĩ giang hồ, một thương một ngựa chu du thiên hạ,tìm kiếm những chuyện phiêu lưu, làm những việc mà cáchiệp sĩ giang hồ đã làm như viết trong sách, bênh vực kẻ hènyếu, đạp bằng mọi gian nguy, để tiếng thơm lưu truyền mãimãi Chưa chi chàng quý tộc đáng thương của chúng ta đã

mơ tưởng, bằng cánh tay dũng mãnh của mình, xoàng rachàng cũng chinh phục được vương quốc Trapixônđa Vàsay sưa trước những ý nghĩ say sưa đó, chàng vội vàng thựchiện đìều mong ước Thoạt đầu, chàng đánh bóng những vũkhí han gỉ của các cụ tổ để lại, vứt ở một xó từ hàng bao thế

kỷ nay Trong lúc hì hụi lau chùi và sửa sang lại chúng,chàng bỗng phái hiện ra một thiếu sót lớn là chiếc mũ sắt chỉcòn một nửa Chàng bèn lấy một miếng bìa cứng, đem hếttài khéo léo ra cắt một miếng đắp và tạo ra một cái mũ nomcũng có vẻ đàng hoàng Rồi muốn thử xem nó có đủ sứcchịu đòn không, chàng tuốt gươm chém luôn hai nhát Mớinhát đầu, cả công trình trong tuần lễ bỗng chốc tan tành.Thấy chiếc mũ vỡ toác một cách quá dễ dàng, chàng chẳngkhỏi lo ngại, và muốn cho bảo đảm, chàng gia công làm lại

Lần này, chàng ghép một cái đai sắt ở bên trong và lấy làmhài lòng khi thấy chiếc mũ đã chắc chắn hơn Tuy nhiên,chàng cũng chẳng thử lại làm gì, coi như chiếc mũ đã tốt lắmrồi.

Xong việc, chàng đi thăm con ngựa; mặc dù con vậtnom thảm hại hơn cả con Gônêla, chỉ có da bọc xương,chàng cho rằng con Buxêphalô của Alêhanđrô hay conBabiêca của Đầu lãnh cũng không theo kịp nó Trong bốnngày liền, chàng suy nghĩ tìm cho nó một cái tên vì theo ýchàng , không có lý do gì ngựa của một hiệp sĩ tài ba lỗi lạclại không có một cái biệt hiệu thật hay Chàng muốn cái biệthiệu đó phải nói lên sự thay đổi của nó từ một con ngựa tầmthường trở thành tuấn mã của một hiệp sĩ giang hồ; vả chăngmột khi chủ nó đã đổi nghề thì tất nhiên nsó cũng phải mangmột cái tên thích hợp và làm công việc mới của nó Sau baolần đặt rồi lại bỏ, thêm rồi lại bớt, chàng quyết định gọi nó làRôxinantê(5) Theo chàng, cái tên đó rất hay, kêu, lại có ýnghĩa giới thiệu được con ngựa trước kia là một con vật tầmthường và bây giờ đứng đầu tất cả những con ngựa trên đời.Hài lòng về cái tên đặt cho ngựa, chàng cũng muốnđặt biệt hiệu cho mình Thế là lại mất tám ngày nữa Cuốicùng, chàng tự xưng là Đôn Kihôtê(6), do các tác giả viết vềcâu chuyện có thật này nói rằng chàng không phải làKêxađa như nhiều người nói mà là Kêhađa(7) Nhưngchàng sực nhớ rằng trước kia hiệp sĩ ama dũng cảm khôngchịu mang cái biệt hiệu cộc lốc là ama mà lại ghép thêm tên

tổ quốc vào thành ama nước Gôlơ với ý muốn làm cho nước

mình trở nên lừng lẫy Thế là chàng cũng ghép thêm tên xứ

sở vào thành Đôn Kihôtê xứ Mantra để giới thiệu nơi sinhtrưởng của mình, đồng thời làm rạng rỡ quê hương mình.Sau khi lau chùi vũ khí, sửa chữa mũ mãng, đặt têncho ngựa và cho mình một cái biệt hiệu khá oai, chàng thấycòn một việc nữa là tìm cho mình một tình nương, vì mộttrang hiệp sĩ giang hồ không có người yêu ví như cây không

lá không quả, như xác không hồn Chàng thầm nói:

- Nếu trời bắt tội hoặc nếu số phận ta may mắn, tachạm trán với một gã khổng lồ - điều thường xảy ra với cáchiệp sĩ giang hồ - ta quật ngã được nó hoặc chém nó đứtđôi, hoặc ta đánh bại nó và bắt nó quy hàng, mà ta lại cómột tình nương dịu hiền để bắt nó tới trình diện thì thật haybiết mấy! Ta sẽ bắt nó quỳ trước mặt nàng và bắt nó nói vớinàng bằng một giọng khúm núm, phục tùng: "Thưa phu nhân,tôi là khổng lồ Caracumliambrô, chúa đảo Malinđrania Hiệp

sĩ Đôn Kihôtê xứ Mantra mà người đời không đủ lời ca tụng,

đã đánh bại tôi trong một cuộc độc chiến và ra lệnh cho tôiđến trình diện phu nhân đề tùy phu nhân định đoạt số phậncủa tôi"

Ôi, chàng hiệp sĩ của chúng ta sung sướng biết baokhi thốt lên những lời lẽ hùng hồn như vậy, và nhất là sau khi

đã tìm được người đẹp để đặt tên Theo lời đồn, đó là một

cô thôn nữ xinh sắn ở làng bên, có một thời kỳ chàng đãphải lòng mặc dù cô này không hề biết chàng Tên cô làAlđônxa(8) Lôrenxô Chàng thấy cô ta xứng đáng để chàng

thờ phụng Muốn cho tên cô ta tương xứng với tên chàng vàcũng na ná tên các công chúa, công nương, chàng bèn gọi

cô là Đulxinêa làng Tôbôxô vì co sinh ra ở Tôbôxô Theochàng, cái biệt hiệu đó nghe êm tai, hay tuyệt và cũng cónghĩa như cái biệt hiệu của chàng và của con ngựa.Chú thích:

1 Ở Tây Ban Nha, chữ Đôn đặt trước tên người đànông chỉ người đó thuộc dòng dõi quý tộc

2 Món ăn của nhà nghèo

3 Nhân vật chính trong một cuốn tiểu thuyết kiếmhiệp Tây Ban Nha nổi tiếng khắp châu Âu, xuất bản năm1508

4 Một nhân vật trong thần thoại Hy Lạp và La Mã.Biết rằng người khổng lồ Antêô còn sức mạnh một khi đôichân còn chạm mặt đất Êrculêx nhấc bổng địch thủ lên, do

đó giết được Antêô

5 Rôxinantê là phiên âm của chữ Rocinante, mộtdanh từ ghép gồm chữ rocin (con ngựa tầm thường) với chữante (trước kia, đứng đầu)

6 Kihôtê là phiên âm của chữ Quijote (bộ phận áogiáp che bắp đùi)

7 Người nào tên là Kihôtê thì họ phải là Kihađa

8 Alđônxa là một cái tên phụ nữ khá thông dụng, còngọi là Đulxê, do đó Đôn Kihôtê đặt biệt hiệu cho người yêu

là Đulxinêa.

CHƯƠNG II

Cuộc xuất hành đầu tiên của chàng Đôn Kihôtê tài baSau khi chuẩn bị xong, Đôn Kihôtê bắt tay ngay vàohành động Chàng nghĩ mình sẽ có tội với đời nếu trì hoãnviệc trả thù cho những người bị xúc phạm, bênh vực kẻ hènyếu, uốn nắn điều sai trái, phi lý, đả phá mọi lạm dụng bấtcông Thế rồi vào một trong những ngày tháng bảy nóng nựcnhất, trời chưa tỏ, chẳng nói với ai mà cũng chẳng ai hay,Đôn Kihôtê khoác vũ khí vào người, nhảy lên con Rôxinantê,đầu đội mũ sắt, một tay ôm khiên, một tay vác ngọn giáo, lêncổng sau ra thẳng ngoài đồng, vô cùng sung sướng thấybước đầu thuận lợi Nhưng vừa mới lên đường, chàng chợtnảy ra một ý nghĩ khủng khiếp khiến chàng suýt bỏ dở sựnghiệp mới bắt đầu Chàng nhớ là mình chưa được phongtước hiệp sĩ và, chiểu theo luật lệ của giới hiệp sĩ giang hồ,chàng chưa thể và cũng chưa được đọ sức với bất kỳ mộthiệp sĩ nào khác Vả lại, dù có được phong tước rồi, chàngvẫn là lính mới, chưa có một biểu tượng nào trên khiên khichàng còn chưa lập được chiến công hiển hách Những ýnghĩ đó khiến chàng trở nên do dự Song, tính điên rồ đãgiúp chàng thắng mọi trở ngại Chàng định bụng khi gặpngười đầu tiên, chàng sẽ nhờ phong tước hiệp sĩ cho, giốngnhư các hiệp sĩ khác làm như kể trong sách Còn về vũ khí,chàng sẽ lau chùi thật bóng chờ dịp Nghĩ vậy càng thấy yêntâm và lại tiếp tục lên đường Chàng để mặc con ngựa tự do

chọn hướng, nghĩ rằng phải đi như thế mới đúng là tìmnhững chuyện phiêu lưu.

Chàng hiệp sĩ mới mẻ của chúng ta vừa đi vừa nóimột mình:

- Chắc là sau đây, lúc ra sách nói về các chiến côngcủa ta, tác giả sẽ viết như sau trong đoạn kể về buổi sớmđầu tiên ta xuất hành: "Khi vầng hồng vừa mới chăng nhữngsợi tơ vàng tuyệt đẹp lên mặt đất bao la, khi những con chimnon có những bộ lông sặc sỡ vừa cất tiếng hót véo von chàomừng nàng Rạng đông dời bỏ chiếc giường của Đức langquân hay ghen để hiện ra ở chân trời xứ C, khi đó hiệp sĩ trứdanh Đôn Kihôtê xứ Mantra dời bỏ chăn ấm đệm êm, cưỡicon tuấn mã trứ danh Rôxinantê băng qua cánh đồngMôntiel xa xưa nổi tiếng"

Quả thật lúc này Đôn Kihôtê đang đi trên cánh đồngMôntiel Chàng nói tiếp: "Ôi! Thời đại hạnh phúc, thế kỷhạnh phúc sẽ được biết tới những chiến công huy hoàng của

ta, những chiến công đáng được khắc vào những biển đồngbia đá cho muôn đời sau ghi nhớ Hỡi những nhà chép sửuyên bác, hãy viết về cuộc đời thần kỳ của ta! Dù người là

ai đi chăng nữa, xin chớ quên Rôxinantê tuyệt vời, người bạnđồng hành mãi mãi trung thành của ta" Rồi như một ngườithực sự si tình, Đôn Kihôtê lại nói: "Ôi! Công chúa Đulxinêa,chủ nhân của trái tim nô lệ này! Ta rất đau lòng vì nàng đãxua đuổi ta, không cho ta đến trình diện trước sắc đẹp củanàng Xin nàng hãy đoái hoài kẻ vì nàng đã phải chịu bao nỗi

đắng cay".

Chàng vừa đi vừa nghĩ vẩn vơ hết chuyện này sangchuyện khác, theo đúng kiểu cách, lời lẽ đã học trong sách.chàng cứ thủng thẳng bước một trong khi trời nắng như thiêunhư đốt đến mức đủ làm cho bộ óc chàng tan ra thành ncnếu như nó còn chút ít nào trong sọ

Hầu như suốt ngày hôm đó, không xảy ra chuyện gìđáng kể trên đường đi Đôn Kihôtê tức giận vì chàng muốngặp ngay lập tức đối thủ để thử cánh tay dũng mãnh củamình Có tác giả viết chuyện phiêu lưu đầu tiên của chàng

đã xảy ra ở cảng Lapixê, có tác giả lại cho rằng cuộc mạohiểm của chang bắt đầu từ những cối xay gió Theo chỗchúng tôi xác minh và tìm thấy trong biên niên sử của xứMantra, thì vào lúc hoàng hôn ngày đó, cả chàng hiệp sĩ ĐônKihôtê lẫn con tuấn mã Rôxinantê đều mệt nhoài và đói lả,Đôn Kihôtê bèn nhìn quanh xem có tòa lâu đài hoặc túp lềunào của những người chăn cừu không để nghỉ chân và kiếmcái ăn cho no bụng thì thấy cách đường cái không xa có mộtquán trọ;chàng tưởng đâu nhìn thấy một ngôi sao dẫn chàngchẳng những tới trước cổng mà vào tận lâu đài của đángCứu thế Chàng vội thúc ngựa, và tới nơi lúc trời vừa xẩmtối

Tình cờ lúc đó có hai cô gái đứng chơi trước quántrọ Hai ả này nom ra chẳng phải thiện nhân Họ đi Xêviiacùng một đám người lái la và nghỉ trọ tại đây Đối với chànghiệp sĩ giang hồ của chúng ta, tất cả những điều suy nghĩ hay

những cảnh nhìn thấy đều diễn ra như trong sách chàng đọc.Nhìn cái quán trọ, chàng tưởng tượng ngay ra một tòa lâuđài với bốn ngọn tháp và những mái gác chuông bằng bạcsáng loáng, với cầu rút và hào sâu, với tất cả những cáingười ta thường tả Tới gần quán trọ, mà chàng đinh ninh làmột tòa lâu đài, Đôn Kihôtê dừng ngựa lại, chờ xem trênthành có chú lùn nào đứng trên thành thổi kèn báo hiệu cóhiệp sĩ đến không Chờ mãi chẳng thấy, mà con Rôxinantê

có vẻ muốn rúc vào tàu ngựa, chàng bèn đi lại và bắt gặphai cô ả nói trên Chàng nghĩ ngay đó là hai tiểu thư xinhđẹp hoặc hai phu nhân khuê các đang đứng chơi trước cổnglâu đài Lúc đó có một anh chàng chăn lợn thổi tù và gọiđàn gia súc về Đôn Kihôtê lại tưởng đó là một chú lùn báotin chàng tới và, rất lấy làm hài lòng, chàng tiến lại gần hai

cô gái nọ Thấy Đôn Kihôtê mặc áo giáp, tay giáo, tay khiên,hai ả sợ quá liền chạy vào trong quán trọ Đôn Kihôtê thấythế lại nghĩ rằng họ muốn lánh mặt; chàng bèn nhấc lái lưỡitrai bằng bìa cứng để lộ khuôn mặt khô khẳng đầy bụi, rồinói với một vẻ hòa nhã và bằng một giọng ôn tồn:

- Xin hai tiểu thư chớ lảng tránh và ngại ngùng chi.Những người thuộc dòng hiệp sĩ như tôi không được phépxúc phạm tới bất kỳ ai, nhất là đối với những tiểu thư khuêcác như hai nàng

Trong khi Đôn Kihôtê nói, hai ả cố nhìn vào khuônmặt bị cái lưỡi trai che lấp Đến khi thấy gọi mình là tiểu thư,một danh từ thật xa lạ với nghề nghiệp của họ, hai ngườikhông nín được cười khiến Đôn Kihôtê phải phát cáu

Chàng nói:

- Tôi thiết tưởng sắc đẹp chưa đủ mà còn cần phải có

ý tứ; vô cớ mà cười là vô duyên Nhưng tôi nói vậy khôngphải để cho hai nàng phiền lòng, phật ý đâu mà tôi chỉ cómột mong ước là được phụng sự hai nàng thôi

Ngôn ngữ khó hiểu và thái độ của chàng hiệp sĩ khiếnhai nàng càng cười dữ và Đôn Kihôtê càng thêm bực mình.Giữa lúc đó, chủ quán bước ra Đó là một con người đẫy đà.tính tình dĩ hòa vi quý Nhìn thấy hình thù xấu xí của ĐônKihôtê và những vũ khí kỳ dị của chàng, nào yên cương, giá,khiên, áo giáp, lão ta cũng muốn cười quá Nhưng lão lại sợcái bộ máy chiến tranh đó hơn nên lão vội lấy giọng lễ phéphỏi:

- Nếu hiệp sĩ cần tìm chỗ nghỉ ngơi mà không cần tìmgiường ngủ (quả thật trong quán trọ này không có lấy mộtcái nào cả), chúng tôi xin tươm tất

Thái độ nhũn nhặn của quan trấn thành (Đôn Kihôtêtrông chủ quán hóa ra quan trấn thành), Đôn Kihôtê đáp:

- Thưa quan trấn thành, đối với tôi thế nào cũng được

vì rằng "đồ trang sức của tôi là vũ khí, và nghỉ ngơi là chiếnđấu không ngừng"(1)

Thấy Đôn Kihôtê xưng hô như vậy, chủ quán nghĩrằng chàng tưởng mình là người Caxtiia(2) Lão vốn sinhtrưởng ở Anđaluxia, tại vùng biển Xanlucar, là một tay giảoquyệt không kém gì Cacô và tinh nghịch như một chú học

trò hay một thị đồng, lão bèn trả lời:

- Nếu vậy, "giường ngủ của ngài phải là đá cứng, giấcngủ của ngài là thức thâu đêm"(3) Nếu quả như thế xin mờingài xuống ngựa Trong túp lều tranh này, chắc chắn ngài sẽ

có dịp thức cả năm liền, chứ nói chi một tối

Rồi lão tới giữ bàn đạp yên ngựa; Đôn Kihôtê bướcxuống một cách khó khăn mệt nhọc, như một người từ sángtới giờ chưa có hạt gì vào bụng Chàng dặn chủ quán phảichăm sóc con Rôxinantê vì nó là con ngựa hay nhất trên đờinày

Lão chủ quán nhìn con vật thấy nó cũng không đếnmức như chủ nhân nó khoe thậm chí không được nửa phần.Lão dắt nó vào chuồng rồi quay lại xem ông khách mới cócần gì không thì thấy hai cô gái đang giúp Đôn Kihôtê cởi bỏ

bộ áo giáp và vũ khí - lúc này họ đã làm lành với chàng rồi.Sau khi đã cởi được hai tấm giáp che trước ngực và lưng,

họ loay hoay mãi không sao rút được tấm giáp che cổ và cái

mũ có những dải màu lục thít chặt vào đầu Hó muốn cắtnhững dải đó vì không gỡ được nút nhưng Đôn Kihôtêkhông chịu; thế là cả đêm, chàng cứ đội sùm sụp chiếc mũtrên đầu, trông thật tức cười Nhìn hai cô gái cởi giáp chomình, chàng cữ ngỡ đó là hai phu nhân quý phái ở trong lâuđài, chàng bèn cất giọng, đọc mấy câu thơ duyên dáng trongbản tình ca:

- "Chưa có một hiệp sĩ nào được những người đẹpchăm sóc chu đáo như Đôn Kihôtê khi chàng từ quê nhà ra

tới đây Có các vị tiểu thư chăm sóc chàng và các nàngcông chúa trông coi Rôxinantê của chàng" Thưa hai bà,chàng nói tiếp, Rôxinantê là tên con ngựa của tôi, còn ĐônKihôtê xứ Mantra chính là tôi Thực ra tôi không muốn xưngdanh tước làm gì, để sau đây những chiến công của tôi sẽgiới thiệu tôi Nhưng vì tức cảnh mà tôi đọc mấy câu tình cacủa Lanxarôtê, do đó hai bà đã sớm biết tên tôi Nhưng lúc

đó hai bà sẽ truyền lệnh cho tôi và khi đó, cánh tay dũngmãnh này sẽ sẵn sàng làm đẹp lòng hai bà

Hai cô gái nó sinh ra đâu phải để nghe những lời nóivăn hoa đó nên cứ làm lặng thinh Họ chỉ hỏi chàng có ăn gìkhông?

- Có gì tôi ăn nấy, Đôn Kihôtê đáp, thế nào cũngxong

Hôm đó là ngày thứ sáu, trong quán chẳng có gì ngoàimấy con cá nhép Chủ quán hỏi Đôn Kihôtê có ăn thứ đókhông, vì chẳng còn loại nào khác

- Nhiều cá nhỏ bằng một con cá lớn, Đôn Kihôtê đáp,cũng như mười tờ giấy một đồng bằng một tờ mười đồng

Vả chăng, có khi càng nhỏ lại càng ngon, ví như thịt bê mềmhơn thịt bò, thịt dê non ngon hơn dê già Thôi, cứ có gì ngonmang ra đây kẻo làm cái nghề vác nặng này mà đói bụng thìchẳng kham nổi

Lão chủ bày bàn ra trước quán trọ cho mát rồi bưng

ra một đĩa cá kho không ra kho, nấu chẳng ra nấu, một cáibánh mì đen thui và rắn như vũ khí của chàng hiệp sĩ Đôn