Bài giảng lý thuyết Màng bào tương & protein chức phương diện Dược lý Đối tượng: Sinh viên Y3, YHCT3, YDP3, YLT2, YTN-TNB Số tiết : 02 ThS BS Phạm Phương Phi BM Dược lý – Khoa Y – ĐHYD Tp.HCM Thầy Phùng Trung Hùng Nguyên Chủ nhiệm Bộ môn Mục tiêu học tập Sau học xong, sinh viên có thể: Trình bày tầm quan trọng chung MBT & loại protein chức phương diện Dược lý Mô tả cấu trúc & thuộc tính MBT Liệt kê chức MBT Dược lý Liệt kê protein chức & tế bào Trình bày tổng quát chức quan trọng protein chức Dược lý ThS BSCK1 Phạm Phương Phi BM Dược lý – Khoa Y –ĐHYD Tp.HCM 19-Mar-15 MÔ HÌNH THU GỌN CỦA DƯỢC LÝ HỌC ThS BSCK1 Phạm Phương Phi BM Dược lý – Khoa Y –ĐHYD Tp.HCM 19-Mar-15 Mô hình tổng quát Dược lý học ThS BSCK1 Phạm Phương Phi BM Dược lý – Khoa Y –ĐHYD Tp.HCM 19-Mar-15 ThS BS Phạm Phương Phi BM Dược lý – Khoa Y –ĐHYD Tp.HCM 19-Mar-15 MÀNG BÀO TƯƠNG ThS BS Phạm Phương Phi BM Dược lý – Khoa Y –ĐHYD Tp.HCM 19-Mar-15 Khái niệm màng BT  Cấu trúc màng mỏng # -10 nm, quan sát kính hiển vi điện tử  Bao bọc & tách biệt môi trường nội-ngoại bào  Có tính thấm chọn lọc 19-Mar-15 ThS BS Phạm Phương Phi BM Dược lý – Khoa Y –ĐHYD Tp.HCM 19-Mar-15 Mô hình phân tử màng bào tương ThS BS Phạm Phương Phi BM Dược lý – Khoa Y –ĐHYD Tp.HCM 19-Mar-15 Mô hình đơn giản 10 ThS BSCK1 Phạm Phương Phi BM Dược lý – Khoa Y –ĐHYD Tp.HCM 19-Mar-15 Protein G (GTP-dependent regulatory protein)  Protein truyền tín hiệu nội bào (chất tín hiệu nội sinh)  Khả liên kết với phân tử lượng Guanosine Triphosphate (GTP)  tên gọi  Hoạt tính men GTPase: thủy phân GTP thành GDP  Cấu tạo từ tiểu đơn vị:  cặp đơn vị βγ 38 ThS BSCK1 Phạm Phương Phi BM Dược lý – Khoa Y –ĐHYD Tp.HCM 19-Mar-15 Kênh vận chuyển nước (Aquaporin)  Là loại protein xuyên màng  Có tính chọn lọc cao, cho nước qua  Giúp điều chỉnh áp lực thẩm thấu tế bào  Mật độ cao TB não, thận, mắt 39 ThS BSCK1 Phạm Phương Phi BM Dược lý – Khoa Y –ĐHYD Tp.HCM 19-Mar-15 Tóm tắt  Màng bào tương: Cấu trúc phospholipid kép, cùng/ TB nhân chuẩn, thấm chọn lọc  Phospholipid cholesterol: lưỡng tính, tạo cấu trúc màng  Protein màng: loại xuyên màng, neo đậu lipid, ngoại vi màng  Chức năng: kênh ion, vận chuyển, thụ thể màng, cấu thành khung xương tế bào 40 ThS BS Phạm Phương Phi BM Dược lý – Khoa Y –ĐHYD Tp.HCM 19-Mar-15 Tóm tắt  Sự phân bố không đối xứng  đặc thù chức lớp màng  Mô hình khảm có đặc tính chất dịch lỏng  Bè lipid: Các vùng vi thể, giàu lipid chuyên biệt  Vận chuyển cholesterol, nhập bào, truyền tín hiệu  Lipid & protein màng: Vận động không đứng yên, chuyển động sinh động theo nhu cầu tế bào 41 ThS BS Phạm Phương Phi BM Dược lý – Khoa Y –ĐHYD Tp.HCM 19-Mar-15 Tóm tắt  Protien chức năng: ngoại bào, màng bào tương & nội bào  tham gia tất giai đoạn tương tác thuốc thể  Albumin: protein ngoại bào, đảm nhận chức chuyên chở phần tử kị nước huyết tương  Men sinh học: protein có cấu trúc đặc biệt, gồm vị trí tác động & vị trí điều hòa  xúc tác phản ứng sinh hóa học 42 ThS BS Phạm Phương Phi BM Dược lý – Khoa Y –ĐHYD Tp.HCM 19-Mar-15 Tóm tắt  Đích tác động thuốc: hầu hết protein, với vai trò đa dạng: phân tử protein điều hòa, kênh i-on, kênh nước, protein vận chuyển, phân tử kết dính, …  Protein điều hòa (thụ thể): tính chọn lọc, tính khả biến thuộc tính quan trọng  đáp ứng sinh lý & dược lý theo mong đợi 43 ThS BS Phạm Phương Phi BM Dược lý – Khoa Y –ĐHYD Tp.HCM 19-Mar-15 Tài liệu tham khảo Bài giảng “Protein tế bào” năm 2014 – Thầy Phùng Trung Hùng (Nguyên Chủ nhiệm BM Dược lý) Junqueira’s Basic Histology Text & Atlas 13th 2014 McGraw-Hill Lippincott’s Illustrated Reviews-Molecular Biology 2010 Lippincott’s Illustrated Reviews-Biochemistry 5th 2011 Principles of anatomy & physiology 14th 2014 Wiley 44 ThS BSCK1 Phạm Phương Phi BM Dược lý – Khoa Y –ĐHYD Tp.HCM 19-Mar-15 Cảm ơn quan tâm theo dõi! PHỤ LỤC MỘT SỐ KHÁI NIỆM CƠ BẢN Thuốc gì?  Là chất hóa học!  Khi cho vào thể sống  thay đổi cấu trúc và/hoặc chức thể  Thuốc chất dinh dưỡng, hay dưỡng chất thiết yếu  Được dùng phương tiện để tăng cường sức khỏe, dự phòng, chẩn đoán, điều trị bệnh lý 47 ThS BSCK1 Phạm Phương Phi BM Dược lý – Khoa Y –ĐHYD Tp.HCM 19-Mar-15 Khái niệm Dược lý?  Dược lý = Pharmacology, khoa học thuốc: Nguồn gốc, chất, đặc tính Sự tương tác thuốc & thể sống Các hiệu ứng tạo thể sống 48 ThS BSCK1 Phạm Phương Phi BM Dược lý – Khoa Y –ĐHYD Tp.HCM 19-Mar-15 Khái niệm Dược lý y khoa?  Dược lý y khoa = Medical pharmacology: Dược lý ứng dụng đối tượng người 49 ThS BSCK1 Phạm Phương Phi BM Dược lý – Khoa Y –ĐHYD Tp.HCM 19-Mar-15 Tại cần học Dược lý?  Thuốc công cụ, phương tiện  hướng tới sức khỏe & bệnh tật  Để sử dụng hiệu quả, cần trang bị: 50 Kiến thức khoa học Kỹ thực hành Vận dụng thích hợp vào Qui trình lâm sàng ThS BSCK1 Phạm Phương Phi BM Dược lý – Khoa Y –ĐHYD Tp.HCM 19-Mar-15 Ai cần học Dược lý?  Bất có chức can thiệp vào qui trình sử dụng thuốc cho người mục đích: Tăng cường sức khỏe Dự phòng bệnh Chẩn đoán bệnh Điều trị bệnh 51 ThS BSCK1 Phạm Phương Phi BM Dược lý – Khoa Y –ĐHYD Tp.HCM 19-Mar-15 52 ThS BSCK1 Phạm Phương Phi BM Dược lý – Khoa Y –ĐHYD Tp.HCM 19-Mar-15 [...]... phần chính 1 Lipid màng: thành phần chính về cấu trúc (40-80%) 2 Protein màng: thành phần chính về chức năng 3 Carbohydrates màng: chiếm 2-10% 11 ThS BS Phạm Phương Phi BM Dược lý – Khoa Y –ĐHYD Tp.HCM 19-Mar-15 Chức năng chung của các thành phần 1 Tạo cấu trúc màng bào tương 2 Nâng đỡ các thành phần nội bào khác 3 Tạo chức năng phong phú của màng 12 ThS BS Phạm Phương Phi BM Dược lý – Khoa Y –ĐHYD... glycolipids, glycoproteins  Lớp trong: phosphatidylserine, phosphatidylethanolamine, phosphatidylinositol, protein ngoại vi 22 ThS BS Phạm Phương Phi BM Dược lý – Khoa Y –ĐHYD Tp.HCM 19-Mar-15 Đặc điểm cấu trúc & ý nghĩa 23 ThS BS Phạm Phương Phi BM Dược lý – Khoa Y –ĐHYD Tp.HCM 19-Mar-15 24 ThS BS Phạm Phương Phi BM Dược lý – Khoa Y –ĐHYD Tp.HCM 19-Mar-15 Chức năng màng bào tương về phương diện dược lý 1 Tham... Phạm Phương Phi BM Dược lý – Khoa Y –ĐHYD Tp.HCM 19-Mar-15 Protein màng  Là thành phần cấu trúc quan trọng sau lipid  Đảm nhận hầu hết chức năng quan trọng của màng:  Vận chuyển, trao đổi chất  Thụ thể tiếp nhận các chất tín hiệu nội & ngoại sinh  Hoạt tính men, chỉ dấu nhận dạng tế bào, … 18 ThS BS Phạm Phương Phi BM Dược lý – Khoa Y –ĐHYD Tp.HCM 19-Mar-15 19 ThS BSCK1 Phạm Phương Phi BM Dược lý. .. dược động:  Hấp thu  Phân phối  Chuyển hóa  Bài xuất 2 Tương tác & đáp ứng với thuốc 3 Góp phần trong các cơ chế đề kháng thuốc 25 ThS BS Phạm Phương Phi BM Dược lý – Khoa Y –ĐHYD Tp.HCM 19-Mar-15 PROTEIN CHỨC NĂNG 26 ThS BS Phạm Phương Phi BM Dược lý – Khoa Y –ĐHYD Tp.HCM 19-Mar-15 27 ThS BSCK1 Phạm Phương Phi BM Dược lý – Khoa Y –ĐHYD Tp.HCM 19-Mar-15 Albumin: phân tử chuyên chở trong huyết tương. .. Dược lý – Khoa Y –ĐHYD Tp.HCM 19-Mar-15 Carbohydrates màng  Thành phần thứ ba, thứ yếu về cả số lượng lẫn chức năng màng  Tất cả quay ra ngoại bào:  > 90% liên kết với protein (glycoproteins)  < 10% liên kết với lipid (glycolipids)  nhóm máu ABO 20 ThS BS Phạm Phương Phi BM Dược lý – Khoa Y –ĐHYD Tp.HCM 19-Mar-15 21 ThS BS Phạm Phương Phi BM Dược lý – Khoa Y –ĐHYD Tp.HCM 19-Mar-15 Đặc điểm cấu trúc... tương  Protein nhỏ nhất & mật độ cao nhất/ huyết tương  Ở pH sinh lý: tích nhiều điện tích âm  Chức năng:  Tạo & duy trì áp lực thẩm thấu  Phân tử chuyên chở chính của nhiều phần tử không tan, gồm cả thuốc 28 ThS BSCK1 Phạm Phương Phi BM Dược lý – Khoa Y –ĐHYD Tp.HCM 19-Mar-15 29 ThS BSCK1 Phạm Phương Phi BM Dược lý – Khoa Y –ĐHYD Tp.HCM 19-Mar-15 Thuốc gắn kết với protein 30 ThS BSCK1 Phạm Phương. .. Phạm Phương Phi BM Dược lý – Khoa Y –ĐHYD Tp.HCM 19-Mar-15 Cholesterol màng  Lưỡng ái tính  Phân bố rãi rác khắp  Đan xen vào cấu trúc phospholipid kép  Chức năng riêng:  Hạn chế sự chuyển động của phospholipids  Tăng cường sức mạnh & làm cứng cấu trúc màng 16 ThS BS Phạm Phương Phi BM Dược lý – Khoa Y –ĐHYD Tp.HCM 19-Mar-15 Glycolipid  Chiếm tỉ lệ thấp  Vai trò riêng:  Giao tiếp giữa các tế bào. .. phân tử protein từ phân tử ATP  Kết quả là sự hoạt hóa tiền men thành dạng có hoạt tính 34 ThS BSCK1 Phạm Phương Phi BM Dược lý – Khoa Y –ĐHYD Tp.HCM 19-Mar-15 Protein với vai trò đích tác động của thuốc 35 ThS BSCK1 Phạm Phương Phi BM Dược lý – Khoa Y –ĐHYD Tp.HCM 19-Mar-15 Protein điều hòa  Là loại thụ thể được nghiên cứu và hiểu biết nhiều nhất  Hai thuộc tính quan trọng: tính chọn lọc và tính... hợp thêm các đồng yếu tố: sắt, kẽm,…  Chức năng:  Xúc tác các phản ứng sinh hóa  Tham gia quá trình chuyển hóa, tăng trưởng và phát triển 32 ThS BSCK1 Phạm Phương Phi BM Dược lý – Khoa Y –ĐHYD Tp.HCM 19-Mar-15 Men sinh học: Ví dụ minh họa Men chuyển ACE 33 ThS BSCK1 Phạm Phương Phi BM Dược lý – Khoa Y –ĐHYD Tp.HCM Cytochrome P450 (CYP17A1) - Nature 19-Mar-15 Protein kinases  Họ men sinh học xúc... với protein 30 ThS BSCK1 Phạm Phương Phi BM Dược lý – Khoa Y –ĐHYD Tp.HCM 19-Mar-15 Globulins  Protein kích thước lớn  Nhiều nhóm: , , -globulin  Chức năng:  -globulin  kháng thể  , -globulin  chuyên chở sắt, lipids, các vitamin tan trong mỡ 31 ThS BS Phạm Phương Phi BM Dược lý – Khoa Y –ĐHYD Tp.HCM 19-Mar-15 Các men sinh học  Bản chất là các protein: vị trí hoạt động & vị trí điều hòa ... MBT & loại protein chức phương diện Dược lý Mô tả cấu trúc & thuộc tính MBT Liệt kê chức MBT Dược lý Liệt kê protein chức & tế bào Trình bày tổng quát chức quan trọng protein chức Dược lý ThS BSCK1... Phạm Phương Phi BM Dược lý – Khoa Y –ĐHYD Tp.HCM 19-Mar-15 24 ThS BS Phạm Phương Phi BM Dược lý – Khoa Y –ĐHYD Tp.HCM 19-Mar-15 Chức màng bào tương phương diện dược lý Tham gia giai đoạn dược. .. ThS BSCK1 Phạm Phương Phi BM Dược lý – Khoa Y –ĐHYD Tp.HCM 19-Mar-15 ThS BS Phạm Phương Phi BM Dược lý – Khoa Y –ĐHYD Tp.HCM 19-Mar-15 MÀNG BÀO TƯƠNG ThS BS Phạm Phương Phi BM Dược lý – Khoa Y –ĐHYD