Giáo trình truyền tinh nhân tạo.
ĐẶC ĐIỂM SINH LÝ SINH SẢN Ở BÒ ĐỰC
ĐẶC ĐIỂM SINH LÝ SINH SẢN Ở BÒ ĐỰC
Bài 1 ĐẶC ĐIỂM GIẢI PHẪU CƠ QUAN SINH DỤC VÀ
HOẠT ĐỘNG SINH SẢN Ở BÒ ĐỰC
1 Đặc điểm giải phẫu cơ quan sinh dục bò đực
Cơ quan sinh dục nam bao gồm bao dịch hoàn, dịch hoàn, phụ dịch hoàn (epididymus), ống dẫn tinh, các tuyến sinh dục phụ và dương vật.
Bao dịch hoàn ở bò là một túi da nằm ở vùng bẹn, chứa dịch hoàn và có cấu tạo dài, thõng với cổ thon và rãnh giữa phân chia Vai trò của bao dịch hoàn cùng với thừng dịch hoàn là điều hòa nhiệt độ cho dịch hoàn Khi nhiệt độ môi trường cao, bao dịch hoàn thõng xuống, giúp dịch hoàn cách xa cơ thể, ngược lại, khi nhiệt độ môi trường thấp, bao dịch hoàn co rút, kéo dịch hoàn lên gần cơ thể.
Hình 1: Cơ quan sinh dục bò đực
7 O C, có lợi cho việc sản xuất tinh trùng trong dịch hoàn với số lượng và chất lượng tốt hơn
Dịch hoàn bao gồm hai bộ phận hình trứng nằm trong bao dịch hoàn, có kích thước dài khoảng 11-12 cm, đường kính 5-7 cm và khối lượng từ 250-350 gam Đây là cơ quan sinh dục nguyên thủy ở con đực, chịu trách nhiệm sản xuất tinh trùng và hormone sinh dục nam, cụ thể là testosterone.
Dịch hoàn chứa các ống sinh tinh với đường kính rất nhỏ khoảng 200 µm, được sắp xếp ngoằn ngoèo và có tổng chiều dài lên tới 5000 m Giữa các ống sinh tinh là các tế bào kẽ (tế bào Leydig) có chức năng sản sinh hormone sinh dục nam Đồng thời, tế bào đỡ (Sertoli) và tế bào mầm trong ống sinh tinh sẽ phát triển thành tế bào tinh và sau đó là tinh trùng.
Dịch hoàn phụ là ống dẫn tinh nằm trên bề mặt dịch hoàn, có chức năng dẫn tinh từ dịch hoàn ra ngoài Tại đỉnh dịch hoàn phụ, nhiều ống nhỏ gom lại thành một ống lớn ở đáy, nơi lưu trữ tinh trùng trong thời gian chờ phóng tinh Tinh trùng lớn lên và hoàn thiện chức năng tại đây, với thời gian lưu trữ và vận chuyển từ 9-11 ngày ở bò đực Tinh trùng có thể duy trì sức sống và khả năng thụ tinh lên đến 60 ngày Ống dẫn tinh bắt đầu từ đuôi dịch hoàn phụ, dẫn vào xoang bụng và kết nối với ống dẫn niệu, nơi chứa tinh trùng trong một túi lớn giống như ampule.
Tuy ế n sinh d ụ c ph ụ bao gồm: tuyến tinh nang (tuyến túi), tuyến tiền liệt
Tuyến tiền liệt và tuyến Cowper nằm dọc theo niệu quản, có vai trò quan trọng trong việc tiết ra dịch lỏng vào niệu quản Dịch này kết hợp với tinh trùng để tạo thành tinh dịch trước khi xuất tinh, giúp tăng thể tích tinh dịch và cung cấp chất dinh dưỡng cần thiết cho tinh trùng Ngoài ra, dịch tiết còn chứa phosphate và carbonate, giúp duy trì pH lý tưởng cho tinh dịch, từ đó đảm bảo sức sống, khả năng vận động và khả năng thụ tinh của tinh trùng.
Hình 3: Mặt cắt dịch hoàn và dịch hoàn phụ của bò đực
Hình 2: Dịch hoàn của bò đực
Dương vật là cơ quan giao cấu của con đực, có hình dạng cong giống chữ S Khi không bị kích thích, dương vật nằm trong bao dương vật, nhưng khi được kích thích, nó sẽ cương lên và phần cong sẽ thẳng ra Quy đầu, phần đầu mút tự do của dương vật, nằm trong túi gọi là bao dương vật.
2 Quá trình sinh tinh ở bò đực
Bò đực từ 10-12 tháng tuổi đã đạt độ thành thục về tính, cho phép chúng giao phối và sản xuất tinh trùng Trong quá trình này, các tế bào sinh dục nguyên thủy trong dịch hoàn trải qua sự phân chia và biến đổi phức tạp, hình thành tinh bào sơ cấp, tinh bào thứ cấp, và cuối cùng là tinh trùng.
Biểu mô tinh trong ống sinh tinh bao gồm hai loại tế bào chính: tế bào Sertoli và tế bào mầm đang phát triển Tế bào mầm trải qua nhiều giai đoạn phân chia và biệt hóa để hình thành tế bào tinh nguyên (spermatogonia), hay còn gọi là tế bào thân (stem cell) Những tế bào tinh nguyên này tiếp tục phân chia để tăng số lượng và phát triển thành tinh bào sơ cấp (spermatocyte) Từ tinh bào sơ cấp (2n), quá trình phân bào giảm nhiễm diễn ra, giúp giảm lượng DNA trong tế bào xuống còn một nửa, tạo ra các tinh bào thứ cấp (n).
Tinh bào thứ cấp tiếp tục phân chia nguyên nhiễm và phát triển thành tinh tử Quá trình này dẫn đến sự hình thành tinh trùng, khi các tinh tử trải qua sự phát triển và hoàn thiện chức năng cần thiết.
Quá trình phân chia tế bào bao gồm phân chia nguyên nhiễm và phân chia giảm nhiễm, trong đó phân chia giảm nhiễm của tế bào tinh nguyên (spermatogonia) được gọi là sinh tinh Ở bò đực, quá trình này từ tế bào tinh nguyên đến tinh tử kéo dài khoảng 45 ngày.
Từ một tế bào tinh nguyên, quá trình phân chia tạo ra 16 tinh bào sơ cấp Mỗi tinh bào sơ cấp tiếp tục phát triển thành 2 tinh bào thứ cấp, dẫn đến sự hình thành 4 tinh tử, từ đó phát triển thành 4 tinh trùng Trong số này, có hai tinh trùng mang nhiễm sắc thể giới tính X và hai tinh trùng mang nhiễm sắc thể giới tính Y.
Bò đực, giống như các động vật có vú khác, thuộc loại dị giao tử (heterogametic), với một nửa số tinh trùng chứa nhiễm sắc thể giới tính X và nửa còn lại chứa nhiễm sắc thể Y Khi tinh trùng mang nhiễm sắc thể X thụ tinh với trứng, phôi cái sẽ được hình thành, trong khi tinh trùng mang nhiễm sắc thể Y sẽ tạo ra phôi đực Tỷ lệ giữa tinh trùng mang nhiễm sắc thể X và Y chỉ khác nhau một cách rất nhỏ.
Hình 4 cho thấy tinh trùng bò đực và trứng bò cái được phóng đại 300 lần, với tỷ lệ động từ 3-4% Thực tế, tỷ lệ sinh bê đực và bê cái là tương đương nhau, đạt khoảng 50/50.
Trong sản xuất chăn nuôi, việc tách bê đực đến tuổi thành thục ra khỏi đàn cái là cần thiết để kiểm soát tình trạng phối giống Đây cũng là thời điểm quan trọng trong kỹ thuật thụ tinh nhân tạo, giúp huấn luyện gia súc đực nhảy giá chuẩn bị cho giai đoạn khai thác tinh sau này.
Tinh dịch gồm tinh trùng được tạo ra từ dịch hoàn và tinh thanh là những chất tiết từ các tuyến sinh dục phụ
