Quản lý hoạt động đổi mới phương pháp dạy học ở trường tiểu học nguyễn tri phương, quận hồng bàng hải phòng luận văn ths giáo dục học 60 14 05 pdf

Câu trả lời cần sớm tìm ra và không phải dễ dàng cho cán bộ quản lý các trường Tiểu học Hải Phòng hiện nay là: với những biện pháp quản lý như thế nào để hoạt động đổi mới PPDH của nhà t

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC

Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC NGUYỄN TRI PHƯƠNG

QUẬN HỒNG BÀNG - HẢI PHÒNG

LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC

CHUYÊN NGÀNH QUẢN LÝ GIÁO DỤC

HÀ NỘI – 2013

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

2

TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

NGUYỄN THỊ THANH TRÀ

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC

Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC NGUYỄN TRI PHƯƠNG

QUẬN HỒNG BÀNG - HẢI PHÒNG

LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC

CHUYÊN NGÀNH QUẢN LÝ GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: TS Trần Anh Tuấn

HÀ NỘI – 2013

LỜI CẢM ƠN

3

Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn và sự kính trọng tới Lãnh đạo trường Đại học Giáo dục - Đại học Quốc Gia Hà Nội, các Thầy giáo Cô giáo đã tham gia giảng dạy và cung cấp những kiến thức cơ bản, sâu sắc, tạo điều kiện giúp đỡ em trong quá trình học tập và nghiên cứu tại nhà trường

Đặc biệt, em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến Tiến sĩ Trần Anh Tuấn,

người đã trực tiếp hướng dẫn khoa học và tận tình giúp đỡ em trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn

Tác giả cũng xin gửi lời cảm ơn Sở Giáo dục và Đào tạo, Phòng Giáo dục

và Đào tạo, Ban giám hiệu và các thầy cô giáo các trường tiểu học Nguyễn Tri Phương cùng bạn bè, người thân đã tạo điều kiện cả về thời gian, vật chất, tinh thần cho tác giả trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn

Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, mặc dù bản thân em đã luôn cố gắng nhưng chắc chắn không tránh khỏi những khiếm khuyết Kính mong được sự góp ý, chỉ dẫn của các Thầy, các Cô và các bạn đồng nghiệp

Em xin trân trọng cảm ơn!

Hải Phòng, ngày 24 tháng 11 năm 2013

Tác giả

Nguyễn Thị Thanh Trà

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

5

Trang Bảng 2.1: Tổng số người trả lời phiếu hỏi

Bảng 2.2: Chất lượng đội ngũ Cán bộ quản lý

Bảng 2.3: Trình độ đào tạo của đội ngũ giáo viên

Bảng 2.4: Tiết dạy chuyên đề các cấp

Bảng 2.5: Giáo viên dạy giỏi các cấp

Bảng 2.6: Nhận thức về sự cần thiết của việc đổi mới PPDH

Bảng 2.7: Mức độ tin tưởng vào hiệu quả của việc đổi mới PPDH

Bảng 2.8: Đánh giá mức độ tham gia đổi mới PPDH của giáo viên

Bảng 2.9: Đánh giá của GV về các nội dung đổi mới PPDH

Bảng 2.10: Mức độ GV thực hiện các PPDH

Bảng 2.11: Nhận thức của GV về thực trạng lập kế hoạch chỉ đạo đổi

mới PPDH của Hiệu trưởng

Bảng 2.12: Bảng tổng hợp kết quả kiểm tra đánh giá HSGA giáo

viên

Bảng 2.13: Thực trạng về mức độ chỉ đạo soạn bài và chuẩn bị lên

lớp

Bảng 2.14: Thực trạng quản lý triển khai đổi mới PPDH

Bảng 2.15: Quản lý công tác bồi dưỡng giáo viên đổi mới PPDH

Bảng 2.16: Quản lý thực hiện các điều kiện đảm bảo cho đổi mới

PPDH

Bảng 3.1: Kết quả khảo nghiệm tính cấp thiết các biện pháp đề xuất

Bảng 3.2: Kết quả khảo nghiệm tính khả thi các biện pháp đề xuất

6

DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ

Trang

Sơ đồ 1.1 Mối quan hệ giữa các chức năng trong chu trình quản lý

Sơ đồ 1.2: Quản lý các thành tố của quá trình DH

Biểu đồ minh họa tính cần thiết và tính khat thi của các biện pháp đề

xuất

MỤC LỤC

7

MỞ ĐẦU ……… Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐỔI MỚI

PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC

1.1 Tổng quan các nghiên cứu vấn đề ……… 1.2 Cơ sở lý luận về quản lý đổi mới PPDH tiểu học ……… 1.2.1 Quản lý, quản lý giáo dục, quản lý nhà trường ………

1.2.1 Phương pháp dạy học và đổi mới Phương pháp dạy học

1.2.2 Quản lý sự thay đổi và quản lý hoạt động đổi mới PPDH

1.3 Nội dung cơ bản của quản lý hoạt động đổi mới PPDH tiểu học

1.3.1 Mục tiêu của Quản lý hoạt động đổi mới PPDH tiểu học

1.4 Các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình quản lý hoạt động đổi mới PPDH tiểu học

2.1 Mô tả về cách thức khảo sát

2.1.1 Mục tiêu, đối tượng và nội dung nghiên cứu

2.1.2 Cách thức tiến hành khảo sát

2.2 Khái quát tình hình nhà trường

2.2.1 Vài nét về lịch sử phát triển nhà trường:

2.2.2 Đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên

2.3 Thực trạng hoạt động đổi mới PPDH ở trường tiểu học Nguyễn Tri Phương 2.3.1 Một số kết quả triển khai đổi mới PPDH trong 3 năm qua

2.3.2 Thực trạng về nhận thức của giáo viên về thực hiện đổi mới PPDH

2.3.2 Thực trạng về triển khai đổi mới PPDH

8

2.4 Thực trạng Quản lý hoạt động đổi mới PPDH ở trường tiểu học Nguyễn Tri Phương

2.4.1 Thực trạng quản lý triển khai đổi mới PPDH của giáo viên

2.4.2 Thực trạng quản lý Chương trình môn học, Kế hoạch dạy học

2.4.3 Thực trạng quản lý việc soạn bài và chuẩn bị bài lên lớp

2.4.4 Thực trạng quản lý công tác bồi dưỡng giáo viên đổi mới PPDH

2.4.5 Thực trạng quản lý các điều kiện đảm bảo cho đổi mới PPDH

2.4.6 Đánh giá chung về quản lý hoạt động đổi mới PPDH ở trường Tiểu học Nguyễn Tri Phương

2.5 Phân tích SWOT về quản lý hoạt động đổi mới PPDH ở trường Tiểu học Nguyễn Tri Phương, quận Hồng Bàng – Hải Phòng

3.1 Các nguyên tắc xác lập biện pháp quản lý

3.1.1 Đảm bảo tính hệ thống

3.1.2 Đảm bảo tính thực tiễn và tính khả thi

3.1.3 Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học

3.1.4 Nguyên tắc kế thừa và phát triển

3.2 Các biện pháp quản lý hoạt động đổi mới phương pháp dạy học

3.2.1 Bồi dưỡng nâng cao nhận thức và kiến thức, kĩ năng về đổi mới PPDH cho đội ngũ giáo viên

3.2.2 Lập kế hoạch triển khai hoạt động đổi mới PPDH

3.2.3 Tăng cường quản lý đổi mới khâu thiết kế kế hoạch bài dạy và tổ chức hiệu quả các hoạt động dạy học

3.2.4 Tăng cường quản lý khai thác, sử dụng CSVC và TBDH của giáo viên 3.2.5 Quản lý đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh

9

3.2.6 Tăng cường vai trò của tổ chuyên môn và tổ trưởng chuyên môn

3.2.7 Tạo môi trường tương tác, tổ chức hoạt động thi đua đổi mới PPDH

3.2.8 Quản lý kiểm định, đánh giá kết quả đổi mới PPDH, giữ ổn định sự thay đổi 3.3 Khảo nghiệm, đánh giá mức độ khả thi của các biện pháp

3.3.1 Mô tả cách thức khảo nghiệm

3.3.2 Kết quả khảo nghiệm và phân tích

3.4.3 Biểu đồ minh họa:

Tiểu kết chương 3

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ

MỞ ĐẦU

10

1 Lí do chọn đề tài

1.1 Hoạt động dạy học có vị trí quan trọng trong bất kì nhà trường nào, hoạt

động này chiếm hầu hết thời gian và thu hút toàn bộ lực lượng tham gia và có vai

trò quyết định chất lượng giáo dục của nhà trường, dạy học là con đường quan trọng nhất trong việc hình thành và phát triển nhân cách học sinh

Quản lý tốt hoạt động dạy học sẽ thúc đẩy các hoạt động khác cùng phát triển tạo nên sự phát triển chung cho nhà trường Để nâng cao chất lượng giáo dục trong nhà trường thì hiệu trưởng phải đổi mới cách quản lý để đáp ứng với yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay Chính vì vậy, từ năm học 2009 - 2010 đến nay, thực hiện quan điểm của Đảng và Nhà nước, Bộ GD&ĐT đã đưa ra chủ đề của

năm học là "Đổi mới quản lý và nâng cao chất lượng giáo dục"

1.2 Lý luận và thực tiễn dạy học đều đã khẳng định: đổi mới PPDH là khâu

then chốt của đổi mới quá trình dạy học trong nhà trường Cùng một nội dung như nhau, nhưng bài học có để lại những dấu ấn sâu đậm trong tâm hồn của các

em học sinh hay không, có làm cho các em yêu thích những vấn đề đã học và biết vận dụng chúng một cách năng động, sáng tạo để giải quyết các vấn đề đặt ra của cuộc sống hay không là tuỳ thuộc vào PPDH của giáo viên

Đổi mới PPDH hiện đang là vấn đề cấp thiết sống còn đặt ra cho nền

giáo dục Việt Nam “Chiến lược phát triển giáo dục 2011- 2020” (ban hành theo Quyết định số 711/QĐ-TTg ngày 13/6/2012) đã đặt ra các mục tiêu và phương

hướng phát triển giáo dục đến năm 2020, nền giáo dục nước ta được đổi mới căn bản và toàn diện Trong đó nhấn mạnh: giải quyết được bài toán về đổi mới PPDH sẽ làm thay đổi cách dạy của thày, cách học của trò, phát huy tính tích cực của học sinh, nâng cao chất lượng GD trong nhà trường

1.3 Giáo dục tiểu học được coi là nền móng của GD phổ thông và cũng là nền

móng của sự phát triển nhân cách công dân tương lai

1.4 Thành phố Hải Phòng là một trong số các địa phương dẫn đầu cả nước về

chất lượng giáo dục tiểu học Tuy nhiên vẫn còn đó những bất cập chung như đã nói ở trên, nên hiệu quả thực tế của đổi mới PPDH còn chưa cao trong điều kiện chung của cả nước

Câu trả lời cần sớm tìm ra và không phải dễ dàng cho cán bộ quản lý các trường Tiểu học Hải Phòng hiện nay là: với những biện pháp quản lý như thế nào

để hoạt động đổi mới PPDH của nhà trường đạt được hiệu quả thực sự, góp phần thực hiện các mục tiêu đổi mới giáo dục tiểu học, với chất lượng và hiệu quả mong đợi

Xuất phát từ những lý do trên đây chúng tôi chọn đề tài nghiên cứu: “Quản

lý hoạt động đổi mới PPDH ở trường tiểu học Nguyễn Tri Phương, quận Hồng Bàng – Hải Phòng”

2 Mục đích nghiên cứu

Trên cơ sở lý luận QLGD và thực trạng quản lý hoạt động đổi mới PPDH, đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động đổi mới PPDH ở trường tiểu học Nguyễn Tri Phương, quận Hồng Bàng- Tp.Hải Phòng, góp phần nâng cao hiệu quả quản

lý nhà trường

12

3 Nhiệm vụ nghiên cứu

3.1 Xác định cơ sở lý luận của quản lý hoạt động đổi mới PPDH ở trường tiểu

học

3.2 Khảo sát và phân tích, đánh giá thực trạng quản lý hoạt động đổi mới PPDH

ở trường tiểu học Nguyễn Tri Phương, quận Hồng Bàng - Hải Phòng hiện nay làm cơ cở thực tiễn cho việc đề xuất biện pháp quản lý hoạt động đổi mới PPDH tiểu học

3.3 Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động đổi mới PPDH ở trường tiểu học

Nguyễn Tri Phương, quận Hồng Bàng –Hải Phòng

4.Khách thể và Đối tƣợng nghiên cứu

4.1 Khách thể nghiên cứu:

Hoạt động đổi mới PPDH ở các trường tiểu học hiện nay;

4.2 Đối tượng nghiên cứu:

Hoạt động quản lý đổi mới PPDH ở Trường tiểu học Nguyễn Tri Phương, quận Hồng Bàng - Hải Phòng

5 Phạm vi nghiên cứu

- Chủ thể các BP quản lý đổi mới PPDH ở Trường tiểu học là Hiệu trưởng

- Các khảo sát thực tế đổi mới PPDH và quản lý đổi mới PPDH ở Trường tiểu học Nguyễn Tri Phương, Hồng Bàng- Hải Phòng được tiến hành với cán bộ quản lý (Hiệu trưởng, Hiệu phó) và giáo viên tất cả các khối lớp, các môn học

- Có đối chiếu với một số số liệu chung của Phòng GDĐT Hồng Bàng, Sở GDĐT Hải Phòng (Phòng GDTH) và một số trường Tiểu học trên địa bàn Thành phố Hải Phòng

6 Câu hỏi nghiên cứu

- Hoạt động đổi mới PPDH ở các trường tiểu học nói chung, ở trường tiểu học Nguyễn Tri Phương, quận Hồng Bàng - Hải Phòng nói riêng đang đối mặt với những trở ngại, khó khăn nào?

13

- Các biện pháp quản lý hoạt động đổi mới PPDH ở trường TH Nguyễn Tri Phương mà người cán bộ quản lý cần phải xác định là gì và cần được triển khai

như thế nào để phù hợp với các điều kiện thực tế và có hiệu quả thực tế?

7 Giả thuyết nghiên cứu

Công tác đổi mới PPDH ở trường tiểu học Nguyễn Tri Phương, Quận Hồng Bàng đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận, tuy nhiên vẫn còn có một số bất

cập Với cương vị hiệu trưởng trường tiểu học, nếu nghiên cứu xác lập và triển khai được các biện pháp quản lý đổi mới PPDH phù hợp với các cơ sở lý luận quản lý giáo dục, phù hợp với các cơ sở thực tiễn và điều kiện thực tế của nhà trường… sẽ góp phần thực hiện tốt các mục tiêu đổi mới PPDH tiểu học, góp

phần nâng cao chất lượng dạy học của nhà trường và chất lượng quản lý nhà trường

8 Phương pháp nghiên cứu

8.1 Phương pháp nghiên cứu lí luận

- Phân tích, nghiên cứu tài liệu, các văn bản chỉ đạo của ngành giáo dục, của GDTH; tổng hợp các quan điểm, lý luận liên quan đến vấn đề nghiên cứu

8.2 Phương pháp nghiên cứu thực tiễn

- Điều tra bằng phiếu hỏi: khảo sát, phân tích các số liệu về thực trạng hoạt

động đổi mới PPDH và quản lý hoạt động đổi mới PPDH ở trường tiểu học Nguyễn Tri Phương;

- Quan sát thực tế: các hoạt động đổi mới PPDH và quản lý hoạt động đổi

mới PPDH ở trường tiểu học Nguyễn Tri Phương;

1.1 Tổng quan các nghiên cứu vấn đề

Ngay từ thời cổ đại, tư tưởng về PPDH và quản lý PPDH đã được thể hiện

trong những quan điểm của nhiều nhà triết học đồng thời là nhà giáo dục

Khổng Tử (551- 479 TCN) đã giúp học trò phát triển bằng cách khuyến

khích sở trường và phê bình sở đoản, phương châm chính của dạy học là khải phát

(gợi mở) Socrates (469 - 399 TCN) đã đề xuất thực hiện phương pháp đàm thoại

trong dạy học và được sử dụng cho đến ngày nay J.A.Komenxki (1592 - 1670) đã

đưa ra các biện pháp dạy học buộc học sinh phải tìm tòi, suy nghĩ để nắm được bản

chất của sự vật hiện tượng J.J.Rousseau (1712 - 1778) chủ trương giáo dục người

học biết tự khám phá tích luỹ kiến thức thông qua chính hoạt động của mình “Lấy

hoạt động của trẻ làm trung tâm” là một trong những tư tưởng giáo dục tiến bộ của

loài người đã tìm thấy trong tư tưởng giáo dục của ông

Nhiều nhà giáo dục tiêu biểu xuất hiện khoảng cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ

XX như John Dewey (1859 - 1952), A.Macarenco (1888 - 1939), Jean Piaget (1896

- 1980),… cũng có quan điểm hướng đến sự tích cực hóa hoạt động nhận thức của

người học

Cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, khoa học giáo dục đã thực sự có những

biến đổi mới về lượng và chất Những vấn đề chủ yếu trong các tác phẩm kinh

điển của chủ nghĩa Mác- Lê Nin đã định hướng cho hoạt động giáo dục, đó là

các quy luật về "sự hình thành cá nhân con người", "tính quy luật về kinh tế - xã

hội đối với giáo dục"… Các quy luật đó đã đặt ra những yêu cầu đối với quản lý

giáo dục và tính ưu việt của xã hội đối với việc tạo ra các phương tiện và điều

kiện cần thiết cho giáo dục Nhiều nhà khoa học Liên Xô lúc đó (như

Đổi mới giáo dục ở Việt Nam hiện nay đang là một nhu cầu tất yếu và cấp thiết, trong đó, cùng với đổi mới công tác quản lý giáo dục (QLGD) thì đổi mới quá trình dạy học (QTDH) trong các bậc học vừa là trung tâm, vừa là điều kiện tiên quyết Đã có nhiều đề tài tiến hành nghiên cứu, nhiều kiến nghị trong các hội thảo khoa học về cải tiến đổi mới PPDH của các tác giả: Hồ Ngọc Đại, Đỗ Đình Hoan, Đặng Thành Hưng, Nguyễn Kỳ, Trần Kiều, Phan Trọng Luận, Vũ Văn Tảo, Nguyễn Cảnh Toàn,

Bên cạnh đó, các nhà khoa học nước ta đã tiếp cận quản lý giáo dục và quản lý trường học để đề cập đến việc phát triển công tác QL trường học; các tác

phẩm tiêu biểu như: Phương pháp luận khoa học giáo dục của Phạm Minh Hạc; Những cơ sở lý luận của Quản lý giáo dục của Nguyễn Trọng Hậu; Quản lý giáo dục - Một số vấn đề lý luận và thực tiễn của Nguyễn Thị Mỹ Lộc

Nghiên cứu về quản lý hoạt động đổi mới PPDH còn có một số công trình ở trình độ luận văn thạc sĩ như:

- “Biện pháp quản lý hoạt động dạy học của Hiệu trưởng trường tiểu học tại Tp.Thanh Hoá” của Viên Thị Dung- ĐHSP Hà Nội, 2002 ;

- “Biện pháp quản lý hoạt động dạy học của Hiệu trưởng trường các trường THCS thực hiện chương trình SGK mới tại huyện Thuận Thành tỉnh Bắc Ninh” của Nguyễn Kim Phụng- ĐHSP Hà Nội, 2003 ;

17

- “Biện pháp quản lý hoạt động dạy học của Hiệu trưởng các trường trung học cơ sở Tp.Hải Dương” của thạc sỹ Nguyễn Thanh Hương, ĐHSP Hà Nội, 2006

- “Biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo định hướng đổi mới PPDH của hiệu trưởng ở các trường tiểu học huyện Đắk R'Lấp”, của tác giả Thân Thị Kim Tuyến, năm 2011

- “Quản lý hoạt động đổi mới PPDH môn hoá học ở trường trung học phổ thông Mê Linh - Hà Nội” của tác giả Đào Anh Phượng, năm 2012;

- “ Biện pháp quản lý hoạt động đổi mới PPDH của hiệu trưởng trường THPH Thanh Hà, Hải Dương” của tác giả Lã Hồng Huấn, năm 2012

…

Các công trình nghiên cứu khoa học trên chủ yếu tập trung vào quản lý hoạt động dạy học, quản lý đổi mới PPDH ở một bộ môn và có ý nghĩa lí luận cũng như thực tiễn ở loại hình nhà trường THPT, THCS và đặc thù của từng địa phương Tuy nhiên, còn ít có nghiên cứu về quản lý hoạt động đổi mới PPDH ở bậc tiểu học và cho đến nay, chưa có công trình nghiên cứu về quản lý đổi mới PPDH của hiệu trưởng trường tiểu học phù hợp với điều kiện thực tế của thành phố Hải Phòng

Do đó, tác giả lựa chọn đề tài: “Quản lý hoạt động đổi mới PPDH ở trrường Tiểu học Nguyễn Tri Phương quận Hồng Bàng, Hải Phòng” để

nghiên cứu nhằm góp phần thực hiện tốt mục tiêu giáo dục đề ra

1.2 Cơ sở lý luận về quản lý đổi mới PPDH tiểu học

1.2.1 Quản lý, quản lý giáo dục, quản lý nhà trường:

1.2.1.1 Quản lý

Hoạt động quản lý bắt nguồn từ sự phân công hợp tác lao động, là cơ sở

chung cho của con người đạt được kết quả mong muốn Khi đề cập vai trò của

quản lý, Karl Marx vĩ đại đã viết : “Một nghệ sĩ vĩ cầm thì tự điều khiển bản thân, còn dàn nhạc thì cần nhạc trưởng” [17, tr.350]

18

Khái niệm quản lý là một khái niệm rất chung Quản lý là nội dung trông nom sắp đặt công việc trong một tổ chức; quản lý là tổ chức, điều khiển theo dõi thực hiện đường lối đã quy định

H Koontz khẳng định: "Quản lý là một hoạt động thiết yếu, nó đảm bảo phối hợp những nỗ lực hoạt động cá nhân nhằm đạt được các mục đích của tổ chức Mục tiêu của quản lý là hình thành một môi trường mà trong đó con người có thể đạt được các mục đích của tổ chức với thời gian, tiền bạc, vật chất và sự bất mãn

cá nhân ít nhất" [17, tr 327]

Tác giả Nguyễn Ngọc Quang cho rằng: "Quản lý là tác động có mục đích có kế hoạch của chủ thể quản lý đến tập thể những người lao động nói chung là khách thể quản lý, nhằm thực hiện được mục tiêu dự kiến"[ 23, tr 31]

Theo các tác giả Nguyễn Quốc Chí và Nguyễn Thị Mỹ Lộc: "Quản lý là tác động có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý trong một tổ chức nhằm làm cho tổ chức vận hành và đạt được mục đích của tổ chức" [9, tr 9]

Bản chất của hoạt động quản lý là sự tác động có mục đích của người quản lý đến đối tượng quản lý nhằm đạt được mục tiêu của tổ chức Quản lý là tác động có hướng đích, có chủ đích của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý trong một tổ chức nhằm làm cho hệ thống vận hành và đạt được mục đích của tổ chức Quản lý vừa là khoa học, vừa là nghệ thuật

Từ quan niệm của các học giả đã nêu, có thể khái quát: "Quản lý là hoạt động có ý thức của con người nhằm định hướng, tổ chức, sử dụng các nguồn lực

và phối hợp hành động của một nhóm người hay một cộng đồng người để đạt được các mục tiêu đề ra một cách hiệu quả nhất"

1.2.1.2 Các chức năng cơ bản của quản lý

Phát triển quan điểm của Henri Fayol, nhiều học giả đã khẳng định: có thể

thực hiện nhiều chức năng quản lý trong tổ chức, nhưng có bốn chức năng cơ

19

bản mà quá trình quản lý phải thực hiện để đạt được các mục tiêu của tổ chức: Lập kế hoạch; Tổ chức; Lãnh đạo (chỉ đạo) và Kiểm tra

- Lập kế hoạch: Lập kế hoạch là chức năng đầu tiên của của hoạt động quản lý

giúp chủ thể quản lý tiếp cận mục tiêu một cách hợp lý và khoa học Đây là chức năng cơ bản nhất của tất cả các chức năng quản lý

Kế hoạch là văn bản trong đó xác định mục tiêu, mục đích đối với thành

tựu tương lai của tổ chức và các con đường, các biện pháp, cách thức để đạt được mục tiêu mục đích đó

- Tổ chức: đảm bảo tất cả các hoạt động và quá trình được sắp xếp để có thể đạt

được các mục tiêu, thông qua thực hiện những điều sau:

+ Xác định và uỷ quyền trách nhiệm, quyền hạn của những người quản lý

và những người lao động khác

+ Phân loại và phân chia công việc thành các hoạt động quản lý Mỗi người được giao một công việc rõ ràng trong phạm vi khả năng của họ

+ Đánh giá kết quả: Trong bước cuối này, người quản lý tìm kiếm thông

tin phản hồi theo kết quả hoạt động đã được hoạch định, từ đó giúp xác định sự thay đổi hoặc sửa đổi nào là cần thiết

- Lãnh đạo (chỉ đạo): là quá trình tác động qua lại giữa chủ thể quản lý và mọi

thành viên trong tổ chức nhằm thực hiện mục tiêu đề ra Thực chất là sự tác động lên con người nhằm khơi dậy những tiềm năng của con người trong hệ thống quản lý, thực hiện tốt mối liên hệ giữa con người với con người để mọi người tự giác, tự nguyện và hăng say trong công việc

- Kiểm tra: Kiểm tra nhằm đánh giá việc thực hiện các mục tiêu đề ra từ đó kịp

thời sửa chữa, uốn nắn nếu cần thiết Khi kiểm tra phải theo chuẩn, chuẩn phải xuất phát từ mục tiêu

20

Ngoài bốn chức năng cơ bản trên, thì yếu tố thông tin luôn có mặt ở tất cả

các giai đoạn với vai trò là điều kiện phương tiện đối với việc thực hiện các chức năng quản lý Thông tin đầy đủ, kịp thời, cập nhật, chính xác là một căn cứ để hoạch định kế hoạch Thông tin truyền tải mệnh lệnh chỉ đạo và phản hồi diễn tiến hoạt động của tổ chức Thông tin từ kết quả hoạt động của tổ chức giúp cho người quản lý xem xét mức độ đạt mục tiêu của toàn tổ chức

Sơ đồ 1.1 Mối quan hệ giữa các chức năng trong chu trình quản lý

Khi thực hiện bất kỳ một quá trình quản lý, hay hoạt động quản lý trong lĩnh vực nào đều cần phải thực hiện đầy đủ các chức năng cơ bản của quản lý

1.2.1.3 Quản lý giáo dục

Giáo dục là một dạng hoạt động xã hội đặc biệt Hay nói cách khác, giáo dục là một lĩnh vực hoạt động đặc thù của xã hội Bản chất của hoạt động giáo dục là quá trình truyền đạt và lĩnh hội kinh nghiệm lịch sử - xã hội của các thế hệ loài người, nhờ có giáo dục mà các thế hệ nối tiếp nhau phát triển, tinh hoa văn hoá dân tộc, nhân loại được kế thừa, bổ sung, hoàn thiện và trên cơ sở đó không ngừng phát triển

Quản lý giáo dục (QLGD) chính là thực hiện thực hiện các chức năng của quản lý trong lĩnh vực giáo dục

21

Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang “Quản lý giáo dục là hệ thống những tác động có mục đích, có kế hoạch, hợp qui luật của chủ thể quản lý nhằm làm cho hệ vận hành theo đường lối và nguyên lý giáo dục của Đảng, thực hiện được các tính chất của nhà trường xã hội chủ nghĩa Việt Nam, mà tiêu điểm hội tụ là quá trình dạy học – giáo dục thế hệ trẻ, đưa hệ giáo dục tới mục tiêu dự kiến, tiến lên trạng thái mới về chất” [23, tr.12].

Ngày nay, công tác giáo dục không chỉ giới hạn ở thế hệ trẻ, không chỉ trong nhà trường…mà là giáo dục cho mọi người, ở nhiều loại hình, bằng nhiều phương thức khác nhau, nên giáo dục còn được hiểu rộng hơn, là hoạt động của các cơ sở giáo dục trong và cả bên ngoài hệ thống giáo dục quốc dân

Quan niệm về QLGD có thể có sự khác nhau nhất định trong cách tiếp cận, hay cách diễn đạt nhưng định nghĩa của tác giả Nguyễn Trọng Hậu, là khái quát

đầy đủ hơn cả: “quản lý giáo dục là hệ thống những tác động có mục đích, có kế

hoạch của chủ thể quản lý giáo dục các cấp tới các thành tố của quá trình dạy học – giáo dục nhằm làm cho hệ giáo dục vận hành có hiệu quả và đạt tới mục tiêu giáo dục nhà nước đề ra” [15, tr.62]

Bởi vậy, có thể định nghĩa: quản lý giáo dục chính là quá trình thực hiện

các chức năng quản lý một cách có ý thức, có tổ chức và hợp quy luật của chủ thể QLGD các cấp tác động tới một hệ thống giáo dục, hoặc tới các khâu, các bộ phận cấu thành của nó, hoặc tới các hoạt động giáo dục- đào tạo… nhằm làm cho

hệ thống giáo dục đó, cơ sở giáo dục, hoặc hoạt động giáo dục- đào tạo đó được vận hành hiệu quả, phát triển và đạt tới các mục tiêu giáo dục đã đề ra

Theo đó, có quá trình QLGD các cấp của một hệ thống giáo dục của một quốc gia, hay của một địa phương; quá trình QLGD một ngành học, hay một bậc học, cấp học; có quá trình QLGD một cơ sở giáo dục, một hoạt động giáo dục, hay một hoạt động giáo dục

1.2.1.4 Quản lý trường học

Trường học (hay nhà trường, cơ sở giáo dục- đào tạo) là đơn vị cơ sở nằm trong hệ thống giáo dục quốc dân và là thiết chế đặc biệt của xã hội thực hiện chức năng truyền thụ những kinh nghiệm xã hội cần thiết cho thế hệ trẻ, giáo dục

và đào tạo họ trở thành các công dân đáp ứng yêu cầu phát triển của cộng đồng

và của xã hội Hay nói cách khác, trường học với tư cách là các “tế bào”, là thành tố cơ bản của hệ thống giáo dục quốc dân, đồng thời là nơi diễn ra trực tiếp các hoạt động giáo dục –dạy học Sản phẩm của nhà trường là nhân cách của người học sinh được hình thành, phát triển trong quá trình học tập, tu dưỡng rèn luyện theo yêu cầu của xã hội và được xã hội thừa nhận

Do đó, quản lý nhà trường (QLNT) hay quản lý trường học, nói rộng ra là quản lý một cơ sở giáo dục- đào tạo, trước hết và cơ bản là công tác quản lý các hoạt động giáo dục và dạy học trong nhà trường

Theo tác giả Trần Hồng Quân “Quản lý nhà trường phổ thông là quản lý dạy và học, tức là làm sao đưa hoạt động đó từ trạng thái này sang trạng thái khác, để dần tới mục tiêu giáo dục” [24, tr.43]

Trong cuốn sách “Một số vấn đề giáo dục - khoa học giáo dục” tác giả

Phạm Minh Hạc nhấn mạnh hơn: “Quản lý nhà trường là thực hiện đường lối giáo dục của Đảng trong phạm vi trách nhiệm của mình tức là đưa nhà trường vận hành theo nguyên lý giáo dục, để tiến tới mục tiêu giáo dục mục tiêu đào tạo

23

đối với ngành giáo dục, với thế hệ trẻ và từng học sinh” [14, tr.55]

Như vậy, QLNT thuộc nội hàm của quá trình quản lý giáo dục, thực chất là một hệ thống tác động quản lý có chủ đích, có kế hoạch của người lãnh đạo nhà trường (Hiệu trường, Giám đốc) và bô ̣ máy quản lý nhà trường lên tất cả các mặt đời sống của nhà trường nhằm đẩy mạnh hoạt động của nhà trường theo nguyên

lý giáo dục và tiến tới mục tiêu giáo dục Trong đó, mọi thành viên của nhà trường vừa là đối tượng quản lý, vừa là chủ thể tự quản lý hoạt động giáo dục trong phạm vi chức trách của mình

QLNT được thực hiện trên cơ sở những quy luật chung của quản lý, đồng thời có những nét đặc thù riêng QLNT với các loại quản lý xã hội khác, bởi bản

chất lao động sư phạm của người giáo viên và bản chất của quá trình dạy học- giáo dục

Trong các nội dung của QLNT thì quản lý hoạt động dạy học là cơ bản và chủ yếu Thành công hay thất bại của nhà trường phụ thuộc rất nhiều ở công tác quản lý hoạt động dạy học của người Hiệu trưởng Vì vậy Hiệu trưởng nhà trường phải chú trọng vào việc cải tiến công tác quản lý, chỉ đạo các hoạt động dạy và học trong nhà trường, trong đó có công tác quản lý phương pháp dạy học

và quản lý hoạt động đổi mới PPDH

1.2.1.5 Quản lý trường học tiểu học

Vị trí, vai trò của trường tiểu học trong đã được khẳng định trong Luật giáo dục, Điều lệ trường tiểu học và được khẳng định trọng thực tế cuộc sống xã hội

và mỗi cá nhân Đó vừa là bậc học cơ bản của GD phổ thông, vừa là bậc học nền móng của Hệ thống giáo dục quốc dân, và cũng là nền móng của sự phát triển nhân cách công dân tương lai, nền tảng phát triển của mỗi cá nhân

Quản lý trường học tiểu học là toàn bộ công tác quản lý của người hiệu

trưởng thực hiện các chức năng quản lý, nhiệm vụ quản lý một nhà trường tiểu

24

học nhằm huy động các nguồn lực, đảm bảo đa ̣t được mu ̣c tiêu giáo dục tiểu học

và phát triển nhà trường với chất lượng và hiệu quả cao

Như vậy, trong các nội dung công tác quản lý nhà trường tiểu học của người hiệu trưởng thì quản lý hoạt động dạy và học là nhiệm vụ hàng đầu, xuyên suốt và quan trọng hơn cả Đến lượt nó, quản lý hoạt động dạy và học bao gồm nội dung đặc biệt quan trọng và giữ vai trò then chốt, chính là quản lý hoạt động đổi mới PPDH

1.2.1.6 Quản lý hoạt động dạy học

Quản lý hoạt động dạy học là làm cho các thành tố của hệ thống dạy học vận hành và kết hợp chặt chẽ với nhau thông qua hoạt động dạy của giáo viên và hoạt động học của học sinh, nhằm biến đầu vào (trình độ ban đầu của học sinh) thành đầu ra (sản phẩm dạy học) phát triển cả về số lượng và chất lượng theo yêu cầu phát triển GD& ĐT

Quản lý HĐDH chủ yếu là quản lý hoạt động sư phạm của người thầy và hoạt động học tập rèn luyện của trò để hình thành, phát triển nhân cách học sinh theo mục tiêu giáo dục của bậc học, cấp học

Như vậy, Quản lý hoạt động dạy học trong nhà trường là quá trình chủ thể

quản lý thực hiện các chức năng quản lý nhằm đảm bảo chất lượng, hiệu quả hoạt động dạy học đạt đến mục tiêu dạy học đặt ra và góp phần nâng cao chất lượng giáo dục của nhà trường

Nội dung cơ bản của Quản lý hoạt động dạy học trong nhà trường là một

hệ thống tác động có chủ đích của chủ thể quản lý, bao gồm: QL mục tiêu, chương trình, nội dung DH, phương pháp, phương tiện, hình thức tổ chức DH,

GV, HS, kết quả DH được biểu diễn bằng sơ đồ sau:

Sơ đồ 1.2: Quản lý các thành tố của quá trình DH

1.3.2 Phương pháp dạy học và đổi mới Phương pháp dạy học

1.3.2.1 Phương pháp dạy học

Phương pháp là con đường, là cách thức mà chủ thể sử dụng để tác động

nhằm chiếm lĩnh hoặc biến đổi đối tượng theo mục đích đã định Phương pháp là một phạm trù của lý thuyết hoạt động có liên quan mật thiết với các phạm trù chủ thể, đối tượng, mục đích, nội dung hoạt động

Phương pháp dạy học (PPDH) là một phạm trù của khoa học giáo dục và

là một thành tố hết sức quan trọng của quá trình dạy học Khi xác định được

mục đích, nội dung dạy học, thì PPDH, bao gồm phương pháp dạy của thày và phương pháp học của trò sẽ quyết định chất lượng của quá trình dạy học.[33, tr.91]

Lý luận dạy học xác định PPDH là tổng hợp các cách thức hoạt động phối

hợp của giáo viên và học sinh Theo I.Ia.Lecne, PPDH là một hệ thống những hành động có mục đích của GV nhằm tổ chức hoạt động nhận thức và thực hành của HS, đảm bảo HS lĩnh hội nội dung học vấn [32, tr.26]

Trong hoạt động dạy học cần tìm chọn được PPDH thích hợp với mục tiêu

và nội dung, thống nhất với mục tiêu và nội dung dạy học, đồng thời biết triển khai đúng quy trình của các PPDH Với những quan điểm lý luận dạy học hiện

26

đại, giáo viên phải biết kết hợp nhiều PPDH, gợi mở, hướng dẫn, tổ chức quá trình nhận thức của học sinh, giúp học sinh chủ động, tích cực tham gia vào việc lĩnh hội nội dung dạy học Các PPDH được GV lựa chọn và sử dụng theo quan điểm như vậy được gọi là PPDH theo hướng sư phạm tích cực

Việc đổi mới PPDH cần dựa trên những cơ sở khoa học giáo dục và thực tiễn Khoa học giáo dục là lĩnh vực rất rộng lớn và phức hợp, có nhiều chuyên ngành khác nhau Vì vậy việc đổi mới PPDH cũng được tiếp cận dưới rất nhiều cách tiếp cận khác nhau [11, tr.9]

1.3.2.2 Đổi mới phương pháp dạy học

Đổi mới là thay đổi hoặc làm cho sự thay đổi tốt hơn, tiến bộ hơn so với

Cùng với việc đổi mới của mục tiêu, nội dung chương trình tiểu học và cách đánh giá kết quả học tập của học sinh, đổi mới PPDH được coi là “giải pháp then chốt” nâng cao chất lượng dạy và học ở Việt Nam hiện nay Đổi mới PPDH là một trọng tâm của đổi mới giáo dục các bậc học Luật giáo dục, điều 28

xác định rõ: “Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của HS; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho HS”

[20, tr.23]

27

Đổi mới PPDH sẽ tác động vào mọi thành tố của quá trình dạy học trong nhà trường Bản chất của “đổi mới PPDH” không phải là sự thay thế thuần túy các PPDH cũ bằng một loạt các PPDH mới, các phương tiện dạy học hiện đại,

mà là sự phát huy tối đa tính tích cực, chủ động và sáng tạo của người học trên

cơ sở đổi mới cách tiến hành các PPDH theo hướng sư phạm tích cực, khai thác triệt để ưu điểm của các PPDH hiện nay và lựa chọn, vận dụng linh hoạt các PPDH mới

Như vậy, mục đích cuối cùng của đổi mới PPDH là làm thế nào để học sinh phải thực sự tự giác, tích cực, chủ động, biết tìm tòi, phát hiện và giải quyết vấn đề theo tư duy sáng tạo trong quá trình lĩnh hội tri thức và lĩnh hội cả cách thức để có được tri thức, nhằm phát triển và hoàn thiện nhân cách Để thực hiện

yêu cầu trên, có thể coi việc chuyển từ dạy học lấy GV làm trung tâm của quá trình dạy học sang dạy học định hướng vào người học (dạy học hướng trung tâm vào HS), phát huy tính tích cực, tự lực, sáng tạo của HS là quan điểm lý luận dạy

học có tính định hướng chung cho việc đổi mới PPDH

1.3.3 Quản lý sự thay đổi và quản lý hoạt động đổi mới PPDH

1.2.3.1 Quản lý sự thay đổi

Quản lý hoạt động đổi mới PPDH chính là quản lý sự thay đổi

Theo lý thuyết ”quản lý sự thay đổi”, thực chất quản lý sự thay đổi là kế hoạch hoá và chỉ đạo triển khai sự thay đổi để đạt được mục tiêu đề ra Quản lý thay đổi rất coi trọng nguyên tắc phù hợp, sự thích ứng và kế thừa phát triển

”Quản lý thay đổi trong GD lấy tư duy “cân bằng động” làm điểm tựa và tính lộ trình là một đặc điểm quan trọng của quản lý sự thay đổi” [13, tr.8]

Trong lý thuyết quản lý sự thay đổi thường nêu ra 4 bước, đó là: Chuẩn bị cho sự thay đổi; Kế hoạch hóa sự thay đổi; Tiến hành sự thay đổi và cuối cùng là

đánh giá duy trì sự thay đổi

c Triển khai kế hoạch đã được lập: Tiến hành thay đổi theo một lộ trình xác đáng (phù hợp với điều kiện, nguồn lực và mức độ phát triển của tổ chức cũng như trong một bối cảnh cụ thể liên quan trực tiếp đến tổ chức mình) với lưu ý thích đáng viê ̣c ta ̣o đô ̣ng lực và giảm sự phản ứng khi thực hiê ̣n gthay đổi

d Đánh giá kết quả thực hiện thay đổi(có thể theo từng giai đoạn) và điều chỉnh nếu thấy cần thiết Tìm các biện pháp duy trì “cái thay đổi” đã đạt được để tổ chức phát triển bền vững với những “cái mới” đã hình thành, tức là duy trì “cái mới” đã đạt được

1.2.3.2 Những yêu cầu của quá trình quản lý sự thay đổi

Trong quá trình quản lý sự thay đổi, trước khi ra quyết định người cán bộ quản lý phải hiểu rõ nội dung của sự thay đổi và đặc điểm của sự thay đổi (cụ thể

“thay đổi cái gì”, ”thay đổi như thế nào” so với hiện trạng Trong qúa trình hoạch định sự thay đổi nên cân nhắc những vấn đề thực sự cần thực hiện thay đổi trong bối cảnh cụ thể của đơn vị mình, lập danh sách cho những việc cần làm, cách thức thay đổi và lộ trình thay đổi

Tiếp theo đó, người quản lý tìm cách tạo được sự ảnh hưởng , sự tin cậy , kích thích được tính tự giác, tự nguyện của đội ngũ, để phát huy “tính đồng đội” (teamwork) tham gia đổi mới [13, tr.9]

Trong quá trình thực hiện sự thay đổi cần quan tâm đến thông tin phản hồi

và cập nhật thông tin Thực hiện kiểm tra, đánh giá các kết quả đạt được và duy trì “sự thay đổi” Không có một sự thay đổi nào lại kết thúc, vì thay đổi chính là

29

một quá trình phát triển theo quy luật, kết quả đạt được ở mỗi giai đoạn là tiền đề cho những thay đổi tiếp sau

1.2.3.3 Quản lý hoạt động đổi mới PPDH ở trường tiểu học

Từ góc độ quản lý sự thay đổi có thể khẳng định: Quản lý hoạt động đổi mới PPDH nói chung, ở trường tiểu học nói riêng là quá trình tổ chức, chỉ đạo của Hiệu trưởng nhà trường thực hiện đổi mới cách tiến hành các PPDH theo hướng sư phạm tích cực, khai thác triệt để ưu điểm của các PPDH hiện nay và

lựa chọn, vận dụng linh hoạt các PPDH mới…nhằm tạo ra được một sự thay đổi tích cực, hiệu quả trong cách thức triển khai hoạt động dạy của đội ngũ GV và cách thức thực hiện hoạt động học tập của HS, nhằm phát huy tính tích cực, chủ

động và sáng tạo của người học, trên cơ sở đó thực hiện tốt các mục tiêu dạy học tiểu học

Quản lý hoạt động đổi mới PPDH ở trường tiểu học luôn được đặt trong với tổng thể mối liên hệ với toàn bộ các hoạt động dạy và học trong nhà trường tiểu học, bởi PPDH luôn có mối quan hệ mật thiết với các thành tố khác của quá trình dạy học (Mục tiêu - Nội dung - Phương pháp - Phương tiện - Hình thức - Kết quả) và quan hệ mật thiết với quá trình tiến hành đồng bộ các thành tố đó, đặc biệt là sự tác động vào mối quan hệ giữa thầy và trò trong quá trình dạy học Cũng theo quan điểm “quản lý sự thay đổi”, quản lý hoạt động đổi mới PPDH trong trường tiểu học chính là công tác chuyên biệt của người Hiệu

trường, bằng nghệ thuật và năng lực lãnh đạo của mình, chủ động tạo ra được một sự thay đổi tích cực, hiệu quả trong việc tổ chức, triển khai đổi mới PPDH trong đội ngũ GV, trên cơ sở đó tạo ra được chất lượng mới, hiệu quả cao hơn

trong toàn bộ hoạt động dạy học của nhà trường theo chủ trương đổi mới giáo dục căn bản và toàn diện

1.2.3.4 Biện pháp quản lý đổi mới phương pháp dạy học ở trường tiểu học

Theo từ điển tiếng Việt “Biện pháp là cách làm, cách giải quyết một vấn đề

30

cụ thể”[21,tr 53]

Trong lý luận quản lý giáo dục, biện pháp quản lý là tổ hợp nhiều cách thức

tiến hành của chủ thế quản lý nhằm tác động đến đối tượng quản lý để giải quyết những vấn đề trong công tác quản lý làm cho hệ vận hành đạt mục tiêu mà chủ thể quản lý đã đề ra phù hợp với quy luật khách quan

Nói đến quản lý hoạt động đổi mới PPDH ở trường tiểu học cũng là chỉ ra

cụ thể các công việc của Hiệu trưởng khi thực hiện đồng bộ các tác động quản lý công tác lập kế hoạch chuyên môn và cơ chế hoạt động, điều hành; đến phát triển đội ngũ giáo viên và quản lý chương trình dạy học, kiểm tra và đánh giá kết quả dạy học, đến quản lý cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học và quản lý điều kiện, môi trường làm việc Trong những công việc cần làm của Hiệu trưởng để quản

lý hoạt động đổi mới PPDH ở trường tiểu học thì các biện pháp quản lý hoạt động đổi mới PPDH là then chốt

Từ đó có thể xác định: biện pháp quản lý đổi mới PPDH ở trường tiểu học

là những cách thức tiến hành của của hiệu trưởng nhà trường tác động đến các thành tố và điều kiện của hoạt động đổi mới PPDH nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả của hoạt động dạy học của nhà trường và đạt đến mục tiêu giáo dục bậc học, cấp học

1.4 Nội dung cơ bản của quản lý hoạt động đổi mới PPDH tiểu học

1.4.1 Mục tiêu của Quản lý hoạt động đổi mới PPDH tiểu học

Mục tiêu quản lý quản lý hoạt động đổi mới PPDH trong trường tiểu học

phải đáp ứng được yêu cầu của mục tiêu giáo dục tiêu học và các yêu cầu của đổi mới GD&ĐT hiện nay Mục tiêu quản lý hoạt động đổi mới PPDH tiểu học là một mục tiêu bộ phận trong hệ thống các mục tiêu nâng cao chất lượng GD&ĐT,

là mục tiêu ưu tiên hàng đầu của nhà trường tiểu học trong giai đoạn hiện nay

Thông báo số 117/TB-BGDĐT ngày 26 tháng 02 năm 2009 về Kết luận

của Bộ trưởng Bộ GD&ĐT tại Hội thảo “Chỉ đạo, quản lý hoạt động đổi mới

31

PPDH ở các trường phổ thông” đã chỉ rõ nội dung về định hướng chỉ đạo đổi

mới PPDH: Phải tạo động lực đổi mới PPDH cho giáo viên, hoạt động đổi mới PPDH chỉ có thể thành công khi giáo viên có động lực hành động và chuyển hóa được từ ý chí trở thành tình cảm và tinh thần trách nhiệm đối với học sinh, đối với nghề dạy học Về chỉ đạo đổi mới PPDH, cần thực hiện tốt một số công tác sau đây:

a) Phải có sự hướng dẫn của các cấp quản lý giáo dục về phương hướng

và những việc cần làm để đổi mới PPDH Hướng dẫn về đổi mới PPDH phải thông suốt từ các cơ quan thuộc Bộ GD&ĐT đến các Sở, Phòng GD&ĐT, cán bộ quản lý các trường học và từng giáo viên, không để giáo viên phải "đơn độc" trong việc đổi mới PPDH

b) Hoạt động đổi mới PPDH của giáo viên phải có sự hỗ trợ thường xuyên của đồng nghiệp thông qua dự giờ thăm lớp và cùng rút kinh nghiệm

c) Trong quá trình chỉ đạo đổi mới PPDH, cần nghiên cứu để tổ chức hợp lý việc lấy ý kiến của học sinh về PPDH của thầy cô giáo với tinh thần xây dựng

d) Quá trình thực hiện đổi mới PPDH phải là quá trình hoạt động tự giác của bản thân giáo viên và là phù hợp yêu cầu của cơ quan quản lý giáo dục

e) Cần tổ chức phong trào thi đua và có chính sách khen thưởng nhằm động viên kịp thời đối với các đơn vị, cá nhân tích cực và đạt hiệu quả trong hoạt động đổi mới PPDH ở các trường, tổ chức nhân rộng các điển hình tập thể, cá nhân tiên tiến trong phong trào đổi mới PPDH

1.3.1.1 Nội dung của quản lý hoạt động đổi mới PPDH tiểu học

32

Quản lý hoạt động đổi mới PPDH tuân thủ các bước của quản lý sự thay đổi, nên phải bắt đầu từ:

- Chuẩn bị cho hoạt động đổi mới PPDH, trong đó có yêu cầu nâng cao

nhận thức và kiến thức, kĩ năng về đổi mới PPDH cho Giáo viên Nhận thức là cơ sở, là nền tảng để hình thành niềm tin và thúc đẩy hoạt động diễn ra Việc đổi mới PPDH chỉ có thể thành công khi CBQL, GV nhận thức đúng về tầm quan trọng của việc đổi mới PPDH, các kiến thức,

kỹ năng đổi mới PPDH như thế nào và việc quản lý việc đổi mới đó ra sao, từ đó CBQL mới chỉ đạo việc đổi mới đúng hướng và GV mới thực hiện việc đổi mới PPDH có hiệu quả

- Lập kế hoạch đổi mới PPDH, bao gồm kế hoạch của nhà trường và kế hoạch các tổ chuyeen môn và các bộ phận tham gia khác Kế hoạch đổi

PPDH học ở trong nhà trường là một kế hoạch bộ phận nhằm chi tiết hóa

kế hoạch năm học, chỉ ra các công việc phải thực hiện trong từng thời điểm nhằm đạt đến mục tiêu dạy học của nhà trường trong năm học Xây dựng kế hoạch càng chi tiết, sát hợp thì việc tổ chức thực hiện càng dễ dàng Xây dựng kế hoạch đổi mới PPDH gồm:

+ Xây dựng kế hoạch năm học của nhà trường, của tổ chuyên môn cần chú trọng kế hoạch đổi mới PPDH và phải cụ thể hóa thành lộ trình, thành một thời gian biểu

+ Xây dựng chương trình các chuyên đề đổi mới PPDH và phân công người chịu trách nhiệm chính (Hiệu trưởng, Phó Hiệu trưởng)

+ Kế hoạch đổi mới PPDH của nhà trường được cụ thể hóa trong kế hoạch hoạt động của tổ chuyên môn theo từng thời gian Trong kế hoạch cần có các chỉ tiêu phấn đấu cụ thể

- Trong quản lý triển khai kế hoạch đổi mới PPDH, CBQL cần xây

dựng bộ máy giám sát quá trình thực hiện kế hoạch Các thông tin phản

33

hồi cần được phân tích, đánh giá một cách cẩn thận Trên cơ sở đó, nhà quản lý sẽ đề xuất các giải pháp phù hợp để điều chỉnh kế hoạch hoặc tăng cường chỉ đạo thực hiện, giúp cho giáo viên thực hiện tốt kế hoạch đổi mới PPDH của nhà trường

- Xây dựng, phát triển đội ngũ, xây dựng nhóm giáo viên cốt cán đủ

phẩm chất, năng lực đáp ứng yêu cầu đổi mới PPDH Đội ngũ giáo viên – yếu tố quyết định chất lượng giáo dục Vì vậy muốn nâng cao chất lượng giáo dục phải quan tâm đến công tác xây dựng đội ngũ, đặc biệt là trong yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay Từ cơ sở lý luận và thực tiễn đổi mới PPDH có thể khẳng định rằng giáo viên vừa là đối tượng vừa là động lực chính của công cuộc đổi mới này Đội ngũ giáo viên cần được đổi mới trước hết về nhận thức, sau đó cần được trang bị rất cơ bản về PPDH, cần đốt nóng thêm nhiệt huyết, say mê với nghề, xác định tinh thần trách nhiệm, lòng yêu thương học sinh và nâng cao khả năng tự học và sáng tạo Trong công tác QL cần tạo ra cơ chế mới để động viên, thúc đẩy giáo viên tham gia Chú trọng việc bồi dưỡng Giáo viên dạy học theo quan điểm dạy học lấy người học làm trung tâm, tổ chức các lớp bồi dưỡng cho giáo viên đổi mới PPDH phát huy tính tích cực của học sinh, tạo điều kiện để giáo viên bồi dưõng chuyên đề, bồi dưỡng thường xuyên, tham gia hội giảng

- Quản lý việc xây dựng môi trường giáo dục và đảm bảo cơ sở vật chất, phương tiện dạy học, CNTT phục vụ đổi mới PPDH Môi trường

diễn ra quá trình học tập có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng GD Giáo viên có vai trò xúc tác để khuyến kích, thúc đẩy học sinh tham gia học tập Phát triển tư duy đọc lập sáng tạo của học sinh, học sinh đóng vai trò tích cực trong quá trình học tập Đồng thời tạo cơ hội giao tiếp tích cực GV với HS, giữa HS với HS Gv cần tạo cần tạo ra bầu không

34

khí dân chủ, thân thiện, tạo tâm lý để học sinh cảm thấy thoải mái và tích cực tham gia vào các hoạt động họpc tập

Cơ sở vật chất trường học là tất cả các phương tiện vật chất được giáo viên

và học sinh sử dụng nhằm thực hiện có hiệu quả chương trình giáo dục và giảng dạy Cái lõi của cơ sở vật chất trường học là thiết bị dạy học Quản

lý nội dung này cần tuân thủ theo nguyên tắc về tính mục đích, tính kế thừa và phát triển, tuân thủ chu trình quản lý

- Quản lý hoạt động học tập của học sinh Phương pháp học tập trong

đổi mới PPDH đóng vai trò quyết định trong việc tích cực hoá, phát huy tính sáng tạo của HS Bằng nhiều hình thức khác nhau, cần luyện tập cho HS các PP học tập chung và các PP học tập trong bộ môn Quản lý hoạt động học tập của học sinh để còn trợ giúp học sinh về phương pháp học tập tích cực và tự học; Vận động HS hưởng ứng, tham gia hoạt động đổi mới PPDH của thầy

cô giáo Thực hiện đổi mới phương pháp học tập của học sinh

- Quản lý đổi mới đánh giá kết quả học tập của HS Đổi mới PPDH

cần gắn liền với đổi mới về đánh giá quá trình dạy học, cũng như đổi mới việc kiểm tra và đánh giá thành tích học tập của HS Trong đánh giá thành tích học tập của HS không chỉ đánh giá kết quả mà chú ý cả quá trình học tập Đánh giá thành tích học tập theo quan điểm phát triển năng lực không giới hạn vào khả năng tái hiện tri thức mà chú trọng khả năng vận dụng tri thức trong việc giải quyết các nhiệm vụ phức hợp Đối với cán bộ quản lý, đánh giá được thực trạng chất lượng dạy học và giáo dục, có biện pháp điều chỉnh thành tố của quá trình dạy học, trong đó có nội dung về quản lý Trong xu hướng xây dựng các bài tập cũng như các bài thi, kiểm tra theo quan điểm phát triển năng lực người ta chia thành 3 mức độ chính:

Tái hiện: Trọng tâm là tái hiện, nhận biết các tri thức đã học

35

Vận dụng: Trọng tâm là việc ứng dụng tri thức đã học để giải quyết các nhiệm

vụ trong những tình huống khác nhau; phân tích, tổng hợp, so sánh để xác định các mối quan hệ của của các đối tượng

Đánh giá: Trọng tâm là vận dụng tri thức, kỹ năng đã học để giải quyết các

nhiệm vụ phức hợp, giải quyết các vấn đề, đánh giá các phương án khác nhau và quyết định, đánh giá các giá trị [11, tr.13]

Cần sử dụng phối hợp các hình thức, phương pháp kiểm tra, đánh giá khác nhau Kiểm tra đánh giá là một kết quả học tập của học sinh không chỉ nhăm mục đích nhận định thực trạng và điều chỉnh hoạt động của trò

mà còn vì sự phát triển của người học

Xây dựng tiêu chuẩn đánh giá giờ lên lớp theo hướng đổi mới PPDH

Thông qua việc dự các tiết dạy, nhà quản lý có thể đánh giá mức độ thực hiện mục tiêu bài dạy, sự chuẩn bị kế hoạch bài dạy, năng lực sư phạm của giáo viên, mức độ thực hiện đổi mới PPDH, tình hình học tập và khả năng tiếp thu của học sinh để có thể đề ra những giải pháp quản lý thích hợp Trong quá trình đánh giá giờ lên lớp theo hướng đổi mới PPDH, Hiệu trưởng cần căn cứ vào: yêu cầu về chuẩn kiến thức, kỹ năng, thái độ cần đạt đối với từng môn học; tiêu chuẩn đánh giá tiết dạy do Bộ Giáo dục và Đào tạo, Sở Giáo dục và Đào tạo quy định, các yêu cầu đối với từng loại bài học, yêu cầu vận dụng các PPDH tích cực, yêu cầu sử dụng các thiết bị dạy học…

Tổ chức dự giờ và phân tích rút kinh nghiệm thấu đáo, sâu sát các tiết dạy đổi mới PPDH theo các cấp độ ở tổ chuyên môn, thao giảng cấp trường, đăng ký giờ dạy tốt, thi giáo viên giỏi v.v

- Đổi mới PPDH gắn với thực hiện chế độ thi đua khen thưởng Có các

hình thức khen thưởng, nêu gương điển hình, động viên thích đáng những cá nhân thực hiện tốt giờ dạy đổi mới PPDH, đồng thời cũng có

1.4 Các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình quản lý hoạt động đổi mới PPDH tiểu học

1.4.1 Chủ quan

1.4.1.1 Vai trò quản lý và năng lực chuyên môn của CBQL

Quản lý và điều hành được coi là yếu tố tác động quyết định đến chất lượng, bởi nó liên quan đến quá trình ra chính sách, tạo dựng bộ máy và quy trình quản lý để thực hiện các chính sách này Bởi vậy, sự đổi mới PPDH có thành hiện thực hay không, đầu tiên phụ thuộc vào nhận thức, trình độ tổ chức và năng lực triển khai trong thực tiễn của Hiệu trưởng

Hiệu trưởng của một nhà trường là người thiết kế công việc, hoạch định chiến lược phát triển, điều hành nhà trường do đó phải là người xây dựng kế hoạch để chỉ đạo toàn bộ bộ máy nhà tường hoạt động Hiệu trưởng phải tác động đến mọi thành viên trong tổ chức để đạt được mục tiêu của nhà trường Thành công của việc đổi mới PPDH phụ thuộc vào cái tâm, cái tài của hiệu trưởng Các phẩm chất tâm lý của hiệu trưởng sẽ giúp tập thể vượt qua trở ngại trong quá trình đổi mới PPDH Trình độ hiểu biết về lý luận dạy học, năng lực tổ chức, năng lực quản lý nguồn tài lực và vật lực, năng lực vận động xã hội, thu thập và xử lý các thông tin, và uy tín của người hiệu trưởng góp phần quyết định

sự thành công của việc đổi mới PPDH

1.4.1.2 Nhận thức, động lực và trình độ của độ ngũ giáo viên

Người giáo viên tiểu học phải là người có chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm vững vàng, có tư cách đạo đức đúng mực Ngoài việc thực hiện các

37

nhiệm vụ của người giáo viên, các giờ dạy theo sách giáo khoa hiện hành, người giáo viên còn phải luôn luôn tự bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ, bổ sung cập nhật thêm thông tin, tri thức mới

Đặc trưng lao động sư phạm của người thầy giáo là dạy chữ, dạy người chủ yếu bằng nhân cách của bản thân mình Vai trò của thầy giáo không chỉ là người giảng dạy mà còn là người thúc đẩy việc học tập của học sinh Vì vậy trình độ, năng lực chuyên môn, kỹ năng sư phạm, bản lĩnh chính trị và phẩm chất người thầy giáo có ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng dạy học Có một câu nói của một nhà giáo dục lớn từng tham gia trong uỷ ban giáo dục của UNESCO:

“Không có một nền giáo dục nào vượt quá tầm đội ngũ những giáo viên đang làm việc cho nó” Giáo viên là lực lượng quyết định sự thành công của đổi mới giáo dục nói chung và đổi mới PPDH nói riêng

* Để đổi mới PPDH, mỗi giáo viên phải thực hiện tốt các yêu cầu:

- Nắm vững nguyên tắc đổi mới PPDH, cách thức hướng dẫn học sinh lựa chọn phương pháp học tập, coi trọng tự học và biết xây dựng các tài liệu chuyên môn phục vụ đổi mới PPDH

- Biết những giáo viên dạy giỏi có PPDH tiên tiến ở địa phương và giáo viên giỏi cùng môn để học hỏi kinh nghiệm ở trong trường và trường bạn

- Nắm chắc điều kiện của trường để có thể khai thác giúp bản thân đổi mới PPDH (cơ sở vật chất, phương tiện, thiết bị dạy học, tài liệu tham khảo )

- Biết và tranh thủ được những ai có thể giúp đỡ mình trong việc đổi mới PPDH (đồng nghiệp, lãnh đạo tổ chuyên môn, lãnh đạo trường có tay nghề cao)

- Biết cách tiếp nhận những thông tin phản hồi từ sự đánh giá nhận xét xây dựng của học sinh về PPDH và giáo dục của mình; kiên trì phát huy mặt tốt, khắc phục mặt yếu, tự tin, không tự ty hoặc chủ quan thỏa mãn

38

- Hướng dẫn học sinh về phương pháp học tập và biết cách tự học, tiếp nhận kiến thức và rèn luyện kỹ năng, tự đánh giá kết quả học tập; tự giác, hứng thú học tập [7, tr.2]

1.4.1.3 Vai trò các tổ chuyên môn và tổ trưởng chuyên môn

Điều lệ trường TH quy định Nhiệm vụ của tổ chuyên môn:

a) Xây dựng kế hoạch hoạt động chung của tổ theo tuần, tháng, năm học nhằm thực hiện chương trình, kế hoạch dạy học và các hoạt động giáo dục khác; b) Thực hiện bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ, kiểm tra, đánh giá chất lượng, hiệu quả giảng dạy, giáo dục và quản lý sử dụng sách, thiết bị của các thành viên trong tổ theo kế hoạch của nhà trường;

c) Tham gia đánh giá, xếp loại giáo viên theo quy định Chuẩn nghề nghiệp giáo viên tiểu học và giới thiệu tổ trưởng, tổ phó

* Trách nhiệm của tổ chuyên môn trong việc thực hiện đổi mới PPDH là: Phải hình thành đội ngũ giáo viên cốt cán về đổi mới PPDH; Thường xuyên tổ chức dự giờ thăm lớp và nghiêm túc rút kinh nghiệm, tổ chức sinh hoạt chuyên môn với nội dung phong phú, thiết thực, động viên tinh thần cầu thị trong tự bồi dưỡng của giáo viên, giáo dục ý thức khiêm tốn học hỏi kinh nghiệm và sẵn sàng chia sẻ kinh nghiệm với đồng nghiệp; Đánh giá đúng đắn và đề xuất khen thưởng những giáo viên tích cực đổi mới PPDH và thực hiện đổi mới PPDH có hiệu quả [7, tr.3]

39

- Cụ thể hóa chủ trương chỉ đạo của Bộ GD&ĐT về đổi mới PPDH cho phù hợp với điều kiện cụ thể của địa phương và tổ chức tổng kết thực tiễn, tiếp tục phát triển lý luận về đổi mới PPDH

- Tổ chức bồi dưỡng (tập trung, từ xa, hướng dẫn giáo viên tự học, tư vấn giúp đỡ qua thanh tra, kiểm tra .) cho giáo viên về đổi mới PPDH, cung cấp những nguyên tắc đổi mới PPDH

- Xây dựng đội ngũ giáo viên cốt cán của từng bộ môn và đội ngũ cộng tác viên thanh tra chuyên môn

- Giới thiệu các điển hình, chăm sóc các điển hình, tổ chức trao đổi, phổ biến và phát huy tác dụng của các gương điển hình về đổi mới PPDH

- Huy động, sử dụng có hiệu quả cơ sở vật chất của địa phương, của ngành để tạo điều kiện tốt nhất có thể nhằm hỗ trợ tích cực cho việc đổi mới PPDH

1.4.2.2 Môi trường văn hóa đổi mới GD, môi trường sư phạm của nhà trường

Môi trường dạy học là tổng hợp các yếu tố khách quan bên trong và bên ngoài nhà trường tác động đến mục tiêu giáo dục và mục tiêu phát triển của nhà trường Hệ thống thông tin và môi trường thi đua “Dạy tốt - Học tốt” là những yếu tố tạo nên động lực của GV và HS, nếu hiệu trưởng biết định hướng và biết vận động, thuyết phục mọi người sẽ xây dựng một môi trường sư phạm lành

mạnh, góp phần thực hiện thắng lợi các mục tiêu phát triển giáo dục

1.4.2.3 Cơ sở vật chất và các điều kiện đảm bảo cho đổi mới PPDH tiểu học

Có thể hiểu CSVC & TBDH là tất cả các phương tiện kỹ thuật vật chất,

kỹ thuật và sản phẩm khoa học công nghệ được huy động vào các hoạt động giáo dục trong nhà trường CSVC&TBTH là một điều kiện rất quan trọng để đổi mới nội dung, chương trình, PPDH nhằm nâng cao chất lượng giáo dục CSVC&TBTH có vai trò và tầm quan trọng như các thành tố nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức dạy học, lực lựợng giáo dục và môi trường

giáo dục Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX khẳng định: “Tăng

40

cường cơ sở vật chất và từng bước hiện đại hóa nhà trường (lớp học, sân chơi, bãi tập, máy tính nối mạng Internet, thiết bị học tập và giảng dạy hiện đại, thư viện… và đổi mới PPDH, phát huy tư duy sáng tạo và năng lực tự đào tạo của người học, coi trọng thực hành, thực nghiệm, ngoại khóa, làm chủ kiến thức, tránh nhồi nhét, học vẹt, học chay”

Các yếu tố chủ quan được xem là nội lực Các yếu tố khách quan được xem là ngoại lực Theo qui luật của sự phát triển: ngoại lực là nhân tố hỗ trợ, thúc đẩy, tạo điều kiện, nội lực là nhân tố quyết định

Tiểu kết chương 1

Đổi mới PPDH là xu hướng tất yếu của thời đại, cũng là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của giáo dục Việt Nam Đổi mới PPDH ở các trường tiểu học là thực hiện theo xu hướng dạy học hướng vào người học

Với việc khái quát những vấn đề cơ bản của lịch sử nghiên cứu vấn đề, cùng những vấn đề cơ bản của lý luận quản lý giáo dục, lý luận dạy học, PPDH và đổi mới PPDH, vấn đề đổi mới PPDH và quản lý hoạt động đổi mới PPDH ở trường tiểu học luận văn đã xác định khung lý luận về vấn đề mà đề tài nghiên cứu dựa trên những quan điểm cơ bản của Đảng và Nhà nước chỉ đạo về giáo dục

và đổi mới PPDH, các công trình nghiên cứu khoa học của các nhà khoa học, các chuyên gia đầu ngành về giáo dục làm tiền đề khoa học và cơ sở lý luận để các

cơ sở giáo dục áp dụng vào thực tiễn quản lý hoạt động đổi mới PPDH hiện nay

Mặt khác, các nghiên cứu cũng cho thấy: Hiệu trưởng trường tiểu học phải nắm vững lý luận khoa học quản lý, quản lý dạy học, PPDH và đổi mới PPDH Trên cơ sở đó vận dụng một cách linh hoạt, sáng tạo để hoạt động chỉ đạo hoạt động đổi mới PPDH đạt hiệu quả

Trong quản lý dạy học nói chung, đổi mới PPDH nói riêng, ngoài các chức năng kế hoạch hóa, tổ chức thực hiện, chỉ đạo và kiểm tra thì chức năng kích thích, tạo động lực là chức năng cơ bản rất quan trọng, tác động trực tiếp đến con