Civil Law – Phần Bởi tảng hệ thống pháp luật châu Âu lục địa Luật La Mã (mà Luật biến tấu Tập hợp chế định luật dân - Corpus Juris Civilis Civilis có nghĩa dân sự) nên người Anh gọi hệ thống pháp luật hệ thống Civil Law Civil Law truyền bá khắp châu Âu, trừ nước Anh nên số học giả gọi hệ thống hệ thống pháp luật châu Âu lục địa Sự hình thành Civil Law nước châu Âu lục địa a) Một số vấn đề Luật La Mã  Luật La Mã thời cộng hoà sơ kỳ (thế kỷ 6-4 trước Công nguyên):  Nhà nước vừa thoát thai khỏi chế độ công xã nguyên thuỷ  Pháp luật thời kỳ phát triển chưa cao (cả phạm vi quan hệ xã hội mà điều chỉnh lẫn kỹ thuật lập pháp) Luật 12 bảng: Tiêu biểu cho Luật La Mã cổ đại, đời năm 449 trước Công nguyên Nội dung chủ yếu tập quán Latin vay mượn tập quán Hy Lạp cổ đại Đơn tập hợp quy tắc văn pháp luật hoàn chỉnh Vào kỷ sau Công nguyên, Đế quốc La Mã có thành tựu quan trọng hình thức tổ chức nhà nước, thiết chế quân luật pháp Phần lớn Tây Âu chịu ảnh hưởng người La Mã Đỉnh cao suy thoái quyền lực La Mã vùng phía Tây việc phế truất Hoàng đế La Mã Romulus Augustulus năm 476 thành lập vương quốc người german lãnh thổ La Mã Đế quốc La Mã phía Đông (về sau gọi Đế quốc Bizantine với thủ đô Constantinople) không gìn giữ giá trị văn minh cổ đại mà bổ sung thêm vào yếu tố phương Đông phát triển rực rỡ thời Hoàng đế Justinian I (527-565) Năm 528, Hoàng đế Justinian I lệnh tập hợp, hệ thống hoá củng cố điển chế hoá Luật La Mã Tập hợp chế định luật dân - Corpus Juris Civilis đời: Corpus Juris Civilis 10 Codex Constitutionum - Bộ luật Justinian 11 Institutiones - Sách giáo khoa Luật La Mã 12 Digesta - Tổng luận luật học Justinian 13 Novellae - Tập hợp luật b) Giai đoạn nghiên cứu áp dụng Luật La Mã kỷ 11-18 Trong kỷ 11, trường phổ thông Nhà thờ Thiên chúa giáo đô thị ngày phát triển, trở thành trung tâm học thức châu Âu Từ trường này, xuất trường đại học tổng hợp, Italia với thành phố Bologna trung tâm luật học hàng đầu Thế kỷ 12-13 lịch sử châu Âu Thời kỳ Phục hưng sau Đêm trường Trung Cổ Thời kỳ biến đổi sâu sắc kinh tế, trị, văn hoá; Thời kỳ phục hồi giá trị nhân văn có từ thời Hy Lạp La Mã cổ đại - thể xu hướng phủ nhận nhà thờ tôn giáo, kêu gọi bảo vệ quyền giá trị bất biến người Các trường phái nghiên cứu Luật La Mã  Ở châu Âu thời kỳ này, trường đại học đóng vai trò chủ yếu giao lưu văn hoá pháp lý  Có thể nói khoa học pháp lý thống cho toàn châu Âu kỷ 11-18 kết nghiên cứu chung trường đại học nước latin lẫn nước germain nên hệ thống pháp luật gọi hệ thống pháp luật Đức – La Mã  Tính đa dạng mông muội tập quán địa phương khiến vấn đề đặt phải xây dựng pháp luật thống mà tảng Corpus Juris (Luật La Mã) luật giáo hội  Hệ thống pháp luật thống châu Âu lục địa gọi jus commune thống mềm dẻo, thể đa dạng nước (khác với common law áp dụng cách đồng Anh)  Lý thời kỳ nước châu Âu, đặc biệt Pháp Đức chưa có thống trị tổ chức nhà nước, chưa thể có tổ chức tư pháp trung ương Trường phái giáo sư luật  Trường phái giáo sư luật (Glossators): xuất từ kỷ 13 Bologna – nơi tập trung hàng ngàn sinh viên từ khắp châu Âu  Các giáo sư làm công việc tìm hiểu giải thích ý nghĩa ban đầu Corpus Juris Civilis Trường phái nhà bình luận  Trường phái nhà bình luận (Commentators Post Glossators) xuất kỷ 13-14 Italia  Các luật gia không tìm hiểu giải thích ý nghĩa ban đầu Corpus Juris mà tìm cách giải thích cho phù hợp với đòi hỏi xã hội đương thời  Trường phái biến Luật La Mã thành tảng khoa học pháp lý châu Âu Trường phái nhà pháp điển đại  Trường phái nhà pháp điển đại (Usus Modernus Pandectarium hay Pandectists) xuất Đức kỷ 16  Trường phái không phát triển lý luận pháp luật, không tìm hiểu nội dung mang tính lịch sử Corpus Juris mà quan tâm đến việc làm để áp dụng quy phạm pháp luật thực tiễn, làm cho không mâu thuẫn với tập quán pháp Đức Trường phái luật tự nhiên  Trường phái luật tự nhiên xuất Đức kỷ 17-18 Trường phái phản đối quan niệm cho trật tự xã hội Thượng đế định khẳng định: bên cạnh pháp luật nhà nước có pháp luật tự nhiên Pháp luật nhà nước phản ánh sai so với luật tự nhiên  Ở trường đại học, Trường phái luật tự nhiên chủ trương dạy loại pháp luật hệ thống hoá cho phù hợp với nhu cầu đời sống đại Khoa học pháp lý hoàn toàn đổi mới, người ta chia pháp luật thành hai nhánh: luật công luật tư Những tư tưởng đạo việc xây dựng pháp luật sau Cách mạng Pháp năm 1789 Pháp luật thực định châu Âu kỷ 11-18  Pháp luật thực định châu Âu kỷ 11-18 hỗn hợp luật thành văn, tập quán pháp luật giáo hội  Tập quán thời kỳ nhiều đa dạng, chia thành tập quán chung tập quán địa phương  Luật giáo hội ảnh hưởng sâu sắc đến pháp luật - đặc biệt đến chế định hôn nhân gia đình Sự tiếp nhận Luật La Mã  Việc truyền bá pháp luật chung, thống mà trường đại học tiến hành không nhằm mục đích áp đặt pháp luật thống đường quyền lực  Việc tìm pháp luật chung thống cho toàn châu Âu việc tiếp nhận hai vấn đề khác  Trên thực tế, việc tiếp nhận pháp luật thống nước diễn vào thời điểm khác đường khác  Luật La Mã tiếp nhận nước châu Âu đường:  Tiếp nhận Luật La Mã tư tưởng  Tiếp nhận nguyên gốc Luật La Mã  Tiếp nhận thông qua tư vấn, hỗ trợ trường đại học trường hợp cụ thể  Tiếp nhận thông qua trình tập hợp hoá  Ở Pháp, pháp luật thống coi “lẽ phải thành văn” vua Pháp cho luật quốc gia cao luật thống nhất, nước Pháp chịu ảnh hưởng không áp dụng luật thống  Ở Đức luật thống tiếp nhận coi luật điều chỉnh trật tự xã hội Pháp luật thống luật la Mã nhà pháp điển đại (Pandectists) biến tấu Luật tư Đức copy Luật La Mã - tảng pháp luật thống  Ở Italia, việc tiếp nhận pháp luật thống diễn tự nhiên Italia vốn trường đại học luật châu Âu c) Giai đoạn từ cuối kỷ 18 đến  Sau Cách mạng Tư sản Pháp năm 1789, tư tưởng trường phái luật tự nhiên đánh giá cao Trường phái có công nâng kỹ thuạt lập pháp lên trình độ pháp điển hoá  Tư tưởng trường phái biến pháp luật giảng dạy thành pháp luật thực định, tư tưởng vào xã hội làm cho nhà cầm quyền thấy cần thiết phải xem xét lại toàn pháp luật, từ hình thành tư tưởng pháp điển hoá  Trường phái luật tự nhiên đưa tư tưởng cần có pháp luật điều chỉnh quan hệ người cai trị người bị cai trị, qua hình thành luật công Phục hồi pháp điển hoá  Việc pháp điển hoá Pháp trở thành mẫu mực cho hệ thống pháp luật châu Âu lục địa (Tiêu biểu Bộ luật Napoleon 1804) Pháp điển hoá kỹ thuật trình bày cách có phương pháp pháp luật phù hợp với xã hội đại, pháp luật án áp dụng  Pháp điển hoá bộc lộ hậu tiêu cực, làm xuất trường phái luật học thực chứng Chủ nghĩa luật học thực chứng phủ nhận vai trò luật tự nhiên đánh giá cao vai trò pháp điển hoá, cho hệ thống pháp luật có văn pháp luật coi nguồn luật Câu hỏi trắc nghiệm Nhận định sau hay sai? Giải thích sao?  Ở châu Âu lục địa có hệ thống luật thống  Ở châu Âu lục địa trước kỷ 18 có pháp điển hoá ghi vào lịch sử Điều kiện để pháp điển hoá thành công  Pháp điển hoá phải nghiệp ông vua sáng suốt  Pháp điển hoá phải tiến hành nước lớn, gây ảnh hưởng đến nước khác Sự mở rộng Civil Law khu vực khác giới  Kết trình mở rộng thuộc địa  Do nhu cầu học hỏi văn minh pháp lý phương Tây Sự tiếp nhận họ Civil Law số quốc gia vùng lãnh thổ  Các nước châu Mỹ Latin thông qua luật lớn theo mô hình Pháp  Một số nước Đông Âu quay lại hệ thống pháp luật chịu ảnh hưởng Pháp, Đức  Pháp luật Pháp ảnh hưởng quan trọng đến Bộ luật Dân sự, Bộ luật Thương mại nhiều nước Trung Đông  Bộ luật Dân Đức có ảnh hưởng lớn đến Bộ luật Dân nước châu Á II Cấu trúc hệ thống Civil Law Hệ thống cấu trúc pháp luật tổng thể quy phạm pháp luật có mối liên hệ nội thống với phân định thành chế định pháp luật ngành luật 1 Sự phân chia luật công luật tư:  l Nét đặc trưng hệ thống Civil Law  l Thuật ngữ jus publicum (luật công) jus privatio (luật tư)  l Sự phân biệt luật công luật tư mang tính tương đối a) Luật công  Luật công hình thành tảng trường phái luật tự nhiên  Luật công tổng thể quy phạm pháp luật điều chỉnh mối quan hệ Nhà nước với công dân quan nhà nước với trình thực công quyền  Publicum jus est quod ad statum rei romanae spectat, privatium quod ad singulorum utilitarem (D.1.1.1.2) Luật công có đặc điểm: - Quy phạm luật công mang tính tổng quát - Đối tượng hướng tới luật công lợi ích công - Phương pháp điều chỉnh luật công mệnh lệnh, thể ý chí đơn phương - Luật công mang tính bất bình đẳng, quan nhà nước có đặc quyền b) Luật tư  Luật tư luật điều chỉnh mối quan hệ tư nhân  Đối tượng hướng tới luật tư lợi ích tư, với phương pháp điều chỉnh thoả thuận ý chí  Những đặc điểm dòng họ Civil Law thể đầy đủ lĩnh vực luật tư  Luật Hình dù theo chất thuộc công pháp theo truyền thống Civil Law coi thuộc luật tư nhiều quy định ban hành để bảo vệ quan hệ tư pháp c) Lý phân chia luật công luật tư Quan hệ người thống trị người bị thống trị quan hệ đặc thù, đòi hỏi điều chỉnh khác Lợi ích công lợi ích tư so sánh với a) Sự tương đồng luật công luật tư nước Civil Law Trong lĩnh vực công pháp: có phân chia thành ngành luật tương tự, chế định có điểm tương đồng Lý do:  Tương đồng tư pháp lý  Tương đồng đào tạo luật  Trong lĩnh vực công pháp: có phân chia thành ngành luật tương tự, chế định có điểm tương đồng Lý do:  Tương đồng tư pháp lý  Tương đồng đào tạo luật Lý  Do luật tư xây dựng sở Luật La Mã  Do nước tiếp nhận tập quán áp dụng chung  Ở nước có cấu trúc liên bang có hệ thống pháp luật bang cuả liên bang  Trong công pháp, pháp luật nước có nhiều chế định khác chế định bảo hiến  Trong tư pháp có phân biệt Luật Dân sự, Luật Thương mại III Nguồn Civil Law Luật thành văn a) Quy phạm pháp luật  Quan niệm quy phạm pháp luật  Do nhà lập pháp sáng tạo tạo từ học thuyết pháp lý  Mang tính khái quát cao để điều chỉnh chung b) Hệ thống văn luật thành văn  - Hiến pháp  - Điều ước quốc tế  - Bộ luật  - Đạo luật  - Các văn khác Các nước Civil Law trí vai trò hàng đầu luật thành văn hệ thống nguồn luật Luật thành văn tạo thành xương hệ thống pháp lý Sự khác thực tiễn :  Người Pháp thích diễn đạt luật thành văn cách dễ hiểu  Người Đức thích sử dụng thuật ngữ chuyên ngành cách xác Tập quán pháp Tập quán pháp cách xử có ý nghĩa mặt pháp lý mà cần thiết phạm vi chủ thể pháp luật công nhận cách tự phát, không cần văn mang tính bắt buộc Bản chất tập quán pháp dựa hai yếu tố: - Yếu tố khách quan: việc xử sự, thái độ, hành vi trở thành thói quen cách tự nhiên - Yếu tố chủ quan: chủ thể pháp luật cho thói quen mang tính bắt buộc (chấp nhận luật) Phán án  Án lệ hiểu án, định án, trọng tài; lời giải thích quy phạm pháp luật thẩm phán  Các án thẩm phán Pháp thường ngắn gọn, súc tích khó hiểu  Các án thẩm phán Đức dài, gần giống luận khoa học luật, dễ hiểu, có trích dẫn đạo luật, phán trước nguồn luật khác  Các nguyên tắc, giải pháp pháp lý rút từ án lệ giá trị luật thành văn chúng không chắn, bị huỷ bỏ sửa đỏi lúc  Vị trí án lệ hệ thống nguồn luật đặc điểm dùng để phân biệt dòng họ Civil Law, dòng họ Common Law dòng họ pháp luật XHCN Các học thuyết pháp lý  Các học thuyết pháp lý toàn công trình nghiên cứu học giả, ý kiến, viết liên quan đến luật  Các công trình nghiên cứu có hình thức nội dung đa dạng giáo sư luật, thẩm phán nhà thực hành luật (luật sư, trọng tài viên )  Trước có luật thành văn, học thuyết pháp lý đời từ trường đại học nguồn quan trọng Civil Law  Các học thuyết pháp lý tạo nguồn, thuật ngữ, khái niệm pháp lý (mà nhà lập pháp buộc phải sử dụng), phương pháp tiếp cận khoa học pháp lý phát triển văn hoá pháp lý  Học thuyết pháp lý gợi ý cho nhà lập pháp cách giải thích luật phù hợp với nhu cầu xã hội Các nguyên tắc chung pháp luật Các nguyên tắc chung pháp luật nguyên tắc pháp lý chấp nhận luật quốc gia hầu Ví dụ: non bis in idem nemo judex in propria causa ex injurria jus non oritur IV Pháp luật số nước thuộc họ Civil Law Hệ thống pháp luật Pháp a) Sơ lược trình phát triển hệ thống pháp luật Pháp  Cho tới Cách mạng Pháp 1789, nước Pháp hệ thống pháp luật thống  Một người khắp nước Pháp buộc phải chịu thay đổi pháp luật thường xuyên thay đổi ngựa (Voltare) b) Bộ luật Napoleon  Bộ luật Dân Pháp năm 1804 Napoleon I khởi xướng đạo trình soạn thảo  Mặc dù chịu ảnh hưởng Luật La Mã phản ánh tư tưởng tiến Cách mạng Tư sản Pháp  Sau 102 thảo luận Hội đồng Nhà nước, có 57 thảo luận có tham gia Napoleon, Bộ luật Dân Pháp thông qua ngày 31 tháng năm 1804  Napoleon đánh giá cao vai trò việc xây dựng Bộ luật Dân Pháp bị đày Đảo Saint Helen nói: Vinh quang chỗ thắng 40 trận đánh Thất bại Waterloo xoá tất hồi tưởng trận thắng Cái xoá trí nhớ, mãi – Bộ luật Dân [...]... sự, Luật Thương mại III Nguồn của Civil Law 1 Luật thành văn a) Quy phạm pháp luật  Quan niệm về quy phạm pháp luật  Do các nhà lập pháp sáng tạo hoặc được tạo ra từ các học thuyết pháp lý  Mang tính khái quát cao để điều chỉnh chung b) Hệ thống văn bản luật thành văn  - Hiến pháp  - Điều ước quốc tế  - Bộ luật  - Đạo luật  - Các văn bản khác Các nước Civil Law đều nhất trí về vai trò hàng đầu... luật của một số nước thuộc họ Civil Law 1 Hệ thống pháp luật của Pháp a) Sơ lược quá trình phát triển của hệ thống pháp luật Pháp  Cho tới Cách mạng Pháp 17 89, nước Pháp vẫn không có hệ thống pháp luật thống nhất  Một người đi khắp nước Pháp sẽ buộc phải chịu sự thay đổi pháp luật thường xuyên như thay đổi ngựa (Voltare) b) Bộ luật Napoleon  Bộ luật Dân sự Pháp năm 18 04 do chính Napoleon I khởi... các tư nhân  Đối tượng hướng tới của luật tư là lợi ích tư, với phương pháp điều chỉnh là thoả thuận ý chí  Những đặc điểm của dòng họ Civil Law được thể hiện đầy đủ nhất ở lĩnh vực luật tư  Luật Hình sự dù theo bản chất thuộc công pháp nhưng theo truyền thống Civil Law được coi là thuộc luật tư vì nhiều quy định của nó được ban hành để bảo vệ các quan hệ tư pháp c) Lý do phân chia luật công và luật... giữa Nhà nước với công dân hoặc giữa các cơ quan nhà nước với nhau trong quá trình thực hiện công quyền  Publicum jus est quod ad statum rei romanae spectat, privatium quod ad singulorum utilitarem (D .1. 1 .1. 2) Luật công có đặc điểm: - Quy phạm luật công mang tính tổng quát - Đối tượng hướng tới của luật công là lợi ích công - Phương pháp điều chỉnh của luật công là mệnh lệnh, thể hiện ý chí đơn phương... trị như luật thành văn vì chúng không chắc chắn, có thể bị huỷ bỏ hoặc sửa đỏi bất cứ lúc nào  Vị trí của án lệ trong hệ thống nguồn luật chính là đặc điểm dùng để phân biệt giữa dòng họ Civil Law, dòng họ Common Law và dòng họ pháp luật XHCN 4 Các học thuyết pháp lý  Các học thuyết pháp lý là toàn bộ các công trình nghiên cứu của các học giả, các ý kiến, các bài viết liên quan đến luật  Các công.. .1 Sự phân chia luật công và luật tư:  l Nét đặc trưng của hệ thống Civil Law  l Thuật ngữ jus publicum (luật công) và jus privatio (luật tư)  l Sự phân biệt giữa luật công và luật tư chỉ mang tính tương đối a) Luật công  Luật công được... thảo  Mặc dù chịu ảnh hưởng của Luật La Mã nhưng về cơ bản phản ánh những tư tưởng tiến bộ của Cách mạng Tư sản Pháp  Sau 10 2 cuộc thảo luận của Hội đồng Nhà nước, trong đó có 57 cuộc thảo luận có sự tham gia của Napoleon, Bộ luật Dân sự Pháp được thông qua ngày 31 tháng 3 năm 18 04  Napoleon đánh giá cao vai trò của mình trong việc xây dựng Bộ luật Dân sự Pháp và khi bị đi đày ở Đảo Saint Helen đã... người thống trị và người bị thống trị là quan hệ đặc thù, đòi hỏi một sự điều chỉnh khác Lợi ích công và lợi ích tư không thể so sánh với nhau 2 a) Sự tương đồng giữa luật công và luật tư ở các nước Civil Law Trong lĩnh vực công pháp: có sự phân chia thành các ngành luật tương tự, các chế định cũng có các điểm tương đồng Lý do:  Tương đồng về tư duy pháp lý  Tương đồng trong đào tạo luật  Trong lĩnh... các giáo sư luật, các thẩm phán và các nhà thực hành luật (luật sư, trọng tài viên )  Trước khi có luật thành văn, các học thuyết pháp lý ra đời từ các trường đại học là nguồn quan trọng nhất của Civil Law  Các học thuyết pháp lý tạo ra các nguồn, các thuật ngữ, các khái niệm pháp lý (mà các nhà lập pháp buộc phải sử dụng), các phương pháp tiếp cận khoa học pháp lý và phát triển văn hoá pháp lý ... Corpus Juris Civilis đời: Corpus Juris Civilis 10 Codex Constitutionum - Bộ luật Justinian 11 Institutiones - Sách giáo khoa Luật La Mã 12 Digesta - Tổng luận luật học Justinian 13 Novellae -... tưởng đạo việc xây dựng pháp luật sau Cách mạng Pháp năm 17 89 Pháp luật thực định châu Âu kỷ 11 -18  Pháp luật thực định châu Âu kỷ 11 -18 hỗn hợp luật thành văn, tập quán pháp luật giáo hội ... học Justinian 13 Novellae - Tập hợp luật b) Giai đoạn nghiên cứu áp dụng Luật La Mã kỷ 11 -18 Trong kỷ 11 , trường phổ thông Nhà thờ Thiên chúa giáo đô thị ngày phát triển, trở thành trung tâm