Khoá luận tốt nghiệp Mở đầu Lý chn đề tài Hiện nay, đất nước ta bước vào thời kỳ cơng nghiệp hóa - đại hóa, hịa nhập với cộng đồng khu vực Đông Nam Á giới Trước tình hình đó, Hội nghị ban chấp hành Trung ương Đảng lần khóa VIII rõ nhiệm vụ mục tiêu giáo dục nhằm xây dựng người làm chủ tri thức khoa học công nghệ tiên tiến đại, có tư sáng tạo, có kỹ thực hành giỏi Để đạt mục tiêu cần phải đổi phương pháp dạy học môn nói chung vật lý nói riêng Trong thực tiễn dạy học trường phổ thông, việc giải tập vật lý (BTVL) công việc diễn thường xuyên có vị trí quan trọng việc hồn thành nhiệm vụ dạy học Nó tác động tích cực đến trình giáo dục phát triển học sinh, đồng thời biện pháp kiểm tra đánh giá thực chất nắm vững kiến thức họ Thực tế dạy học cho thấy số lượng BTVL sách giáo khoa, sách tập tài liệu tham khảo nhiều Thế thời lượng có hạn, học sinh giáo viên hướng dẫn giải tự lực giải không nhiều tập Vì thế, học sinh gặp nhiều khó khăn việc nắm bắt kiến thức cách có hệ thống chương Do đó, việc phân loại, đề cách giải, lựa chọn hướng dẫn giải tập chương cho phù hợp với đối tượng việc dạy học quan trọng Xuất phát từ lý trên, thấy việc nghiên cứu đề tài “Phân loại, đề cách giải, lựa chọn hướng dẫn giải hệ thống tập chương VI Sóng ánh sáng lớp 12 THPT, Ban KHTN nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Vật lý” cần thiết SV: Bïi ThÞ TuyÕt K31A Lý Kho¸ ln tèt nghiƯp Mục đích nghiên cứu Trên sở nghiên cứu số vấn đề lý luận giải BTVL, xác định mức độ yêu cầu nắm vững kiến thức chương VI Sóng ánh sáng tìm hiểu thực tế việc dạy học tập chương mà phân loại tập, đề cách giải loại, lựa chọn hướng dẫn giải hệ thống tập chương nhằm nâng cao chất lượng dạy học chương nói riêng mơn vật lý lớp 12 THPT nói chung Nhiệm vụ nghiên cứu 3.1 Nghiên cứu số sở lý luận BTVL 3.2 Xác định mức độ yêu cầu nắm vững kiến thức chương VI Sóng ánh sáng lớp 12 THPT, Ban KHTN 3.3 Điều tra thực trạng dạy học giải BTVL chương VI Sóng ánh sáng giáo viên, học sinh trường THPT Giao Thuỷ B (Nam Định) 3.4 Phân loại, đề cách giải, lựa chọn hướng dẫn học sinh giải hệ thống tập chương VI Sóng ánh sáng Đối tượng phạm vi nghiên cứu 4.1 Đối tượng: Hệ thống tập chương VI Sóng ánh sáng lớp 12 THPT, Ban KHTN 4.2 Phạm vi nghiên cứu: Dạy học hệ thống tập chương VI Sóng ánh sáng giáo viên, học sinh trường THPT Giao Thuỷ B ( Nam Định) Phương pháp nghiên cứu Trong khố luận, chúng tơi sử dụng phối hợp phương pháp chủ yếu là: Nghiên cứu lý luận, điều tra qua dự giờ, trò chuyện với giáo viên, học sinh SV: Bïi ThÞ TuyÕt K31A Lý Kho¸ ln tèt nghiƯp Néi dung Lý luận BTVL 1.1 Quan niệm BTVL Theo X.E.Camenetxki V.P.Ơrêkhơv: - Theo nghĩa hẹp: Trong thực tiễn dạy học BTVL hiểu vấn đề không lớn mà trường hợp tổng quát giải nhờ suy luận logic phép tốn thí nghiệm sở định luật phương pháp vật lý - Theo nghĩa rộng: Sự tư định hướng tích cực ln ln việc giải tập hay vấn đề xuất nghiên cứu tài liệu sách giáo khoa tiết học vật lý tập học sinh - Trong sách giáo khoa BTVL luyện tập lựa chọn phù hợp với mục đích chủ yếu nghiên cứu tượng vật lý, hình thành khái niệm, phát triển tư vật lý học sinh rèn luyện kỹ vận dụng kiến thức họ vào thực tiễn [8,Tr.337] - Như theo định nghĩa nói chúng tơi thấy BTVL có hai chức hình thành kiến thức tập vận dụng kiến thức cũ 1.2 Tác dụng BTVL dạy học BTVL phương pháp dạy học nhằm thực tất nhiệm vụ dạy học vật lý trường phổ thông cụ thể là: - BTVL giúp học sinh hiểu sâu sắc quy luật vật lý, biết phân tích ứng dụng chúng vào vấn đề thực tiễn, vào việc tính tốn kĩ thuật SV: Bïi ThÞ Tut K31A Lý Kho¸ ln tèt nghiƯp - BTVL phương tiện hình thành kiến thức đảm bảo cho học sinh nắm kiến thức cách sâu sắc vững - BTVL phương tiện để pháp triển tư duy, óc tưởng tượng Bởi trình giải tình cụ thể tập đề cho học sinh phải vận dụng thao tác tư để tự lực giải vấn đề, hình thành học sinh tính độc lập suy luận kiên trì khắc phục khó khăn - BTVL phương pháp ôn tập, củng cố kiến thức học Thông thường giải tập, học sinh không đơn vận dụng kiến thức vừa học mà phải nhớ lại kiến thức cũ học có liên quan, có phải vận dụng tổng hợp kiến thức học chương, phần Khi học sinh nắm mối liên hệ kiến thức với nhau, nhờ ghi nhớ sâu sắc kiến thức học - BTVL phương tiện kiểm tra, đánh giá mức độ nắm vững kiến thức, kĩ năng, kĩ xảo thói quen học sinh cách xác Khi vận dụng kiến thức để giải tập, học sinh khơng phải hiểu kiến thức có liên quan mà cịn phải biết vận dụng sáng tạo vào tình cụ thể để tìm lời giải Vì giúp pháp triển trình độ trí tuệ, làm bộc lộ khó khăn, sai lầm học sinh học tập, giúp vượt qua khó khăn, khắc phục sai lầm - BTVL có tác dụng giáo dục tư tưởng, đạo đức, kĩ thuật tổng hợp hướng nghiệp cho học sinh 1.3 Phân loại BTVL theo phương thức giải Có nhiều cách phân loại BTVL, tuỳ theo cách chọn dấu hiệu để phân loại Cách phổ biến dựa vào phương thức giải Theo người ta chia BTVL thành loại sau: Bài tập định tính, tập định lượng, tập SV: Bùi Thị Tuyết K31A Lý Khoá luận tốt nghiƯp đồ thị, tập thí nghiệm Trong phạm vi đề tài nghiên cứu quan tâm đến phương án phân loại BTVL theo phương thức giải sử dụng loại tập tập định tính tập định lượng 1.3.1 Bài tập định tính Đó BTVL mà giải chúng, học sinh khơng cần tính tốn Nếu có tính nhẩm, đơn giản, chủ yếu dựa vào suy luận logic để giải tập Việc giải tập định tính địi hỏi học sinh phải phân tích chất tượng vật lý, nhờ thấy mức độ lĩnh hội học sinh đề tài nghiên cứu, phát triển tư logic, lực sáng tạo, thói quen vận dụng kiến thức để giải tượng vật lý Có tập định tính vận dụng hai khái niệm, định luật học giải được, có tập với nội dung phức tạp đòi hỏi nhiều kiến thức vật lý giải Hiện có nhiều tài liệu phương pháp dạy học nói việc sử dụng tốn định tính việc giảng dạy có nhiều cơng trình nghiên cứu chứng minh cần thiết phải sử dụng chúng dạy học mơn 1.3.2 Bài tập định lượng Đó tập mà muốn giải chúng phải thực loạt phép tính Dạng tập học sinh giải thường xuyên Theo mục đích dạy học, tập tính tốn chia thành tập tập dượt tập tổng hợp Bài tập tập dượt tập đơn giản sử dụng sau nghiên cứu khái niệm, định luật, quy tắc vật lý SV: Bùi Thị Tuyết K31A Lý Khoá luận tốt nghiÖp Bài tập tổng hợp tập phức tạp mà muốn giải chúng phải vận dụng nhiều khái niệm, nhiều định luật quy tắc, công thức nằm nhiều bài, nhiều mục, thực nhiều phần khác chương trình Bài tập tổng hợp thường tập trung vào trọng tâm, trọng điểm chương trình, tập ngồi mục đích chủ yếu ôn tập, mở rộng, đào sâu kiến thức học sinh, đơi tập tổng hợp có tác dụng cho việc nghiên cứu tượng 1.4 Phương pháp giải BTVL Bước 1: Nghiên cứu đề - Đọc kĩ đề - Tìm hiểu thuật ngữ quan trọng có đề - Mã hóa đầu kí hiệu quen dùng - Đổi đơn vị đại lượng hệ thống thống - Vẽ hình sơ đồ Bước 2: Phân tích tượng, q trình vật lý lập kế hoạch giải - Mơ tả tượng, q trình vật lý xảy tình nêu lên đề bài, vạch quy tắc định luật chi phối trình vật lý - Dự kiến lập luận biến đổi toán học cần thực nhằm xác lập mối quan hệ cho tìm Bước 3: Trình bày lời giải - Viết phương trình định luật giải hệ phương trình có để tìm hệ số dạng tổng quát Biểu diễn đại lượng cho - Thay đại lượng số cho để tìm ẩn số, thực phép tính với độ xác cho phép SV: Bùi Thị Tuyết K31A Lý Khoá luận tốt nghiÖp Bước 4: Kiểm tra biện luận kết - Kiểm tra kết giá trị âm hay dương, đơn vị tùy mà khẳng định kết chấp nhận - Đưa cách giải khác - Từ kết biện luận cho trường hợp khác 1.5 Nguyên tắc lựa chọn, xây dựng hệ thống BTVL cho đề tài, chương, phần giáo trình vật lý phổ thơng - Các tập hệ thống tập phải xắp xếp từ dễ đến khó, từ đơn giản đến phức tạp mối quan hệ khái niệm, đại lượng vật lý cho học sinh hiểu kiến thức, nắm vững có khả vận dụng kiến thức - Mỗi tập phải mắt xích hệ thống tập góp phần hồn chỉnh kiến thức học sinh; giúp họ nắm vững kiến thức rèn luyện kĩ năng, kĩ xảo, thói quen vận dụng kiến thức chiếm lĩnh phát triển lực học sinh việc giải vấn đề học tập thực nghiệm - Hệ thống tập phải góp phần khắc phục khó khăn chủ yếu, sai lầm mà học sinh mắc phải trình học tập - Mỗi tập sau phải đem lại cho học sinh điều lạ định khó khăn vừa sức Đồng thời, việc giải tập trước sở để giải tập sau - Số lượng tập hệ thống phải phù hợp với thời gian quy định chương trình học thời gian học nhà học sinh SV: Bïi ThÞ TuyÕt K31A Lý Kho¸ ln tèt nghiƯp 1.6 Hướng dẫn học sinh giải BTVL 1.6.1 Cơ sở định hướng việc hướng dẫn học sinh việc giải BTVL Muốn cho việc hướng dẫn giải toán định hướng cách đắn giáo viên phải phân tích phương pháp giải BTVL cụ thể, cách vận dụng hiểu biết tư giải BTVL để xem xét việc giải toán cụ thể Mặt khác phải xuất phát từ mục đích sư phạm cụ thể việc cho học sinh giải BTVL để xác định kiểu hướng dẫn phù hợp Có thể minh họa điều vừa trình bày sơ đồ sau: Tư giải BTVL Phân tích phương pháp giải BTVL cụ thể Mục đích sư phạm Xác định kiểu hướng dẫn Phương pháp hướng dẫn học sinh giải BTVL Dựa vào mục đích sư phạm người ta đưa kiểu hướng dẫn: 1.6.2 Các kiểu hướng dẫn 1.6.2.1 Hướng dẫn theo mẫu (Algorit) - Algorit bảng dẫn bao gồm thoa tác (hoạt động sơ cấp) học sinh hiểu cách đơn giá nắm vững, xác định cách rõ ràng, xác, chặt chẽ Trong điều kiện rõ cần thực hành động theo trình tự để đến kết mong muốn - Ưu điểm: Đảm bảo cho học sinh giải tập cách chắn rèn luyện kỹ giải tập có hiệu - Hạn chế: Ít có khả rèn luyện cho học sinh khả tìm tịi, sáng tạo, phát triển tư học sinh bị hạn chế SV: Bïi Thị Tuyết K31A Lý Khoá luận tốt nghiệp 1.6.2.2 Hướng dẫn tìm tịi (hoạt động Ơrixtic) - Hướng dẫn tìm tịi kiểu hướng dẫn mang tính chất gợi ý cho học sinh suy nghĩ tìm tịi cách giải vấn đề tự xác định hoạt động cần thực để thu kết - Ưu điểm: Kiểu hướng dẫn áp dụng cần giúp đỡ học sinh vượt qua khó khăn để giải tập, đồng thời đảm bảo phát triển tư rèn luyện kỹ học tự lực, tìm tịi cách giải vấn đề, tránh tình trạng giáo viên giải tập thay cho học sinh - Hạn chế: đảm bảo cho học sinh giải tập cách chắn 1.6.2.3 Định hướng khái qt chương trình hóa - Đây kiểu hướng dẫn cho học sinh tìm tịi cách giải định hướng hoạt động tư học sinh theo đường lối khách quan việc giải vấn đề - Kiểu hướng dẫn áp dụng có điều kiện hướng dẫn tồn tiến trình hoạt động giải tập học sinh, giúp học sinh tự lực giải tập cho, dạy cho em suy nghĩ trình giải tập rút phương pháp giải loại tập - Ưu điểm: Rèn luyện tư học sinh trình giải tập, đảm bảo cho học sinh giải tập cho - Hạn chế: Đòi hỏi hướng dẫn giáo viên phải theo sát tiến trình giải tập học sinh nghĩa dựa vào lời hướng dẫn soạn mà phải kết hợp với trình độ học sinh để điều chỉnh giúp đỡ cho thớch hp SV: Bùi Thị Tuyết K31A Lý Khoá luËn tèt nghiÖp Mức độ yêu cầu nắm vững kiến thức chương VI.Sóng ánh sáng 2.1 Sơ đồ cấu trúc Tán sắc ánh sáng Ánh sáng trắng Ánh sáng đơn sắc Ứng dụng Cầu vồng Nhiễu xạ ánh sáng Máy quang phổ lăng kính Giao thoa ánh sáng Quang phổ Bản chất sóng ánh sáng Phát xạ Hấp thụ Tia hồng ngoại §o b­íc sãng phương pháp giao thoa Cỏc tia khụng nhỡn thấy Tia tử ngoại Tia X 2.2 Nội dung chương 2.2.1 Hiện tượng sắc tán ánh sáng 2.2.1.1 Khái niệm tượng tán sắc ánh sáng Hiện tượng sắc tán ánh sáng tượng chùm ánh sáng trắng truyền qua lăng kính bị phân tách thành phần đơn sắc khác nhau: tia tím bị lệch nhiều nhất, tia đỏ bị lệch 2.2.1.2 Giải thích tượng tán sắc ánh sáng SV: Bïi ThÞ TuyÕt 10 K31A Lý Kho¸ ln tèt nghiƯp C¸c chïm s¸ng phát từ S sau khúc xạ qua hai nửa thấu kính để tới E coi xuất phát từ hai nguồn kết hợp S1, S2 ảnh S Hai chùm khúc xạ giao thoa với có miền chung( phần gạch chéo) miỊn giao thoa Nh­ vËy cã thĨ coi l­ìng thÊu kính hệ thống khe Iâng (hình vẽ) d’= 75.50 =150( cm) 75  50  SHK  SS1S2 : S1S2=b SO HK b   SI S1S S1S (d  d ' ) (75  150).0,1 SI =b = =0,3 (cm) SO 75 d D=3-1,5=1,5 (m) i= 0.5.106.1,5 =0,25.10-3 (m) 3.103 Bµi 9: -KiĨu h­íng dÉn theo mÉu Chøng minh r»ng hai nguån S1, S2 hai nguồn kết hợp, vẽ toàn chùm sáng, xác định miền giao thoa Tính S1S2 theo góc lệch Tính D=d+d Thay D, a vào công thức i= D a Thay số, kiểm tra kết -Sơ lược gi¶i S1 A1 P1 S P2 S2 A2 SV: Bïi Thị Tuyết 37 K31A Lý Khoá luận tốt nghiệp Các tia sáng từ S, sau qua lăng kÝnh A1 bÞ lƯch mét gãc  =(n-1).A vỊ phÝa đáy tựa phát từ ảnh ảo S1 S Cũng tia sáng qua lăng kính A2 tựa phát từ ảnh ảo S2 cđa S Hai ngn S1, S2 cã phÇn chung( phần gạch chéo) miền giao thoa Do xem lương lăng kính Frexnen hệ thống khe I©ng a= S1S2=2SI.tan  =2SI(n-1)A Thay sè: a=2.50( 1,5-1).20.3.10-4 0,3 (cm)  (mm) i=  (d  d ' ) a = 6.104 (700  500)  0,24 (mm) Bµi 10: -KiĨu h­íng dÉn theo mÉu Xác định nguồn S1, S2, chứng minh hai nguồn kÕt hỵp TÝnh S1S2 theo gãc  TÝnh D Thay số vào c«ng thức i= D a , kiểm tra kt qu -Sơ lược giải S d M I H N S1, S2 hai ảnh ảo S qua hai gương Chùm tia xuất phát từ S sau phản xạ hai gương bị tách thành chùm sáng, chùm sáng giống xuất phát từ S1, S2 Các nguồn ảo S1, S2 hai nguồn kết hợp Các chùm SV: Bùi Thị Tuyết 38 K31A Lý Kho¸ ln tèt nghiƯp tia tõ S1, S2 giao thoa với gây tượng giao thoa có miền chung miền giao thoa( phần gạch chéo) Như hai gương phẳng Frexnen tương đương với hai khe I©ng a=S1S2=2rsin=2r Thay sè: a=2.10 12   = (cm) 60 180 45 IH=rcos  r D=L+r=130+10=140 (cm) i= 0,55.104.140   0,11 (cm)  1,1 (mm) 45 Bµi 11: -KiĨu h­íng dÉn theo mÉu a Tính bước sóng ánh sáng tới theo công thức = b Thay k=3 vµo biĨu thøc x= k D a D D để xác định vị trí vân a x=(k+ ) sáng bậc vân tối thứ -Sơ lược giải a = 1.103.1,5.103 =0,5.10-6 (m) b xs3= 3.0,5.106.3  4,5.103 (m)=4,5 (mm) 3 10 0,5.106.3 = 5,25.10-3 (m) =5,25 (mm) 10 3 xt4=(3+ ) Bµi 12: -KiĨu h­íng dÉn theo mẫu Thay giá trị xM, xN vào biểu thức x=ki, x=(k+ )i tìm k SV: Bùi Thị Tuyết 39 K31A Lý Khoá luận tốt nghiệp Giá trị xM, xN thoả mÃn biểu thức nào( tức tìm giá trị k nguyên) kết luận M, N cho vân gì? -Sơ lược giải i= D a = 0,6.103.2.103 =0,4 (mm) xM=ki  k= xM 1, = =3 i 0, Tại M cho vân sáng + xN=(k+ )i  k= xN 1,8 - =  4 i 0, T¹i N cho vân tối Bài 13: -Kiểu hướng dẫn theo mẫu Phần xem 12 Phần tính hiệu x=xs3-xs2 Phần tính hiệu x1=xd1-xt1; x2=xd2-xt2 -Sơ lược gi¶i xs1= 1.0,5.106.3  1,5.103 (m)=1,5 (mm) 3 10 xs2= 2.0,5.106.3  3.10 3 (m)= (mm) 10 3 xs3= 3.0,5.106.3  4,5.103 (m)=4,5 (mm) 3 10 0,5.106.3  0,75.103 (m)=0,75 (mm) 103 xt1=(0+ ) 0,5.106.3  2, 25.103 (m)=2,25 (mm) 103 0,5.106.3  3,75.103 (m)= 3,75 (mm) 3 10 xt2=(1+ ) xt3=(2+ )  x=4,5-3=1,5 (mm) SV: Bïi ThÞ TuyÕt 40 K31A Lý Kho¸ ln tèt nghiƯp  x1=(d-t) D =(0,75.10-6-0,4.10-6) a  1,05.103 (m)=1,05 (mm) 103 D =2.( 0,75.10-6-0,4.10-6) 3 =2,1.10-3 (m)=2,1 (mm) a 10  x2=2.( d-t) Bµi 14: -KiĨu h­íng dÉn theo mÉu a.TÝnh i1, i2 Cho x12=x10 råi suy 2 b TÝnh  x=x11-x5 -Sơ lược giải a i1= 1D i2= a 2 D a 0,5.103.103 =0,5 (mm)  2 103 =2.103 (mm) x12=x10  2=6.10-4 (mm)=0,6 (m) b i2= 0,6.103.103 =0,6 (mm) x5=5i1 ; x11=11i2  x=11.0,6-5.0,5=4,1 (mm) Bµi 15: -KiĨu h­íng dÉn theo mÉu( xem trang 23) -Sơ lược giải x1= k11D kD ; x2= 2 a a x1=x2  k1= k2 k2=0  k1=0; x0=0 k2=4  k1=5; x1=2.10-3 (m) k2=8  k1=10; x2=4.10-3 (m) … SV: Bïi ThÞ TuyÕt 41 K31A Lý Kho¸ ln tèt nghiƯp k2 =4n  k1=5n; xn=n.2.10-3 (m) Xét điểm M cách vân trung tâm 3mm có bước sóng ánh sáng bị tắt 3.10-3=(2k+1) .2 2.2.103 6.106 6.106 (m) = (m) 2k  2k = Theo đề bài: 0,4   0,75  0,4   0,75 2k   3,5  k   k=4; 5; 6; k=4  1=0,667 (m) k=5  2=0,545 (m) k=6  3=0,461 (m) k=7  4=0,4 (m) Bµi 16: -Hướng dẫn theo mẫu(xem trang 23) -Sơ lược giải i=2.10-3(m) + L i c¸ch 1:n= = 3.102 =15 2.103 số vân sáng 15,số vân tối 16 + c¸ch 2: n= L 3.102 = =7,5 2i 2.2.103 số vân sáng 15, số vân sáng 16 Bài 17: -Hướng dẫn tìm tòi -Câu hỏi định h­íng t­ häc sinh SV: Bïi ThÞ Tut 42 K31A Lý Khoá luận tốt nghiệp a.Vẽ toàn chùm sáng xác định vùng giao thoa Màn quan sát đặt vị trí bắt đầu quan sát thÊy v©n giao thoa b.TÝnh bỊ réng vïng giao thoa tính số vân quan sát -Sơ lược giải L1 M S1 S S2 L2 N a B¾t đầu quan sát thấy vân giao thoa màn đặt vị trí I OK= 60.20 df = =30(cm) 60  20 d f SK=SO+OK=60+30=90(cm) SO PO = SK KS1 KS1= KS1= SK PO SO 90.0,1 =0,15(cm) 60 30 OK IK KS1 =  IO= = =33,1(cm) 0,3 KS IO L1O 1 1 3,1 L1O b a=2.KS1=2.0,15=0,3(cm)=3.10-3(m) i= D a = 0,546.106 1,8  0,3 =0,273.10-3(m)=0,27(mm) 6.103 BÒ réng miÒn giao thoa :  n= MN=e MN d  D = d PQ dD 180  60 =0,2 =0,8(cm)=8(mm) d 60 MN = =29,6 i 0, 27 số vân sáng 29 Bài 18: SV: Bùi Thị Tuyết 43 K31A Lý Khoá luận tốt nghiệp -Hướng dẫn theo mẫu Chứng minh lưỡng lăng kính Frexnen tương đương với hệ vân giao thoa Iâng (xem bµi 9) BiĨu diƠn P1P2;S1S2 theo gãc  TÝnh D Tính khoảng vân i Tính số vân sáng,vân tối -Sơ lược giải S1 A1 S S2 A2 P1P2=2d2(n-1)A Thay sè P1P2=2.1.(1,5-1)1  180 =0,0174(m)=1,74(cm) a=S1S2=2d1(n-1)A Thay sè a=2.20.(1,5-1).1  180 =0,35(cm) D= d1+d2= 1+0,2=1,2(m) i= 0,56.10 6.1, 0,00019(m)0,2(mm) 0,35.10 2 C¸ch 1: n= PP 1,74 = =8,7 i 0,  sè vân sáng 9, số vân tối Cách 2: n= PP 1,74 = =4,3 2i 2.0, số vân sáng 9,số vân tối Bµi 19: -KiĨu h­íng dÉn theo mÉu: SV: Bïi Thị Tuyết 44 K31A Lý Khoá luận tốt nghiệp Phần a xem trang 23 Phần b: Khi F tịnh tiến xa dần gương đại lượng D không đổi,d tăng Tìm biểu thức cô lập đại lượng thay đổi Xác định giới hạn i,n tiến tới d tăng -Sơ lược giải S d M I a N a=S1S2=2dsin=2d i=  D  d  2d MN=2Dsin=D Số vân sáng n= Thay số i= 0,6.106 0,8  0,2  =0,5.10-3(m)=0,5(mm) 2.0, 2.10.3.104 n=4.0,2 b 4d D  D  d   3.10 10  0,8 4 0,6.106. 0,8  0,  =9,69 v©n D 4  D + ; n=  1 D 2 2d i= d igh= 0,6.106  = =0,1.10-3(m)=0,1(mm) 2 2.10.3.104 ngh= 4 D  = 10.3.104  0,8 0,6.10 6 SV: Bïi Thị Tuyết =48 vân 45 K31A Lý Khoá luận tốt nghiƯp Bµi 20: -H­íng dÉn theo mÉu( xem trang 24) -Sơ lược giải E S1 S M D1 D =(SS2M-SS1M)=(SS2-SS1)+(S2M-S1M) S2M-S1M= SS2-SS1= ax D ad D1 Với vân sáng ax ad + = k D D1 Vị trí vân trung t©m x0=Thay sèx0= dD D1 0, 2.102.3 =0,06(m)=6(cm) 10.102 Hệ vân di chuyển phía S2 đoạn 6cm Bµi 21 -H­íng dÉn theo mÉu (xem trang 24 ) SV: Bùi Thị Tuyết 46 K31A Lý Khoá luận tốt nghiệp -Sơ lược giải d1 e,n S1 d2 S2 D =d2-d1 Thời gian ánh sáng t= e v Cũng thời gian ánh sáng không khí khoảng e v e=c =ne d1=d1+(n-1)e =d2-d1=d2-d1-(n-1)e= Với vân sáng ax -(n-1)e D ax -(n-1)e= k D Vị trí vân trung tâm x0=(n-1)e Thay sè x0= D a 1,5  112.103103 =6(mm) Hệ vân đà di chuyển phía S1 ®o¹n 6mm 4.4 Cách sử dụng hệ thống tập chương VI.Sóng ánh sáng dạy học Việc sử dụng hệ thống tập chương nhằm hình thành kiến thức mới, vận dụng, củng cố, n©ng cao kiến thức học Chúng nghiên cứu hai tiết học phổ biến nghiên cứu tài liệu luyện gii bi Để hệ thống tập phát huy hiệu cao trình sử dụng, lưu ý số điểm sau: SV: Bùi Thị Tuyết 47 K31A Lý Khoá luận tốt nghiệp - Giáo viên kiểm tra học sinh nắm vững kiến thức đà học có liên quan tới bµi tËp sư dơng tiÕt lun tËp tr­íc ®Ị - Sau h­íng dÉn cho häc sinh giải chi tiết cho học sinh giải tập tương tự Sau giải học sinh giáo viên yêu cầu phân tích nhận xét toàn trình giải - Trong trình học sinh yêu cầu giải tập bảng phải yêu cầu học sinh khác tự làm nhận xét làm bạn - Sau tiết học giải tập cần tóm tắt lại nội dung tiết học tËp vỊ nhµ cho häc sinh 4.4.1.Tiết học nghiên cứu tài liệu Những tập sử dụng tit hc nghiên cứu tài liệu nh sau: Tit 59: Tán sắc ánh sáng -Giải tập 1,2 cuối tiết học để củng cố kiến thức tượng tán sắc ánh sáng Tiết 61: Nhiễu xạ ánh sáng Giao thoa ánh sáng -Yêu cầu học sinh giải tập cho nhà tiÕt 60 trước vào nghiên cứu tiết học Tiết 62: Khoảng vân Bước sóng màu sắc ánh sáng -Yêu cầu học sinh giải tập dạy học mục sách giáo khoa: xác định vị trí vân giao thoa khoảng vân nhằm hình thành kiến thức -Hướng dẫn học sinh giải tập 7, 11, sau dạy học mục sách giáo khoa nhằm củng cố kiến thức Tiết 65: Máy quang phổ.Các loại quang phổ -Yêu cầu học sinh giải tập 18, 19, cho nhà tiết 64 vo đầu tit hc SV: Bùi Thị Tuyết 48 K31A Lý Kho¸ ln tèt nghiƯp 4.4.2 Tiết học luyện tập giải tập Theo phân phối chương trình chương VI.Sóng ánh sáng có tiết học luyện tập giải tập Cụ thể tập sử dụng tiết học sau: Tiết 60: Bài tập tượng tán sắc ánh sáng -Hướng dn hc sinh giải cỏc bi ,5 -Giao tËp vỊ nhµ bµi Tiết 63: Bài tập tượng giao thoa ánh sáng -Hướng dẫn học sinh giải 8, 9, 10, 13, 14 -Cho học sinh nhà làm 12, 15 Tiết 64: Bài tập tượng giao thoa ánh sáng -Yªu cầu học sinh giải tập đà giao nhµ tiÕt 63 -Hướng dẫn học sinh giải tập 16, 17, 20, 21 -Cho học sinh nhà làm 18, 19 SV: Bïi ThÞ TuyÕt 49 K31A Lý Khoá luận tốt nghiệp Kết luận Đối chiếu với mục đích nghiên cứu,đề tài hoàn thành nhiệm vụ đặt ra: Nghiên cứu số vấn đề lý luận giải BTVL: quan niệm, tác dụng BTVL dạy học, phân loại BTVL, phương pháp giải BTVL nguyên tắc lựa chọn hệ thống BTVL cho đề tài, chương, phần giáo trình vật lý phổ thông Xác định mức độ yêu cầu nắm vững kiến chương VI.Sóng ánh sáng: sơ đồ cấu trúc chương, nội dung chương Điều tra thực trạng dạy học giải BTVL chương VI.Sóng ánh sáng giáo viên học sinh lớp 12 trường THPT Giao Thuỷ B (Nam Định) Phân loại, đề cách giải, lựa chọn hướng dẫn giải hệ thống tập chương VI.Sóng ánh sáng dạy học Vật lý lớp 12 THPT, Ban KHTN: phân loại (gồm loại loại có dạng), đề cách giải, lưu ý giải, lựa chän hƯ thèng bµi tËp (gåm cã 21 bµi tËp) hướng dẫn học sinh giải hệ thống tập ®ã theo c¸c kiĨu: h­íng dÉn theo mÉu, h­íng dÉn tìm tòi, hướng dẫn định hướng khái quát chương trình hóa Quá trình hoàn thành khoá luận dẫn đến nhận định :Với hệ thống tập đà lựa chọn với việc tuân thủ cách sử dụng hướng dẫn học sinh giải đề chất lượng học tập học sinh chắn nâng cao Do thời gian điều kiện hạn chế nên chưa tiến hành thực nghiệm sư phạm đánh giá tính khả thi hiệu đề tài Việc thực cương vị giáo viên vật lý trường THPT Đồng thời đề tài mở rộng cho chương phần khác giáo trình vật lý SV: Bùi Thị Tuyết 50 K31A Lý Khoá luận tốt nghiệp Tài liệu tham khảo X.E.Camenetxki V.P.ôrêkhôp Phương pháp giải tập vật lý tập 2.NXB giáo dục, 1976 Trần Văn Dũng.555 tập vật lý sơ cấp chọn lọc NXB Đại Học Quốc gia Hà Nội, 2006 Bùi Quang Hân-Đào Văn Cư-Hồ Văn Huyết-Nguyễn Thành Tương.Giải toán vËt lý 12.TËp NXB gi¸o dơc, 2005 Ngun Thế Khôi-Vũ Thanh Khiết (đồng chủ biên)-Nguyễn Đức HiệpNguyễn Ngọc Hưng-Nguyễn Đức Hân-Phạm Đình Thiết-Vũ Đình Tuý-Phạm Quý Tư Bài tập vật lý 12 nâng cao NXB giáo dục, 2007 Vũ Thanh Khiết Các toán vật lý chọn läc THPT.NXB gi¸o dơc, 2007 6.Vị Thanh KhiÕt KiÕn thøc nâng cao vật lý THPT Tập NXB Hà Nội, 2008 Vũ Thanh Khiết Một số phương pháp chọn lọc giải toán vật lý sơ cấp Tập NXB Hà Nội, 2007 Nguyễn Đức Thâm- Nguyễn Ngọc Hưng- Phạm Xuân Quế Phương pháp dạy học vật lý trường THPT NXB Đại học sư phạm, 2002 SV: Bùi Thị Tuyết 51 K31A Lý ... VI. Sóng ánh sáng giáo vi? ?n häc sinh líp 12 tr­êng THPT Giao Thủ B (Nam Định) Phân loại, đề cách giải, lựa chọn hướng dẫn giải hệ thống tập chương VI. Sóng ánh sáng dạy học Vật lý lớp 12 THPT, Ban. .. vân sáng 2.7=14 mà khơng cộng thêm Ph©n loại, đề c¸ch giải, lựa chọn hướng dẫn giải hƯ thèng tập chương VI Sóng ánh sáng dạy học Vật lý 12 THPT, Ban KHTN 4.1 Phân loại tập chương VI Sóng ánh sáng. .. giải, lựa chọn hướng dẫn học sinh giải hệ thống tập chương VI Sóng ánh sáng Đối tượng phạm vi nghiên cứu 4.1 Đối tượng: Hệ thống tập chương VI Sóng ánh sáng lớp 12 THPT, Ban KHTN 4.2 Phạm vi nghiên