LỜI CẢM ƠN Trong trình thực đề tài này, gặp khó khăn nhờ vào giúp đỡ nhiệt tình cô giáo động viên, cổ vũ bạn bè, người thân giúp hoàn thành khóa luận Đầu tiên, xin bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc đến cô giáo Th.S Hoàng Thị Kim Huyền tận tình hướng dẫn, giúp đỡ trình hoàn thành khóa luận Tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu cô giáo TrườngTHPT Tống Văn Trân tạo điều kiện giúp đỡ việc tìm hiểu cung cấp số liệu trường Đây bước làm quen với công tác nghiên cứu khoa học nên không tránh khỏi thiếu xót Tôi mong nhận ý kiến, góp ý thầy, cô bạn đọc để khóa luận hoàn thiện Tôi xin chân thành cảm ơn! Hà nội, ngày 15 thán năm 2013 Sinh viên Nguyễn Thị Phương LỜI CAM ĐOAN Đề tài: “Rèn luyện kĩ tự học cho học sinh thông qua dạy học chương I Sinh học 11” kết nghiên cứu riêng hướng dẫn cô giáo Th.S Hoàng Thi Kim Huyền không trùng với kết nghiên cứu khác Các số liệu, kết thu thập khóa luận là: Trung thực, rõ ràng, xác chưa công bố công trình nghiên cứu Nếu sai xin chịu hoàn toàn trách nhiệm Hà Nội, ngày 15 tháng 05năm.2013 Sinh viên Nguyễn Thị Phương MỤC LỤC Phần I MỞ ĐẦU Lí chọn đề tài 2 Mục đích nghiên cứu 3 Nhiện vụ nghiên cứu 4 Đối tượng, khách thể nghiên cứu Phạm vi giới hạn đề tài Giả thuyết khoa học Phương pháp nghiên cứu Những đóng góp ý nghĩa thực tiễn đề tài Phần II NỘI DUNG CHƯƠNG CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI 1.1 Tổng quan vấn đề nghiên cứu đề tài 1.1.1Nghiên cứu giới 1.1.2Nghiên cứu nước 1.2 Cơ sở lí luận 10 1.2.1 Khái niệm tự học kĩ tự học 10 1.2.2 Vai trò tự học 11 1.2.3 Kĩ tự học rèn luyện kĩ tự học 13 1.2.4 Cơ sở việc nâng cao kĩ tự học cho học sinh 14 1.2.4.1 Cơ sở triết học 14 1.2.4.2 Cơ sở tâm sinh lí học 14 1.3 Cơ sở thực tiễn 15 1.3.1 Phương pháp xác định 15 1.3.2.Thực trạng rèn luyện KNTH cho HS thông qua dạy học chương I sinh học 11 16 CHƯƠNG Rèn luyện kĩ tự học cho học sinh thông qua dạy học chương I sinh học 11 20 2.1 Đặc điểm kiến thức thuộc chương I sinh học 11 20 2.2 Một số kĩ tự học cần rèn luyện cho HS thông qua dạy học sinh học 11 20 2.2.1 Kĩ đọc SGK 20 2.2.2 Kĩ tìm câu trả lời cho câu hỏi 21 2.2.3 Kĩ làm việc với hình vẽ SGK 22 2.2.4 Kĩ diễn đạt nội dung học đọc sơ đồ, bảng biểu 25 2.2.5 Kĩ thảo luận nhóm cho HS 27 2.3 Một số biện pháp rèn luyện KNTH cho HS thông qua dạy học Sinh học 11 30 2.3.1 Sử dụng hệ thống câu hỏi, 30 2.3.2 Sử dụng Phiếu học tập 33 2.3.3 Sử dụng câu hỏi trắc nghiệm khách quan 36 2.4 Hệ thống câu hỏi, tập, phiếu học tập …nhằm rèn luyện kĩ tự học cho HS thông qua dạy học chương I sinh học 11 44 2.5 Giáo án minh họa 69 PHẦN III KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 85 1.Kết luận 85 2.Kiến nghị 86 Tài liệu tham khảo 87 Phụ lục 89 DANH MỤC VIẾT TẮT TCN : Trước công nguyên HS : Học sinh GV : Giáo viên KNTH : Kĩ tự học PHT : Phiếu học tập SGK : Sách giáo khoa THCS : Trung học sở THPT : Trung học phổ thông CNH- HĐH : Công nghiệp hóa- Hiện đại hóa VD : Ví dụ Tb : Tế bào QH : Quang hợp HH : Hô Hấp HTH : Hệ tuần hoàn Phần MỞ ĐẦU Lí chọn đề tài Trong thập kỷ trở lại đây, với tiến ngành khoa học bản, lý luận dạy học khoa học giáo dục có bước tiến đáng kể Sự nghiệp Công nghiệp hóa- Hiện đại hóa đất nước gắn liền với phát triển mạnh mẽ kinh tế trí thức đòi hỏi đổi giáo dục, có đổi phương pháp dạy học Cùng với xu đổi quan niệm SGK giới, từ năm 2001 Bộ Giáo dục Đào tạo nước ta triển khai thực đổi chương trình SGK cho bậc học từ tiểu học đến trung học phổ thông Đồng thời, tiến hành đổi phương pháp dạy học cho phù hợp Có thể nói, cốt lõi phương pháp dạy học hướng tới học tập chủ động, độc lập, tự giác Trong điều kiện xã hội đại, khoa học công nghệ phát triển mạnh mẽ, bùng nổ cách mạng thông tin tác động, ảnh hưởng sâu sắc đến giáo dục nói chung trình dạy học nói riêng Trong hoàn cảnh vậy, giáo dục ý thức tự học, tự học cách thường xuyên, có kế hoạch, phương pháp học tập đắn, khoa học cho HS nhiệm vụ bắt buộc trách nhiệm nặng nề GV Ở nước ta giai đoạn nay: Đổi phương pháp dạy học (PPDH) trường phổ thông nhiệm vụ thời sự, cấp bách, đòi hỏi thực tiễn giáo dục phổ thông việc thực chương trình, SGK Sau nội dung dạy học môn đổi nhiệm vụ nghiên cứu phương pháp dạy học phù hợp nội dung công tác trung tâm khoa học sư phạm nước ta Thủ tướng Chính phủ phê duyệt nêu: cần “Đổi đại hoá phương pháp giáo dục Chuyển từ truyền đạt tri thức thụ động, thầy giảng, trò ghi sang hướng dẫn người học chủ động tư trình tiếp cận tri thức; dạy cho người học phương pháp tự học, tự thu nhận thông tin cách hệ thống có tư phân tích, tổng hợp; phát triển lực cá nhân; tăng cường tính chủ động ,tính tự chủ học sinh Chỉ có tự học, tự sáng tạo, học đôi với hành đáp ứng yêu cầu phát triển xã hội đòi hỏi nguồn nhân lực chất lượng cao Do trước hết cần phải rèn luyện cho HS kĩ tự học, tự nghiên cứu tài liệu Đó sở để phát huy lực tự học sau cho em Trong môn học mà học sinh học trường phổ thông môn Sinh học chiếm vị trí quan trọng giúp học sinh vươn tới khía cạnh sống Để người thực có sống văn minh, ổn định, lĩnh vực thiếu hiểu biết sinh giới Vì từ việc giữ gìn sức khỏe đến việc làm tăng cải vật chất cần có hiểu biết Sinh học Đối tượng sinh học sẵn có sống hàng ngày học sinh loài động vật, thực vật… đặc thù môn Sinh học khoa học thực nghiệm, việc rèn kĩ tự học, tự nghiên cứu môn sinh học cho học sinh cần thiết Xuất phát từ lí em chọn đề tài “Rèn luyện kĩ tự học cho học sinh thông qua dạy học chương I Sinh học 11” Tổ chức hoạt động học tập học sinh thông qua hệ thống câu hỏi, tập,thảo luận nhóm,hoàn thành phiếu học tập nhà lớp giúp học sinh rèn luyện phương pháp ,kĩ năng, thói quen ý trí tự học từ tạo cho em lòng say mê học tập, khơi dậy nội lưc vốn có người học từ kết học tập tăng lên Mục đích nghiên cứu Rèn luyện kĩ tự học cho học sinh nhà lớp 3 Nhiệm vụ nghiên cứu 3.1 Tìm hiểu sở lí luận KNTH rèn luyện KNTH 3.2 Điều tra thực trạng tổ chức hoạt động tự học chương I chương trình SH 11 BCB 3.3 Phân tích nội dung kiến thức thuộc chương I sinh học 11 3.4 Đề xuất số KNTH cần rèn luyện cho HS biện pháp rèn luyện KNTH 3.5 Lấy ý kiến chuyên gia phương pháp tổ chức hoạt động tự học cho HS 3.6 Thiết kế giáo án minh họa Đối tượng khách thể nghiên cứu 4.1 Đối tượng Nội dung thuộc chương I chương trình SH 11 BCB từ đề xuất giải pháp nâng cao kĩ tự học cho HS phần 4.2 Khách thể Quá trình dạy học chương trình Sinh học lớp 11 trường THPT cụ thể phần kiến thức thuộc chương I Phạm vi giới hạn đề tài Nghiên cứu thuộc chương I chương trình SH 11 BCB Giả thuyết khoa học Nếu xác định biện pháp rèn luyện kĩ tự học cho HS thiết kế hoạt động tự học cho HS rèn luyện kĩ tự học cho học sinh Phương pháp nghiên cứu 7.1 Nghiên cứu lí thuyết Nghiên cứu tài liệu hệ thống sở lí luận kĩ tự học, biện pháp rèn luyện kĩ tự học 7.2 Điều tra quan sát - Sử dụng phiếu điều tra giáo viên học sinh để điều tra thực trạng tự học học sinh - Dự giáo viên phổ thông để tìm hiểu thực trạng tổ chức hoạt động tự học cho HS 7.3 Phương pháp vấn 7.4 Phương pháp chuyên gia Xin ý kiến chuyên gia tư vấn biện pháp rèn luyện kĩ tự học cho HS hệ thống câu hỏi, PHT, tập biên soạn để rèn luyện kĩ tự học cho HS Những đóng góp đề tài /Ý nghĩa khoa học thực tiễn đề tài (dự kiến) - Hệ thống hóa sở lí luận kĩ tự học - Phân tích, phát mâu thuẫn khó khăn việc tổ chức hoạt động tự học rèn luyện kĩ tự học - Vận dụng số biện pháp rèn luyện kĩ tự học cho HS thông qua dạy học chương I sinh học 11 -Thiết kế số giáo án mẫu Phần NỘI DUNG CHƯƠNG CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI 1.1 TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI Trong lịch sử phát triển Giáo dục, tổ chức trình học tập theo hướng tăng cường tính tự học học sinh vấn đề quan tâm nghiên cứu từ lâu Về vấn đề tự học vai trò tự học, lực tự học cho học sinh, cách thức rèn luyện lực tự học cho HS nhiều tác giả nghiên cứu 1.1.1.Nghiên cứu giới - Ngay từ cổ đại, nhiều nhà giáo dục lỗi lạc Xocorat (470 – 399 TCN), Khổng Tử (551 – 479 TCN) Đã nói đến tầm quan trọng to lớn việc phát huy tính tích cực, chủ động HS nói đến nhiều biện pháp phát huy tính tích cực nhận thức - Từ kỉ 17 đến kỉ 19 nhiều nhà giáo dục lớn J.A Conmesky (1592 – 1670); Jacques Rousseau (1712 – 1778); A.Đixtecvec (1790 – 1866) Trong công trình nghiên cứu giáo dục phát triển trí tuệ đặc biệt nhấn mạnh: Muốn phát triển trí tuệ bắt buộc người học phải phát huy tính tích cực, độc lập, sáng tạo để tự dành lấy trí thức Muốn phải tăng cường khuyến khích người học tự khám phá, tự tìm tòi suy nghĩ trình học tập [13, tr.26 – 33] - Ở Pháp, vào năm 20 hình thành “nhà trường mới”, đặt vấn đề phát triển lực trí tuệ học sinh, khuyến khích hoạt động học sinh tự quản - Nhiều tác giả Liên Xô (cũ) xã hội chủ nghĩa Đông Âu, đứng quan điểm chủ nghĩa vật biện chứng, nhà giáo dục không ngừng khẳng định vai trò tiềm to lớn hoạt động tự học giáo dục nhà trường Đặc biệt nhiều tác giả nghiên cứu sâu sắc cách thức nhằm nâng cao Hoạt động thầy - trò luận Nội dung kiến thức + Khí khổng: Gồm tế bào đóng hình hạt * Hoạt động 2: Tìm hiểu thoát đậu, vách dày vách tạo lỗ khí khổng nước qua GV: Yêu cầu HS đọc số liệu + Tầng cutin (không đáng kể): Do tế bào bảng 3.1, quan sát hình 3.1, 3.2, biểu bì tiết bao phủ bề mặt lá(trừ 3.3→ trả lời câu hỏi: khí khổng) - Mô tả thí nghiệm Garô ? - Em có nhận xét tốc độ thoát nước mặt mặt ? - Những cấu trúc tham gia tham gia vào trình thoát nước lá? Hai đường thoát nước: qua - Từ cho biết cấu trúc khí khổng qua cutin tham gia vào trình thoát - Con đường qua khí khổng (chủ yếu): nước ? + Khi no nước, vách mỏng tế bào khí HS : Đọc số liệu, quan sát hình khổng căng → vách dày cong theo → → trả lời câu hỏi lỗ khí mở GV : Nhận xét, bổ sung → kết + Khi nước, vách mỏng hết căng → luận vách dày duỗi → lỗ khí đóng GV: Yêu cầu HS nghiên cứu SGK trả lời câu hỏi: - Có đường thoát nước? - Trong đường thoát nước 77 Hoạt động thầy - trò Nội dung kiến thức kể đường chủ yếu ? HS: Nghiên cứu SGK → trả lời - Con đường qua cutin: Hơi nước từ câu hỏi khoảng gian bào thịt qua lớp cu tin GV: Nhận xét, bổ sung → kết để luận III CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG GV:chia lớp thành nhóm lớn ĐẾN QUÁ TRÌNH THOÁT HƠI thảo luận phần chế NƯỚC nhân tố ảnh hưởng theo câu hỏi sau tác nhân - Tìm ý chế thoát Đặc điểm ảnh hưởng nước qua khí khổng ? Nước -Quan sát H3.4 để xác định Ánh sáng trạng thái thành tế bào khí Nhiệt độ, gió, khổng liên quan đến chế số ion khoáng thoát nước qua cây? - Diễn đạt chế THN qua khí khổng sơ đồ? - Từ sơ đồ cho biết tác IV CÂN BẰNG NƯỚC VÀ TƯỚI nhân ảnh hưởng đến TIÊU HỢP LÍ CHO CÂY TRỒNG trình thoát nước Lập bảng - Cân nước tính so trình bày đặc điểm ảnh hưởng sánh lượng nước rễ hút vào lượng tác nhân đến thoát nước thoát nước? - Tưới nước hợp lí cho trồng dựa vào: Đặc điểm di truyền, pha sinh trưởng, phát 78 Hoạt động thầy - trò Nội dung kiến thức triển cây, loại cây, đặc điểm đất, thời tiết HS: Nghiên cứu mục SGK → - Chỉ tiêu sinh lí chuẩn đoán nhu cầu trả lời câu hỏi nước cây: Áp suất thẩm thấu, hàm GV: Nhận xét, bổ sung → kết lượng nước, sức huát nước luận * Hoạt động 4: Tìm hiểu cân nước tưới tiêu hợp lí cho trồng GV: Cho HS đọc mục IV, trả lời câu hỏi: - Cơ sở khoa học việc tưới tiêu hợp lí gì? HS: Nghiên cứu mục IV → trả lời câu hỏi GV: Nhận xét, bổ sung → kết luận Củng cố: Cơ sở khoa học việc tưới tiêu hợp lí gì? Giải thích? Dặn dò - Đọc thêm: “Em có biết” đọc trước Tự học nhà - Học trả lời câu hỏi SGK - Liên hệ sản xuất nông nghiệp : kể tên biện pháp kĩ thuật nhằm tạo điều kiện cho trình thoát nước diễn dễ dàng? 79 Bài 8: QUANG HỢP Ở THỰC VẬT I MỤC TIÊU BÀI HỌC Kiến thức: - Nêu khái niệm quang hợp - Nêu vai trò quang hợp thực vật - Trình bày cấu tạo thích nghi với chức quang hợp - Liệt kê sắc tố quang hợp Kĩ năng: Rèn luyện kĩ quan sát, phân tích, so sánh Thái độ : Trực quan, thảo luận hỏi đáp II CHUẨN BỊ Giáo viên: Giáo án, SGK, tranh vẽ hình 8.1, 8.2, SGK, phiếu học tập Học sinh: SGK, Đọc trước nhà HS nhớ lại kiến thức học trả lời câu hỏi - Nhắc lại khái niệm quang hợp công thức tổng quát Sinh học 10? - Bào quan thực chức quang hợp? Cấu tạo? - Sưu tập nhứng dẫn chứng thực tế vai trò quang hợp? III TRỌNG TÂM BÀI HỌC: Vai trò quang hợp, hình thái giải phẩu thích nghi với chức quang hợp IV TIẾN HÀNH TỔ CHỨC DẠY HỌC Ổn địnhtổ chức lớp: Ổn định lớp, kiểm tra sĩ số Kiểm tra cũ: - Kiểm tra tường trình thực hành HS? 80 Bài mới: Hoạt động thầy - trò Nội dung kiến thức * Hoạt động 1: Tìm hiểu khái I KHÁI QUÁT VỀ QUANG HỢP Ở niệm quang hợp xanh THỰC VẬT GV : yêu cầu HS nhắc lại khái Quang hợp ? niệm quang hợp công thức - Quang hợp trình tổng quát Sinh học 10 lượng ánh sáng mặt trời hấp thụ Cho quan sát hình 8.1, trả lời câu để tạo cacbonhidrat oxy từ khí hỏi: cacbonic H2O - Em cho biết quang hợp - Phương trình tổng quát : ASMT, DL gì? CO2 + 12 H2O - Viết phương trình tổng quát C6H12O6+6O2 + H2O - So sánh phương trình tổng quát quang hợp công Vai trò quang hợp thức ? em giải thích - Cung cấp thức ăn cho sinh vật, điểm khác biệt ? nguyên liệu cho công nghiệp dược liệu HS : Quan sát hình → trả lời câu cho y học hỏi - Cung cấp lượng cho hoạt động GV : Nhận xét, bổ sung → kết sống luận - Điều hòa không khí GV : Cho HS nghiên cứu mục I.2, kết hợp với kiến thức học trả lời câu hỏi - Em cho biết vai trò quang hợp ? - Nêu dẫn chứng thực tiễn vai trò quang hợp ? 81 Hoạt động thầy - trò Nội dung kiến thức HS : Nghiên cứu mục I.2→ trả II LÁ LÀ CƠ QUAN QUANG HỢP lời câu hỏi Hình thái, giải phẫu thích nghi GV : Nhận xét, bổ sung → kết với chức quang hợp luận - Đặc điểm hình thái giải phẩu bên * Hoạt động 2: Tìm hiểu : + Diện tích bề mặt lớn : hấp thụ quan quang hợp GV : - Lá có cấu tạo thích nghi nhiều ánh sáng mặt trời với chức quang hợp ntn ? + Trong lớp biểu bì mặt có khí Yêu cầu HS quan sát hình 8.2 → khổng giúp cho khí CO2 khuếch tán vào hoàn thành bên đến lục lạp Nối cụm từ thích hợp cột - Đặc điểm hình thái giải phẩu bên A B : Cột A : Đặc Cột điểm B: Ý + Tế bào mô giậu chứa nhiều lục lạp bên lớp biểu bì nghĩa lợi + Tế bào mô có nhiều khoang rỗng tạo mặt có khí cho trao đổi điều kiện cho khí CO2 đẽ dàng khuếch tán khổng đến lục lạp a Biểu bì 1.Thuận khí quang hợp + Hệ gân phát triển đến tận tế bào b Diện tích Lục lạp nhu mô lá, chứa mạch gỗ mạch bề mặt lớn rây bào quan tham gia vào + Trong phiến có nhiều tế bào chứa lục lạp bào quan quang hợp trình quang hợp c Mô giậu có 3.Các phân tử nhiều tế bào sắc tố hấp thụ chứa diệp lục trực tiếp ánh 82 Hoạt động thầy - trò Nội dung kiến thức sáng chiếu lên mặt d Các tế bào 4.Khí mô CO2 khuyết khuếch tàn phân bố cách trực tiếp vào xa tạo đến lục lạp nên khoảng để quang hợp trống e Hệ gân nước ion có mạch dẫn khoáng tới tận tế bào để thực quang hợp f Trong có Tăng diện nhiều lục lạp tích tiếp xúc với ánh sáng HS : Nghiên cứu mục II → hoàn thành, trả lời câu hỏi GV : nhận xét, bổ sung → kết luận GV : yêu cầu HS quan sát hình 8.3, hợp với chuẩn bị nhà hoàn thành PHT : 83 Hoạt động thầy - trò Các phận lục lạp Cấu Chức tạo Nội dung kiến thức Lục lạp bào quan quang hợp - Màng tilacoit nơi phân bố hệ sắc tố quang hợp, nơi xảy phản ứng sáng Màng - Xoang tilacoit nơi xảy phản Tilacoit ứng quang phân li nước trình tổng Chất hợp ATP quang hợp - Chất nền(strôma) nơi xảy phản HS : Quan sát hình 8.3→ hoàn ứng tối thành PHT GV : Nhận xét, bổ sung → kết luận GV : Yêu cầu HS nghiên cứu Hệ sắc tố quang hợp Hệ sắc tố mục II SGK, trả lời câu hỏi : - Vẽ sơ đồ nhánh thể hệ sắc tố quang hợp? Diệp lục ( Sắc tố chính) - Viết sơ đồ truyền lượng hệ sắc tố? Dl a DL b Carotenoit ( Sắc tố phụ ) Caroten Xantop hin - Em nêu loại sắc tố - Sơ đồ hấp thụ truyền lượng ánh cây, vai trò chúng sáng : quang hợp Carotenoit → Diệp lục b → Diệp lục a → HS : Nghiên cứu SGK → trả lời Diệp lục a trung tâm câu hỏi GV : Nhận xét, bổ sung → kết luận 84 Củng cố: Mô tả phù hợp cấu tạo chức lá? Dặn dò:: - Đọc thêm: “Em có biết”, đọc trước Phần tự học - Nêu vai trò nhóm sắc tố ? - Vì có màu xanh lục? Tại số loại có màu đỏ,vàng? - Học trả lời câu hỏi SGK 85 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ Kết luận Thực nhiệm vụ nghiên cứu đề tài, rút số kết luận sau - Tự học - nhu cầu đòi hỏi thời đại người kỷ XXI Khoa học công nghệ phát triển cấp vũ trụ tạo nhiều phương pháp tiếp cận tri thức khác theo khả điều kiện cho phép Để cập nhật ứng dụng tri thức lý thuyết thực hành vào sống sản xuất phải có lực tự học đâu, hoàn cảnh Vấn đề thay sách cho thấy, tăng lượng kiến thức lên nhiều Để chiếm lĩnh khối lượng kiến thức đòi hỏi HS phải có phương pháp tự học tốt Tri thức nhân loại vô tận, công trình khoa học nhà khoa học phát minh hàng ngày, để chiếm lĩnh ứng dụng tri thức khoa học vào đời sống đòi hỏi người phải tự nghiên cứu tìm tòi phương pháp tự học nhà trường xã hội Tự học lời giải cho vấn đề mang nhiều nghịch lý đặt chiến lược giáo dục người - Cơ sở lí luận đề tài làm rõ: Khái niệm tự học, vai trò tự học, kĩ tự học nâng cao lực tự học sở triết học, tâm sinh lí học sư phạm rèn luyện kĩ tự học cho học sinh Cơ sở thực tiễn đề tài khẳng định việc rèn luyện kĩ tự học môn Sinh học 11( chương I) nhà trường THPT hạn chế, chưa đáp ứng mục tiêu giáo dục đề - Trên sở phân tích sở lí luận tự học, đặc điểm kiến thức thuộc chương I, Sinh học 11 đề xuất kĩ tự học cần rèn luyện cho HS( kĩ đọc SGK; tìm câu trả lời cho câu hỏi; làm việc với hình vẽ SGK; diễn đạt nội dung học, đọc sơ đồ, bảng biểu; thảo luận 86 nhóm) ba biện pháp( Sử dụng hệ thống câu hỏi, tập; sử dụng PHT, sử dụng câu hỏi TNKQ) nhằm rèn luyện KNTH cho HS thông qua dạy học chương I, Sinh học 11 - Từ nghiên cứu sở lí thuyết đề tài thiết kế hệ thống câu hỏi, tập, phiếu học tập cho toàn chương I sinh học 11 nhằm rèn luyện kĩ tự học cho HS theo ba thời điểm: trước lên lớp, lên lớp sau lên lớp Sau giáo án minh họa Kiến nghị - Cần có kế hoạch bồi dưỡng kĩ tự học cho HS trình học chương I sinh học 11 nói riêng toàn chương trình Sinh học phổ thông Đồng thời giáo viên phải tập huấn với biện pháp rèn luyện kĩ tự học cho HS từ sở để rèn luyện kĩ tự học cho em - Do hạn chế thời gian điều kiện đề tài nghiên cứu phạm vi chương I sinh học 11 Hi vọng thời gian tới có nghiên cứu bổ sung triển khai thực nghiệm đại trà 87 TÀI LIỆU THAM KHẢO Đinh Gia Trinh(1994), Học lấy học nhà trường, báo Thanh Nghị số 95 Đinh Quang Báo, Nguyễn Cương, Nguyễn Đức Thâm(2001), Đổi Phương pháp dạy học môn khoa học tự nhiên trường Trung học phổ thông theo hướng hoạt động hoá người học, Đề tài cấp ngành, mã số B91-27-01 - PP Đinh Quang Báo, Nguyễn Đức Thành (1996), Lý luận dạy học sinh học (phần đại cương), Nxb Giáo dục, Hà Nội.Patrice Pelpel: Nguyễn Kì dịch(1993), Tự đào tạo để dạy học, NXB giáo dục Hà Thế Ngữ- Nguyễn Đăng Tiến- Bùi Đức Thiệp sưu tập(1990), Hồ Chí Minh vấn đề giáo dụcNXB giáo dục Hoàng Hữu Niềm (2001), Phương pháp hướng dẫn tự học phần sở di truyền học cho học viên trung tâm giáo dục thường xuyên, Luận án tiến sĩ giáo dục, Hà Nội Hoàng Thị Lợi( 2006), Biện pháp rèn luyện kĩ ôn tập cho Hs Nguyễn Cảnh Toàn(1997), Quá trình dạy học, NXB giáo dục Nguyễn Như ất (2008), Cải cách môn sinh học trường phổ thông Việt Nam:Vấn đề giải pháp Báo cáo khoa học hội thảo quốc tế Việt Nam học lần thứ ba “Việt Nam hội nhập phát triển ĐHQG Hà Nội Viện khoa học xã hội Việt Nam đồng tổ chức, Hà Nội 4-7/12/2008 Tuyển tập báo cáo khoa học, CD-room Trung tâm hội nghị quốc gia Mỹ Đình Hà Nội, 4-7/ 2008, Tiểu ban 14 “Giáo dục Đào tạo” Nguyễn Phúc Chỉnh (2005) Phương pháp grap dạy học Sinh học, Sách chuyên khảo, Nxb Giáo dục, Hà Nội 10 Nguyễn Thị Côi (2002) “Kênh hình – Một nguồn kiến thức quan trọng dạy học lịch sử”, Tạp chí giáo dục Số23 88 11 Phạm Văn Đồng(1999), Về vấn đề giáo dục- Đào tạo, NXB trị quốc gia 12 Trần Bá Hoành (2007), Đổi phương pháp dạy học, chương trình sách giáo khoa, NXB Đại học sư phạm 13 Exipov B.P( 1977), Những sở lí luận dạy học, tập 1-NXB Giáo dục Hà Nội 14 Jacques Delors, Trịnh Đức Thắng dịch Học tập kho báu tiềm ẩn 15 James H.McMillan, Classroom Assessment “ Principles and Practice for Efective Intruction” 16 Bách khoa Việt Nam toàn thư online 89 PHỤ LỤC Phiếu điều tra thực trạng rèn luyện kĩ tự học thông qua dạy học chương I Sinh học 11 dành cho giáo viên Họ tên giáo viên: Đơn vị công tác: Câu Theo thầy (cô) việc rèn luyện kĩ tự học cho HS có cần thiết hay không? A Không B Bình thường C Cần thiết Câu Theo thầy(cô) rèn luyện kĩ tự học cho HS thực thời điểm nào? A Trước lên lớp B Trong lên lớp C Sau lên lớp D Cả A, B, C Câu Theo thầy (cô) để rèn luyện kĩ cần tiến hành theo bước? bước nào? Câu Nêu khó khăn thầy (cô) dạy chương I Sinh học 11? Câu Theo thầy (cô) để rèn luyện kĩ tự học cho HS nên tiến hành biện pháp nào? Xin chân thành cảm ơn giúp đỡ thầy ( cô) 90 Phiếu điều tra thực trạng tự học HS lớp 11 Câu Trước lên lớp em có thường xuyên đọc trước tự trả lời số lệnh SGK không? A Không B Thi thoảng C Thường xuyên Câu Trong lên lớp việc thảo luận theo nhóm hướng dẫn GV có diễn thường xuyên không? A Không B Thi thoảng C Thường xuyên Câu Em xây dựng đề cương, lập đồ tư duy, xây dựng sơ đồ tóm tắt (GRAP), cho nội dung học chưa? A Chưa B Thi thoảng C Thường xuyên Câu Khi học chương I sinh học 11 em gặp khó khăn trình tiếp thu giảng? (nội dung dài, khó hình dung thí nghiệm, thời gian học ngắn…) Câu Em thường tự học hình thức nào? 91 [...]... bộ môn Sinh học 11 cần được quan tâm và chú trọng hơn nữa 19 Chương 2 RÈN LUYỆN KNTH CHO HS THÔNG QUA DẠY HỌC CHƯƠNG I, SINH HỌC 11 2.1 Đặc i m kiến thức các b i thuộc chương I Sinh học 11 N i dung kiến thức lí thuyết trong b i giảng trên lớp d i và mất nhiều th i gian nếu chỉ nghiên cứu ở trên lớp Nếu giáo viên tự mình truyền đạt hết lượng kiến thức này thì sẽ thiếu th i gian đồng th i học sinh bị... hoạt động tự học của HS, gặp gỡ trao đ i v i các giáo viên và HS về vấn đề quan tâm 15 1.3.2 Thực trạng việc rèn luyện kĩ năng tự học cho HS thông qua dạy học chương I sinh học 11 Qua i u tra, em có thể tóm tắt được kết quả như sau: 1.3.2.1 Thực trạng * Về việc GV hướng dẫn HS tự học chương I Sinh học 11: - Giáo viên thường chỉ yêu cầu HS học b i cũ và chuẩn bị b i m i theo câu h i và b i tập trong... chính là dạy – tự học trong đó việc học (tự học) thực chất là một quá trình Tóm l i, trên cơ sở hiểu được các vấn đề liên quan đến năng lực tự học, ta có thể vận dụng vào trong giảng dạy để hình thành năng lực tự học cho HS 1.3 CƠ SỞ THỰC TIỄN 1.3.1 Phương pháp xác định thực trạng Để tìm hiểu thực trạng của việc giảng dạy và việc rèn luyện kĩ năng tự học cho HS thông qua chương I Sinh học 11, chúng... pháp i u tra: Thiết kế phiếu i u tra( Phụ lục 1,2) để i u tra về thực trạng rèn luyện kĩ năng tự học cho HS thông qua chương I sinh học 11 * Sử dụng phương pháp phỏng vấn - Em đã tiến hành phỏng vấn 5 thầy (cô) dạy môn Sinh học lớp 11 và các em học sinh kh i 11 ở trường THPT Tống Văn Trân- Nam Định * Sử dụng phương pháp quan sát : Dự giờ dạy, tham khảo b i soạn của một số GV dạy môn Sinh học 11, quan... v i nghề dạy học, song còn nhiều hạn chế Th i kì thực dân Pháp đô hộ, giáo dục nước ta rất chậm đ i m i Hoạt động tự học không được nghiên cứu và phổ biến, nhưng thực tiễn giáo dục l i xuất hiện nhu cầu tự học có tính tự giác rất cao ở nhiều tầng lớp xã h i Ở miền Nam th i Mỹ - Ngụy, hoạt động tự học đã được chú ý nghiên cứu b i nhiều tác giả, trong đó ph i kể đến Đinh Gia Trinh v i quan niệm có hai... cấp kiến thức cơ bản cho HS Do vậy i m mấu chốt của việc nâng cao năng lực tự học cho HS là m i GV ph i biết tổ chức cho HS cách làm việc v i các b i trong SGK * Để gi i thiệu cho HS cách làm việc v i các b i học trong SGK, GV chỉ cho HS biết làm việc v i b i học là làm việc v i cả phần chữ và phần hình dựa theo các câu h i tương ứng ở phần đó, đồng th i chỉ ra cho HS thấy, để làm việc v i b i học. .. thức m i, 9 dạy cho học sinh không chỉ kiến thức mà cả phương pháp học, trong đó cốt l i là phương pháp tự học Nếu rèn luyện cho ngư i học có được kĩ năng, phương pháp, th i quen tự học, biết ứng dụng những i u đã học vào những tình huống m i, biết phát hiện và tự lực gi i quyết vấn đề đặt ra sẽ tạo cho họ lòng ham học, kh i dậy tiềm năng vốn có trong m i ngư i Làm được như vậy thì kết quả học tập... chỉnh, tự đánh giá cũng bộc lộ rõ hơn Về mức độ phát triển cần đạt được là học sinh làm chủ từng bước các m i quan hệ xã h i của bản thân, phát triển nhân cách v i tư cách là chủ thể xã h i. [6] 14 * Cơ sở sinh lý học: Mô hình dạy – tự học (hướng dẫn tự học) có cơ sở sinh học là: Học thuyết về phản xạ có i u kiện chủ động” của B.F.Skinner v i hai thí nghiệm n i tiếng là: thí nghiệm dạy chim bồ câu tự. .. cần thiết * Các bước rèn luyện kĩ năng tự học cho HS trong làm việc v i hình vẽ trong SGK Để rèn luyện cho HS kĩ năng làm việc v i hình vẽ SGK, GV có thể tiến hành theo các trình tự sau: - Bước 1: Gi i thiệu cho HS biết cấu trúc và trình tự thao tác của kĩ năng làm việc v i hình vẽ trong SGK Cấu trúc và trình tự thực hiện các thao tác của kĩ năng làm việc v i hình vẽ, GV cần gi i thiệu cho HS biết là:... động và tiếp thu b i giảng không hiệu quả Cần có nhiều mẫu vật trực quan mà giáo viên ph i nêu ra hoặc chuẩn bị và mang t i lớp giúp b i học sinh động Mà những mẫu vật hay hiện tượng này học sinh có thể dễ dàng chuẩn bị hoặc trực tiếp quan sát được trong cuộc sống xung quanh ngay trong vườn nhà hay ngo i đồng ruộng 2.2 Một số KNTH cần rèn luyện cho HS thông qua dạy học Sinh học 11 2.2.1 Kĩ năng đọc ... trạng rèn luyện KNTH cho HS thông qua dạy học chương I sinh học 11 16 CHƯƠNG Rèn luyện kĩ tự học cho học sinh thông qua dạy học chương I sinh học 11 20 2.1 Đặc i m kiến thức... môn Sinh học khoa học thực nghiệm, việc rèn kĩ tự học, tự nghiên cứu môn sinh học cho học sinh cần thiết Xuất phát từ lí em chọn đề t i Rèn luyện kĩ tự học cho học sinh thông qua dạy học chương. .. CHO HS THÔNG QUA DẠY HỌC CHƯƠNG I, SINH HỌC 11 2.1 Đặc i m kiến thức thuộc chương I Sinh học 11 N i dung kiến thức lí thuyết giảng lớp d i nhiều th i gian nghiên cứu lớp Nếu giáo viên tự truyền