Khoá luận tốt nghiệp Trường ĐHSP Hà Nội Trường đại học sư phạm hà nội Khoa Sinh KTNN ***************** TRƯƠNG THị HạNH BảO TồN Và PHáT HUY GIá TRị VĂN HóA - LịCH Sử CủA Lễ HộI LồNG TồNG (XUốNG ĐồNG) CủA NGƯờI TàY, Xã LAM SƠN, HUYệN NA Rì, TỉNH BắC KạN Khoá luận tốt nghiệp đại học Chuyên ngành: Sinh thái học Người hướng dẫn khoa học TS Hoàng Nguyễn Bình Hà Nội - 2011 Trương Thị Hạnh K33A Sinh KTNN Khoá luận tốt nghiệp Trường ĐHSP Hà Nội M U Lớ chn ti L hi l hỡnh thc sinh hot húa cng ng v ph bin cỏc tc ngi, cỏc quc gia õy l sinh hot c thự tựy thuc vo hon cnh lch s iu kin xó hi a lớ v quỏ trỡnh tin trin tng tc ngi, tng quc gia Cho nờn l hi no cng mang bn sc ca dõn tc y Theo nghiờn cu ca cỏc nh húa dõn gian Vit Nam cỏc l hi c t chc tri di khp t nc bn Xuõn - H - Thu - ụng Nhng ph bin nht l vo Xuõn v Thu Bi ú l u cho mt nm sinh sụi ny n Gia tit tri m ỏp lũng ngi phi phi r i hi cu mong nm mi m no hnh phỳc T xa xa, l hi ó tr thnh mt sinh hot húa quen thuc i vi ngi dõn Vit Nam v cho n l hi tn ti nh nú cú ú l nhu cu ca mi ngi dõn to nờn sc sng mnh m qua hng ngn nm lch s Ngy nay, cựng vi s bin i mnh m ca i sng kinh t xó hi theo hng ngy cng cụng nghip húa hin i húa t nc Cỏc l hi truyn thng vỡ th cng bin i theo Bờn cnh nhng tỏc ng tớch cc thỡ cng cú nhng tỏc ng tiờu cc lm cho truyn thng l hi phn no b nh hng Vỡ vy, l hi va ỏp ng c nhu cu tõm linh va gi c nhng giỏ tr cú ang tr thnh cp thit Bc Kn l mt tnh nỳi nm sõu ni a vựng ụng Bc Phớa Nam giỏp Thỏi Nguyờn, phớa Bc giỏp Cao Bng, phớa ụng giỏp Lng Sn, phớa Tõy giỏp Tuyờn Quang Din tớch ton tnh l 485721 gm huyn v mt th xó vi 122 xó phng th trn Dõn s nm 2003 l 300000 Trương Thị Hạnh K33A Sinh KTNN Khoá luận tốt nghiệp Trường ĐHSP Hà Nội ngi Bc Kn nm trờn tuyn quc l i t H Ni lờn Cao Bng õy l trc quc l quan trng vựng ụng Bc ng thi nm gia cỏc tnh cú tim nng kinh t ln L mt tnh nỳi cú trờn 80% l ng bo dõn tc thiu s ú dõn tc Ty chim 54,3% m nn sn xut nụng nghip chim vai trũ ch o Chớnh vỡ vy l hi Lng Tng mang sc thỏi húa m bn sc dõn tc Trong mt nm cú 12 thỏng thỡ ngi Ty Bc Kn hu nh thỏng no cng cú ngy "n tt nhng thỏng cú ngy n chi gn nh vi ý ngha ca hi thỡ ch cú thỏng giờng õy l l hi c trng ca dõn tc Ty Qua l hi nhm giỏo dc th h tr lũng bit n t tiờn, nh ci ngun, coi trng sn xut nụng nghip c bit l trng lỳa nc Thụng qua l hi phn ỏnh c giỏ tr hin thc, th hin c nhu cu khụng th thiu i sng tinh thn Tha c nhu cu tõm linh, coi trng nụng nghip, khuyn khớch nụng nghip Ngy nay, cựng vi s phỏt trin ca xó hi v xu th ton cu húa ó sn sinh cỏc giỏ tr hin i, to cho s phỏt trin ca nn húa, mt khỏc nú cng l thỏch thc i vi bn sc húa ca mi dõn tc, ú dõn tc Ty vi l hi Lng Tng Do cụng tỏc bo tn cha c chỳ trng cho nờn quỏ trỡnh din l hi nhng nm gn õy khụng cũn gi c nhng sc thỏi giỏ tr xa Vỡ vy l hi Lng Tng cú nguy c mt dn nhng giỏ tr xa S mai mt ú lm nh hng n s a dng, thng nht v c ỏo ca nn húa cỏc dõn tc Vit Nam S phỏt trin rc r bn sc húa ca mi dõn tc cng lm phong phỳ nn húa ca cng ng cỏc dõn tc Vit Nam Do ú vic bo v v nghiờn cu cỏc yu t húa ca dõn tc nhm gi gỡn bn sc húa v a dng húa Vit Nam l cn thit v phự hp vi tinh thn ngh quyt ban chp hnh trung ng ln th khúa X ca ng: Phi nghiờn cu bo tn nhng di sn húa truyn thng ca cỏc dõn tc ớt ngi Vit Nam Trương Thị Hạnh K33A Sinh KTNN Khoá luận tốt nghiệp Trường ĐHSP Hà Nội Nhn thc c iu ú bng s trõn trng nhng nột p húa truyn thng ca dõn tc tụi ó chn ti: Bo tn v phỏt huy giỏ tr húa - lch s ca l hi Lng Tng (Xung ng) ca ngi Ty, xó Lam Sn, huyn Na Rỡ, tnh Bc Kn Mc tiờu nghiờn cu Nghiờn cu lch s hỡnh thnh v phỏt trin l hi Lng Tng xó Lam Sn huyn Na Rỡ tnh Bc Kn Nghiờn cu c im l hi hin T nhng nghiờn cu trờn cn tỡm giỏ tr húa lch s cn bo tn v cỏc h tc cn loi b Sau ú tỡm cỏc gii phỏp phc hi im mi ca ti ti khụng ch nghiờn cu c im riờng ca l hi Lng Tng xó Lam Sn, huyn Na Rỡ, tnh Bc Kn m cũn m rng c im chung ca l hi Lng Tng ca ngi Ty c nc T ú, tỡm cỏc phn cn bo tn phỏt huy v loi b cỏc h tc Mt khỏc l hi Lng Tng khụng ch din nỳi m cũn c din ng bng Nh vy cn nghiờn cu so sỏnh s ging v khỏc ca tng vựng Tớnh cp thit ca ti Vit Nam l mt nc cú nn nụng nghip rt phỏt trin ú ngi Ty tham gia sn xut nụng nghip chim v trớ quan trng Chớnh vỡ vy tụi chn ti ny nhm lm sỏng t ý ngha v giỏ tr tinh thn ca mt l hi coi trng nụng nghip, khuyn khớch nụng nghip Ngoi vic gi gỡn bn sc dõn tc, khc sõu dõn tc, giỏo dc lũng yờu nc, c kt cng ng cựng vi nhng giỏ tr tinh thn c ngi dõn ang tr nờn cp thit í ngha ca ti Ngy thi i thụng tin khoa hc cụng ngh c bit l cụng cuc i mi cụng nghip húa, hin i húa t nc, s gia tng sinh hot Trương Thị Hạnh K33A Sinh KTNN Khoá luận tốt nghiệp Trường ĐHSP Hà Nội húa l hi l c quan tõm bc xỳc nhiu ngnh, cp khỏc Do ú nghiờn cu l hi s gúp phn cung cp nhng c s khoa hc gúp phn giỳp ngnh húa thụng tin v chớnh quyn qun lớ bo tn, khai thỏc, k tha v phỏt huy nhng giỏ tr tinh hoa ca húa truyn thng dõn tc L hi Lng Tng nhm mc ớch giỏo dc nột truyn thng húa lch s l cu ni gia hin ti v tng lai Thụng qua l hi cỏc dũng h lng xó giao lu vi Nh ú th hin c sc mnh cng ng, mi quan h gia cỏ nhõn v cng ng Ngoi qua l hi nhc nh mi thnh viờn cú nhng bi hc o lớ ca ụng cha v lch s ca lng bng tinh thn lc quan yờu lao ng Nhc nh mi thnh viờn cú bn phn v trỏch nhim vi t tiờn v sng cho xng ỏng vi ụng b, dũng h Mt khỏc thụng qua l hi tha nhu cu tõm linh, phự h cho cuc sng bỡnh an, cõy trng bi thu vi lũng ngng m chõn thnh Trương Thị Hạnh K33A Sinh KTNN Khoá luận tốt nghiệp Trường ĐHSP Hà Nội CHNG I: TNG QUAN TI LIU 1.1 S lc lch s l hi Lng Tng (Xung ng) Vit Nam v cỏc nc ụng Nam T ngn i hỡnh nh cõy lỳa nc, nhng cỏnh ng bỏt ngỏt ó i sõu vo tim thc ca nhõn dõn ta Hỡnh nh trõu cỏi cy cựng vi ngi nụng dõn trờn nhng tha rung tr nờn gn gi quen thuc mt nc m nn nụng nghip trng lỳa nc cú v trớ quan trng nh nc ta thỡ vic tụn vinh cõy lỳa, tụn vinh t ai, nụng c v cụng vic l ng nhiờn Cho nờn, ngy tt cú l t thn( thn lỳa, thn t, thn nụng c) l m ng cy nm mi Ri n vic a nhng mún n bng thúc go c bit l go np vo mõm c cỳng thn linh, t tiờn dp l cng khụng ngoi mc ớch cu mong cho cõy lỳa, cho mng Theo Hỏn Vit t in ca o Duy Anh H in l l cỳng Thn Nụng nhng ngy u nm mi bt u cụng vic nh nụng Dõn gian thng gi l l Xung ng hoc Ra ng Mi dõn tc u cú tờn gi riờng ú l l Tch in ca ngi Kinh, Rúng poc ca ngi Giỏy, v cũn cú ngi Mng, ngi Thỏi Tt c u gm hai phn l phn l v phn hi Lờ i Hnh tờn hỳy l Lờ Hon (941-1006) l v vua õu tiờn ca nh Tin Lờ tr vỡ 980-1005 õy l v vua rõt chm lo n nn sn xut nụng nghip S c cú ghi rừ: inh Hi,( Thiờn Phỳc) nm ú th (987), (Tng Ung Huy nm th 4) Vua ln u cy rung tch in nỳi i c mt h nh vng Li cy nỳi Bn Hi, c mt h nh bc, nhõn ú t tờn l rung Kim Ngõn [1] Sau ú n thi Lý Trn cỏc l hi ny c t chc long trng hn v l mt nhng l hi chớnh c t chc vo xuõn Trương Thị Hạnh K33A Sinh KTNN Khoá luận tốt nghiệp Trường ĐHSP Hà Nội Vo thi Lý vua Lý Thỏi Tụng l ngi rt chm lo n nn nụng nghip nc nh ễng ó nhiu ln t mỡnh xung cy S c cú ghi rừ : Mựa ụng, thỏng 10, c to Ngy 14, vua thõn rung iu L xem gt, nhõn i tờn cỏnh ng y gi l rung Vnh Hng.[2] V: Mựa h, thỏng 4, ngy mựng 1, vua ng n Tớn Hng ng giang cy rung tch in, cú nh nụng dõng mt cõy lỳa chớn cú chớn bụng thúc Xung chiu gi rung y l rung ng Thiờn [3] Mu Dn, (Thụng Thy) nm th 5(1038), (Tng Bo Nguyờn nm th 1) Mựa xuõn thỏng 2, vua ng B Hi cy rung tch in Sai Hy ti dn c p n Vua thõn t Thn Nụng, t xong t cm cy lm l t cy Cỏc quan t hu cú ngi can rng: ú l vic ca nụng phu, b h cn gỡ lm th? Vua núi: Trm khụng t cy thỡ ly gỡ lm xụi cỳng, li ly gỡ cho thiờn h noi theo? Núi xong y cy ba ln ri thụi Thỏng 3, vua v Kinh S S thn Ngụ S Liờn núi: Thỏi Tụng khụi phc l c, t mỡnh cy rung tch in noi gng cho thiờn h trờn cỳng tụn miu, di nuụi muụn dõn, cụng hiu tr nc dn n dõn ụng, ca giu, nờn thay ! [4] Vy t nhn nh trờn chng t rng cỏc triu i vua rt coi trng ngh nụng: d nụng vi bn v dõn vi bn cú ngha l dõn l trng nht v ly ngh nụng lm gc thỡ mi cú cuc sng no , t nc giu mnh hng thnh Th hin s quan tõm ca vua vi nụng dõn phỏt huy sc mnh ca nhõn dõn Li núi phi i ụi vi vic lm Hnh ng vua cm cy u nm mi th hin c l vua gn dõn ch khụng n thun l xung chiu khuyn d, hụ ho c v nhõn dõn Nhng v vua ny khụng ch cú cụng gi vng k cng phộp nc, t nc vng vng kinh t phỏt trin cũn to nờn l hi tt p K t ú l Tch in thnh mt h tc Cỏc triu i Lý, Trn, Hu Lờ, Nguyn u thc hin mt cỏch thnh kớnh trang nghiờm Trương Thị Hạnh K33A Sinh KTNN Khoá luận tốt nghiệp Trường ĐHSP Hà Nội H Nam sau mt thi gian giỏn on t nm 2009 phong tc tt p ny ó c phc dng li n nm 2010 ln u tiờn ch tch nc Nguyn Minh Trit mc ỏo nụng dõn cm cy thc hin nghi l i Sn huyn Duy Tiờn tnh H Nam iu ny chng t ng v Nh nc ta luụn quan tõm n nn nụng nghip nc nh Luụn chỳ trng n tam nụng: nụng nghip, nụng dõn, nụng thụn Tuyờn truyn giỏo dc tng lp nhõn dõn lũng bit n cỏc tin nhõn, tớch cc sn xut nụng nghip Vỡ th phỏt huy truyn thng lao ng, phỏt trin kinh t trờn t quờ hng Tri qua bao thng trm bin c ca lch s t nc ta lõm vo hon cnh thuc a thc dõn Phỏp cai tr v xy cuc khỏng chin chng quc M Nhõn dõn ta phi ng lờn ginh c lp t cho nc nh Do ú cỏc hot ng l hi dng nh phi dng li Cho n t nc hũa bỡnh thng nht nc nh L hi Xung ng c phc dng li theo nghi l truyn thng v cho n ó tr thnh mt nột sinh hot húa khụng th thiu xuõn n ú l i vi l hi Xung ng Vit Nam núi riờng i vi cỏc nc ụng Nam ni cú nn sn xut nụng nghip chim t l ln nn kinh t thỡ l hi mang m bn sc dõn tc Trung Quc cú l Tch in Thỏi Lan cú cp trõu thn, trõu trng riờng i cy Trong phn l cho mt chu nc v ru v xem trõu ung nc hay ung ru trc oỏn xem nm ú nh th no iu ny chng t nn nụng nghip rt c coi trng thụng qua l hi nhm mc ớch khuyn khớch sn xut nụng nghip L nột p húa tr v ngun ci 1.2 L hi Lng Tng ca dõn tc Ty Vit Nam o em thờu ch bic hng Mựa xuõn ngy hi Lng Tng thờm vui Trương Thị Hạnh K33A Sinh KTNN Khoá luận tốt nghiệp Trường ĐHSP Hà Nội Hai cõu th ca nh th T Hu a n mt l hi mang m sc thỏi húa dõn tc ngi Ty nc ta Ngi Ty l dõn tc thiu s ụng nht i gia ỡnh cỏc dõn tc Vit Nam, c trỳ hu ht khp cỏc tnh nỳi v trung du Bc B, t t ngn sụng Hng n vnh Bc B: Cao Bng, Lng Sn, Bc Kn, H Giang, Tuyờn Quang, Yờn Bỏi, Ngy cũn cú b phn ngi Ty sinh sng thnh ph H Chớ Minh v cỏc tnh Tõy Nguyờn H sng trung cỏc lu vc sụng Bng, sụng K Cựng, sụng Gõm, sụng Lụ, sụng Chy, sụng Cu, sụng Thng, sụng Lc Nam ng bo thnh tng bn, bn trung bỡnh cú t mi n mi lm núc nh, bn to cú trờn di tỏm mi núc nh H cú ting núi, ch vit cú nn húa ngh mang bn sc dõn tc H sng qun c thnh bn lng bo tn c nn húa vi bn sc riờng Ngh nghip ch yu l trng lỳa nc Mụi trng sng khộp kớn, quanh nm ngi dõn thng b khuụn cht vo hai a bn l lng bn v nng ry Do ú ng bo luụn khao khỏt cú cuc sng sụi ng khỏc thng L hi ỏp ng c nhu cu ny: ú l gii phúng xung cm b kỡm hóm i sng n iu, m bo cõn bng v mt tõm lý v to kh nng tỏi sỏng to ca ngi Vỡ vy sau mt nm lm vic vt v xuõn l thi im vui chi sinh hot húa Hỡnh nh trõu, cõy lỳa ó i vo ca dao, tc ng: Ai i bng bỏt cm y Do thm mt ht ng cay muụn phn Th hin c vt v khú nhc ca ngi nụng dõn Hoc cú th l hỡnh nh ngi nụng dõn l bn vi trõu: Trõu i ta bo trõu ny Trõu ngoi ng trõu cy vi ta Cy cy gi nghip nụng gia Ta õy trõu y m qun cụng Trương Thị Hạnh K33A Sinh KTNN Khoá luận tốt nghiệp Trường ĐHSP Hà Nội Bao gi cõy lỳa cũn bụng Thỡ cũn ngn c ngoi ng trõu n T nhng cõu tc ng trờn chng t rng ngun gc ca l hi phi xut phỏt t nn sn xut nụng nghip i a s cỏc tnh phớa Bc ni cú ng bo Ty sinh sng u din l hi Lng Tng Tuy nhiờn dự õu thỡ u c chia lm hai phn l phn l v phn hi Phn l: Gm cú ỏm rc v l t thn Sau ú l cy rung ỏm rc l cỏc mõm c v l t thn l l t thn Nụng, thn Ma, thn Giú, thn Th a gm cỏc mõm l c t trang trng Dự tri ma hay tri nng thỡ l cỳng c din mt cỏch chi tit v c th Mõm l cỳng gm cú th ln, g trng luc, ru, bỏnh chng, trng g nhum , xụi ng sc v cỏc sn vt a phng Sau mõm cỳng c hon tt thỡ din l cỳng: Thy cỳng c cỏc bi cỳng thc hin cỏc nghi thc t thiờn a, cu thn Nụng, thn Sui, thn Th a õy l nhng v thn bo v mng, sc khe, s bỡnh yờn cho dõn lng Bỏo cỏo thnh tớch sau mụt nm lm vic vt v v cu cho mt nm mi ma thun giú hũa, khụng b qu thn quy phỏ Sau l cỳng thn linh l l cy rung Ngi c chn cm cy phi l ngi lao ng gii, phi cú uy tớn lng xó Con trõu c chn i cy phi khe mnh cy ba tt Sau nhng ng cy u tiờn thỡ s cú hai ngi theo sau gieo ht ging Phn hi: Sau ting trng khai hi l mn mỳa lõn, nộm cũn, y gy, chi g, hỏt then Tựy a phng khỏc m phn hi mang sc thỏi ca a phng y 1.3 L hi Lng Tng ca dõn tc Ty xó Lam Sn huyn Na Rỡ tnh Bc Kn Huyn Na Rỡ nm hng ụng tnh Bc Kn Phớa Bc giỏp Ngõn Sn, phớa Tõy giỏp Bch Thụng v Ch Mi, phớa Nam giỏp Vừ Nhai tnh Thỏi Nguyờn, phớa ụng giỏp Bỡnh Gia v Trng nh tnh Lng Sn L mt huyn cú a hỡnh vựng nỳi cao giao thụng i li khú khn, cú hn 80% l Trương Thị Hạnh 10 K33A Sinh KTNN Khoá luận tốt nghiệp Trường ĐHSP Hà Nội xa Thụng qua cỏc trũ chi khụng ch mang tớnh cht giao lu gp g m cũn th hin c ti nng ca ngi chi Trong l hi Lng Tng sau thc hin cỏc nghi l xong thỡ khụng th thiu c phn hi bi õy l nhu cu ca ngi dõn tham gia l hi 3.3.3 Loi b cỏc h tc ca phn nghi l v lý loi b L hi Lng Tng ngy miờu t c hu ht nh phn l ca l hi Lng Tng ngy xa Do ú vic bo tn cỏc nghi l truyn thng cú vai trũ rt quan trng Tuy nhiờn phự hp vi s thay i ca cuc sng nờn nhng cỏi cn lc b thỡ phi lc b nhng v bn cht thỡ khụng c b bi nu b ht thỡ khụng cũn tớnh cht l hi H tc c hiu nh sau: h l xu, hng L nhng tc lc hu nh mờ tớn, d oan gõy lóng phớ, khụng phự hp vi cuc sng hin i Chớnh vỡ th cn phi loi b m thay vo ú l nhng giỏ tr tt p m c gỡn gi t ngy xa Do vy phn l cn phi loi b tớnh cht mờ tớn bi mc ớch ca phn l l by t lũng thnh kớnh vi thn Nụng v cỏc bc tin nhõn ú l mt nột húa ca ngi Ty Tuy nhiờn phn l thp hng cu lc cu ti ngi dõn khụng ch thp hng m cũn t tin vo bỏt hng v cu mong quỏ nhiu vi hy vng nhng c mun ca mỡnh s tr thnh hin thc 3.3.4 Loi b cỏc h tc ca phn hi v lý loi b Tham gia l hi nhm mc ớch vui chi gii trớ v giao lu vi cỏc dõn tc khỏc Tuy nhiờn l hi Lng Tng thỡ phn l l chớnh cũn phn hi ch mang tớnh cht b sung vo phn l Do vy phn hi cn phi bo tn nhng trũ chi mang sc thỏi dõn tc nh: Mỳa lõn, tung cũn, hỏt then, hỏt sli ln giao duyờn, kộo cúocV cn phi loi b cỏc trũ chi mang tớnh cht thng mi nh: chi g, c bc, cỏ cc, cỏc trũ chi nh quay s trỳng thng, chic nún k diu u liờn quan n ỏnh bc Bi cú th coi õy Trương Thị Hạnh 24 K33A Sinh KTNN Khoá luận tốt nghiệp Trường ĐHSP Hà Nội l hỡnh thc la tin rt tinh vi m ngi chi hu nh khụng bao gi thng, ngoi n vi l hi khụng phi vỡ mc ớch kim tin Mt khỏc cỏc trũ chi trờn khụng mang tớnh dõn tc Do vy cn phi loi b khụng lm nh hng n bn cht ca l hi 3.3.5 Mt s gii phỏp nhm bo tn v phỏt huy l hi Lng Tng L hi Lng Tng ca ngi Ty Lam Sn, huyn Na Rỡ, tnh Bc Kn l mt l hi cú sc nh hng rt ln n i sng ca nhõn dõn a phng Hin l hi mang tớnh cht thng mi, phong tro, mt i ý ngha tõm linh, giỏo dc Mt khỏc s phỏt trin ca t nc, s hi nhp ca nn kinh t th trng thỡ thc o ca s hi nhp thnh cụng ú l ngi Vit cú nn kinh t phỏt trin phi m bo nhng giỏ tr húa, lch s ca quc gia ú cn mang bn sc, c im riờng cú th phõn bit c dõn tc ny vi dõn tc khỏc Vi ngi dõn nỳi vic cú mt l hi thc s vui, b ớch v mang m bn sc nh l hi Lng Tng rt him hoi Vic gỡn gi, bo tn khụng gian húa ca l hi Lng Tng khụng ch l nguyn vng ca ngi dõn m cng l mong mun ca nhng ngi lm cụng tỏc dõn tc v c ca du khỏch xa gn Mt khỏc Lng Tng l mt l hi c ỏo ca dõn tc Ty L hi lu tr, phỏt trin thnh mt khụng gian húa phong phỳ v phn l v hi Cựng vi s phỏt trin cỏc tc ngi quỏ kh v hin ti thỡ l hi Lng Tng l nhu cu ca ngi dõn mi dp tt n xuõn v L hi truyn thng xó Lam Sn, huyn Na Rỡ, tnh Bc Kn nhỡn chung cú nhiu c im ging vi l hi Lng Tng ca ngi Ty nhng a phng khỏc nhng nú cng m nột húa riờng ca tnh Bc Kn Thụng qua l hi truyn thng ca ngi Ty m ta cú th bit c phn no v phong tc quỏn, húa ngh dõn gian, tụn giỏo, tớn ngng ca Trương Thị Hạnh 25 K33A Sinh KTNN Khoá luận tốt nghiệp Trường ĐHSP Hà Nội dõn tc Ty tnh Bc Kn núi riờng v cng ng dõn tc Ty nc ta núi chung Do vy t nhng thc trng v bc xỳc cn gii quyt trờn thỡ cn phi a cỏc bin phỏp khc phc Th nht l chớnh quyn v on th cn phi xõy dng kch bn v chng trỡnh l hi phong phỳ v a dng Cn phi huy ng kinh phớ t mi ngun lc t a phng úng gúp, ca cỏc ban nghnh on th v s u t ca s húa thụng tin tnh Bc Kn Cn phi bi dng nhng cỏn b húa lm cụng tỏc qun lý xó hi m rng khụng gian l hi hn Gúp phn lm cho l hi tr nờn cú ý ngha hn Mt khỏc cn cú s chun b chu ỏo hn c bit l cỏc mõm c, chn ngi cỳng, chn ngi cy, nhng trõu c chn i cy Trong phn hi mi trũ chi cn phi cú nhng ngi cú kh nng giao tip tt v kh nng t chc trũ chi nhm lm cho phn hi tr nờn sinh ng v hp dn hn Vớ d, ct cũn phi lin cõy, khụng c chp vỏ v khụng quỏ cao ph n cú th tham gia Trc tung cũn t do, nờn cho mi thụn tham gia tung t 10-20 qu cũn Kch bn l hi phi lu ý tớnh kt ni hn ch ti a "gi cht" Mun vy cn tng cng i mỳa lõn biu din nhng on chuyn giao gia cỏc phn l hi Ngi c l phi mc trang phc dõn tc theo ỳng nghi thc, phi quay mt vo cỏc mõm c c l ch khụng phi quay lng v c, quay mt v ỏm ụng B sung thờm cỏc trũ chi dõn gian, c gng khai thỏc cỏc ngh nhõn hỏt phn thi hỏt i ỏp giao duyờn vi l hi cú rt nhiờu c gi cú c kho bi hỏt tỳi Th hai l nột c trng nht l qun ỏo dõn tc thỡ mi mt mi thy mt vi c gi mc trang phc truyn thng cũn hu ht niờn nam n i hi cng qun bũ ỏo phao, túc nhun xanh nhun H vụ t ni tc chi by, thm mn ru gõy ln ỏnh Ri nn c bc, xúc a ó Trương Thị Hạnh 26 K33A Sinh KTNN Khoá luận tốt nghiệp Trường ĐHSP Hà Nội xõm nhp vo lng bn khin chho nhiu gia ỡnh ri vo tỡnh trng n nn, iờu ng sau dp l hi Do ú cn cú bin phỏp mnh hn bi tr t nn xó hi, giỏo dc ý thc ngi dõn cú thỏi ỳng n i vi ngi dõn tham gia l hi cn phi cú ý thc bo v mụi trng, cn trang b kin thc húa xó hi nht l thụng tin ging gii v nhng giỏ tr, ý ngha cỏc biu tng vớ d nh ct cũn, qu cũn, vũng mt tri, tc dỏn giy lờn vt Trương Thị Hạnh 27 K33A Sinh KTNN Khoá luận tốt nghiệp Trường ĐHSP Hà Nội KT LUN V KIN NGH Kt lun Ngy ng trc xu th ton cu húa sn sinh cỏc giỏ tr hin i to mt nn húa mi ln ỏt nn húa dõn gian ca dõn tc thỡ vic nghiờn cu cỏc l hi truyn thng ca dõn tc l mt vic lm ht sc cn thit v cp bỏch Trỏch nhim ca mi ngi chỳng ta l phi gỡn gi, khai thỏc v k tha nhng cỏi tt ca cỏc bc tin nhõn va cha ụng ta li Do vy lm c nhng iu trờn thỡ cn phi cú s quan tõm ca ng, Nh nc v cỏc cp, ngnh, chớnh quyn l hi Lng Tng ca dõn tc Ty l mt phn khụng th thiu ca nn húa cỏc dõn tc Vit Nam, gúp phn xõy dng nn húa tiờn tin m bn sc dõn tc T ú lm nn tng cho cỏc th h ni tip tinh thn truyn thng dõn tc ú chớnh l lụgic xuyờn sut quỏ trỡnh thc hin ti Kin ngh bo tn v phỏt huy cỏc giỏ tr húa - lch s ca l hi Lng Tng ca dõn tc Ty tnh Bc Kn thỡ: Cỏc cp chớnh quyn a phng v ngi dõn phi tớch cc tham gia vo vic ng h v gi gỡn cỏc giỏ tr húa phi vt th v loi b i nhng cỏi xu nh mờ tớn d doan, cỏc h tc khụng cũn phự hp vi ngy V thay vo ú l dng li cỏc nghi l truyn thng v cỏc trũ chi dõn gian nh nộm cũn, kộo coúc,V phỏt huy nột c sc ca ngi Ty l hỏt then, hỏt sli ln giao duyờn U ban nhõn dõn tnh cựng vi cỏc c quan qun lớ húa cp tnh phi hp vi ban húa huyn v xó cn a cỏc bin phỏp nhm gi gỡn v phỏt huy cỏc nột p truyn thng Gn l hi Lng Tng vi hot ng du lch ca a phng nhm gii thiu nn húa c sc ca ngi Ty Trương Thị Hạnh 28 K33A Sinh KTNN Khoá luận tốt nghiệp Trường ĐHSP Hà Nội TI LIU THAM KHO Hong Triu n (2003), T in ch Nụm Ty, (Nh xut bn khoa hc xó hi H Ni Lng Th Hnh, L cu an ca ngi Ty Bc Kn, Tp dõn tc hc, s 5(113)_2006) Trn Quang Nht, Con trõu i vo tc ng ca dao xa, Tp húa dõn gian s 2(58)_1997 Trung tõm thụng tin du lch nh xut bn lao ng xó hi (2010), Non nc Vit Nam Thch Phng v Lờ Trung V (1995), 60 l hi truyn thng Vit Nam Nh xut bn khoa hc xó hi H Ni V Ngc Phan (1998), Tc ng ca dao Vit Nam, Nh xut bn khoa hc xó hi Nguyn Khỏnh Ton (1998), i Vit S Kớ Ton Th, I, Nh xut bn khoa hc xó hi H Ni [1], [2], [3], [4] Hong Vn Hnh, Nguyn V, T in ting vit, Nh xut bn t in bỏch khoa Internet: Google.com BaoBacKan.com.vn BaoHaNam.com Trương Thị Hạnh 29 K33A Sinh KTNN Khoá luận tốt nghiệp Trường ĐHSP Hà Nội PH LC NH NH 1: L RC C NH 2: MM C L HI Trương Thị Hạnh 30 K33A Sinh KTNN Khoá luận tốt nghiệp Trường ĐHSP Hà Nội NH 3: PHN L THP HNG CU LC NH 4: CY RUNG Trương Thị Hạnh 31 K33A Sinh KTNN Khoá luận tốt nghiệp Trường ĐHSP Hà Nội NH 5: BA RUNG NH 6: MA LN Trương Thị Hạnh 32 K33A Sinh KTNN Khoá luận tốt nghiệp Trường ĐHSP Hà Nội NH 7: TRề CHI Y GY NH 8: TRề CHI KẫO COểC Trương Thị Hạnh 33 K33A Sinh KTNN Khoá luận tốt nghiệp Trường ĐHSP Hà Nội NH 9: QUANG CNH L HI NH 10: TRề CHI I CU KH Trương Thị Hạnh 34 K33A Sinh KTNN Khoá luận tốt nghiệp Trường ĐHSP Hà Nội LI CM N Bng tm lũng bit n sõu sc tụi xin chõn thnh cm n s giỳp tn tỡnh y trỏch nhim ca Tin s Hong Nguyn Bỡnh, ging viờn ca trng i hc S phm H Ni ó tn tỡnh hng dn tụi Tụi cng xin gi li cm n chõn thnh ti cỏc thy cụ giỏo t ng vt hc cng nh cỏc bn sinh viờn nhúm ó cú nhiu úng gúp quý bỏu cho ti nghiờn cu ca tụi hon thnh tt lun ny Tụi xin cm n ban húa xó Lam Sn ó to iu kin cho tụi sut quỏ trỡnh thc hin ti nghiờn cu ny ng thi tụi xin by t lũng bit n sõu sc ti cha, m, cựng ton th gia ỡnh Mc dự bn thõn ó c gng nhng hn ch v thi gian v phng tin nghiờn cu nờn ti ca tụi khụng trỏnh nhng thiu sút Tụi rt mong nhn c s nhn xột, úng gúp ca cỏc thy cụ v cỏc bn sinh viờn ti ca tụi hon thin hn Tụi xin chõn thnh cm n ! H Ni, ngy thỏng nm 2011 Ngi thc hin Trng Th Hnh Trương Thị Hạnh 35 K33A Sinh KTNN Khoá luận tốt nghiệp Trường ĐHSP Hà Nội LI CAM OAN ti ca tụi c tin hnh nghiờn cu thi gian t thỏng nm 2010 n thỏng nm 2011 ti xó Lam Sn, huyn Na Rỡ, tnh Bc Kn Vi nhng kin thc tớch ly ca mỡnh, nhng ti liu tham kho v c s ch bo tn tỡnh ca Tin s Hong Nguyn Bỡnh Tụi ó thu c nhng kt qu a nhng kt lun khúa lun ca mỡnh Tụi xin cam oan õy l cụng trỡnh nghiờn cu ca riờng tụi Cỏc s liu kt qu thu c khúa lun ny l: trung thc cha tng c cụng b bt k mt hi ng khúa hc no Nu cú gỡ sai sút tụi xin hon ton chu trỏch nhim H Ni, ngy thỏng nm 2011 Ngi thc hin Trng Th Hnh Trương Thị Hạnh 36 K33A Sinh KTNN Khoá luận tốt nghiệp Trường ĐHSP Hà Nội MC LC LI CM N LI CAM OAN M U 1 Lớ chn ti .1 Mc tiờu nghiờn cu 3 im mi ca ti Tớnh cp thit ca ti í ngha .3 CHNG 1: TNG QUAN TI LIU 1.1 S lc l hi Lng Tng Vit Nam v cỏc nc ụng Nam 1.2 S lc l hi Lng Tng ca ngi Ty Vit Nam .7 1.3 S lc l hi Lng Tng ca ngi Ty xó Lam Sn huyn Na Rỡ tnh Bc Kn 1.4 Cỏc giỏ tr húa - lch s cn bo tn hoc lc b l ni dung nghiờn cu 10 CHNG 2: PHNG PHP NGHIấN CU, THI GIAN NGHIấN CU, A IM NGHIấN CU 12 2.1 Phng phỏp nghiờn cu 12 2.2 a im nghiờn cu 12 2.3 Thi gian nghiờn cu 12 CHNG 3: KT QU NGHIấN CU V THO LUN 13 3.1 Cỏc nghi l l hi Lng Tng 13 3.1.1 Cỏc nghi l l hi Lng Tng xa 13 3.1.2 Cỏc nghi l l hi Lng Tng 16 3.1.3 ỏnh giỏ 17 Trương Thị Hạnh 37 K33A Sinh KTNN Khoá luận tốt nghiệp Trường ĐHSP Hà Nội 3.2 Cỏc phn hi l hi Lng Tng 18 3.2.1 Cỏc phn hi l hi Lng Tng xa 18 3.2.2 Cỏc phn hi l hi Lng Tng 19 3.2.3 ỏnh giỏ 20 3.3 Bo tn v phỏt huy 21 3.3.1 Bo tn cỏc giỏ tr húa - lch s ca phn nghi l v lớ 21 3.3.2 Bo tn cỏc giỏ tr húa - lch s ca phn hi v lớ 22 3.3.3 Loi b cỏc h tc ca phn nghi l v lớ loi b 23 3.3.4 Loi b cỏc h tc ca phn hi v lớ loi b 23 3.3.5 Mt s gii phỏp nhm phỏt huy v bo tn l hi Lng Tng 24 KT LUN V KIN NGH 27 Kt lun 27 Kin ngh 27 TI LIU THAM KHO 28 PH LC NH 29 Trương Thị Hạnh 38 K33A Sinh KTNN [...]... vn ngi dõn tham gia l hi 2.2 Thi gian nghiờn cu L hi Lng Tng xó Lam Sn huyn Na Rỡ tnh Bc Kn c t chc vo ngy mựng 7 thỏng giờng õm lch hng nm Thi gian nghiờn cu t thỏng II - 2010 n thỏng IV - 2011 2.3 a im nghiờn cu Ni din ra l hi l nhng tha rung bc thang ca bn Pjoo xó Lam Sn, huyn Na Rỡ, tnh Bc Kn Trương Thị Hạnh 13 K33A Sinh KTNN Khoá luận tốt nghiệp Trường ĐHSP Hà Nội 2 CHNG 3: KT QU NGHIấN CU V...Khoá luận tốt nghiệp Trường ĐHSP Hà Nội 2 ng bo dõn tc thiu s sinh sng trong ú nn kinh t chớnh l sn xut nụng nghip m trng lỳa nc chim s lng ln nht Xó Lam Sn thuc huyn Na Rỡ l mt xó vựng cao cú bn dõn tc sinh sng l Ty, Nựng, Kinh, Dao Trong ú dõn tc Ty chim s lng ln nht Xó gm mi thụn nm ri rỏc bờn cỏc sn i v con ng liờn huyn Vỡ vy l hi mang m bn sc a phng L hi... Thị Hạnh 24 K33A Sinh KTNN Khoá luận tốt nghiệp Trường ĐHSP Hà Nội 2 l hỡnh thc la tin rt tinh vi m ngi chi hu nh khụng bao gi thng, ngoi ra n vi l hi khụng phi vỡ mc ớch kim tin Mt khỏc cỏc trũ chi trờn khụng mang tớnh dõn tc Do vy cn phi loi b khụng lm nh hng n bn cht ca l hi 3.3.5 Mt s gii phỏp nhm bo tn v phỏt huy l hi Lng Tng L hi Lng Tng ca ngi Ty Lam Sn, huyn Na Rỡ, tnh Bc Kn l mt l hi cú... vic cy ba v lm Trương Thị Hạnh 16 K33A Sinh KTNN Khoá luận tốt nghiệp Trường ĐHSP Hà Nội 2 vic chm ch sut mt nm qua Sau nhng ng cy u tiờn thỡ cú hai ngi theo sau gieo vói ht ging v sn phm ca nm nay s c dnh cho nm sau lm l Thc cht ca vic i cy u nm khụng ch din t li truyn thuyt vua i cy trong l Tch in ca ngi Kinh m nc ta coi trng sn xut nụng nghip, khuyn khớch nụng nghip Chớnh vỡ vy ngy xuõn t chc i... vy ngy xuõn t chc i cy nhm mc ớch thi ua lao ng sn xut 3.1.2 Cỏc nghi l trong l hi Lng Tng ngy nay T nm 1999 thc hin ngh quyt Trung ng V l hi Lng Tng c duy trỡ n nay c s quan tõm ca tnh y nm 2003 ti xó Lam Sn ó din ra l phc dng li l hi Lng Tng vi s phi hp ca s Vn húa thụng tin truyn thụng tnh Bc Kn v xó Lam Sn kt hp t chc Nghi l gm cú l rc c, l khn thn, thp hng cu lc v cy rung u tiờn l l rc c Cỏc mõm... Cú mt chi tit khỏc vi phn hi ca ngy xa l ngy nay trong hi khụng cũn din ra ỏnh bc Nguyờn nhõn l do thc hin ỳng n ch trng ca ng v Chớnh ph nghiờm cm ỏnh bc di mi hỡnh thc v trũ chi ỏnh c ngi khụng cũn hin din trong phn hi ca ngy nay 3.2.3 ỏnh giỏ L hi Lng Tng ca xa v nay u th hin c vai trũ ca phn hi ú l vui chi gii trớ mang m vn húa Ty Trong phn hi ca xa v nay u din ra cỏc trũ chi dõn gian nh y gy, kộo... nhng sn phm vt th v phi vt th do con ngi sỏng to ra v mang tớnh giỏ tr Do vy, vic bo tn v phỏt huy l hi Lng Tng l rt cn thit V phn l: Gm cú l rc c, cỳng thn, thp hng cu lc v thc hin nghi l cy u nm mi cn c bo tn v phỏt huy bi nhng nguyờn nhõn sau: T bao i nay cõy lỳa nc gi vai trũ quan trng i vi ngi dõn Vit Nam c bit l ngi Ty bi ngh nghip chớnh l nụng nghip Cõy lỳa ó i vo tim thc ca nhõn dõn vi cỏnh... cựng l ph lóo chc sc trong lng v mi bn ụng trng giỏp u vo lm l iu giỏ tr nht õy l ngi xa xỏc nh v trớ vua thn Nụng phớa Tõy Nam bu tri cho nờn u xoay theo trc ụng Bc Tõy Nam Khi t l ngi hnh l hng v phớa Tõy Nam V trớ ú l ni xut hin chũm sao Trương Thị Hạnh 15 K33A Sinh KTNN Khoá luận tốt nghiệp Trường ĐHSP Hà Nội 2 thn Nụng hỡnh ngi i nún cỳi lom khom Chũm sao ny vo ờm rm thỏng tỏm õm lch cú th trc... dõn trong mi dp tt n xuõn v L hi truyn thng xó Lam Sn, huyn Na Rỡ, tnh Bc Kn nhỡn chung cú nhiu c im ging vi l hi Lng Tng ca ngi Ty nhng a phng khỏc nhng nú cng m nột vn húa riờng ca tnh Bc Kn Thụng qua l hi truyn thng ca ngi Ty m ta cú th bit c phn no v phong tc tp quỏn, vn húa vn ngh dõn gian, tụn giỏo, tớn ngng ca Trương Thị Hạnh 25 K33A Sinh KTNN Khoá luận tốt nghiệp Trường ĐHSP Hà Nội 2 dõn tc... cỏi xu nh mờ tớn d doan, cỏc h tc khụng cũn phự hp vi ngy nay V thay vo ú l dng li cỏc nghi l truyn thng v cỏc trũ chi dõn gian nh nộm cũn, kộo coúc,V phỏt huy nột c sc ca ngi Ty l hỏt then, hỏt sli ln giao duyờn U ban nhõn dõn tnh cựng vi cỏc c quan qun lớ vn húa cp tnh phi hp vi ban vn húa huyn v xó cn a ra cỏc bin phỏp nhm gi gỡn v phỏt huy cỏc nột p truyn thng Gn l hi Lng Tng vi hot ng du lch ca ... Lng Tng Vit Nam v cỏc nc ụng Nam 1.2 S lc l hi Lng Tng ca ngi Ty Vit Nam .7 1.3 S lc l hi Lng Tng ca ngi Ty xó Lam Sn huyn Na Rỡ tnh Bc Kn 1.4 Cỏc giỏ tr húa - lch s cn bo... y 1.3 L hi Lng Tng ca dõn tc Ty xó Lam Sn huyn Na Rỡ tnh Bc Kn Huyn Na Rỡ nm hng ụng tnh Bc Kn Phớa Bc giỏp Ngõn Sn, phớa Tõy giỏp Bch Thụng v Ch Mi, phớa Nam giỏp Vừ Nhai tnh Thỏi Nguyờn, phớa... ca l hi Lng Tng (Xung ng) ca ngi Ty, xó Lam Sn, huyn Na Rỡ, tnh Bc Kn Mc tiờu nghiờn cu Nghiờn cu lch s hỡnh thnh v phỏt trin l hi Lng Tng xó Lam Sn huyn Na Rỡ tnh Bc Kn Nghiờn cu c im l hi hin