MôC LôC Trang Trang phụ bìa i Lời cam đoan ii Lời cảm ơn iii Mục lục Danh mục chữ viết tắt MỞ ĐẦU Lí chọn đề tài Lịch sử vấn đề nghiên cứu Mục tiêu nghiên cứu Giả thuyết khoa học Nhiệm vụ nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu 7 Phạm vi nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu Cấu trúc luận văn 10 Đóng góp luận văn NỘI DUNG 10 Chương CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ TÍNH TÍCH CỰC, TỰ LỰC NHẬN THỨC CỦA HS TRONG QUÁ TRÌNH HỌC TẬP Ở TRƯỜNG THPT 10 1.1 Tính tích cực tự lực nhận thức HS trình học tập 10 1.2 Tổng quan BTVL hình thức dạy BTVL trường phổ thông 17 1.3 Một số hình thức giải BTVL trường phổ thông 22 1.4 Kết luận chương 27 Chương TUYỂN CHỌN, GIỚI THIỆU PHƯƠNG PHÁP GIẢI VÀ SỬ DỤNG HỆ THỐNG BÀI TẬP CHƯƠNG “CHẤT KHÍ” TRONG DẠY HỌC VẬT LÝ LỚP 10 NÂNG CAO THEO HƯỚNG RÈN LUYỆN VÀ PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC, TỰ LỰC CỦA HS 29 2.1 Mục tiêu kiến thức kỹ chương “Chất khí” 29 2.2 Tuyển chọn hệ thống BTVL chương “Chất khí” 31 2.3 Phương pháp giải BTVL 35 2.4 Hướng dẫn HS giải BTVL 45 2.5 Sử dụng hệ thống tập chương “Chất khí” theo hướng rèn luyện phát huy tính tích cực tự lực HS 51 2.6 Thiết kế giáo án cho số học chương “Chất khí” có vận dụng hệ thống tập nói 56 2.7 Kết luận chương 70 Chương THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM 72 3.1 Mục đích TN sư phạm 72 3.2 Đối tượng nội dung TN sư phạm 72 3.3 Phương pháp TN 72 3.4 Kết TN sư phạm 74 3.5 Kết luận chương 79 KẾT LUẬN 81 TÀI LIỆU THAM KHẢO 85 PHỤ LỤC 87 DANH MôC C¸C CH÷ VIÕT T¾T Viết tắt Viết đầy đủ là… BTVL CĐ, ĐH CNTT ĐC GDĐT GV HS PPDH THCS THPT TN Bài tập vật lí Cao đẳng, Đại học Công nghệ thông tin Đối chứng Giáo dục đào tạo Giáo viên Học sinh Phương pháp dạy học Trung học sở Trung học phổ thông Thực nghiệm MỞ ĐẦU Lí chọn đề tài Sự nghiệp công nghiệp hoá đại hoá đất nước đòi hỏi ngành giáo dục phải “đổi mạnh mẽ phương pháp giáo dục- đào tạo, khắc phục lối truyền thụ chiều, rèn luyện thành nếp tư sáng tạo người học” [6] Để đạt mục đích đó, nhiệm vụ quan trọng mà nhà trường phải quan tâm đổi phương pháp dạy học Về vấn đề này, “Chiến lược phát triển giáo dục 2001-2010” nêu: “Đổi đại hóa phương pháp giáo dục, chuyển từ việc truyền thụ tri thức thụ động, thầy giảng, trò ghi sang hướng dẫn người học chủ động tư trình tiếp cận tri thức; dạy cho người học phương pháp tự học, tự thu nhận thông tin cách có hệ thống có tư phân tích, tổng hợp, phát triển lực cá nhân; tăng cường tính chủ động, tính tự chủ HS trình học tập…” Nói cách khác, để tạo người lao động thông minh, động sáng tạo, thích ứng với kinh tế toàn cầu xã hội, cần đưa HS vào vị trí chủ thể hoạt động nhận thức, thông qua hoạt động tự lực thân mà chiếm lĩnh kiến thức, phát triển lực trí tuệ Điều 28, mục Luật Giáo dục (2005) quy định: “Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo HS, phù hợp với đặc điểm lớp học, môn học, bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kĩ vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho HS ” Để bồi dưỡng lực tự học, phát huy tính tích cực, tự lực, chủ động, sáng tạo cho HS dạy học vật lí việc GV sử dụng hệ thống tập cách hợp lý khoa học coi biện pháp quan trọng, tạo chuyển biến từ học tập thụ động sang học tập chủ động cho HS Bài tập vật lí trường phổ thông có ý nghĩa quan trọng việc củng cố, đào sâu, mở rộng, hoàn thiện kiến thức lí thuyết rèn luyện cho HS khả vận dụng kiến thức vào thực tiễn, góp phần giáo dục kỹ thuật tổng hợp hướng nghiệp Giải BTVL đòi hỏi HS hoạt động trí tuệ tích cực, tự lực sáng tạo Vì có tác dụng tốt phát triển tư HS Tuy nhiên, việc dạy BTVL phổ thông chưa trọng đầu tư mức, mặt khác, số lượng tiết tập chương trình ít, thời lượng tiết dạy lí thuyết không đủ để GV giúp HS củng cố hết kiến thức học thông qua việc giải tập, mà chưa phát huy hết vai trò BTVL việc thực nhiệm vụ dạy học Hiện nay, thị trường có nhiều sách viết BTVL, mạng internet ngày xuất nhiều trang web, nhiều website cung cấp tập để phục vụ cho việc học HS việc dạy GV Đây thuận lợi, đồng thời khó khăn không nhỏ, HS mà sức học non yếu, em thấy choáng ngợp trước “núi” tập đồ sộ “hỗn độn” Vì mà việc tuyển chọn tập cho phù hợp với nhiều đối tượng HS, phân loại tập theo dạng để HS dễ dàng luyện tập nhằm góp phần rèn luyện phát huy tính tích cực, tự lực HS vấn đề cần thiết Xuất phát từ lí chọn đề tài : “Tuyển chọn sử dụng hệ thống tập dạy học chương “Chất khí”, Vật lí 10 nâng cao theo hướng rèn luyện phát huy tính tích cực, tự lực HS” để làm luận văn Thạc sĩ giáo dục chuyên ngành Lí luận PPDH Vật lí Lịch sử vấn đề nghiên cứu Đối với môn học, môn khoa học tự nhiên Toán, Lý, Hoá tập đóng vai trò quan trọng, đặc biệt kiểm tra, thi học kì, thi tốt nghiệp, chí kì thi tuyển sinh CĐ, ĐH, song, việc nghiên cứu sử dụng hệ thống tập dạy học nhằm nâng cao chất lượng học tập HS chưa quan tâm thích đáng; số lượng công trình nghiên cứu, luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ đề cập đến vấn đề chưa nhiều Qua tìm hiểu, tác giả nhận thấy: có số luận văn thạc sĩ nghiên cứu tập nhằm phát huy tính tích cực, tự học khả sáng tạo HS như: “Phát triển phương pháp giải toán hoá học nhằm phát huy tính tích cực, tự lực sáng tạo HS dạy học hoá học trường phổ thông” Phan Văn Kim Đồng, “Bồi dưỡng lực tự học HS THPT khối chuyên hoá thông qua tập hoá học” Nguyễn Thị Hương, “Khai thác sử dụng tập thí nghiệm nhằm phát huy tính tích cực, sáng tạo HS dạy học phần “Quang học” lớp THCS” Nguyễn Thị Liên, song, chưa thấy có công trình nghiên cứu đến việc phân loại sử dụng hệ thống BTVL (nhất chương “Chất khí”- Vật lí lớp 10 Nâng cao) dạy học nhằm góp phần nâng cao chất lượng học tập HS Trên sở kế thừa kết công trình nghiên cứu liên quan đến sở lí luận đề tài, tiến hành tuyển chọn, phân loại sử dụng hệ thống tập chương “Chất khí” dạy học Vật lí 10 Nâng cao nhằm góp phần rèn luyện phát huy tính tích cực, tự lực HS Mục tiêu nghiên cứu  Hệ thống hoá sở lí luận tính tích cực, tự lực nhận thức HS trình học tập, BTVL tìm hiểu thực trạng việc dạy học tập vật lí trường THPT  Tuyển chọn hệ thống BTVL chương “Chất khí”- Vật lí 10 nâng cao  Giới thiệu phương pháp giải chung cho BTVL áp dụng cho tập chương “Chất khí”  Thiết kế giáo án cho số tiết dạy chương “Chất khí” có vận dụng hệ thống tập nói nhằm góp phần rèn luyện phát huy tính tích cực, tự lực HS Giả thuyết khoa học Trong dạy học vật lí, tập đóng vai trò quan trọng ảnh hưởng không nhỏ đến kết học tập HS Vì vậy, tuyển chọn, phân loại sử dụng cách khoa học hệ thống BTVL dạy học giúp HS rèn luyện phát huy tính tích cực, tự lực học tập, góp phần nâng cao chất lượng dạy học vật lí lớp 10 THPT nói chung vật lí lớp 10 nâng cao nói riêng Nhiệm vụ nghiên cứu Để thực đề tài này, vạch nhiệm vụ nghiên cứu sau:  Nghiên cứu sở lí luận tính tích cực, tự lực nhận thức HS trình học tập, BTVL tìm hiểu thực trạng việc dạy học BTVL trường THPT  Tuyển chọn hệ thống tập, giới thiệu phương pháp giải chung cho BTVL áp dụng cho tập chương “Chất khí”  Thiết kế giáo án cho số tiết dạy chương “Chất khí” có vận dụng hệ thống tập nói  Tiến hành TN sư phạm để đánh giá hiệu đề tài Đối tượng nghiên cứu Hoạt động dạy học sử dụng hệ thống BTVL chương “Chất khí” Vật lí 10 nâng cao tuyển chọn phân thành loại cụ thể Phạm vi nghiên cứu Về kiến thức: tập trung nghiên cứu hệ thống BTVL chương “Chất khí” thuộc chương trình vật lí lớp 10 nâng cao Về địa bàn: TN sư phạm trường THPT Hai Bà Trưng Phương pháp nghiên cứu 8.1 Phương pháp nghiên cứu lí thuyết Nghiên cứu văn kiện Đảng ; Chỉ thị Bộ Giáo dục Đào tạo; sách, báo, tạp chí chuyên ngành dạy học đổi PPDH để nâng cao chất lượng dạy học trường THPT Nghiên cứu luận văn có liên quan đến đề tài Nghiên cứu chương trình, sách giáo khoa, sách tập, tài liệu tham khảo liên quan đến lý thuyết tập chương “Chất khí”, thuộc chương trình vật lí lớp 10 THPT Tham khảo tài liệu đáng tin cậy mạng internet, website BTVL liên quan đến đề tài 8.2 Phương pháp điều tra Điều tra phiếu thăm dò tình hình dạy học BTVL HS số trường phổ thông địa bàn thành phố Huế 8.3 Phương pháp TN sư phạm Tiến hành TN sư phạm có ĐC trường THPT Hai Bà Trưng Kiểm tra đánh giá chất lượng học tập HS sau tổ chức dạy học có sử dụng hệ thống tập chương “Chất khí”, vật lí 10 nâng cao tuyển chọn phân thành loại cụ thể 8.4 Phương pháp thống kê toán học Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lí kết TN sư phạm nhằm kiểm định giả thuyết thống kê khác biệt kết học tập hai nhóm đối tượng (TN ĐC) Cấu trúc luận văn MỞ ĐẦU NỘI DUNG Chương 1: Cơ sở lí luận tính tích cực, tự lực nhận thức HS trình học tập trường THPT Chương 2: Tuyển chọn, giới thiệu phương pháp giải sử dụng hệ thống tập chương “Chất khí” dạy học Vật lí lớp 10 Nâng cao theo hướng rèn luyện phát huy tính tích cực, tự lực HS Chương 3: TN sư phạm KẾT LUẬN TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC 10 Đóng góp luận văn + Hệ thống tập chương “Chất khí” tuyển chọn phân loại thành dạng cụ thể góp phần hỗ trợ cho:  Giáo viên trình dạy học, đặc biệt dạy học tập chương “Chất khí”, vật lí 10 THPT  Học sinh trình học tập lớp tự học nhà: giúp HS nắm phương pháp giải tập vật lí, giúp HS củng cố, hệ thống hóa kiến thức học, đồng thời, góp phần phát huy tính tích cực, tự lực học tập khả sáng tạo cho em + Có thể sử dụng hệ thống tập trình kiểm tra thường xuyên hay kiểm tra định kỳ, với hỗ trợ máy vi tính NỘI DUNG Chương CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ TÍNH TÍCH CỰC, TỰ LỰC NHẬN THỨC CỦA HỌC SINH TRONG QUÁ TRÌNH HỌC TẬP Ở TRƯỜNG THPT 1.1 Tính tích cực tự lực nhận thức HS trình học tập 1.1.1 Các khái niệm a) Tính tích cực nhận thức Theo tác giả Nguyễn Ngọc Bảo: “Tính tích cực nhận thức thái độ cải tạo chủ thể khách thể thông qua huy động mức độ cao chức tâm lí nhằm giải vấn đề học tập Nó vừa mục đích hoạt động, vừa phương tiện điều kiện để đạt mục đích, vừa kết hoạt động Nó phẩm chất hoạt động cá nhân” [1] Nói cách dễ hiểu, theo tác giả Thái Duy Tuyên: tính tích cực nhận thức tính tích cực xét điều kiện phạm vi trình dạy học chủ yếu áp dụng trình nhận thức HS Theo lí thuyết phản ánh, tính tích cực nhận thức bao gồm: lựa chọn đối tượng nhận thức, sau đề cho mục đích nhiệm vụ cần phải giải nhằm cải tạo Tính tích cực hoạt động cải tạo đòi hỏi phải có thay đổi ý thức hành động chủ thể nhận thức thể nhiều dấu hiệu tập trung ý, tưởng tượng mạnh mẽ, phân tích, tổng hợp sâu sắc, [18] Cụ thể, hoạt động học tập, tính tích cực nhận thức HS thể chủ động, độc lập việc tiếp nhận giải nhiệm vụ học tập HS có tính tích cực luôn chủ động tìm kiếm kiến thức để nâng cao hiểu biết Có thể phân chia phát triển tính tích cực nhận thức làm ba mức độ: • Tính tích cực tái Đây mức độ thấp tính tích cực, chủ yếu dựa vào trí nhớ để tái điều nhận thức Tích cực mô phỏng, bắt chước dạng tích cực tái Thông qua việc mô bắt chước, HS tích lũy kiến thức kinh nghiệm hệ trước • Tính tích cực sử dụng Đây phát triển tính tích cực mức độ cao Qua việc vận dụng công cụ, khái niệm, định lí, định luật, để giải nhiệm vụ đó, HS phải phân tích, suy nghĩ, tìm tòi để tự lực đưa phương án khác nhờ mà nhu cầu, hứng thú nhận thức óc sáng tạo phát triển • Tính tích cực sáng tạo Đây mức độ phát triển cao tính tích cực Tính tích cực sáng tạo đặc trưng khẳng định đường riêng mình, không giống với đường mà người thừa nhận, trở thành chuẩn hóa, để đạt mục đích Nó tạo điều kiện cho phát triển khả tiềm sáng tạo cá nhân; đồng thời hướng đến việc ứng dụng thủ thuật mới, phương pháp để giải vấn đề nhằm tạo phát minh bất ngờ có giá trị cho sống Tính tích cực sáng tạo nét riêng tính cách cá nhân mà tập hợp dấu hiệu đặc trưng người b) Tính tự lực nhận thức Tính tự lực nhận thức hạt nhân tính tự lực Nó có chất sẵn sàng mặt tâm lí cho tự học thể thống phẩm chất lực, ý thức, tình cảm hành động, động cơ, tri thức phương pháp hoạt động tự lực 1.1.2 Đặc điểm biểu tính tích cực Tính tích cực nhận thức HS thể hai mặt, là: mặt tự phát mặt tự giác Mặt tự phát tính tích cực yếu tố tiềm ẩn, bẩm sinh thể tính tò mò, hiếu động, sôi nổi, hoạt bát hành vi mà đứa trẻ có, mức độ khác Trong trình dạy học, người GV cần phải coi trọng, nuôi dường phát triển yếu tố tự phát HS Mặt tự giác tính tích cực thể tính chủ động quan sát, nhận xét phân tích chiếm lĩnh đối tượng, đồng thời biểu sẵn sàng tư Để khơi dậy mặt tự phát khuyến khích mặt tự giác tính tích cực dạy học, người GV cần phải tiến hành tích cực hóa hoạt động nhận thức HS nhằm thay đổi vị trí người học từ thụ động sang chủ động, từ đối tượng tiếp nhận tri thức sang chủ thể tìm kiếm tri thức để nâng cao hiệu dạy học Tuy nhiên, muốn tích cực hóa hoạt động nhận thức HS trước hết người GV phải nắm thực trạng tính tích cực nhận thức dựa vào dấu hiệu, biểu cụ thể sau đây:  thú Thứ dấu hiệu bề qua thái độ, hành vi hứng Hứng thú nhận thức thái độ, lựa chọn cá nhân đặc điểm bên lẫn thuộc tính bên đối tượng nhận thức Nó động quan trọng trình nhận thức, thường biểu lộ dạng tính tò mò, lòng khao khát mới, Dưới ảnh hưởng hứng thú nhận thức, HS tích cực tri giác hơn, tri giác sâu sắc, tinh tế hơn, tưởng tượng trở nên sáng tạo có hiệu hơn, Nói cách khác, nhờ có hứng thú nhận thức mà hoạt động nhận thức HS diễn thuận lợi hơn, lâu có hiệu Việc thỏa mãn hứng thú nhận thức tạo hứng thú mới, nâng cao mức độ hoạt động nhận thức Nhu cầu nhận thức hiểu lòng ham thích, mong muốn tìm hiểu nhận thức giới xung quanh, tạo đòi hỏi tất yếu cá nhân để tồn phát triển; động lực tích cực cá nhân việc cải tạo hoàn cảnh xung quanh Nhu cầu nhận thức vừa tiền đề, vừa kết trình nhận thức Do đó, muốn hình thành tính tích cực nhận thức trước hết cần hình thành cho trẻ lòng ham muốn, say mê ý chí nổ lực vượt qua khó khăn để hoàn thành nhiệm vụ nhận thức Theo tác giả Thái Duy Tuyên: nhu cầu hứng thú nhận thức HS thể dấu hiệu cụ thể sau: • HS thích thú, chủ động tiếp xúc với đối tượng Điều thể qua việc em hay đặt câu hỏi, nêu thắc mắc với GV yêu cầu giải thích cặn kẽ, rõ ràng Việc đặt câu hỏi hay nêu thắc mắc thể lòng mong muốn hiểu biết nhiều hơn, sâu sắc đối tượng mà em tiếp xúc Những HS học tập thụ động, không tích cực thường biểu • HS ý quan sát, chăm lắng nghe theo dõi thầy cô làm • HS giơ tay phát biểu, nhiệt tình hứng thú, bổ sung ý kiến vào câu trả lời bạn thích tham gia vào hoạt động Đây biểu hứng thú mà người GV quan sát dễ dàng nhận biết Trong trình học tập, kích thích nhu cầu, hứng thú nhận thức thực chủ yếu dựa vào nội dung dạy học Nếu nội dung học tập chứa đựng yếu tố mới, hấp dẫn kích thích tính tò mò, lòng ham hiểu biết HS thúc đẩy hoạt động nhận thức phát triển  Thứ hai dấu hiệu bên căng thẳng trí tuệ, nổ lực hoạt động, phát triển tư duy, ý chí, xúc cảm, Thật ra, người GV phát dấu hiệu bên thông qua dấu hiệu bên sau tích lũy xử lí lượng thông tin đủ lớn, cụ thể là: Một xilanh kín hai đầu pittông cách nhiệt chia thành hai ngăn A, B nhau, ngăn dài 40cm Lượng khí hai ngăn có áp suất 1atm nhiệt độ Người ta nung nóng lượng khí ngăn A lên pittông dịch chuyển đoạn 3cm Tính áp suất nhiệt độ không khí ngăn A sau nung nóng Bỏ qua ma sát pittông xilanh + Nhắc nhở HS làm tập nhà nói Đối với tập 2: GV hướng dẫn trước cho HS sau: Để tính áp suất nhiệt độ không khí ngăn A sau nung nóng ta cần tìm hai phương trình giải hệ phương trình Cần lưu ý rằng: - Do nung nóng lượng khí ngăn A nên ngăn ba thông số trạng thái khí biến đổi Do đó, ta áp dụng phương trình trạng thái cho lượng khí ngăn A ứng với hai trạng thái trước sau pittông dịch chuyển - Do pittông cách nhiệt nên lượng khí ngăn B biến đổi đẳng nhiệt Vì ta áp dụng định luật Bôi-lơ-Ma-ri-ốt cho lượng khí ngăn ứng với hai trạng thái trước sau pittông dịch chuyển - Mặt khác, nung nóng ngăn A, thể tích khối khí ngăn tăng lên thể tích khối khí ngăn B giảm xuống Khi pittông dừng lại vị trí áp suất khí hai ngăn A B lại + Đánh giá kết thúc học + Chép đề vào tập + Nhận nhiệm vụ nhà + Lắng nghe tóm lược lời hướng dẫn GV PHIẾU HỌC TẬP 1.Các đồ thị diễn tả: A.Định luật Bôi-lơ-Ma-ri-ốt B Định luật Sác-lơ C Định luật Gay Luy-xác D Phương trình trạng thái khí lí tưởng 2.Chỉ nhận xét sai: Một lượng khí xác định biến đổi từ trạng thái đến trạng thái đồ thị bên So sánh thông số trạng thái khối khí đó, ta thấy: A B C D Hai trình biến đổi khí liên tiếp cho hình vẽ Dùng đồ thị để trả lời cho câu hỏi sau: Mô tả sau hai trình đúng? A Nung nóng đẳng tích sau dãn đẳng áp B Nung nóng đẳng tích sau nén đẳng áp C Nung nóng đẳng áp sau dãn đẳng nhiệt D Nung nóng đẳng áp sau nén đẳng nhiệt Thực trình để đưa khí từ trạng thái trạng thái 1? A Nén đẳng nhiệt B Dãn đẳng nhiệt C Nén đẳng áp D Dãn đẳng áp 2.7 Kết luận chương Từ sở lí luận trình bày chương 1, chương tiến hành số công việc cụ thể sau: Trên sở nghiên cứu mục tiêu kiến thức kỹ mà HS cần đạt chương “Chất khí”, tiến hành tuyển chọn phân loại hệ thống tập chương này, bao gồm 03 thể loại tập định tính, tập định lượng tập đồ thị Hệ thống tập nói xây dựng theo trình tự học có SGK, bao gồm câu hỏi lí thuyết, câu hỏi tập trắc nghiệm khách quan tập định lượng Đối với “hệ thống tập” nhỏ học, cung cấp cho HS phương pháp giải tập chung dạng tập học đó, sau đó, tiến hành phân tập học thành dạng riêng lẽ, mà dạng có tập mẫu tập tương tự (kèm hướng dẫn đáp số) để HS tự luyện tập nhằm góp phần phát huy tính tích cực, tự lực khả tư sáng tạo cho em Từ việc phân tích tư trình giải BTVL, giới thiệu 04 bước chung để giải BTVL áp dụng trình tự để giải tập chương “Chất khí” Sau đó, tiếp tục nghiên cứu việc hướng dẫn HS cách giải BTVL việc sử dụng hệ thống tập (đã tuyển chọn, phân loại) nói cho có hiệu lên lớp trình hướng dẫn HS học tập nhà Sản phẩm cuối việc nghiên cứu toàn sở lí luận trình bày 03 giáo án thiết kế để dạy TN Trong trình thiết kế giáo án này, cố gắng vận dụng điều nghiên cứu mặt lí thuyết, sử dụng hệ thống tập xây dựng nhằm góp phần đem lại hiệu cao cho dạy phát huy tính tích cực, tự lực tư sáng tạo cho HS, bước giúp em yêu thích hứng thú việc học vật lí nói chung việc giải BTVL nói riêng Chương THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM 3.1 Mục đích TN sư phạm Mục đích TN sư phạm kiểm nghiệm giả thuyết khoa học đề tài, cụ thể kiểm tra hiệu việc tuyển chọn, phân loại sử dụng hệ thống tập chương “Chất khí’ (Vật lí lớp 10 nâng cao) trình dạy học thông qua số giáo án thiết kế việc phát huy tính tích cực, tự lực HS 3.2 Đối tượng nội dung TN sư phạm 3.2.1 Đối tượng thời gian TN TN sư phạm tiến hành vào học kỳ II năm học 2008 2009 lớp 10, trường THPT Hai Bà Trưng, thành phố Huế 3.2.2 Nội dung TN Tiến hành điều tra (bằng phiếu điều tra) tình hình dạy học BTVL trường THPT khó khăn mà HS gặp phải trình học giải BTVL , hướng khắc phục khó khăn (trước làm TN) Cuối đợt TN sư phạm, thăm dò ý kiến HS lớp TN hiệu việc sử dụng hệ thống tập (đã tuyển chọn, phân loại) tiết dạy em Ở lớp TN (3 lớp), GV sử dụng hệ thống tập chương “Chất khí” (Vật lí 10 Nâng cao) tuyển chọn, phân loại để giảng dạy số tiết phần Nhiệt học lớp 10, bao gồm: Tiết 63: Định luật Bôi-lơ-Ma-ri-ốt Tiết 65: Phương trình trạng thái khí lí tưởng Định luật Gay Luy- xác Tiết 66: Bài tập Ở lớp ĐC (3 lớp): GV dạy bình thường Các tiết học tiến hành theo tiến độ quy định phân phối chương trình Bộ giáo dục đào tạo 3.3 Phương pháp TN 3.3.1 Chọn mẫu TN Số HS khảo sát trình TN sư phạm bao gồm 256 HS, có 03 lớp (gồm 125 HS) thuộc nhóm TN 03 lớp (gồm 131 HS) thuộc nhóm ĐC Các lớp chọn thuộc trường THPT Hai Bà Trưng Mặc dù chưa có khảo sát thật chặt chẽ qua thực tế giảng dạy, nhận thấy: HS lớp lựa chọn tổ chức dạy học điều kiện tương đối đồng có điểm trung bình học kì I (năm học 2008- 2009) môn vật lí tương đương Kết xem yếu tố đầu vào để khẳng định đắn cách chọn mẫu TN [20] 3.3.2 Tiêu chí đánh giá Chúng đánh giá kết TN sư phạm qua mặt sau: a) Về chất lượng dạy học  Kiểm tra kết việc học giải tập (trên lớp nhà) HS (thông qua việc gọi HS lên bảng làm tập, thu làm tập HS) để khảo sát mức độ hiểu vận dụng kiến thức HS  Sau học có trao đổi với đồng nghiệp HS, lắng nghe ý kiến góp ý để rút kinh nghiệm cho tiết dạy sau b) Về thái độ học tập HS  Không khí học tập lớp tiết dạy  Mức độ tích cực học tập HS việc học giải BTVL thông qua việc quan sát hoat động HS tiết học ( tích cực phát biểu, xung phong lên bảng làm tập, ), số HS tham gia hoạt động học tập, thực nhiệm vụ GV giao, kết việc giải nhiệm vụ (ở lớp nhà),  Tinh thần hợp tác, làm việc với tập thể (nhóm), khả làm việc độc lập HS c) Bài kiểm tra Cuối đợt TN sư phạm, HS hai nhóm ĐC TN đánh giá kiểm tra tổng hợp nhằm mục đích:  Đánh giá mức độ hiểu kiến thức có chương “Chất khí”, bao gồm: tính chất chất khí, thuyết động học phân tử chất khí, khái niệm khí lí tưởng, định luật chất khí, phương trình trạng thái khí lí tưởng phương trình Cla-pê-rôn Men-đê-lê-ép  Đánh giá khả vận dụng kiến thức nói để giải số tập trắc nghiệm không phức tạp thuộc nhiều dạng khác d) Điều tra thăm dò ý kiến HS Vào đầu cuối đợt TN sư phạm, tiến hành điều tra thăm dò ý kiến HS khó khăn mà em gặp phải trình học giải BTVL, hướng khắc phục khó khăn hiệu việc sử dụng hệ thống tập (đã tuyển chọn, phân loại) trình dạy học vật lí (nội dung phiếu thăm dò trình bày phần phụ lục 3) Từ việc điều tra thăm dò ý kiến HS thấy mức độ đồng thuận em việc sử dụng hệ thống tập (đã tuyển chọn, phân loại) nhằm phát huy tính tích cực tự lực HS trình dạy học vật lí e) Thăm dò ý kiến GV Sau tiết dạy TN, thăm dò ý kiến GV đứng lớp GV tham gia dự để nắm mức độ đồng thuận họ việc việc sử dụng hệ thống tập nói nhằm phát huy tính tích cực tự lực HS trình dạy học vật lí 3.4 Kết TN sư phạm 3.4.1 Tính toán số liệu Để so sánh đánh giá chất lượng nắm vận dụng kiến thức HS lớp TN ĐC, tiến hành lập bảng phân phối tần suất, phân phối tần suất luỹ tích, bảng phân loại theo học lực tính toán tham số đặc trưng, bao gồm:  Giá trị trung bình cộng: với: số HS đạt điểm , điểm số, n: số HS dự kiểm tra  Phương sai:  Độ lệch chuẩn: , cho biết mức độ phân tán quanh giá trị S bé chứng tỏ số liệu phân tán  Hệ số biến thiên: cho phép so sánh mức độ phân tán số liệu  Sai số tiêu chuẩn: [20] 3.4.2 Kết tính toán Kết chung kiểm tra trình bày bảng số liệu sau: Bảng 3.1 Phân bố tần số điểm số (Xi) kiểm tra sau TN NhómTổng số HS Số HS đạt điểm Xi 10 ĐC 131 22 42 21 20 TN 125 10 20 32 25 14 Bảng 3.2 Bảng phân phối tần suất kiểm tra sau TN NhómTổng số HS Số % HS đạt điểm Xi 10 ĐC 131 1,53 2,29 6,11 16,79 32,06 16,03 15,27 6,87 2,29 0,76 TN 125 0,80 4,80 8,00 16,00 25,60 20,00 11,20 7,20 6,40 Từ bảng 3.2 ta vẽ đồ thị phân phối tần suất lớp TN lớp ĐC sau: Bảng 3.3 Bảng phân phối tần suất lũy tích kiểm tra sau TN NhómTổng số HS Số % HS đạt điểm Xi trở xuống (Wi % ) 10 ĐC 131 1,53 3,82 9,93 26,72 58,78 74,81 90,08 96,95 99,24 100,00 TN 125 0,80 5,60 13,60 29,60 55,20 75,20 86,40 93,60 100,00 Lớp HS Bảng 3.4 Bảng phân loại HS theo học lực Tổng số Số % HS Kém Yếu TB Khá Giỏi (0-2) (3-4) (5-6) (7-8) (9-10) ĐC 131 TN 125 3,82 22,90 48,09 22,14 3,05 0,80 12,80 41,60 31,20 13,60 Bảng 3.5 Bảng tổng hợp tham số đặc trưng Lớp Tổng số HS S2 S V% ĐC 131 5,38 2,68 1,64 30,48 5,38 0,01 TN 125 6,40 3,23 1,80 28,13 6,40 0,01 Dựa vào thông số vừa tính toán trên, đặc biệt từ bảng phân loại HS theo học lực (Bảng 3.4), bảng tổng hợp tham số đặc trưng (Bảng 3.5) đồ thị phân phối tần suất luỹ tích (hình 3.2), rút nhận xét sau đây:  Điểm trung bình lớp TN cao lớp ĐC, hệ số biến thiên V lớp TN nhỏ lớp ĐC, điều chứng tỏ mức độ phân tán lớp TN giảm so với lớp ĐC  Tỉ lệ HS kiểm tra đạt loại trung bình yếu lớp TN giảm đáng kể so với lớp lớp ĐC Ngược lại, số HS đạt loại khá, giỏi lớp TN cao lớp ĐC (Bảng 3.4) (hình 3.3)  Đường luỹ tích ứng với nhóm TN nằm bên phải phía đường luỹ tích ứng với nhóm ĐC (hình 3.2) Các kết nói cho thấy ưu việc sử dụng hệ thống tập (đã tuyển chọn, phân loại) trình dạy học vật lí việc phát huy tính tích cực tự lực HS Như vậy, kết luận sơ rằng: kết học tập lớp TN cao kết học tập lớp ĐC Để khẳng định cách chắn kết luận này, dùng phương pháp kiểm định giả thiết thống kê trình bày phần 3.4.3 Kiểm định giả thuyết thống kê Dùng phương pháp kiểm định khác hai trung bình cộng (kiểm định t-student) để kiểm định khác hai điểm trung bình HS hai nhóm TN ĐC Đại lượng t cho công thức: t= (1) với Sp = (2) Trong STN, SDC, nTN, nDC, độ lệch chuẩn, kích thước điểm trung bình mẫu Các giả thuyết thống kê : Giả thuyết H0 : “ Sự khác giá trị trung bình điểm số cuả nhóm ĐC nhóm TN ý nghĩa” Đối giả thuyết H1 : “Điểm trung bình nhóm TN lớn điểm trung bình nhóm ĐC cách có ý nghĩa” Sử dụng công thức (1) (2) với số liệu : DC = 5,38 ; TN = 6,40 ; nDC = 131; nTN = 125; sDC = 1,64 ; sTN = 1,80; thu kết quả: Sp = 1,72 ; t = 4,74 Kết phân tích cho thấy với = 0,05 t = 1,65 (kiểm định phía) mà t = 4,74 > t Như vậy, giả thuyết H0 bị bác bỏ Ta chấp nhận đối giả thuyết H1 Vậy điểm trung bình nhóm TN cao điểm trung bình nhóm ĐC với mức ý nghĩa 0,05 Như vậy, điểm trung bình cộng cho kiểm tra sau nhóm TN cao nhóm ĐC cách có ý nghĩa Điều có nghĩa tiến trình dạy học có sử dụng hệ thống tập (đã tuyển chọn, phân loại) nói mang lại kết cao so với tiến trình dạy học bình thường 3.5 Kết luận chương Qua việc tổ chức theo dõi diễn biến dạy TN, đồng thời sử dụng phương pháp thống kê toán học điều tra, trao đổi, thảo luận, …để đánh giá kết TN từ kết thu từ 03 tiết TN sư phạm cho phép khẳng định đắn giả thuyết khoa học luận văn Đó là: tuyển chọn, phân loại sử dụng cách khoa học hệ thống tập chương “Chất khí” dạy học Vật lí lớp 10 Nâng cao phát huy tính tích cực, tự lực học tập cho HS, góp phần nâng cao chất lượng dạy học vật lí trường THPT Để đạt kết tốt hơn, GV cần có chuẩn bị đầu tư nhiều cho dạy, từ việc tuyển chọn, phân loại tập, đến việc xếp tập cho phù hợp với khâu trình dạy học, lựa chọn kiểu hướng dẫn HS giải tập cho phù hợp với mục đích sư phạm GV, Ngoài ra, cần phải có kết hợp nhuần nhuyễn phương pháp sư phạm, hình thức tổ chức hoạt động học tập cho học diễn cách thoải mái, hiệu quả, đồng thời, kích thích hứng thú học tập em, giúp cho em phát huy vai trò trung tâm trình dạy học, góp phần nâng cao tính tích cực tự lực cho em KẾT LUẬN Đối chiếu với mục đích, nhiệm vụ kết nghiên cứu trình thực đề tài: “Tuyển chọn sử dụng hệ thống tập dạy học chương “Chất khí”, Vật lí 10 nâng cao theo hướng rèn luyện phát huy tính tích cực, tự lực HS” thu kết : 1.Góp phần làm sáng tỏ sở lý luận tính tích cực, tự lực nhận thức HS, BTVL việc phát huy tính tích cực, tự lực HS trình dạy học vật lí thông qua việc sử dụng hệ thống tập tuyển chọn phân loại Chúng tìm hiểu thực trạng việc dạy học BTVL trường THPT khó khăn mà HS thường gặp phải trình học giải BTVL Kết điều tra cho thấy, đại đa số HS gặp khó khăn trình học giải BTVL Nguyên nhân em chưa biết phương pháp giải tập, số lượng tập sách giáo khoa, sách tập, nhiều mà lại không trình bày theo logic định, không phân thành dạng cho HS dễ học luyện tập; chí tập sách BTVL lớp 10 nâng cao trình bày theo chương, không theo bài, làm cho nhiều HS tập thuộc kiến thức học nào, để làm Sau tìm hiểu thực trạng việc dạy học BTVL trường THPT, sách BTVL nâng cao, dựa sở mục tiêu kiến thức kỹ mà HS cần đạt học chương “Chất khí”, vật lý lớp 10 nâng cao, đưa tiêu chí tuyển chọn tuyển chọn, phân loại hệ thống tập chương theo thể loại dạng tương ứng với học có chương Trên sở lí luận nghiên cứu việc giảng dạy BTVL cho HS THPT cho có hiệu quả, cách hướng dẫn cho HS phương pháp giải tập, hay sử dụng kiểu hướng dẫn trình dạy BTVL cho HS cho phù hợp với mục đích sư phạm GV, sử dụng tập để phát huy tính tích cực, tự lực học tập HS lên lớp, hay để hướng dẫn HS học tập nhà, kết hợp với hệ thống tập biên soạn được, thiết kế giáo án cho số tiết dạy chương “Chất khí” có sử dụng hệ thống tập nói Tiến hành TN sư phạm để thấy rõ tác dụng việc sử dụng hệ thống tập tuyển chọn phân loại trình dạy học vật lí trường THPT Kết trình TN cho thấy, sử dụng cách hợp lí khoa học hệ thống tập (đã tuyển chọn phân loại), phù hợp với trình độ nhận thức HS phát huy hết vai trò BTVL mà kích thích hứng thú học tập cho HS, góp phần phát huy tính tích cực, tự lực học tập khả tư sáng tạo cho em Bên cạnh thuận lợi đó, việc sử dụng hệ thống tập tuyển chọn phân loại nói trình dạy học gặp phải số khó khăn, là: để tạo tiến trình dạy học cho tiết dạy, người GV phải tốn không thời gian để tuyển chọn đặt tập cho phù hợp với nội dung dạy, với mục đích sư phạm người thầy, với khâu trình dạy học, đặc biệt phải phù hợp với đối tượng HS Sau đó, người GV phải soạn cách hướng dẫn HS giải tập, cân nhắc nên sử dụng kiểu hướng dẫn cho phù hợp với đối tượng HS khác Ngoài ra, phải lựa chọn tập để hướng dẫn HS học tập nhà cho tập vừa vừa sức em, lại vừa đem lại hứng thú học tập, phát huy tính tích cực, khả làm việc độc lập cho em, tránh gây cho em cảm giác nặng nề, áp lực môn học Để làm tất điều thật không dễ, đòi hỏi đầu tư công phu từ người GV, chưa hết, lớp có trình độ HS khác nhau, người GV cần phải thay đổi hệ thống tập, cách hướng dẫn HS giải tập, nội dung tập giao nhà cho HS, cho phù hợp với trình độ em Điều có nghĩa là, để tập thật phát huy hết hiệu chúng trình dạy học vật lí, đòi hỏi người GV vật lí phải điều chỉnh giáo án cho phù hợp với đối tượng HS khác nhau, bắt buộc người GV phải không ngừng trau dồi chuyên môn, để nâng cao trình độ Những kết đề tài làm tư liệu tham khảo cho GV vật lý phổ thông dạy lí thuyết tập chương “Chất khí”  Một số ý kiến đề xuất BTVL giữ vai trò quan trọng trình dạy học hay chữa tập việc làm thường xuyên GV vật lí Nhưng phần lớn GV vật lí làm việc theo kinh nghiệm mà không dựa sở lí luận khoa học cả, chí GV quan tâm đến việc dạy cho HS phương pháp để giải tập Vì vậy, để phát huy tốt vai trò BTVL trình dạy học, góp phần nâng cao chất lượng dạy chữa tập cho GV từ mà góp phần nâng cao chất lượng học làm tập cho HS, thiết nghĩ rằng, sở giáo dục đào tạo, tổ vật lí trường phổ thông nên thường xuyên tổ chức buổi tập huấn để bồi dưỡng cho GV vật lí kiến thức, kỹ cần thiết liên quan đến phương pháp giảng dạy BTVL, cách thức hướng dẫn HS giải BTVL cho hiệu hay làm để tạo hệ thống tập tốt sử dụng hệ thống tập trình giảng dạy, Ngoài ra, nên đưa tiết dạy tập nội dung bắt buộc vào kì thi GV dạy giỏi để đánh giá cách toàn diện GV dự thi, không đánh giá tiết dạy lí thuyết trước Để giúp HS học giải BTVL cách dễ dàng hiệu hơn, xin mạnh dạn kiến nghị sách BTVL (đặc biệt sách BTVL nâng cao) nên biên soạn hệ thống tập theo học học, tập nên xếp theo trình tự định (từ dễ đến khó, từ loại đến loại khác ) không nên xếp cách ngẫu nhiên Trong trình giảng dạy, GV vật lí nên tăng cường sử dụng câu hỏi tập trắc nghiệm để rèn luyện thêm cho HS kỹ trả lời giải câu hỏi tập loại này, nhằm đem lại kết cao kì kiểm tra, thi học kì, chí thi CĐ, ĐH Ngoài ra, GV nên trọng đến tập định tính có liên quan đến tượng xảy thực tế sống để giúp HS hiểu thêm chất tượng đó, thấy gần gũi thiết thực môn vật lí, góp phần đem lại hứng thú tình yêu vật lí cho em Không dạy cho HS phương pháp giải tập vật lí, mà lớp khá, giỏi, GV nên cung cấp cho em số tập dạng yêu cầu em thử tìm phương pháp giải chung cho tập sau giải xong chúng Đây biện pháp tốt để kích thích tính tự lực, khả sáng tạo cho em  Hướng phát triển đề tài: Trong khuôn khổ luận văn, tập trung khai thác việc sử dụng hệ thống tập (đã tuyển chọn phân loại) chương “Chất khí”, vật lí lớp 10 nâng cao trình dạy học nhằm phát huy tính tích cực, tự lực HS TN phạm vi hẹp với kết thu đề tài cho phép mở rộng việc khai thác sử dụng hệ thống tập (đã tuyển chọn phân loại) chương, phần khác, không chương trình lớp 10 mà chương trình lớp 11 12 TÀI LIỆU THAM KHẢO Nguyễn Ngọc Bảo (1995), Phát triển tính tích cực, tính tự lực HS trình dạy học, Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên chu kì 1993- 1996 cho giáo viên PTTH, Bộ Giáo Dục Đào Tạo- Vụ GV Bộ Giáo Dục Đào Tạo, Vụ giáo dục trung học (2007), Những vấn đề chung đổi giáo dục THPT môn Vật lý, NXB Giáo Dục, Hà Nội Bộ Giáo Dục Đào Tạo (2006), Tài liệu bồi dưỡng GV- thực chương trình SGK lớp 10 THPT môn Vật lý, NXB Giáo Dục, Hà Nội Lê Thị Kim Chi, Nghiên cứu tổ chức hoạt động học tập nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo HS dạy học Vật lí 11 PT, Luận văn thạc sĩ Giáo dục học, trường ĐHSP Huế Võ Lê Phương Dung (2005), Hình thành lực tự học Vật lí cho HS THPT thông qua việc sử dụng sách giáo khoa, Luận văn thạc sĩ Giáo dục học, trường ĐHSP Huế Đảng Cộng Sản Việt Nam (1996), Văn kiện hội nghị lần thứ Ban Chấp hành TW Đảng khóa VIII, NXB Chính trị Quốc Gia, Hà Nội Phan Văn Kim Đồng (2006), Phát triển phương pháp giải toán hoá học nhằm phát huy tính tích cực, tự lực sáng tạo HS dạy học Hoá học trường phổ thông, Luận văn thạc sĩ Giáo dục học, trường ĐHSP Huế Nguyễn Văn Đồng, An Văn Chiêu, Nguyễn Trọng Di (1979), Phương pháp giảng dạy Vật lí trường phổ thông- tập 1, NXB Giáo Dục, Hà Nội Hồ Thân Em (2001), Nghiên cứu số biện pháp hướng dẫn HS tích cực, tự lực giải vấn đề chương trình dạy học chương “Dao động học” lớp 11 THPT, Luận văn thạc sĩ Giáo dục học, trường ĐHSP Huế 10 Lê Văn Giáo, Lê Công Triêm, Lê Thúc Tuấn (2005), Một số vấn đề phương pháp dạy học Vật lí trường THPT, Giáo trình bồi dưỡng thường xuyên GV THPT chu kì III, NXB Giáo Dục, Hà Nội 11 Nguyễn Thị Hương (2005), Bồi dưỡng lực tự học HS THPT khối chuyên hoá thông qua tập hoá học, Luận văn thạc sĩ Giáo dục học, trường ĐHSP Huế 12 Nguyễn Thị Liên (2004), Khai thác sử dụng tập thí nghiệm nhằm phát huy tính tích cực, sáng tạo HS dạy học phần “Quang học” lớp THCS, Luận văn thạc sĩ Giáo dục học, trường ĐHSP Huế 13 A.V Muraviep (1978), Dạy cho HS tự lực nắm kiến thức vật lí, NXB Giáo Dục, Hà Nội 14 Võ Anh Tài (2007), Nghiên cứu thiết kế website hỗ trợ dạy học chương chất khí Vật lí 10 THPT nâng cao, Luận văn thạc sĩ Giáo dục học, trường ĐHSP Huế 15 Nguyễn Đức Thâm (1998), Giáo trình Tổ chức hoạt động nhận thức HS dạy học Vật lý trường phổ thông, NXB ĐHQG, Hà Nội 16 Nguyễn Đức Thâm, Nguyễn Ngọc Hưng, Phạm Xuân Quế, Phương pháp dạy học vật lí trường phổ thông, NXB Đại Học Sư Phạm, Hà Nội 17 Phạm Hữu Tòng, Phương pháp dạy BTVL, NXB Đại Học Sư Phạm, Hà Nội 18 Thái Duy Tuyên (2008), Phương pháp dạy học truyền thống đổi mới, NXB Giáo Dục, Hà Nội 19 Lê Công Triêm, Lê Văn Giáo, Lê Thúc Tuấn (2006), Thiết kế dạy học trắc nghiệm khách quan môn Vật lí THPT, Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên GV THPT chu kì III, NXB Giáo Dục, Hà Nội 20 Lê Công Triêm, Nguyễn Đức Vũ (2004), Phương pháp nghiên cứu khoa học giáo dục, NXB Đại Học Sư Phạm, Hà Nội 21 Trần Đức Vượng (2005), Một số vấn đề lí luận dạy học đại, chương trình đào tạo cao học, Hà Nội [...]... vụ dạy học Chương 2 TUYỂN CHỌN, GIỚI THIỆU PHƯƠNG PHÁP GIẢI VÀ SỬ DỤNG HỆ THỐNG BÀI TẬP CHƯƠNG “CHẤT KHÍ” TRONG DẠY HỌC VẬT LÝ LỚP 10 NÂNG CAO THEO HƯỚNG RÈN LUYỆN VÀ PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC, TỰ LỰC CỦA HỌC SINH 2.1 Mục tiêu về kiến thức và kỹ năng đối với chương “Chất khí” Chương “Chất khí” có thể xem như phần mở đầu của nhiệt học Nội dung chính của chương là trình bày sơ lược về cấu trúc phân tử của... 06 bài (từ bài 44 đến bài 49, trong đó có 05 bài lý thuyết và 01 bài bài tập) Tuy nhiên, bài tập của chương này lại rất phong phú và đa dạng cả về số lượng, số dạng bài tập lẫn thể loại bài tập Căn cứ vào các tiêu chí nói trên, chúng tôi đã tiến hành tuyển chọn và phân loại được một hệ thống các bài tập đối với chương “chất khí” bao gồm 03 thể loại chính là bài tập định tính, bài tập định lượng và bài. .. dung, thích hợp về phương pháp và bám sát mục đích dạy học ở trường phổ thông GV có thể tuyển chọn hệ thống bài tập theo từng chương hay từng phần Trong phạm vi của đề tài, chúng tôi mới chỉ tuyển chọn được bài tập cho một chương, đó là chương “Chất khí”- theo chương trình vật lí lớp 10 nâng cao Tuy nhiên, dù được tuyển chọn theo một chương hay một phần đi chăng nữa thì hệ thống bài tập đó phải thỏa... HS học tập dễ dàng hơn GV nên tập trung sử dụng các bài tập nhỏ (còn gọi là bài tập nguyên tố”) vì để giải loại bài tập này thường không mất nhiều thời gian và nếu tập được cho HS giải thành thạo các bài tập nguyên tố”, sau đó hướng dẫn cho các em giải một số bài tập tổng hợp, điển hình thì các em có thể nắm được hệ thống bài tập mà không cần phải giải một số lượng bài tập quá lớn Quá trình dạy học. .. Giả sử ống đủ dài để cột thủy ngân luôn ở trong ống và nhiệt độ là không đổi + Bài tập luyện tập được dùng để rèn luyện cho HS kỹ năng áp dụng các kiến thức đã học để giải từng loại bài tập theo mẫu xác định Việc giải những bài tập loại này không đòi hỏi tư duy sáng tạo của HS mà chủ yếu là cho HS luyện tập để nắm vững cách giải đối với từng loại bài tập nhất định + Khác với bài tập luyện tập, bài tập. .. vận dụng khi giải bài tập và lưu ý thêm cho HS những điểm quan trọng về phương pháp giải các loại bài tập tương ứng với các kiến thức đó 1.3.4 Giải bài tập kiểm tra Nét nổi bật của loại bài tập kiểm tra là HS làm việc hoàn toàn độc lập Các bài tập kiểm tra trong chương trình vật lí phổ thông thường bao gồm các bài viết hệ số 1 (còn gọi là bài kiểm tra 15 phút) và các bài viết hệ số 2 (còn gọi là bài. .. nhiều thể loại bài tập (bài tập định tính, bài tập định lượng, bài tập đồ thị, ) Trong khi tuyển chọn các BTVL, GV cũng cần phần biệt bài tập có nội dung thực tế và bài tập giả tạo; bài tập luyện tập và bài tập sáng tạo + Bài tập có nội dung thực tế là những bài tập đề cập tới những vấn đề liên quan trực tiếp tới đối tượng trong đời sống, kỹ thuật Dĩ nhiên, những vấn đề đó cần được thu hẹp và đơn giản... tích những bài tập đầu tiên, GV có thể yêu cầu HS tự vạch ra angôrit giải loại bài tập này rồi áp dụng vào việc giải các bài tập tiếp theo Ưu điểm của kiểu hướng dẫn này là đảm bảo cho HS giải được các bài tập đã được giao một cách chắc chắn, góp phần rèn luyện cho HS kỹ năng giải bài tập một cách có hiệu quả Tuy nhiên, nếu GV chỉ luôn luôn sử dụng kiểu hướng dẫn này để hướng dẫn HS giải bài tập thì sẽ... khí dạy học trong lớp sẽ là tiền đề quan trọng cho việc tổ chức hoạt động nhận thức của HS  Định rõ mục đích giờ học, cần làm cho HS thấy được ý nghĩa và tầm quan trọng của vấn đề nghiên cứu đối với thực tiễn và cuộc sống  Vận dụng và phối hợp nhiều phương pháp dạy học, trong đó chú trọng đến một số phương pháp dạy học tích cực như: phương pháp thực nghiệm, phương pháp dạy học giải quyết vấn đề, phương. .. tác dụng tốt trong việc phát triển tư duy logic cho HS và đi sâu vào việc phân tích bản chất vật lí của các hiện tượng Đó là điều rất cần thiết cho việc giải các bài tập phức tạp Vì vậy, người ta thường cho HS giải các bài tập định tính trước (sau khi học xong lí thuyết và trong khi luyện tập, ôn tập về vật lí), sau đó mới đến các bài tập tính toán phức tạp 2 Bài tập định lượng (còn gọi là bài tập ... 79 KẾT LUẬN 81 TÀI LIỆU THAM KHẢO 85 PHỤ LỤC 87 DANH MôC C¸C CH÷ VIÕT T¾T Viết tắt Viết đầy đủ là… BTVL CĐ, ĐH CNTT ĐC GDĐT GV HS PPDH THCS THPT TN Bài