BỘ TÀI CHÍNH TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÀI CHÍNH - MARKETING - - PHAN HỒNG NHUNG GIẢI PHÁP HẠN CHẾ GIAN LẬN THUẾ THU NHẬP DOANH NGHIỆP CỦA CÁC DOANH NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH KIÊN GIANG LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Chuyên ngành: Tài - Ngân hàng Mã số: 60340201 TP.HỒ CHÍ MINH - 2015 BỘ TÀI CHÍNH TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÀI CHÍNH - MARKETING - - PHAN HỒNG NHUNG GIẢI PHÁP HẠN CHẾ GIAN LẬN THUẾ THU NHẬP DOANH NGHIỆP CỦA CÁC DOANH NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH KIÊN GIANG Chuyên ngành: Tài - Ngân hàng Mã số: 60340201 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ GVHD: TS NGUYỄN VĨNH HÙNG TP.HỒ CHÍ MINH - 2015 LỜI CAM ĐOAN Tơi xin cam đoan cơng trình nghiên cứu thân, thân nghiên cứu trình bày Các số liệu thu thập kết nghiên cứu trình bày luận văn trung thực Tơi xin hồn tồn chịu trách nhiệm nội dung đề tài nghiên cứu Tác giả: Phan Hồng Nhung i LỜI CẢM ƠN Sau trình học tập nghiên cứu, đến tơi hồn thành luận văn tốt nghiệp Kết đạt hơm khơng q trình nỗ lực, cố gắng thân mà nhờ nhiều hỗ trợ, giúp đỡ người Vì vậy, tơi xin chân thành gửi lời cảm ơn đến: Quý Thầy, Cô trường Đại học Tài Marketing hết lịng truyền đạt kiến thức suốt thời gian mà học trường Đặc biệt, xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến thầy TS Nguyễn Vĩnh Hùng, người trực tiếp hướng dẫn khoa học tận tình giúp đỡ tơi suốt q trình nghiên cứu hoàn thành luận văn Lãnh đạo anh, chị đồng nghiệp Cục Thuế tỉnh Kiên Giang tạo điều kiện thuận lợi cung cấp tài liệu q báu để tơi hồn thành luận văn Gia đình, bạn bè, người thân động viên, hỗ trợ chỗ dựa tinh thần, chia khó khăn q trình tơi thực luận văn Mặc dù thân cố gắng q trình hồn thiện đề tài, song thiếu sót điều khơng thể tránh khỏi Rất mong nhận đóng góp quý báu từ quý Thầy, Cô, đồng nghiệp bạn Tôi xin chân thành cảm ơn! Tác giả: Phan Hồng Nhung ii MỤC LỤC Phần Mở Đầu GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU i T T TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI ix T T T T TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI x T T T T 3 MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI x T T T T CÂU HỎI NGHIÊN CỨU xi T T T T ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI NGHIÊN CỨU xi T T T T PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU xi T T T T Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI .xii T T T T BỐ CỤC CỦA NGHIÊN CỨU xii T T T T Chương T T TỔNG QUAN LÝ LUẬN VỀ THUẾ TNDN, GIAN LẬN THUẾ TNDN VÀ T CÔNG TÁC KIỂM TRA THUẾ TNDN T 1.1 TỔNG QUAN VỀ THUẾ TNDN T T T T 1.1.1 Khái niệm, đặc điểm, vai trò thuế TNDN T T T T 1.1.1.1 Khái niệm T T T T 1.1.1.2 Đặc điểm T T T T 1.1.1.3 Vai trò, tác động thuế TNDN T T T T 1.1.2 Một số nội dung thuế TNDN T T T T 1.1.2.1 Đối tượng nộp thuế T T T T 1.1.2.2 Căn cứ, phương pháp tính thuế T T T T 1.1.3 Cải cách sách thuế TNDN số nước học kinh nghiệm cho T T T Việt Nam T 1.1.3.1 Xu hướng cải cách thuế TNDN giới T T T T 1.1.3.2 Kinh nghiệm cho Việt Nam cải cách thuế TNDN T T T T 1.2 TỔNG QUAN VỀ GIAN LẬN THUẾ TNDN 11 T T T T 1.2.1 Khái niệm gian lận, gian lận thuế TNDN 11 T T T T 1.2.1.1 Khái niệm gian lận 11 T T T T 1.2.1.2 Khái niệm gian lận thuế TNDN 12 T T T T 1.2.2 Các hình thức, hành vi gian lận thuế TNDN 12 T T T T iii 1.2.3 Nguyên nhân việc gian lận thuế TNDN 16 T T T T 1.3 TỔNG QUAN VỀ CÔNG TÁC KIỂM TRA THUẾ TNDN 17 T T T T 1.3.1 Khái niệm, mục tiêu công tác kiểm tra thuế 17 T T T T 1.3.1.1 Khái niệm 17 T T T T 1.3.1.2 Mục tiêu 17 T T T T 1.3.2 Công tác kiểm tra thuế TNDN 18 T T T T 1.3.3 Nội dung quy trình kiểm tra thuế 19 T T T T 1.3.4 Kinh nghiệm số Cục Thuế việc phát gian lận thuế 20 T T T T 1.3.4.1 Kinh nghiệm Cục Thuế tỉnh Nghệ An việc kiểm tra phát T T T DN thành lập nhằm mục đích mua bán hóa đơn trái phép 21 T 1.3.4.2 Kinh nghiệm Cục Thuế tỉnh Quảng Ninh việc kiểm tra phát T T T vi phạm hoạt động bốc xúc, vận chuyển 23 T 1.3.5 Bài học kinh nghiệm cho Cục Thuế tỉnh Kiên Giang 25 T T T T Kết luận Chương 26 T T Chương 27 T T PHÂN TÍCH VÀ ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG GIAN LẬN THUẾ TNDN CỦA T CÁC DN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH KIÊN GIANG 27 T 2.1 ĐẶC ĐIỂM TỰ NHIÊN, KINH TẾ XÃ HỘI CỦA TỈNH KIÊN GIANG 27 T T T T 2.1.1 Đặc điểm tự nhiên điều kiện kinh tế xã hội 27 T T T T 2.1.2 Tình hình phát triển DN địa bàn tỉnh Kiên Giang 28 T T T T 2.2 KHÁI QUÁT VỀ CỤC THUẾ TỈNH KIÊN GIANG 30 T T T T 2.2.1 Sự hình thành phát triển 30 T T T T 2.2.2 Cơ cấu tổ chức Cục Thuế tỉnh Kiên Giang 30 T T T T 2.3 TÌNH HÌNH QUẢN LÝ THUẾ TNDN TẠI CỤC THUẾ TỈNH KIÊN GIANG 31 T T T T 2.3.1 Tình hình thực dự tốn thu ngân sách giai đoạn 2010-2014 31 T T T T 2.3.2 Tình hình thực thu thuế TNDN giai đoạn 2010 - 2014 33 T T T T 2.4 THỰC TRẠNG GIAN LẬN THUẾ TNDN CỦA CÁC DN TRÊN ĐỊA BÀN T T T TỈNH KIÊN GIANG 34 T 2.4.1 Hình thức gian lận thuế TNDN DN địa bàn tỉnh Kiên Giang 34 T T T T 2.4.2 Nguyên nhân chủ yếu dẫn đến gian lận thuế TNDN 38 T T T T 2.4.2.1 Nguyên nhân từ quản lý vĩ mô 38 T T T T iv 2.4.2.2 Nguyên nhân từ ý thức, nhận thức NNT 39 T T T T 2.4.3 Công tác kiểm tra chống gian lận thuế TNDN Cục Thuế tỉnh Kiên Giang T T T T 40 2.4.3.1 Tình hình thực kế hoạch kiểm tra thuế giai đoạn 2010 - 2014 40 T T T T 2.4.3.2 Kết kiểm tra thuế TNDN giai đoạn 2010 - 2014 42 T T T T 2.4.3.3 Một số trường hợp gian lận thuế điển hình qua cơng tác kiểm tra thuế T T T trụ sở NNT địa bàn tỉnh Kiên Giang 44 T  Trường hợp điển hình gian lận thuế TNDN thông qua mua bán, sử dụng T T T hóa đơn bất hợp pháp 44 T  Trường hợp điển hình gian lận thuế TNDN thơng qua việc hạch toán chi T T T phí SXKD kỳ khơng quy định 45 T  Trường hợp điển hình gian lận thuế TNDN việc kê khai chuyển lỗ T T T sai quy định 47 T  Trường hợp điển hình gian lận thuế TNDN việc kê khai sai điều T T T kiện, đối tượng hưởng ưu đãi thuế TNDN 50 T 2.4.4 Những tồn tại, hạn chế việc hạn chế gian lận thuế TNDN 53 T T T T 2.4.4.1 Những tồn tại, hạn chế sách, quy trình nghiệp vụ thuế 53 T T T T 2.4.4.2 Công tác kiểm tra chống gian lận thuế TNDN nhiều bất cập 55 T T T T 2.4.5 Nguyên nhân tồn tại, hạn chế 57 T T T T Kết luận chương 58 T T Chương 59 T T MỘT SỐ GIẢI PHÁP HẠN CHẾ HÀNH VI GIAN LẬN THUẾ THU NHẬP T DOANH NGHIỆP 59 T 3.1 ĐỊNH HƯỚNG HẠN CHẾ GIAN LẬN THUẾ TNDN TẠI CỤC THUẾ TỈNH T T T KIÊN GIANG GIAI ĐOẠN 2015 – 2020 59 T 3.2 GIẢI PHÁP HẠN CHẾ GIAN LẬN THUẾ TNDN 60 T T T T 3.2.1 Hồn thiện sách thuế 60 T T T T 3.2.2 Hoàn thiện hành lang pháp lý công tác kiểm tra thuế 62 T T T T 3.2.3 Nâng cao hiệu công tác quản lý thuế nhằm hạn chế gian lận thuế TNDN T T T T 3.2.3.1 Kiện toàn tổ chức máy quản lý thuế theo mơ hình chức kết hợp T T T với quản lý thuế theo đối tượng 63 T v 63 3.2.3.2 Tăng cường hình thức tuyên truyền hỗ trợ NNT để nâng cao tính T T T tuân thủ tự nguyện 66 T 3.2.3.3 Đơn giản hóa thủ tục hành 67 T T T T 3.2.3.4 Xây dựng hệ thống thông tin, liệu hỗ trợ công tác kiểm tra chống gian lận thuế T T T T 3.2.3.5 Tăng cường công tác kiểm tra xử lý vi phạm pháp luật thuế TNDN T T T T 3.2.3.6 Cơ cấu nguồn nhân lực nâng cao chất lượng cán thuế 70 T T T T 3.2.4 Giải pháp cán công chức thuế 72 T T T T 3.2.5 Giải pháp người nộp thuế 73 T T T T 3.3 KIẾN NGHỊ 74 T T T T 3.3.1 Đối với Bộ Tài chính, Tổng cục Thuế 74 T T T T 3.3.2 Đối với ngành thuế tỉnh Kiên Giang 76 T T T T PHẦN KẾT LUẬN 79 T T vi 68 DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ Bảng 1.1 Thuế suất thuế TNDN số nước Châu Á (%) 12 Bảng 2.1 Tình hình DN cấp Mã số thuế (MST) địa bàn tỉnh Kiên Giang giai đoạn 2010 – 2014 34 Bảng 2.2 Tình hình DN hoạt động địa bàn tỉnh Kiên Giang giai đoạn 2010 – 2014 35 Bảng 2.3 Tình hình thực dự toán thu ngân sách gian đoạn 2010 – 2014 38 Bảng 2.4 Kết thu thuế TNDN giai đoạn 2010 – 2014 39 Bảng 2.5 Tình hình kiểm tra thuế trụ sở NNT giai đoạn 2010 – 2014 48 Bảng 2.6 Kết kiểm tra thuế TNDN giai đoạn 2010 – 2014 49 Bảng 2.7 Số thuế truy thu xử phạt qua kiểm tra Công ty Cổ Phần Xi Măng ABC 54 Bảng 2.8 Số thuế truy thu xử phạt qua kiểm tra Công ty TNHH Một Thành Viên Đầu Tư Phát Triển Nam Việt 55 Bảng 2.9 Số thuế truy thu xử phạt qua kiểm tra Công ty Cổ Phần Chế Biến Lương Thực Đại Nam 57 Sơ đồ 1: Tổ chức máy Cục Thuế tỉnh Kiên Giang 37 vii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT CBCC: Cán công chức DN: Doanh nghiệp DNNVV: Doanh nghiệp nhỏ vừa DNTN: Doanh nghiệp tư nhân GTGT: Giá trị gia tăng MST: Mã số thuế NNT: Người nộp thuế NSNN: Ngân sách Nhà nước SXKD: Sản xuất kinh doanh TNDN: Thu nhập doanh nghiệp TNHH: Trách nhiệm hữu hạn TTĐB: Tiêu thụ đặc biệt UBND: Ủy ban nhân dân viii cố tình lợi dụng chế tự khai, tự nộp để gian lận, trốn thuế phổ biến, nên việc tăng cường công tác kiểm tra xử lý vi phạm pháp luật thuế ngày trở nên cấp thiết • Tăng cường cơng tác kiểm tra hồ sơ khai thuế quan thuế Đẩy mạnh kiểm tra, rà soát số lượng DN đăng ký kinh doanh để phát kịp thời trường hợp thực tế có kinh doanh khơng đăng ký kinh doanh, không đăng ký thuế để đưa vào diện quản lý Tập trung rà soát việc kê khai tổ chức, cá nhân, phát trường hợp kê khai khơng để có biện pháp chấn chỉnh kịp thời Kiểm tra thuế TNDN trụ sở quan quản lý thuế cần thực thường xuyên hồ sơ khai thuế nhằm đánh giá đầy đủ, xác thơng tin, chứng từ hồ sơ thuế, kiểm tra tuân thủ pháp luật thuế NNT Trên sở lập kế hoạch định có cần thiết phải kiểm tra DN hay khơng, lựa chọn hình thức kiểm tra, tra tùy theo loại hình kinh doanh đặc thù DN mà có nội dung kiểm tra cho phù hợp Vấn đề kiểm tra quan thuế phải giám sát tất hồ sơ khai thuế DN để nhận dạng nghi vấn; khơng bỏ sót sai phạm dẫn đến thất thu thuế; kiểm tra phát DN trốn thuế, gian lận thuế để xử lý, chuyển cho tra Do vậy, kiểm tra quan thuế quan trọng, phải thay đổi phương pháp tăng cường hỗ trợ công nghệ tin học yêu cầu kỹ cao • Hồn thiện chế kiểm tra theo mức độ rủi ro thuế Kiểm tra phương pháp kỹ thuật quản lý rủi ro: Theo quan thuế phải thu thập, lưu giữ thông tin có hệ thống NNT, sở tiến hành phân tích, đánh giá mức độ rủi ro, xếp hạng rủi ro làm sở định kế hoạch kiểm tra lựa chọn đối tượng kiểm tra Hiện nay, Tổng cục Thuế ban hành 21 tiêu chí đánh giá rủi ro thuế (xem phần phụ lục) rõ ràng cụ thể áp dụng cho toàn ngành thuế nước Với nguồn nhân lực có hạn phận kiểm tra thuế khơng thể kiểm tra toàn NNT mà cần phải kiểm tra trọng điểm Do phải chuyển từ chế kiểm tra truyền thống sang chế kiểm tra theo mức độ vi phạm thuế 69 TNDN nguyên tắc DN xếp hạng rủi ro cao phải kiểm tra trước Do vậy, lập kế hoạch kiểm tra DN, cán làm công tác quản lý kiểm tra cần phải dựa tiêu chí rủi ro mà ngành thuế xây dựng để phân tích, đánh giá mức độ rủi ro DN Việc kiểm tra theo mức độ rủi ro thuế vừa tránh lãng phí, tốn cho ngành thuế vừa nâng cao hiệu quả, chất lượng kiểm tra Tăng cường kiểm tra chuyên đề chuyên sâu DN thuộc ngành nghề, lĩnh vực có tiềm ẩn rủi ro gian lận thuế cao địa bàn tỉnh khai thác khoáng sản, kinh doanh bất động sản Thường xuyên tổ chức tổng kết, đánh giá chuyên đề kiểm tra phổ biến kinh nghiệm, xây dựng tài liệu hướng dẫn kỷ kiểm tra theo chuyên ngành cho cán kiểm tra tồn ngành thuế • Xử lý vi phạm pháp luật thuế Hoạt động kiểm tra thuế thực hiệu định xử lý sau kiểm tra thực xác, kịp thời quy định Áp dụng hình thức xử phạt, mức phạt tiền trường hợp, hành vi vi phạm cụ thể Đối với trường hợp cố tình vi phạm vi phạm với tình tiết tăng nặng phải áp dụng mức xử phạt tối đa nhằm nâng cao tính răn đe, ngăn chặn hành vi vi phạm, gian lận thuế Cần thực tốt công tác theo dõi, đôn đốc đối tượng kiểm tra thực nghiêm chỉnh định xử lý sau kiểm tra thuế Những trường hợp cố tình khơng thực định xử lý cần phối hợp chặt chẽ với quan hữu quan tổ chức cưỡng chế thực định xử lý cần thiết đảm bảo pháp luật thuế thực nghiêm minh 3.2.3.6 Cơ cấu nguồn nhân lực nâng cao chất lượng cán thuế Định hướng đẩy mạnh thực cấu lại nguồn nhân lực theo hướng tập trung nguồn lực cho địa bàn trọng điểm, giảm tỷ trọng công chức quản lý hộ kinh doanh, tăng cường công chức cho phận quản lý DN công chức phận kiểm tra, tra thuế Tăng cường công chức phận thực chức quản lý thuế, ổn định giảm công chức phận gián tiếp, phấn đấu cuối năm 2015 cấu nguồn nhân lực đạt mục tiêu đề chiến lược cải cách đại hóa 70 Theo cải cách hành thuế, đặt yêu cầu phải điều chỉnh lại cấu nguồn nhân lực cho phù hợp, tránh tình trạng có phận cơng tác, lĩnh vực quản lý cải cách nhiều giữ nguyên số lượng công chức dẫn đến dư thừa, lại có phận cơng tác, lĩnh vực quản lý cần tập trung tăng cường công tác kiểm tra, giám sát việc thực nghĩa vụ thuế, hạn chế tối đa tình trạng trốn thuế, gian lận thuế lại thiếu nhân lực Vì vậy, sở số cơng chức có, Cục Thuế tỉnh Kiên Giang cần tập trung rà sốt giảm số cơng chức làm việc phận gián tiếp Hành Quản trị Tài vụ Ấn chỉ, Tổng hợp Nghiệp vụ Dự toán, Tổ chức cán phận trực tiếp liên quan đến quản lý đối tượng nộp thuế thời gian qua đẩy mạnh cải cách hành chính, khối lượng công việc giảm nhiều Kê khai kế toán thuế, quản lý hộ kinh doanh, quản lý thuế TNCN,… để tăng cường cơng chức có lực cho phận kiểm tra thuế Phấn đấu đến hết năm 2015 tỷ lệ công chức làm phận tra, kiểm tra thuế phải đạt tối thiểu 30% tổng số CBCC Một vấn đề quan tâm chất lượng đội ngũ CBCC chưa đáp ứng yêu cầu quản lý thuế theo chức Cùng với thay đổi phương pháp quản lý thuế chuyển đổi cấu tổ chức máy ngành thuế, công tác cán quan thuế đặc biệt coi trọng Giải pháp then chốt phải nâng cao trình độ, lực, kỹ nghiệp vụ cán tồn ngành: - Cần phải thực rà sốt, phân loại chất lượng, tiêu chuẩn cán thuế thông qua hệ thống chấm điểm để làm bố trí nguồn nhân lực cho phù hợp theo chức quản lý thuế Định kỳ hàng năm nên tổ chức thi sát hạch nghiệp vụ để nâng cao trình độ chuyên môn cho CBCC, đặc biệt CBCC làm công tác tra, kiểm tra thuế - Tiêu chuẩn hố trình độ cán thuế theo vị trí làm việc Cần quy định rõ ràng trình độ bắt buộc cán thuế vị trí làm việc cụ thể Nếu chưa đáp ứng u cầu cơng việc đặt tiến hành đào tạo lại thời gian ngắn Nếu không đáp ứng sau đào tạo lại tiến hành thun chuyển vào vị trí khác tạo điều kiện phát huy lực thân - Tăng cường công tác bồi dưỡng, giáo dục đào tạo, nâng cao trình độ đội ngũ cán thuế đạt chuẩn chất lượng chuyên môn nghiệp vụ thuế, nắm vững kiến thức 71 kế toán tài chính, thành thạo kỹ ngoại ngữ, tin học Đồng thời, không ngừng tăng cường công tác giáo dục trị, tư tưởng cho đội ngũ cán làm công tác kiểm tra để nâng cao phẩm chất đạo đức người cán bộ, công chức ngành thuế Xử lý nghiêm cán cố tình vi phạm quy định ngành vi phạm sách pháp luật thuế, tiếp tay cho hành vi gian lận, trốn lậu thuế nhằm củng cố xây dựng đội ngũ cán thuế ngày vững mạnh Bên cạnh quan thuế cần đặc biệt coi trọng việc đào tạo kỹ ứng xử, giao tiếp có văn hố, lịch nhằm thay đổi mối quan hệ quan hành nhà nước với dân theo phương hướng phục vụ, tạo thuận lợi cho NNT - Xây dựng kế hoạch tuyển dụng cán để tạo nguồn kế cận cho đội ngũ cán chuẩn bị nghỉ hưu, tiêu chuẩn tuyển dụng, quy trình tuyển dụng đảm bảo chất lượng Xác định công việc trọng tâm cần tuyển dụng đảm bảo yêu cầu đại hoá ngành thuế - Khi xây dựng kế hoạch luân chuyển, luân phiên, chuyển đổi vị trí cơng tác cán cần xem xét, đảm bảo ưu tiên cán có trình độ cho phận chức quy trình quản lý thuế Nếu phải theo quy định bắt buộc 02 đến 05 năm ln chuyển, ln phiên, chuyển đổi vị trí cơng tác cán lần nên luân chuyển, luân phiên, chuyển đổi vị trí cơng tác phận chức với nhau: Kê khai kế toán thuế, kiểm tra thuế, tra thuế quản lý nợ Những trường hợp cần thiết phải luân chuyển cán phận khác đến phận chức cần phải ưu tiên cán có trình độ nghiệp vụ, kinh nghiệm quản lý thuế 3.2.4 Giải pháp cán công chức thuế CBCC thuế cần phải nêu cao tinh thần tận tậm phục vụ, thân thiện với NNT nhằm cải thiện hình ảnh người cán thuế, quan thuế mắt người dân, DN cộng đồng xã hội, thực với phương châm “cơ quan thuế bạn đồng hành NNT”, đảm bảo thực cam kết quan thuế tạo thuận lợi cho NNT Phải ln có tinh thần trách nhiệm, thái độ làm việc trung thực, mực, công tâm, khách quan thực thi công vụ Không thông đồng, bao che hành vi vi phạm pháp luật thuế NNT 72 Đối với CBCC làm công tác kiểm tra thuế, thực thi công vụ cần hiểu nhiệm vụ vừa người kiểm tra để phát hiện, xử lý, chấn chỉnh kịp thời sai phạm, vừa người tuyên truyền, hướng dẫn sách thuế để NNT thực quy định góp phần nâng cao dần ý thức tự nguyện NNT Không lợi dụng quyền kiểm tra thuế để gây khó khăn, phiền hà, sách nhiễu, đặt vấn đề với NNT để nhằm đạt lợi ích cá nhân Phải thường xuyên trao dồi kiến thức nhằm nâng cao trình độ chun mơn nghiệp vụ lĩnh vực thuế lĩnh vực có liên quan đến chun mơn nghiệp vụ Đối với cơng tác kiểm tra thuế lĩnh vực kế tốn lĩnh vực địi hỏi cán kiểm tra phải thật nắm vững, từ chế độ kế tốn đến phân tích tình hình tài DN để tiếp cận kiểm tra chống gian lận thuế đạt hiệu cao 3.2.5 Giải pháp người nộp thuế Là người trực tiếp chịu tác động sách thuế, chịu quản lý quan thuế nên NNT cần chủ động tìm hiểu sách pháp luật thuế, cần am hiểu tất quy định thuế nhằm nâng cao tính tự giác tuân thủ theo pháp luật thuế, thực thủ tục hành thuế NNT cần phải có nhận thức “tiền thuế dân, dân đóng góp nhằm phục vụ lợi ích cho dân” nên việc nộp thuế quyền lợi, nghĩa vụ trách nhiệm DN, công dân Các sở hạ tầng, phúc lợi xã hội mà DN người dân xã hội hưởng đầu tư từ tiền thuế, tiền thuế không đâu mà để phục vụ cho lợi ích thân cộng đồng Chính vậy, NNT cần nghiêm túc chấp hành quy định pháp luật thuế tự giác kê khai, nộp thuế đúng, đủ kịp thời vào NSNN, hạn chế việc gian lận thuế gian lận trước sau bị phát bị chế tài Tích cực ứng dụng tin học vào trình quản lý, đầu tư vào công nghệ thông tin để phục vụ kinh doanh môi trường hội nhập Việc đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin giúp cho NNT tra cứu sách thuế, quy trình quản lý, thực thủ tục thu nộp thuế cách nhanh chóng, kịp thời 73 3.3 KIẾN NGHỊ 3.3.1 Đối với Bộ Tài chính, Tổng cục Thuế Kiến nghị Bộ Tài cần xem xét lại sách cho phép DN tự in, tự tạo hóa đơn Vì kẽ hở lớn mặt sách gây hậu nghiêm trọng kinh tế với NSNN Cơ quan thuế quan hữu quan hệ thống giám sát pháp luật thuế chưa có biện pháp hữu hiệu để quản lý, giám sát, xử lý hành vi vi phạm hóa đơn như: mua, bán hóa đơn, hóa đơn khống, hóa đơn giả, hóa đơn bất hợp pháp hay sử dụng hóa đơn bất hợp pháp.Trên thực tế chưa ngăn chặn tình trạng gian lận, trốn thuế Mà nguyên nhân dẫn đến gian lận, trốn thuế nhiều nguyên nhân hóa đơn Khi DN sử dụng hóa đơn tự in để bán hàng bán hàng cho pháp nhân cá nhân Nếu bán cho cá nhân kê khai thuế đầu vào phát hành số hóa đơn vừa bán cho cá nhân vừa bán cho pháp nhân Từ kê khai hóa đơn xuất bán cho pháp nhân, cịn cá nhân khơng kê khai nhằm để trốn thuế, gian lận thuế Mặt khác, trước quy định tất DN phải mua hóa đơn Bộ Tài phát hành DN “ma” ngại đến quan thuế để mua hóa đơn sợ bị cán thuế phát Nhưng nay, DN “ma” không cần đến quan thuế đăng ký sử dụng hóa đơn mà cần đảm bảo thủ tục đến nhà in có hóa đơn hợp pháp Cần thành lập phận điều tra quan thuế tình trạng vi phạm thuế, đặc biệt mua bán hoá đơn ngày tinh vi gia tăng chóng mặt Đây mặt trái thời kỳ cải cách môi trường kinh doanh theo hướng thơng thống Trước đây, đăng ký thành lập DN, Nhà nước yêu cầu phải ký quỹ vốn điều lệ để đảm bảo lực tài dỡ bỏ, chế thành lập DN đơn giản Hóa đơn trước phải mua quan thuế DN quyền tự in, đặt in hóa đơn để sử dụng Do đó, lợi dụng chế thơng thống mà nhiều “DN ma” thành lập, vi phạm, gian lận, trốn thuế gia tăng Nhưng theo thẩm quyền quan thuế dù có nhận biết khơng làm được, thơng báo chuyển quan công an điều tra Tuy nhiên, thời gian điều tra khởi tố vụ án thuế lâu Cơ quan công an phải làm việc nhiều lần với quan thuế để nắm lại 74 tình hình, cách thức phát dấu hiệu tội phạm, sau thành lập chuyên án Thông thường, phải từ đến tháng, chí đến năm để quan công an thu thập chứng cứ, khẳng định tội phạm thuế tiến hành khởi tố Để khắc phục tình trạng này, Bộ Tài cần kiến nghị Chính phủ Quốc hội giao thêm chức điều tra cho quan thuế Với hoạt động điều tra ban đầu, quan thuế có nhiều điều kiện thuận lợi để nhanh chóng chứng minh tội phạm, chuyển quan công an rút ngắn thời gian điều tra Từ đó, số vụ án thuế xử lý tăng lên, giảm thiểu tồn đọng ngăn chặn kịp thời vi phạm thuế, góp phần răn đe nâng cao ý thức chấp hành nghiêm chỉnh sách pháp luật thuế NNT Kiến nghị Bộ Tài trình Chính phủ đề án phối hợp với Bộ Giáo dục Đào tạo thực đưa sách pháp luật thuế vào chương trình giảng dạy cho học sinh để tất người hiểu vai trò tầm quan trọng thuế việc cung cấp dịch vụ công cộng để từ hình thành nhận thức nộp thuế quyền nghĩa vụ người dân góp phần nâng cao ý thức tự nguyện tuân thủ sách pháp luật thuế, hạn chế tình trạng gian lận thuế Khi xây dựng sách mới, Bộ Tài cần tổ chức lấy ý kiến chuyên gia, nhà kinh tế, đối tượng thực trực tiếp cán công chức ngành thuế đối tượng bị tác động trực tiếp NNT nhằm tiếp thu, hoàn thiện để có sách phù hợp, ổn định lâu dài Khi ban hành văn hướng dẫn sách thuế cần phải quán, cụ thể, rõ ràng, dễ hiểu dễ thực Hạn chế tình trạng sửa đổi, bổ sung, thay nhiều lần sách thuế thời gian ngắn làm cho người thực không cập nhật kịp thời dễ dẫn đến sai sót, vi phạm Kiến nghị Tổng cục Thuế Bộ Tài có sách thuế mới, văn hướng dẫn Tổng cục Thuế phải kịp thời thông báo cho quan thuế cấp biết để triển khai thực Thời gian giai đoạn triển khai phải quy định cụ thể thống Tránh trường hợp đến với quan thuế địa phương sách, quy trình, văn hướng dẫn có hiệu lực thi hành từ trước lâu Kiến nghị Tổng cục Thuế kịp thời giải vướng mắc sách thuế Cục thuế xin ý kiến xử lý, tránh trường hợp kéo dài, không trả lời kịp thời dẫn 75 đến việc giải vấn đề xử lý vi phạm pháp luật thuế bị ảnh hưởng chậm trễ Việc lập kế hoạch kiểm tra hàng năm Tổng cục Thuế nên giao cho Cục Thuế địa phương nguồn nhân lực có để xây dựng kế hoạch kiểm tra, tránh áp lực hoàn thành kế hoạch số lượng DN mà dẫn đến chất lượng kiểm tra không đạt hiệu cao Cần giao quyền tự chủ cho quan thuế cấp tỉnh việc tuyển dụng đào tạo nguồn nhân lực Với chế tuyển dụng nay, có yêu cầu Tổng cục thuế tổ chức tuyển dụng cán thuế, sau phân bổ tiêu cho địa phương Do đó, quan thuế cấp tỉnh, huyện có trường hợp cán hưu hay nghỉ việc, chuyển ngành khác dẫn đến tình trạng thiếu hụt nguồn nhân lực, ảnh hưởng đến công tác quản lý thuế ngành Hiện nay, việc đào tạo cán phân theo tiêu, kế hoạch cán thuộc diện quy hoạch cấp kinh phí đào tạo, nhân viên khơng Điều khơng tạo địn bẩy khuyến khích cán cơng chức tự giác học tập, nâng cao trình độ, số lượng cán có trình độ đại học quan thuế cấp sở (Chi cục thuế) thấp Vì cần mạnh dạn chi đầu tư đào tạo nguồn nhân lực cách sâu rộng nữa, người mục tiêu động lực phát triển Với phát triển mạnh mẽ số lượng DN giai đoạn nay, ngành thuế cấp cần trang bị hệ thống máy móc thiết bị cách đồng bộ, kịp thời cho quan thuế cấp sở; Nâng cấp triển khai kịp thời phần mềm ứng dụng quản lý thuế theo chức Có chế độ khen thưởng thích đáng sáng kiến đạt hiệu cao việc cải tiến phương pháp làm việc, đưa giải pháp tăng cường quản lý thuế góp phần chống thất thu NSNN Khơng hạn chế số lượng khen thưởng có nhiều cán hoàn thành tốt nội dung thi đua đề 3.3.2 Đối với ngành thuế tỉnh Kiên Giang Hàng năm cần tổ chức lớp đào tạo kỹ công tác tra, kiểm tra cho cán làm công tác tra, kiểm tra thuế Quy trình nghiệp vụ cần cụ thể nội dung 76 giải theo bước nghiệp vụ mở thời gian thực (không quy định thời gian bước mà cần quy định tổng thời gian thực hiện) Cần xây dựng tiêu chí đánh giá rủi ro cơng tác kiểm tra hồ sơ khai thuế riêng cho Cục Thuế tỉnh Kiên Giang dựa việc cụ thể hóa 21 tiêu chí đánh giá mức độ rủi ro thuế (phụ lục) mà ngành thuế xây dựng, để áp dụng có hiệu phù hợp với đặc điểm tình hình địa phương Đối với Cục Thuế tỉnh Kiên Giang áp dụng tiêu chí để lựa chọn DN đưa vào kế hoạch kiểm tra cần ý đến tiêu chí tỷ lệ lợi nhuận chịu thuế doanh thu, tỷ suất giá vốn doanh thu địa bàn tỉnh Kiên Giang phần lớn chủ yếu DNNVV, nhiều khoản chi phí phát sinh khó kiểm sốt khơng có qui định rõ ràng cụ thể dẫn đến dễ bị lợi dụng để trốn thuế Ngoài ra, Cục Thuế tỉnh Kiên Giang lưu ý thêm số trường hợp sau để bổ sung vào tiêu chí đánh giá, phân tích rủi ro sát với tình hình thực tế địa phương là: DN kê khai lỗ hai năm liên tục có số lỗ vượt vốn chủ sở hữu; DN khơng có quyền sở hữu, quyền sử dụng hợp pháp sở vật chất như: nhà máy, xưởng sản xuất, kho hàng, phương tiện vận tải, cửa hàng sở vật chất khác; DN kinh doanh lĩnh vực khai thác khoáng sản như: đất, đá, cát, sỏi; DN có thay đổi địa kinh doanh từ lần trở lên vòng 12 tháng mà không khai báo theo quy định không kê khai, nộp thuế nơi đăng ký theo quy định Đồng thời cần xây dựng tài liệu kỹ kiểm tra hồ sơ khai thuế nhằm giúp trang bị cho công chức thuế nghiệp vụ phương pháp kiểm tra để phát sai phạm kiểm tra hồ sơ khai thuế trụ sở Cơ quan thuế Công tác kiểm tra thuế cần phải đổi nội dung lẫn phương pháp thực Thực hoạt động kiểm tra phù hợp với đặc điểm ngành thuế, dựa kỹ thuật phân tích báo cáo tài chính, tốn thuế để đánh giá, lựa chọn nội dung kiểm tra, kỳ kiểm tra mà khơng thiết phải kiểm tra tồn diện, khơng bắt buộc phải kiểm tra nhiều năm liên tục Thực tốt việc rà soát văn pháp luật thuế để kiến nghị xóa bỏ văn khơng cịn phù hợp, bổ sung, sửa đổi điểm bất hợp lý, mâu thuẫn văn làm giảm hiệu lực văn pháp luật gây khó khăn cho người thực 77 Thường xuyên kiểm tra, đánh giá trình độ, lực, đạo đức cán thuế toàn ngành để làm xây dựng tiêu chuẩn cán thuế theo chức quản lý thuế lập chương trình đào tạo theo kỹ cho cán Thực tốt quy chế phối hợp với ngành, quan thuế với quan công an để giám sát, điều tra xử lý kịp thời vi phạm Phối hợp với Kho bạc, Cục Hải quan để nắm bắt, trao đổi, cung cấp thông tin liên quan tăng cường thu thập thông tin để làm sở đấu tranh với DN, phòng ngừa xử lý hành vi trốn thuế, gian lận thuế Kết luận chương Từ tồn tại, hạn chế nguyên nhân phân tích qua kết nghiên cứu chương 2, từ kinh nghiệm thực tế công tác kiểm tra việc chấp hành nghĩa vụ thuế NNT, tác giả đề xuất số giải pháp nhằm hạn chế gian lận thuế TNDN DN địa bàn tỉnh Kiên Giang bao gồm: - Giải pháp hồn thiện sách thuế - Giải pháp hồn thiện hành lang pháp lý cơng tác kiểm tra thuế - Giải pháp tăng cường quản lý thuế Cục Thuế tỉnh Kiên Giang Đồng thời kiến nghị sửa đổi số nội dung chưa phù hợp với thực tế 78 PHẦN KẾT LUẬN Thuế nguồn thu chủ yếu NSNN, thuế TNDN công cụ quan trọng hiệu việc đảm bảo nguồn thu cho NSNN Kết số thu Ngân sách hàng năm nhiệm vụ quan trọng quan thuế Bên cạnh đó, nộp thuế theo quy định pháp luật nghĩa vụ quyền lợi tổ chức cá nhân Tuy nhiên thực tế, số NNT có quan niệm xem việc nộp thuế số tiền định, thực việc nộp thuế nghĩa vụ khơng thể né tránh có hội không nộp thuế giảm bớt số tiền thuế phải nộp mà khơng bị xử lý họ không thực nghĩa vụ nộp thuế Từ hệ thống thuế chuyển đổi thực theo chế tự khai, tự nộp NNT tự kê khai, tính tốn số thuế mà phải nộp tự nộp số tiền thuế vào NSNN mà không cần vào thông báo nộp thuế quan thuế Cơ quan thuế không can thiệp vào trình kê khai nộp thuế tổ chức, cá nhân kinh doanh quan thuế tiến hành tra, kiểm tra áp dụng biện pháp xử phạt, cưỡng chế theo luật định trường hợp có hành vi vi phạm pháp luật thuế không nộp thuế, trốn thuế, gian lận thuế Vì nhiều nguyên nhân khác mà NNT khơng phải lúc kê khai đúng, xác đầy đủ số thuế phải nộp Vì việc đảm bảo nguồn thu vấn đề quan trọng, nhiệm vụ trị hàng đầu ngành thuế nói chung, việc ngăn chặn chống thất thu thuế DN nhiệm vụ cấp thiết chế tự khai tự nộp Do quan thuế cần phải tăng cường theo dõi, kiểm tra giám sát việc tuân thủ pháp luật thuế áp dụng chế tài hành trường hợp vi phạm Để thực hiệu công tác kiểm tra giám sát việc kê khai, nộp thuế mà việc kê khai, nộp thuế TNDN quan thuế cần hiểu rõ nguyên nhân dẫn đến gian lận thuế TNDN Nhận dạng xác định hành vi gian lận để từ đề giải pháp thích hợp nhằm hạn chế gian lận thuế TNDN DN Trên sở lý thuyết gian lận thuế, tìm hiểu, phân tích đánh giá thực trạng gian lận thuế TNDN Cục Thuế tỉnh Kiên Giang, luận văn trình bày nghiên cứu 79 kết đạt được, tồn tại, hạn chế nguyên nhân dẫn đến việc gian lận thuế TNDN Từ đề xuất giải pháp nhằm góp phần hạn chế gian lận thuế TNDN DN địa bàn: Giải pháp hồn thiện sách thuế, giải pháp hồn thiện hành lang pháp lý công tác kiểm tra thuế giải pháp tăng cường quản lý thuế Cục Thuế tỉnh Kiên Giang Kết nghiên cứu giải pháp đưa thực đồng bộ, kịp thời cơng tác quản lý thuế TNDN tăng cường, đảm bảo thu đúng, thu đủ, thu kịp thời vào NSNN, hạn chế tình trạng gian lận thuế TNDN DN Mặc dù tác giả cố gắng, đầu tư nghiêm túc, giới hạn thời gian, kinh nghiệm thực tế, nhận định cá nhân kiến thức có hạn nên luận văn khó tránh khỏi hạn chế Luận văn chưa đủ điều kiện để sâu nghiên cứu vấn đề cụ thể, giải pháp đưa cịn mang tính chất mở Trong trình thực cải cách thời gian tới, Cục Thuế tiếp tục nghiên cứu phát triển nội dung 80 TÀI LIỆU THAM KHẢO Bộ Tài (2006, 2012), Luật Quản lý thuế, Hà Nội Bộ Tài (2008, 2012, 2014), Thơng tư hướng dẫn thi hành Luật thuế TNDN, Hà Nội Bộ Tài (2010, 2011, 2012, 2013, 2014), Tạp chí thuế, NXB Tài chính, Hà Nội Bộ Tài (2011, 2013), Thông tư hướng dẫn thi hành Luật Quản lý thuế, Hà Nội Bộ Tài (2014), Nghị việc triển khai công tác luân chuyển, luân phiên, chuyển đổi vị trí cơng tác, điều động cơng chức, viên chức Bộ Tài chính, Hà Nội Cục Thống kê Kiên Giang (2010, 2011, 2012, 2013, 2014), Báo cáo tình hình kinh tế - xã hội tỉnh Kiên Giang năm 2010, 2011, 2012, 2013, 2014, Kiên Giang Cục Thuế tỉnh Kiên Giang (2010, 2011, 2012, 2013, 2014), Báo cáo công tác kiểm tra thuế trụ sở người nộp thuế năm 2010, 2011, 2012, 2013, 2014, Kiên Giang Cục Thuế tỉnh Kiên Giang (2010, 2011, 2012, 2013, 2014), Báo cáo kết kiểm tra năm 2010, 2011, 2012, 2013, 2014, Kiên Giang Cục Thuế tỉnh Kiên Giang (2010, 2011, 2012, 2013, 2014), Báo cáo kết thu NSNN năm 2010, 2011, 2012, 2013, 2014, Kiên Giang 10 Cục Thuế tỉnh Kiên Giang (2010, 2011, 2012, 2013, 2014), Báo cáo tổng kết tình hình thực nhiệm vụ công tác thuế năm 2010, 2011, 2012, 2013, 2014, Kiên Giang 11 Cục Thuế tỉnh Kiên Giang (2010, 2011, 2012, 2013, 2014), Tài liệu Hội nghị tổng kết công tác thuế năm 2010, 2011, 2012, 2013, 2014, Kiên Giang 12 Trần Tiến Lập (2013), Tăng cường kiểm soát thuế thu nhập doanh nghiệp Cục Thuế tỉnh Quảng Nam, Luận văn thạc sĩ kinh tế, Đại học Đà Nẵng, Đà Nẵng 13 Đinh Phi Hổ (2014), Phương pháp nghiên cứu kinh tế viết luận văn thạc sĩ, NXB Phương Đông, TP.HCM 14 Đào Duy Huân (2013), Các phương pháp khoa học sử dụng nghiên cứu kinh doanh, (Bài giảng) 81 15 Nguyễn Đăng Nguyên (2013), Một số giải pháp hạn chế hành vi gian lận thuế thu nhập doanh nghiệp doanh nghiệp địa bàn quận 5, Luận văn thạc sĩ kinh tế, Đại học Kinh tế thành phố Hồ Chí Minh, TP Hồ Chí Minh 16 Quốc hội nước Cộng hịa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2008), Luật thuế TNDN số 14/2008/QH12 ngày 03/06/2008, Hà Nội 17 Tổng Cục Thuế (2008), Quy trình kiểm tra thuế, Hà Nội 18 Tổng Cục Thuế (2010, 2011, 2012, 2013, 2014), Thuế Quốc tế, NXB Tài chính, Hà Nội 19 Tổng Cục Thuế (2014), Hội nghị Tổng kết công tác tra, kiểm tra ngành thuế năm 2013 nhiệm vụ giải pháp năm 2014, Hà Nội 20 Thủ tướng Chính phủ (2011), Quyết định việc phê duyệt chiến lược cải cách hệ thống thuế giai đoạn 2011-2020, Hà Nội 21 Allingham, M., & Sandmo, A (1972), Income tax evasion: A Theoretical Analysis, Journal of Public Economics 22 Elffers, H., Robben, H.S.J and Hessing, D.J (1992), On measuring tax evasion, Journal of Economic Psychology 13 23 Elffers, H., Weigel, R.H and Hessing, D.J (1987), The consequences of different strategies for measuring tax evasion behavior, Journal of Economic Psychology 82 PHỤ LỤC (21 Tiêu chí đánh giá mức độ rủi ro thuế) Tiêu chí 1: Chậm nộp hồ sơ khai thuế so với thời hạn qui định Tiêu chí 2: Phân loại doanh nghiệp theo loại hình kinh tế Tiêu chí 3: So sánh biến động tỷ lệ “thuế TNDN phát sinh/doanh thu” năm Tiêu chí 4: So sánh biến động tỷ lệ “thuế GTGT phát sinh/doanh thu hàng hóa dịch vụ bán ra” năm Tiêu chí 5: Tỷ lệ lợi nhuận từ hoạt động SXKD/doanh thu Tiêu chí 6: Tỷ lệ (lợi nhuận trước thuế + chi phí lãi vay)/doanh thu Tiêu chí 7: Tỷ lệ lợi nhuận sau thuế/doanh thu Tiêu chí 8: Tỷ lệ lợi nhuận/vốn chủ sở hữu Tiêu chí 9: Tỷ lệ giá vốn hàng bán/doanh thu Tiêu chí 10: Tỷ lệ chi phí bán hàng/doanh thu Tiêu chí 11: Tỷ lệ chi phí quản lý/doanh thu Tiêu chí 12: Tỷ lệ tổng dự phòng so với tổng chi phí SXKD Tiêu chí 13: Tỷ lệ doanh thu bán hàng hóa, dịch vụ so với vốn chủ sở hữu Tiêu chí 14: Tỷ lệ tổng doanh thu GTGT hàng hóa, dịch vụ bán so với tổng doanh thu hàng hóa, dịch vụ thu nhập khác Tiêu chí 15: Tỷ lệ hàng tồn kho so với doanh thu Tiêu chí 16: Hệ số khả tốn tổng qt Tiêu chí 17: Hệ số khả tốn nợ ngắn hạn Tiêu chí 18: Hệ số khả tốn nhanh Tiêu chí 19: Kỳ tra, kiểm tra gần Tiêu chí 20: Số thuế truy thu tuyệt đối kỳ tra gần Tiêu chí 21: Vốn sở hữu nhỏ 20 tỷ đồng, đồng thời kinh doanh đa ngành nghề 83 ... THỰC TRẠNG GIAN LẬN THU? ?? TNDN CỦA CÁC DN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH KIÊN GIANG 2.4.1 Hình thức gian lận thu? ?? TNDN DN địa bàn tỉnh Kiên Giang Thực trạng gian lận thu? ?? TNDN DN xảy địa bàn tỉnh Kiên Giang chủ... trạng gian lận thu? ?? TNDN DN địa bàn tỉnh Kiên Giang Trên sở nêu lên kết đạt tồn việc hạn chế gian lận thu? ?? TNDN từ đề x xuất giải pháp nhằm hạn chế gian lận thu? ?? TNDN DN địa bàn tỉnh Kiên Giang. .. tính thu? ?? thu? ?? suất Số thu? ?? TNDN phải nộp kỳ tính thu? ?? tính thu nhập tính thu? ?? nhân với thu? ?? suất - Thu nhập tính thu? ??: Thu nhập tính thu? ?? kỳ tính thu? ?? xác định thu nhập chịu thu? ?? trừ thu nhập