TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI KHOA GIÁO DỤC CHÍNH TRỊ PHẠM THỊ THU HIỀN SỰ CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU LAO ĐỘNG TRONG ĐỊA BÀN NƠNG THƠN THEO HƯỚNG CƠNG NGHIỆP HĨA, HIỆN ĐẠI HÓA Ở VIỆT NAM HIỆN NAY – THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Chuyên ngành: Kinh tế trị Người hướng dẫn khoa học ThS TRẦN THỊ HOA LÝ HÀ NỘI - 2013 LỜI CẢM ƠN Lời khóa luận tốt nghiệp, tơi xin chân thành cảm ơn thầy cô khoa Giáo dục trị tận tình giảng dạy giúp đỡ suốt năm học vừa qua để tơi có kết học tập ngày hôm Đặc biệt, xin gửi lời cảm ơn chân thành tới Thạc sĩ Trần Thị Hoa Lý tận tình bảo, đóng góp ý kiến q báu giúp tơi suốt q trình hồn thành khóa luận Cuối tơi xin chân thành cảm ơn cổ vũ động viên giúp đỡ gia đình bạn bè suốt thời gian tơi thực khóa luận tốt nghiệp Tuy nhiên, trình độ thời gian có hạn nên q trình thực đề tài tơi cịn nhiều thiếu sót Tơi mong nhận tham gia đóng góp ý kiến thầy cô giáo bạn bè gần xa để đề tài tơi hồn thiện Tôi xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày 16 tháng 05 năm 2013 Sinh viên thực Phạm Thị Thu Hiền LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan cơng trình nghiên cứu khoa học riêng tơi Cơng trình thực hướng dẫn thạc sĩ Trần Thị Hoa Lý chuyên ngành Kinh tế trị Các kết nêu khóa luận chưa cơng bố cơng trình không trùng với kết nghiên cứu tác giả nào, đảm bảo tính trung thực khách quan Tác giả khóa luận Phạm Thị Thu Hiền DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT CNH, HĐH: Công nghiệp hóa, đại hóa NXB: Nhà xuất VAC: Vườn - ao- chuồng VACR: Vườn - ao- chuồng- rừng MỤC LỤC MỞ ĐẦU CHƯƠNG MỘT SỐ LÍ LUẬN CHUNG VỀ CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU LAO ĐỘNG THEO HƯỚNG CƠNG NGHIỆP HĨA, HIỆN ĐẠI HĨA 1.1 Một số lí luận cấu lao động 1.2 Sự cần thiết phải thực CNH, HĐH Việt Nam 11 1.3 Vai trò chuyển dịch cấu lao động địa bàn nông thôn theo hướng CNH, HĐH 13 CHƯƠNG THỰC TRẠNG CỦA SỰ CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU LAO ĐỘNG TRONG ĐỊA BÀN NÔNG THÔN THEO HƯỚNG CÔNG NGHIỆP HÓA, HIỆN ĐẠI HÓA Ở VIỆT NAM HIỆN NAY 15 2.1 Thành tựu chuyển dịch cấu lao động địa bàn nông thôn theo hướng CNH, HĐH Việt Nam 15 2.2 Hạn chế chuyển dịch cấu lao động địa bàn nông thôn theo hướng CNH, HĐH Việt Nam 19 2.3 Nguyên nhân chuyển dịch cấu lao động địa bàn nông thôn theo hướng CNH, HĐH Việt Nam 24 CHƯƠNG MỘT SỐ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NHẰM ĐẨY MẠNH SỰ CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU LAO ĐỘNG TRONG ĐỊA BÀN NƠNG THƠN THEO HƯỚNG CƠNG NGHIỆP HĨA, HIỆN ĐẠI HÓA Ở VIỆT NAM HIỆN NAY 30 3.1 Mục tiêu phương hướng nhằm đẩy mạnh chuyển dịch cấu lao động địa bàn nông thôn theo hướng CNH, HĐH Việt Nam 30 3.2 Những giải pháp nhằm đẩy mạnh chuyển dịch cấu lao động địa bàn nông thôn theo hướng CNH, HĐH Việt Nam 31 KẾT LUẬN 51 TÀI LIỆU THAM KHẢO 52 MỞ ĐẦU 1.Tính cấp thiết đề tài Việt Nam năm tăng tốc trình CNH, HĐH để đạt mục tiêu đến năm 2020: nước ta trở thành nước công nghiệp Trong đó, cấu kinh tế nước ta nông nghiệp công nghiệp - dịch vụ Để đạt mục tiêu trở thành nước cơng nghiệp phát triển nhiệm vụ cấp bách phải đẩy nhanh trình chuyển dịch cấu kinh tế theo hướng CNH, HĐH Chuyển dịch cấu kinh tế thành cơng thiết phải có chuyển dịch cấu lao động phù hợp Nông thôn Việt Nam chiếm tới 75,13% dân số nước 70% lực lượng lao động nước Kể từ sau đổi mới, kinh tế khu vực nơng thơn nói chung có bước tăng trưởng phát triển tương đối cao.Tuy nhiên, bên cạnh thành tựu kinh tế, nhiều vấn đề xã hội lên gay gắt như: tình trạng người chưa có việc làm thiếu việc làm ngày tăng; phân hoá giàu nghèo tăng nhanh; tệ nạn xã hội tội phạm có chiều hướng gia tăng Vì vậy, việc nghiên cứu chuyển dịch lao động địa bàn nơng thơn có ý nghĩa thiết thực giải việc làm cho lao động nông thôn, thúc đẩy chuyển dịch cấu kinh tế nhanh hiệu thời gian tới Do đó, tơi chọn vấn đề: “ Sự chuyển dịch cấu lao động địa bàn nông thôn theo hướng CNH, HĐH Việt Nam nay- Thực trạng giải pháp” làm đề tài khóa luận tốt nghiệp Tình hình nghiên cứu đề tài Từ trước đến nay, có nhiều đề tài nghiên cứu người nói chung nguồn lao động nói riêng q trình CNH, HĐH đất nước như: TS Trần Thị Minh Ngọc có nghiên cứu sử dụng nguồn nhân lực nông thôn trình CNH, HĐH Việt Nam TS Lê Thị Ngân với cơng trình nghiên cứu mang tên: nâng cao chất lượng nguồn nhân lực tiếp cận kinh tế tri thức Việt Nam Tác giả Phạm Đức Thành (2000), “ Quá trình chuyển dịch cấu lao động theo hướng CNH, HĐH vùng đồng Bắc Bộ nước ta”, Nxb Lao động nhấn mạnh cần thiết phát triển nguồn lao động cho rằng: hai vấn đề then chốt liên quan tới người lập sách nước phát triển lẫn nước phát triển đánh giá khả nguồn nhân lực sẵn có kinh tế làm để sử dụng có hiệu nguồn lực Ngồi ra, cịn có nghiên cứu đề cập đến kinh nghiệm quản lí, phát triển nguồn nhân lực số nước khu vực, có ý nghĩa tham khảo nước ta Các cơng trình nghiên cứu có mục tiêu khẳng định vai trò to lớn nguồn lực người đặc biệt nguồn lực người nơng thơn, động lực thực CNH, HĐH, thể xem người tài nguyên vô giá, yếu tố trung tâm sách đầu tư, phát triển Tuy nhiên, cơng trình tập trung khai thác nguồn nhân lực nông thôn góc độ vai trị dừng lại khu vực đồng Bắc Bộ mà chưa nghiên cứu nguồn lực nông thôn xu hướng vận động, chuyển dịch phạm vi nước Khóa luận góp phần bổ sung cho việc nghiên cứu lao động nông thôn nước ta, thực trạng chuyển dịch, giải pháp nhằm mạnh chuyển dịch cấu lao động địa bàn Mục đích nhiệm vụ nghiên cứu đề tài Mục đích nghiên cứu: Trên sở làm rõ số vấn đề lí luận chuyển dịch cấu lao động theo hướng CNH, HĐH; đánh giá thực trạng trình chuyển dịch, khóa luận góp phần đưa nhóm giải pháp nhằm đẩy mạnh chuyển dịch cấu lao động địa bàn nông thôn theo hướng CNH, HĐH nước ta Nhiệm vụ nghiên cứu: Để thực mục đích trên, khóa luận tập trung giải nhiệm vụ sau:  Làm sáng tỏ số vấn đề lí luận chuyển dịch cấu lao động theo hướng CNH, HĐH, vai trị chuyển dịch địa bàn nơng thơn nước ta  Phân tích, đánh giá thực trạng chuyển dịch cấu lao động địa bàn nông thôn theo hướng CNH, HĐH nước ta  Đề xuất số giải pháp nhằm đẩy mạnh chuyển dịch cấu lao động địa bàn nông thôn nước ta Đối tượng phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu đề tài cấu lao động nông thôn chuyển dịch - Phạm vi nghiên cứu: đề tài tập trung nghiên cứu vào chuyển dịch cấu lao động địa bàn nông thôn giai đoạn Phương pháp nghiên cứu Khóa luận sử dụng phương pháp: phân tích, tổng hợp, logic lịch sử, so sánh,… sở phương pháp luận biện chứng vật Đóng góp đề tài Khóa luận bước đầu làm sáng tỏ thực trạng chuyển dịch cấu lao động địa bàn nông thôn theo hướng CNH, HĐH nước ta Từ đề xuất số nhóm giải pháp nhằm đẩy mạnh chuyển dịch Kết cấu khóa luận Ngồi phần mở đầu, kết luận, danh mục từ viết tắt danh mục tài liệu tham khảo, khóa luận bao gồm chương tiết Chương MỘT SỐ LÍ LUẬN CHUNG VỀ CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU LAO ĐỘNG THEO HƯỚNG CƠNG NGHIỆP HĨA, HIỆN ĐẠI HĨA 1.1 Một số lí luận cấu lao động 1.1.1 Nguồn lao động Các nhà kinh tế học cho hai vấn đề then chốt liên quan tới người lập sách nước phát triển lẫn nước phát triển đánh giá khả nguồn lao động sẵn có kinh tế làm để sử dụng có hiệu nguồn lao động Theo nghĩa rộng, nguồn lao động hiểu nguồn nhân lực người, huy động quản lí với nguồn lực khác (nguồn lực vật chất, nguồn lực tài chính…) để thực mục tiêu phát triển định Theo định nghĩa Liên hợp quốc: “ nguồn lao động người có trình độ lành nghề, kiến thức kĩ tồn sống người có thực tế tiềm để phát triển kinh tế xã hội cộng đồng” [ trích theo 19, tr.35] Theo nghĩa hẹp, nguồn nhân lực (hay nguồn lao động) đánh giá qua khái niệm lực lượng lao động Theo quan niệm tổ chức lao động giới (ILO): “lực lượng lao động phận dân số độ tuổi quy định, thực tế có việc làm người thất nghiệp”[4,tr 34] Hiện Việt Nam tuổi lao động quy định 15 - 60 (đối với nam) 15 - 55 (đối với nữ) Trên thực tế tính tốn, thống kê lực lượng lao đông (tổng cục thống kê, Lao động - thương binh xã hội) người ta thường quy định: lực lượng lao động người độ tuổi lao động có việc làm khơng có việc làm người ngồi tuổi lao động tham gia làm việc (thường tính người tuổi lao động) Như vậy, lực lượng lao động đồng nghĩa với dân số hoạt động kinh tế Nguồn lao động hiểu toàn người có khả lao động dạng tích cực tiềm tàng, tức nguồn lao động bao gồm lực lượng lao động người độ tuổi lao động, có khả lao động như: học, làm nội trợ, khơng có nhu cầu làm việc người thuộc tình trạng khác, bao gồm người nghỉ hưu trước tuổi theo quy định luật Lao động Nguồn lao động phạm trù kinh tế, có liên quan mật thiết đến vấn đề nhân học đặc trưng bởi: Quy mô nguồn lao động phụ thuộc vào quy mô tốc độ gia tăng dân số quốc gia, tỉ lệ sinh đẻ tỉ lệ tử vong có vai trị đặc biệt quan trọng tác động đến cấu lứa tuổi dân số Sức lao động đặc trưng nguồn lao động Trong sản xuất xã hội sức lao động yếu tố sản xuất nguồn gốc vật chất, đồng thời yếu tố tạo giá trị “Sức lao động lực lao động người cụ thể, tổng hợp khả thể lực, trí lực tâm lực mà người sử dụng để tạo giá trị sử dụng đó”[17, tr 217] Sức lao động chịu chi phối nhiều yếu tố: nhân tố thể lực (chiều cao, cân nặng, sức chịu đựng…); nhân tố ý thức xã hội ( tình cảm, tập quán, truyền thống, đạo đức… 1.1.2 Cơ cấu lao động Cơ cấu lao động phạm trù kinh tế, hình thành, phát triển sở cấu kinh tế phản ánh quan hệ tỉ lệ xu hướng vận động, phát triển yếu tố, phận tạo nên nguồn lao động Về nội dung, bao gồm:  Cơ cấu lao động theo giới tính độ tuổi Theo tiêu thức này, người lao động chia thành: Lao động nam nữ phương châm “lấy công làm lãi” đầu tư lao động sống nhiều góp phần tăng đáng kể suất lao động Như vậy,việc đầu tư lao động sống cho đất để tăng thêm khối lượng sản phẩm, tạo địa tơ chênh lệch cịn thực số vùng nông thôn Đây biện pháp nhằm tăng việc làm, tăng thu nhập, cải thiện đời sống nông dân Xu hướng ngược với quy luật phổ biến nước nơng nghiệp q trình CNH, HĐH lại phù hợp với lao động sống dư thừa, giá rẻ nông nghiệp nông thôn Đây giải pháp tạm thời, trước mắt nhằm giải tình trạng dư thừa lao động nơng thơn  Mở rộng diện tích đất gieo trồng Đây phương hướng quan trọng để tạo thêm việc làm, tăng thu nhập cho lao động nông nghiệp Tuy nhiên, biện pháp cần vận dụng linh hoạt cho phù hợp với điều kiện tự nhiên, tập quán canh tác vùng, thời kì định Mỗi địa phương vùng nông thôn cần bước bố trí xếp lại cấu kinh tế ngành cho phù hợp Trên sở ngành nơng nghiệp cần bố trí lại cấu trồng, vật ni Những cánh đồng, lơ đất có khả tăng vụ cần bố trí lại mùa vụ thích hợp Ở nhiều vùng cịn đất trống, đồi trọc, cần khai thác, sử dụng đưa vào sản xuất nông - lâm nghiệp Thực tế cho thấy tiềm đất trống, đồi núi trọc có khả khai thác để trồng màu công nghiệp nước ta lớn, cải tạo để trồng cao su, cà phê, ăn quả… giải tốt công ăn việc làm cho hàng triệu lao động nông nghiệp Ngoài ra, đất trống, đồi trọc cần xem xét để trồng rừng, phục hồi rừng… tùy theo điều kiện khả đầu tư mà tiến hành giao đất, giao rừng cho hộ nông dân “Phấn đấu đến năm 2020 bảo vệ 9,3 triệu rừng có, tạo thêm 2,5 triệu rừng, có triệu 40 rừng trồng mới, đưa diện tích đất đai che phủ rừng lâu năm khác lên 40%, tạo việc làm ổn định cho triệu lao động 6- triệu nhân khẩu”[ 10,tr.177]  Phát triển chăn nuôi kinh tế vườn Đây biện pháp quan trọng tăng việc làm, thu nhập cho nơng dân nói chung Thực tế nhiều địa phương, nhiều gia đình năm qua nhờ khai thác hình thức mà tạo thu nhập đáng kể, giải nhiều lao động nông thôn Về phát triển chăn nuôi: Tùy theo mạnh vùng sinh thái mà địa phương lựa chọn chăn ni loại gia súc, gia cầm hợp lí Phát triển chăn nuôi nhằm sử dụng lao động dư thừa tận dụng tốt lao động nông nhàn, lao động phụ nông thôn Về phát triển kinh tế vườn: kinh tế vườn bao gồm VAC VACR Thế mạnh hình thức việc tổ chức lao động sản xuất tiện lợi không gian, thời gian lao động nghỉ ngơi Kinh tế VAC - ngành kinh tế, kĩ thuật gắn liền với kinh tế gia đình người gia đình tham gia Do đó, khả giải việc làm chố cho người ngồi độ tuổi lao động nơng thơn Kinh tế VAC khơng theo mùa vụ, khơng có thời gian nơng nhàn Vì vậy, xét tầm vĩ mơ vi mơ phải ghi nhận hình thức kinh tế “ Kinh tế VAC mang lại hiệu kinh tế cao cho hộ nông dân hẳn nhiều loại trồng khác, thấp - lần, trung bình - lần, cao 15 20 lần theo sản phẩm, thời gian thị trường tiêu để từ bố trí, xếp giải việc làm nông thôn thụ”[ 25, tr 13] Như vậy, phát triển kinh tế VAC hướng để tăng thu nhập giải việc làm cho nguồn nhăn lực nông thôn 41 Khai thác tiềm đa dạng nông thôn ven biển để sử dụng, phát triển nguồn lao động chỗ Thực tế cho thấy, vùng nông thôn ven biển nước ta phong phú, đa dạng với 2000 lồi cá, 300 lồi tơm, 1500 lồi nhuyễn thể, nhiều loại khống sản: dầu khí, muối ăn, kim loại quý Song tiềm kinh tế vùng chưa khai thác sử dụng hợp lí Chúng ta khai thác khoảng 60% trữ lượng cho phép; loại đặc sản: ngọc trai, yến sào, bào ngư loại có giá trị cao khai thác phần Vì vậy, để sử dụng hợp lí, phát triển nguồn nhân lực nông thôn ven biển cần: Đầu tư thêm lao động vào nghề đánh bắt, nuôi trồng hải sản Quy hoạch vùng đầm, rừng ngập mặn để phát triển nuôi trồng hải sản, chuyển dần từ nuôi quảng canh sang bán thâm canh Qua đó, chuyển dịch lao động thay đổi theo cấu ngành nghề, tạo điều kiện thúc đẩy phân công lao động vùng hợp lí hiệu Tích cực khai hoang, lấn biển Liên doanh, liên kết đầu tư khai thác hải sản du lịch Đảm bảo ổn định bước, mở rộng thị trường tiêu thụ nông sản hàng hóa Giải tốt nguồn vốn nhiều cách để đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng quan trọng như: thủy lợi, giao thông, điện… Đẩy mạnh công tác khuyến nông, khuyến ngư trợ giá cho nông dân  Phát triển mạnh ngành nghề dịch vụ nông thôn, chuyển đổi nhanh cấu kinh tế nông thôn theo hướng tăng tỉ trọng công nghiệp dịch vụ, giảm tỉ trọng nông nghiệp Phát triển ngành nghề nông thôn trước hết phát triển ngành nghề có tiềm năng, có lợi so sánh nhằm thu hút nhanh nhiều lực lượng lao động dư thừa, nâng cao thu nhập đời sống nông dân Cần tập trung vào ngành nghề: 42 Chế biến nông - lâm sản Công nghiệp, thủ công nghiệp, xây dựng: khai thác vật liệu xây dựng, sản xuất cơng cụ máy móc phục vụ sản xuất nông nghiệp, chế biến nông lâm, xây dựng nông thôn, mặt hàng tiêu dùng thiết yếu mặt hàng thủ công, mỹ nghệ Phát triển ngành dịch vụ phục vụ sản xuất đời sống: thương mại cung ứng vật tư, hàng hóa phục vụ sản xuất, tiêu thụ nông dân, dịch vụ vận tải, thông tin liên lạc Khôi phục làng nghề truyền thống, phát triển nhanh làng nghề mới, trung tâm, cụm tiểu thủ công nghiệp, thương mại, dịch vụ, mở thị trấn, thị tứ, tạo sách kinh tế - xã hội thúc đẩy q trình thị hóa nơng thơn nối liền với mạng lưới thị trường nước Chú trọng phát triển doanh nghiệp vừa nhỏ nơng thơn, nâng cao tính cạnh tranh để thúc đẩy phát triển công nghiệp dịch vụ nơng thơn Đặc biệt tạo mơi trường bình đẳng thực doanh nghiệp thành phần kinh tế lĩnh vực từ vay vốn, bảo lãnh tín dụng đến xuất khẩu, đào tạo, chuyển giao công nghệ…Đây giải pháp vĩ mô hàng đầu làm cho kinh tế động, phát huy nội lực phát triển công nghiệp nông thôn Mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm công nghiệp nông thôn.Tạo điều kiện cho sở tiểu, thủ công nghiệp tiếp cận thị trường nước, ưu tiên quảng cáo triển lãm Nhà nước cần hỗ trợ tiến kĩ thuật để nâng cao chất lượng tính cạnh tranh sản phẩm Cần tiếp tục phát động phong trào “ Người Việt Nam dùng hàng Việt Nam” với tham gia ngành, cấp Ngồi ra, để phát triển ngành nghề phi nơng nghiệp nông thôn cần tập trung vào việc thực đồng sách: sách tài tín 43 dụng, sách thuế, sách ruộng đất, sách khoa học- cơng nghệ…đối với nơng thơn 3.2.3 Nhóm giải pháp thuộc chế, sách tài  Về sách huy động vốn  Vốn ba yếu tố tạo cải vật chất (lao động, vốn, tư liệu sản xuất) Đây khâu then chốt xây dựng, phát triển nông thôn phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hóa Theo ước tính Bộ Nơng nghiệp phát triển nơng thơn, bình qn năm cần khoảng 2,5 - tỉ USD/ năm giai đoạn 2011- 2020 Thực tế trình chuyển dịch cấu lao động địa bàn nông thôn thời gian qua cho thấy vốn đầu tư nhân tố quan trọng có vai trị định việc thúc đẩy quy mơ tốc độ q trình chuyển dịch Có thể nói, quy mơ tốc độ việc tích tụ tập trung vốn định quy mô tốc độ chuyển dịch cấu lao động địa bàn nơng thơn Vì vậy, đảm bảo nhu cầu vốn đầu tư, giai đoạn CNH, HĐH đất nước nhu cầu thiết Trong đó, cung vốn vốn trung dài hạn thời gian qua lại chưa đáp ứng kịp, nên toán vốn lại trở nên nan giải  Trong nhiều năm qua vốn đầu tư cho nơng thơn hình thành từ nguồn chủ yếu sau: Nguồn vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước Đây nguồn vốn quan trọng, chủ yếu huy động cho xây dựng kết cấu hạ tầng, khả thu hồi chậm nên thành phần kinh tế khác khơng có khả khơng muốn đầu tư Hiện nay, nguồn vốn mức khoảng 200 triệu USD/ năm Nguồn vốn đầu tư từ doanh nghiệp hoạt động lĩnh vực nông lâm - ngư nghiệp chế biến nông sản Thực tế nguồn vốn có tác dụng 44 khơng nhỏ việc phát triển công nghiệp nông thôn, dịch vụ phi nông nghiệp, qua thúc đẩy chuyển dịch kinh tế chuyển dịch lao động nông thôn Nguồn vốn đầu tư từ dân cư: bao gồm phần vốn đầu tư thân nông dân, vốn đầu tư dân cư đô thị nông thôn vốn đầu tư kiều bào từ nước “Theo thống kê, nguồn vốn tồn đọng dân lớn, ước tính khoảng tỉ USD.Do đó, khai thơng nguồn vốn lượng vốn đầu tư cho nơng thôn tăng đáng kể” [15, tr 25] Nguồn vốn đầu tư từ nước ngoài, bao gồm vốn đầu tư trực tiếp (FDI) nguồn vốn ODA Nguồn vốn tín dụng: có nhiều tổ chức tín dụng với phương thức hoạt động khác đáp ứng nhu cầu vốn tín dụng cho nơng thơn: hệ thống ngân hàng thương mại quốc doanh, ngân hàng cổ phần, hệ thống quỹ tín dụng nhân dân, ngân hàng người nghèo… hoạt động thực tế cung ứng lượng vốn đáng kể cho hoạt động kinh tế địa bàn nông thôn Để đáp ứng nhu cầu vốn cho chuyển dịch cấu lao động địa bàn nông thôn, thời gian tới cần tập trung vào giải pháp huy động vốn sau: Một là, đa dạng hóa hình thức thu hút vốn nhàn rỗi dân cư thong qua kênh huy động vốn khác như: tiền gửi tiết kiệm, trái phiếu kho bạc nhà nước, công trái, kì phiếu ngân hàng ghi thu đồng nội tệ, ngoại tệ, vàng… với loại thời hạn khác nhau, sở phù hợp với thời gian nhàn rỗi loại nguồn vốn dân Để thu hút tối đa nguồn vốn dân cư vào kênh huy động nói trên, nhà nước cần có sách thích hợp để tạo niềm tin cho họ: sách bảo hiểm tiền gửi, sách ưu đãi dự án đầu tư dài hạn vào sản xuất nông 45 nghiệp kinh tế nông thôn, ổn định tiền tệ thiết lập hệ thống pháp luật đầy đủ Hai là, ưu tiên phát triển hình thức thu hút trung dài hạn nhằm phục vụ cho mục tiêu đầu tư phát triển công nghiệp, dịch vụ ngành nghề nông thôn Ba là, tăng lãi xuất tiền gửi tiết kiệm để thu hút lượng tiền nhàn rỗi dân cư nông thôn Đây giải pháp thu hút vốn mạnh Bốn là, có chế để huy động vốn thơng qua đại lí hệ thống quỹ tín dụng nơng thơn Đây phương châm khai thác nguồn nội lực tài dân cư để phục vụ cho chuyển dịch cấu kinh tế chuyển dịch lao động thời gian tới  Về sách đầu tư Trong năm qua, với việc tăng nguồn vốn đầu tư tư nhân vào nông thôn, cấu đầu tư điều chỉnh theo hướng tập trung vào số lĩnh vực coi mạnh riêng vùng như: đầu tư chuyên canh, thâm canh lúa cao sản, ăn quả, phát triển ngành nghề mới, khôi phục làng nghề cũ…nhưng tranh đầu tư nông thôn chưa đáp ứng yêu cầu đặt Để tăng cường tập trung nguồn lực đầu tư góp phần đẩy nhanh q trình chuyển dịch cấu lao động thời gian tới, cần áp dụng giải pháp cụ thể sau: Một là, nhà nước cần tập trung hỗ trợ vốn, kĩ thuật để xây dựng, hoàn thiện kết cấu hạ tầng khu vực nơng thơn Trong đó, cần đặc biệt trọng phát triển hệ thống đường giao thông liên thôn, liên xã, liên huyện liên tỉnh, công trình phục vụ tưới tiêu, hệ thống điện, nước sạch, trường, trạm phương tiện thông tin liên lạc trongg vùng Đây điều kiện tiên để tạo sức thu hút nhà đầu tư, khuyến khích họ chuyển nhân lực từ lĩnh vực khác sang đầu tư vào lĩnh vực 46 Hai là, đổi cấu đầu tư vào nông thôn theo hướng trọng đầu tư phát triển công nghiệp nông thôn, ngành nghề tiểu thủ công sản xuất phi nông nghiệp nhằm tạo thêm nhiều việc làm mới, qua góp phần thúc đẩy tốc độ chuyển dịch cấu lao động theo hướng CNH, HĐH Tuy nhiên, để việc chuyển đổi cấu đầu tư thật có tác động tích cực đến q trình chuyển dịch cấu kinh tế, cấu lao động cần gắn việc đầu tư với đặc điểm vùng  Chính sách thuế Thực tế cho thấy, thuế cơng cụ tài vĩ mơ phủ để huy động nguồn thu cho ngân sách Nhưng góc độ vi mơ, thuế lại có tác dụng kích thích co hẹp sản xuất, qua tác động đến trình chuyển dịch cấu lao động Do đó, để góp phần đẩy nhanh q trình chuyển dịch nói trên, sách thuế cần tập trung giải vấn đề: Có ưu đãi thuế ngành nghề truyền thống miễn thuế số năm đầu số ngành nghề nông thôn Được vậy, nhà nước tạo nên “ cú hích” cần thiết để giúp ngành, nghề nông thôn vượt qua thách thức phải đối mặt nay, giá thành sản xuất cao bị hàng ngoại nhập cạnh tranh gay gắt Giảm thuế miễn thuế cho sở sản xuất hàng xuất nơng thơn để khuyến khích họ mở rộng quy mơ sản xuất vươn thị trường giới Đi đơi với biện pháp trên, nhà nước cần có hàng rào thuế quan để bảo vệ cho sản phẩm nông nghiệp, nông thôn nước Nếu sử dụng hợp lí hàng rào thuế quan có khả bảo vệ phát triển ngành nghề sản xuất nơng thơn ngành, nghề cịn non trẻ Tuy nhiên, cần tránh xu hướng bảo hộ tràn lan q lâu điều làm cho sở khơng có sức cạnh tranh với hàng hóa nước ngồi khó công nhận xu hướng mở cửa hội nhập quốc tế 47 3.2.4 Nhóm giải pháp thị trường, khoa học công nghệ, ruộng đất  Chính sách thị trường Giữ vững mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm cho nông thôn vấn đề xúc Thực tế năm qua cho thấy, đổi chế sách quản lí nên nơng thơn có bước phát triển đáng mừng Tuy nhiên, phát triển bị giới hạn sản xuất nông nghiệp ngành, nghề kinh tế nông thôn gặp phải nhiều khó khăn việc tìm kiếm thị trường tiêu thụ sản phẩm Để góp phần giải thực trạng trên, cần tập trung vào giải pháp sau: Tăng hạn ngạch xuất số mặt hàng nông sản, mặt hàng gạo Thực sách tín dụng ưu đãi doanh nghiệp xuất nhập hàng hóa nơng nghiệp, nơng thơn theo hướng: giảm lãi suất cho vay tăng vốn cho vay trung hạn dài hạn Tăng cường đầu tư thỏa đáng cho công tác dự báo thị trường mở rộng công tác thông tin, kĩ thuật cho hộ sản xuất, kinh doanh để giúp họ nâng cao khả tiếp cận thị trường Nâng giá nông sản giá mặt hàng sản xuất khác nông dân để thu hẹp bớt khoảng cách giá so với hàng công nghiệp, nhằm tăng thu nhập cho nông dân, qua tăng sức mua thị trường nơng thơn  Chính sách khoa học - cơng nghệ Khoa học - công nghệ nhân tố để tăng xuất lao động nơng nghiệp, qua tạo tiền đề vật chất cần thiết cho trình chuyển dịch cấu lao động địa bàn nông thôn Để phát huy tốt nhân tố này, cần áp dụng biện pháp sau: 48 Tăng cường đầu tư sở vật chất - kĩ thuật cho nghiên cứu triển khai để kịp thời ứng dụng tiến kĩ thuật, công nghệ vào sản xuất nhằm nâng cao suất, chất lượng sản phẩm nông nghiệp, nông thôn Trên sở công nghệ then chốt, tiến hành quy hoạch lại sản xuất nơng nghiệp cho phù hợp với loại hình cơng nghệ sản xuất đại, sạch, hợp vệ sinh nhằm tạo nông sản với giá thành thấp có chất lượng cao: sản xuất rau sạch, thịt sạch…phát triển công nghệ vi sinh, công nghệ nuôi cấy mô để tạo giống trồng, vật nuôi theo hướng sản xuất cơng nghiệp Phát triển ngành khí phục vụ nông nghiệp, nông thôn dựa sở thiết kế công nghệ, chế tạo phù hợp với điều kiện thực tế Đặc biệt cần ưu tiên phát triển sản phẩm khí phục vụ cho thay sức người khâu công việc nặng nhọc, độc hại Hỗ trợ vốn với lãi xuất ưu đãi cho sở sản xuất máy móc, thiết bị tiên tiến phục vụ nơng nghiệp, nơng thôn Tạo môi trường thuận lợi cho việc nhập cơng nghệ chuyển giao cơng nghệ nước ngồi vào nơng thơn, kết hợp đón nhân cơng nghệ theo bước với tắt đón đầu cơng nghệ tiên tiến giới Tích cực đào tạo, nâng cao trình độ cho đội ngũ cán làm công tác khoa học - công nghệ khu vực nông thôn Đây giải pháp nhằm khắc phục vừa thiếu vừa phân bố không lực lượng cán khoa học - kĩ thuật nông thôn Phát triển khoa học - công nghệ kèm theo việc bảo vệ mơi trường sinh thái nơng thơn, xử lí chất độc hại nhằm xây dựng nông nghiệp xanh, ngành nghề nông thôn đảm bảo hợp vệ sinh 49  Chính sách ruộng đất  Cần tập trung, tiếp tục phối hợp với ngành có liên quan (Tổng cục địa chính, địa phương) để đo đạc, kiểm soát, lập đồ xúc tiến nhanh việc giao đất, giao rừng cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất nônglâm nghiệp cho hộ gia đình, cá nhân, sử dụng ổn định lâu dài vào mục đích sản xuất nơng nghiệp theo NĐ 64/ CP 02/ CP bổ sung sửa đổi Hiện nay, đất nông nghiệp cấp công nhận quyền sử dụng đất 70%; đất lâm nghiệp 10% Thực sách giao thuê đất ổn định, lâu dài cho kinh tế trang trại, hộ gia đình Thực biện pháp hữu hiệu đảm bảo quyền người dân theo luật đất đai (quyền chuyển nhượng, quyền chuyển đổi, quyền cho thuê, quyền thừa kế, quyền chấp) Cần có sách hạn điền thích hợp cho hộ nơng dân, sách tích tụ ruộng đất giải nơng dân khơng có đất sản xuất, sách cho phép điều tiết trình tích tụ tập trung ruộng đất, hình thành kinh tế trang trại quy mơ lớn thích hợp với vùng 50 KẾT LUẬN Có thể khẳng định, sách phát triển nơng thơn Đảng, nhà nước ta thời gian qua góp phần tích cực cho chuyển dịch cấu lao động hỗ trợ kịp thời cho nơng dân q trình chuyển dịch sang ngành nghề có suất cao hơn, cấu lao động chuyển biến đáng kể theo hướng tăng tỉ trọng lao động công nghiệp, dịch vụ, giảm lao động nơng nghiệp Có thể thấy, chuyển dịch cấu lao động nông thôn thực nhiều hình thức đa dạng theo xu hướng tiến bộ, tiến kĩ thuật áp dụng rộng rãi, ngành nghề nơng thơn phát triển góp phần làm tăng suất lao động thu nhập Các hình thức tổ chức sản xuất tiếp tục đổi mới, nâng cao hiệu sản xuất nông thôn thu hút thêm nhiều lao động, góp phần giảm nghèo nhanh chóng Mặc dù đạt kết tích cực, nhiên chuyển dịch cấu lao động địa bàn nơng thơn cịn chậm, khơng đồng vùng cách xa so với yêu cầu q trình CNH, HĐH nơng thơn Nhiều nơi chưa có tiêu, giải pháp cụ thể dạy nghề cho lao động nông thôn gắn với quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội địa phương Cơng tác tư vấn, điều tra khảo sát nhu cầu học nghề số xã hạn chế dẫn đến tình trạng đào tạo khơng phù hợp với người học nhu cầu sử dụng lao động doanh nghiệp Để khắc phục tồn trên, địi hỏi thời gian tới cần có quan tâm quan cấp, thực đồng giải pháp góp phần đẩy mạnh chuyển dịch cấu lao động địa bàn nông thơn nước ta, qua thực thành cơng nghiệp CNH, HĐH nơng thơn mục tiêu: Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh 51 TÀI LIỆU THAM KHẢO Nguyễn Tuệ Anh (1991), “phát triển thị trường lao động nước ta”, Nghiên cứu kinh tế, 12 (259), tr 17 - 21 Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa IX, Báo cáo phương hướng, nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội năm 2006 - 2010 Bộ Giáo dục đào tạo (2006), Giáo trình kinh tế trị Mác - Lênin, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội Bộ Lao động - thương binh xã hội (1999), Sổ tay thống kê thông tin thị trường lao động Việt Nam,Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội Bộ Nông nghiệp phát triển nông thôn (1999), Đề án chiến lược lao động phát triển nguồn nhân lực nơng nghiệp nơng thơn thời kì CNH, HĐH (1999- 2020), Hà Nội Nguyễn Sinh Cúc (1999), “ Vấn đề giải việc làm dạy nghề cho nông dân”,Con số kiện,(8), tr - Nguyễn Hữu Dũng, Trần Hữu Trung chủ biên (1997), Về sách giải việc làm Việt Nam, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội Đảng Cộng sản Việt Nam (1991), Văn kiện Đại hội đại biểu tồn quốc lần thứ VII, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội Đảng Cộng sản Việt Nam (1993), Một số văn kiện Đảng phát triển nông nghiệp, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội 10 Đảng Cộng sản Việt Nam (1996 ), Văn kiện Đại hội đại biểu tồn quốc lần thứ VIII, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội 11 Đảng Cộng sản Việt Nam (2008), Văn kiện Hội nghị lần Ban chấp hành trung ương khóa X Đảng, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội 12 Bùi Huy Đáp, Nguyễn Điền (1998), Nông nghiệp Việt Nam bước vào kỉ XXI, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội 52 13 Nguyễn Điền (1997), Cơng nghiệp hóa nơng nghiệp, nơng thơn nước châu Á Việt Nam, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội 14 Mai Thế Hớn (2002), “Phát huy nguồn lực cho nghiệp CNH, HĐH nước ta”, Tạp chí Nghiên cứu kinh tế, (292), tr 28 - 31 15 Nguyễn Vĩnh Hùng, “Huy động vốn cho đầu tư phát triển”, Phát triển kinh tế,(9), tr 12 - 15 16 Nguyễn Thị Bích Hường (2005), Chuyển đổi cấu ngành kinh tế Việt Nam tiến trình hội nhập kinh tế quốc dân, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội 17 C Mác (1975), Tư bản, tập 2, 1, Nxb Sự thật Hà Nội 18 C Mác (1984), Tư bản, tập 1, 1, Nxb Sự thật Hà Nội 19 Trần Thị Tuyết Mai (2000), Một số vấn đề phát triển nguồn nhân lực chiến lược quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội Việt Nam đến năm 2010, chiến lược quy hoạch phát triển đất nước bước vào kỉ XXI, Hội thảo khoa học, Bộ kế hoạch đầu tư 20 Lê Ngân (2003), “ Phát triển nguồn lực q trình CNH, HĐH nơng nghiệp, nơng thơn”, Tạp chí Cộng sản, (36), tr 15 - 18 21 Trần Thị Minh Ngọc (2002), Luận án : Sử dụng nguồn nhân lực nơng thơn q trình CNH, HĐH Việt Nam 22 Phạm Đức Thành (2002), Quá trình chuyển dịch cấu lao động theo hướng CNH, HĐH vùng đồng Bắc Bộ nước ta, Nxb Lao động 23 Phạm Thắng, “Giải pháp cho phát triển nơng nghiệp, nơng thơn nay”, Tạp chí cộng sản, (54), tr 15 - 19 24 Tổng cục thống kê (1995), Kết tổng điều tra nông thôn nông nghiệp năm 1994, tập 1, Nxb Thống kê, Hà Nội 25 Nguyễn Ngọc Trìu (1995), “Kinh tế VAC với việc làm nông thôn”, Nghiên cứu kinh tế, (5), tr - 53 26 Viện chiến lược phát triển, Bộ Kế hoạch đầu tư, ban nông nghiệp nông thôn, đề tài khoa học cấp (1999), Khái qt đường mơ hình đại hóa nơng nghiệp cơng nghiệp hóa nơng thơn Việt Nam đến năm 2010 2020, Hà Nội 54 ... CHƯƠNG THỰC TRẠNG CỦA SỰ CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU LAO ĐỘNG TRONG ĐỊA BÀN NÔNG THÔN THEO HƯỚNG CƠNG NGHIỆP HĨA, HIỆN ĐẠI HĨA Ở VIỆT NAM HIỆN NAY 15 2.1 Thành tựu chuyển dịch cấu lao động địa bàn nông. .. nông thôn theo hướng CNH, HĐH Việt Nam 24 CHƯƠNG MỘT SỐ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NHẰM ĐẨY MẠNH SỰ CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU LAO ĐỘNG TRONG ĐỊA BÀN NÔNG THÔN THEO HƯỚNG CÔNG NGHIỆP HÓA, HIỆN ĐẠI HÓA Ở VIỆT... CƠ CẤU LAO ĐỘNG TRONG ĐỊA BÀN NƠNG THƠN THEO HƯỚNG CƠNG NGHIỆP HĨA, HIỆN ĐẠI HÓA Ở VIỆT NAM HIỆN NAY 3.1 Mục tiêu phương hướng nhằm đẩy mạnh chuyển dịch cấu lao động địa bàn nông thôn theo hướng