tìm hiểu về giảm trừ gia cảnh theo quy định tại luật thuế thu nhập cá nhân cơ sở lý luận và thực tiễn

Chính phủ quy định mức thu nhập, kê khai để xác định người phụ thuộc được tính giảm trừ gia cảnh.” 2.1, Mức giảm trừ gia cảnh Mức giảm trừ gia cảnh gồm 2 phần, phần đối với người

A ĐẶT VẤN ĐỀ

Trong bối cảnh nền kinh tế thị trường ngày càng phát triển, trong tương lai, nguồn thu nhập chịu thuế sẽ ngày càng phức tạp, số người nộp thuế TNCN

sẽ không ngừng gia tăng, việc miễn trừ thuế và vấn đề về khoản giảm trừ gia cảnh cũng có nhiều điều đáng phải quan tâm Đặc biệt, vấn đề giảm trừ gia cảnh cũng đang là một vấn đề quan trọng cần xem xét, sửa đổi trong phạm vi bài làm chúng ta cùng tìm hiểu về giảm trừ gia cảnh theo quy định tại luật thuế thu nhập

cá nhân - cơ sở lý luận và thực tiễn

B GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ

I, QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT THUẾ VỀ GIẢM TRỪ GIA CẢNH

1, Khái niệm

Giảm trừ gia cảnh là khoản tiền được trừ trước khi tính thuế đối với thu nhập từ kinh doanh, từ tiền lương, tiền công của người nộp thuế

2, Nội dung của giảm trừ gia cảnh theo quy định tại Luật thuế thu nhập cá nhân

Giảm trừ gia cảnh được quy đinh tại điều 19 của luật thuế thu nhập cá

nhân năm 2007 Điều 19 luật thuế thu nhập cá nhân quy định “1 Giảm trừ gia

cảnh là số tiền được trừ vào thu nhập chịu thuế trước khi tính thuế đối với thu nhập từ kinh doanh, tiền lương, tiền công của đối tượng nộp thuế là cá nhân cư trú Giảm trừ gia cảnh gồm hai phần sau đây:

a) Mức giảm trừ đối với đối tượng nộp thuế là 4 triệu đồng/tháng (48 triệu đồng/năm);

b) Mức giảm trừ đối với mỗi người phụ thuộc là 1,6 triệu đồng/tháng.

2 Việc xác định mức giảm trừ gia cảnh đối với người phụ thuộc thực hiện theo nguyên tắc mỗi người phụ thuộc chỉ được tính giảm trừ một lần vào một đối tượng nộp thuế.

3 Người phụ thuộc là người mà đối tượng nộp thuế có trách nhiệm nuôi dưỡng, bao gồm:

a) Con chưa thành niên; con bị tàn tật, không có khả năng lao động;

b) Các cá nhân không có thu nhập hoặc có thu nhập không vượt quá mức quy định, bao gồm con thành niên đang học đại học, cao đẳng, trung học chuyên nghiệp hoặc học nghề; vợ hoặc chồng không có khả năng lao động; bố, mẹ đã hết tuổi lao động hoặc không có khả năng lao động; những người khác không nơi nương tựa mà người nộp thuế phải trực tiếp nuôi dưỡng.

Chính phủ quy định mức thu nhập, kê khai để xác định người phụ thuộc được tính giảm trừ gia cảnh.”

2.1, Mức giảm trừ gia cảnh

Mức giảm trừ gia cảnh gồm 2 phần, phần đối với người nộp thuế và phần đối với những người phụ thuộc mà người nộp thuế có trách nhiệm nuôi dưỡng, như sau:

+ Phần đối với người nộp thuế (thực chất là ngưỡng thu nhập tính thuế) để đảm bảo nguyên tắc chỉ điều tiết một phần thu nhập của những người có thu nhập trên mức bình quân xã hội Mức giảm trừ nộp thuế được xác định là 4 triệu đồng/người(48 triệu đồng/năm)

+ Phần đối với những người phụ thuộc là có tính đến gia cảnh của cá nhân người nộp thuế Mức giảm trừ đối với người phụ thuộc là 1,6 triệu đồng/ người Việc xác định mức giảm trừ được các nhà làm làm luật xây dựng dựa trên những số liệu thống kê được Trước khi đưa ra con số 4 triệu đồng/ tháng đối

với người nộp thuế và mức 1,6 triệu đồng/tháng đối với người phụ thuộc, các nhà làm luật đã đề suất ra 2 phương án:

* Phương án 4 triệu đồng/tháng: được xây dựng dựa trên số liệu thống kê của

Nhà nước và các kết quả điều tra xã hội học về thu nhập, chi tiêu của các tầng lớp dân cư đã được công bố, dự báo theo chỉ số tăng trưởng đến năm 2009-2010

Với mức giảm trừ 4 triệu đồng/tháng, trường hợp người nộp thuế có hai người phụ thuộc phải nuôi dưỡng dưới 18 tuổi sẽ được giảm trừ là 7,2 triệu đồng/tháng (4 triệu cho bản thân và 3,2 triệu cho 2 người phụ thuộc), trường hợp có thêm người nuôi dưỡng thì mức trừ còn nhiều hơn Ví dụ, người có thu nhập 10 triệu đồng/tháng nếu nuôi 2 người phụ thuộc dưới 18 tuổi thì thu nhập tính thuế sẽ là 2,8 triệu đồng (10 triệu đồng trừ 7,2 triệu đồng), với biểu thuế như dự kiến thì số tiền thuế phải nộp chỉ là 180.000 đồng/tháng (theo quy định hiện hành thì phải nộp 500.000 đồng/tháng) Như vậy, phần để chi dùng của người nộp thuế bao gồm cả mức giảm trừ gia cảnh và phần thu nhập còn lại sau khi nộp thuế là 9,820 triệu đồng/tháng

Theo phương án này, ngưỡng chưa thu thuế cho người nộp thuế có 2 người phụ thuộc dưới 18 tuổi cao hơn so với hiện hành (7,2 triệu đồng so với 5 triệu đồng) nhưng đối với người độc thân thì thấp hơn song cũng là hợp lý vì quy định như vậy sẽ đảm bảo tính công bằng của thuế thu nhập cá nhân, khắc phục nhược điểm bình quân của Pháp lệnh thuế thu nhập đối với người có thu nhập cao hiện hành

* Phương án 5 triệu đồng/tháng: Theo phương án này nếu người nộp thuế có

thu nhập 10 triệu đồng/tháng và có 2 người phụ thuộc dưới 18 tuổi chỉ nộp thuế 50.000 đồng/tháng; thu nhập còn lại sau thuế là 9,950 triệu đồng Phương án này sẽ dễ tạo sự đồng thuận nhưng số thu giảm nhiều và mức trừ này cũng là cao hơn so với các nước trên thế giới (Việt Nam 60 triệu đồng/năm tương

đương 3.750 USD, Trung Quốc 726 USD, Malaysia 2.105 USD, Thái Lan: 2.268 USD)

* Về người phụ thuộc: có ý kiến cho rằng nên khống chế tối đa số người phụ

thuộc được tính giảm trừ gia cảnh Dự luật dự kiến mức trừ cho những người phụ thuộc không quá 10 triệu đồng/tháng (tương đương với trường hợp người nộp thuế nuôi từ 5 đến 7 người) Riêng đối với người phụ thuộc có mức thu nhập thấp hơn mức được giảm trừ gia cảnh, ví dụ như người phụ thuộc có lương hưu 700.000 đồng/tháng thì người nộp thuế được trừ thêm để đảm bảo đủ mức giảm trừ cho người phụ thuộc

Dựa trên những số liệu và phân tích tình hình thực tế ở Việt Nam, các nhà làm luật đã quyết định mức giảm trừ đối với đối tượng nộp thuế là 4 triệu đồng/tháng (48 triệu đồng/năm); mức giảm trừ đối với mỗi người phụ thuộc là

1,6 triệu đồng/tháng.

2.2

, Việc xác định mức giảm trừ gia cảnh

Việc kê khai mức giảm trừ gia cảnh cho những người phụ thuộc (con, bố, mẹ ), người nộp thuế căn cứ vào thu nhập của bản thân và những người nộp thuế khác trong gia đình để lựa chọn hình thức kê khai mức giảm trừ cho người phụ thuộc nhưng đảm bảo nguyên tắc những người nộp thuế trong một gia đình không kê khai trùng người phụ thuộc của gia đình đó Để kiểm soát được vấn đề này thì không chỉ người nộp thuế mà cả những người phụ thuộc cũng cần có mã

số thuế riêng

2.3, Đối với người phụ thuộc là người mà đối tượng nộp thuế có trách nhiệm nuôi dưỡng

Theo quy định tại điều 19 luật thuế thu nhập cá nhân thì người phụ thuộc là người mà đối tượng thuế có trách nhiệm nuôi dưỡng bao gồm:

+ Con chưa thành niên; con bị tàn tật, không có khả năng lao động;

+ Các cá nhân không có thu nhập hoặc có thu nhập không vượt quá mức quy định, bao gồm con thành niên đang học đại học, cao đẳng, trung học chuyên nghiệp hoặc học nghề; vợ hoặ

c chồng không có khả năng lao động; bố, mẹ đã hết tuổi lao động hoặc không có khả năng lao động; những người khác không nơi nương tựa mà người nộp thuế phải trực tiếp nuôi dưỡng

Theo thông tư số 84/2008/TT- BTC ngày 30/9/2009, Bộ Tài chính hướng dẫn thi hành một số điều luật thuế thu nhập cá nhân và hướng dẫn thi hành một

số điều Nghị định số 100/2008/NĐ –CP ngày 8/9/2008 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật Thuế thu nhập cá nhân và thông tư số 62/2009/TT – BTC sửa đổi, bổ sung một số điều thông tư 84/2008/TTBTC và Nghị định 100/2008/ NĐ – CP thì đối tượng được giảm trừ gia cảnh quy định như sau:

“Các cá nhân khác là người ngoài độ tuổi lao động hoặc trong độ tuổi lao động

theo quy định của pháp luật nhưng bị tàn tật, không có khả năng lao động, không nơi nương tựa , không có thu nhập hoặc có thu nhập nhưng mức thu nhập bình quân tháng trong năm từ tất cả các nguồn thu nhập không vượt quá

500 nghìn đồng mà đối tượng nộp thuế đang trực tiếp nuôi dưỡng, bao gồm: Anh ruột , chị ruột , em ruột của đối tượng nộp thuế; Ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, cô ruột, dì ruột, cậu ruột, chú ruột, bác ruột của đối tượng nộp thuế; Cháu ruột của đối tượng nộp thuế (bao gồm con của anh ruột, chị ruột,

em ruột); Người phải trực tiếp nuôi dưỡng khác theo quy định của pháp luật.”

2.4.

Hồ sơ, thủ tục kê khai người phụ thuộc

Đối với con chưa thành niên (dưới 18 tuổi), thủ tục, hồ sơ chứng minh người phụ thuộc là: Bản photocopy Giấy khai sinh Nếu là con nuôi thì ngoài Giấy khai sinh phải có bản photocopy Giấy chứng nhận là con nuôi của cơ quan có thẩm quyền theo qui định của pháp luật, trong đó ghi rõ quan hệ giữa đối tượng nộp thuế với người phụ thuộc là quan hệ giữa bố (hoặc mẹ) với con nuôi;

Con đã thành niên bị tàn tật không có khả năng lao động cần có: Bản photocopy Giấy khai sinh, bản photocopy xác nhận của Trung tâm giám định Y khoa tỉnh, thành phố được thành lập theo qui định của Bộ y tế về mức độ tàn tật không có khả năng lao động

Với đối tượng chịu thuế có con đang theo học đại học, cao đẳng, trung học chuyên nghiệp hoặc học nghề (kể cả con đang học ở nước ngoài) phải có các loại giấy tờ sau: Bản photocopy giấy khai sinh, bản photocopy Thẻ sinh viên, hoặc xác nhận của trường; Biên lai thu học phí (hoặc chứng từ nộp khoản chi phí tiền học, tiền sinh hoạt phí) của niên độ phù hợp với năm tính thuế (bản photocopy); Trường hợp sinh viên thuộc đối tượng miễn nộp học phí (con thương binh, liệt sỹ ) thì phải có xác nhận của nhà trường thuộc diện được miễn học phí

Đối với vợ hoặc chồng, thủ tục, hồ sơ phải có: Nếu đã hết tuổi lao động thì phải có bản photocopy Hộ khẩu xác định rõ mối quan hệ với người nộp thuế hoặc bản photocopy Giấy đăng ký kết hôn; Nếu trong độ tuổi lao động thì ngoài một trong các giấy tờ nêu trên phải có thêm bản photocopy xác nhận của Trung tâm giám định Y khoa tỉnh, thành phố được thành lập theo qui định của Bộ y tế

về mức độ tàn tật không có khả năng lao động

Đối với bố, mẹ, anh chị em ruột thủ tục, hồ sơ như sau: Nếu đã hết tuổi lao động cần có bản photocopy giấy khai sinh của người phụ thuộc để xác nhận

đã hết tuổi lao động, bản photocopy hộ khẩu hoặc giấy tờ liên quan khác để xác định rõ mối quan hệ của người phụ thuộc với đối tượng nộp thuế (là bố, mẹ, anh, chị, em ruột); Nếu trong độ tuổi lao động thì ngoài các hồ sơ nêu trên, phải có bản photocopy xác nhận của Trung tâm giám định Y khoa tỉnh, thành phố được thành lập theo qui định của Bộ y tế về mức độ tàn tật không có khả năng lao động

Đối với ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại; cô ,dì, chú, bác, cậu ruột; hồ

sơ phải có: Các giấy tờ hợp pháp chứng minh quan hệ giữa người phụ thuộc với ông, bà, cô, dì, chú, bác là quan hệ ruột thịt

2.5 Cách tính thuế và việc khấu trừ

Việc khấu trừ đối với thu nhập từ tiền lương, tiền công được thực hiện hàng tháng Cơ quan chi trả thu nhập căn cứ vào tiền lương tiền công, tạm giảm trừ gia cảnh cho đối tượng nộp thuế, người phụ thuộc theo đăng ký của đối tượng nộp thuế Trên cơ sở thu nhập còn lại và biểu thuế luỹ tiến từng phần, cơ quan chi trả tính thuế và giữ lại số thuế đã tính để nộp Ngân sách

II, THỰC TẾ TUÂN THỦ PHÁP LUẬT VỀ THUẾ GIẢM TRỪ GIA CẢNH

VÀ HƯỚNG KHẮC PHỤC CỦA NGƯỜI NGHIÊN CỨU

1, Thực tiễn tuân thủ pháp luật về thuế giảm trừ gia cảnh

1 1 Những thành tựu đạt được

Luật thuế thu nhập cá nhân được ban hành ngày 27/11/2007, tính đến nay

đã thực hiện được gần 4 năm đã thể hiện được tính ưu việt so với những quy định trước đó Đặc biệt việc áp dụng quy định về giảm trừ gia cảnh đã đem lại rất nhiều lợi ích cho người dân Cả nước hiện có khoảng 300.000 người thuộc diện chịu thuế thu nhập theo Pháp lệnh Thuế thu nhập cao Như vậy, nếu áp dụng theo quy định giảm trừ gia cảnh thì những người có thu nhập cao thuộc trường hợp giảm trừ gia cảnh sẽ có lợi ích hơn rất nhiều.Nhìn chung, qua 2 năm triển khai thực hiện Luật Thuế TNCN, Tổng cục thuế đã chú trọng công tác tuyên truyền, hướng dẫn đối tượng nộp thuế với nhiều hình thức phong phú đa dạng, nội dung cụ thể, thiết thực, dễ hiểu giúp người dân hiểu về ý nghĩa của việc thực hiện nghĩa vụ thuế, phương pháp kê khai, tính thuế, nộp thuế, quyết toán thuế Đồng thời, Tổng Cục Thuế đã chỉ đạo các Chi cục phân công cán bộ có năng lực nghiệp vụ giỏi tiến hành làm thủ tục hành chính thuế và hướng dẫn

kê khai nộp thuế, thành lập các đường dây nóng, các kênh thông tin cần thiết,

thích hợp, nhanh chóng và hiệu quả nhất để có thể tư vấn, hỗ trợ và giải đáp những vướng mắc cho các đối tượng nộp thuế Ngoài ra, Tổng Cục thuế đã cải cách hành chính và hiện đại hóa công tác quản lý thuế với việc triển khai thành công các dự án như “Kê khai thuế qua mạng Internet”, “Hiện đại hóa thu ngân sách nhà nước và thu thuế qua ngân hàng” và “Hệ thống ki-ốt thông tin thuế” Những cải cách đó đã đem lại lợi ích cho cả người nộp thuế và cơ quan thuế, như: thủ tục nộp hồ sơ khai thuế đơn giản, nhanh gọn, hiệu quả cao và an toàn, không giới hạn về không gian, thời gian trong ngày, tiết kiệm thời gian, chi phí cho người nộp thuế; đơn giản hoá và cải cách triệt để thủ tục hành chính trong quy trình thu nộp thuế, giảm thời gian nộp thuế, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho người nộp thuế; giúp người nộp thuế thuận tiện hơn trong việc tiếp cận các thông tin liên quan đến thuế; cơ quan thuế xử lý tờ khai nhanh, chính xác, giảm thiểu lao động, thuận lợi cho việc lưu trữ hồ sơ và tra cứu dữ liệu, đặc biệt là đáp ứng được nhu cầu phục vụ số lượng người nộp thuế ngày càng tăng nhanh trong khi nguồn nhân lực chưa được bổ sung tương ứng

Nhờ đó, cơ chế tự khai tự nộp thuế theo yêu cầu của Luật Quản lý thuế được quán triệt và tổ chức thực hiện một cách nghiêm túc ở hầu hết các cơ quan chi trả thu nhập và các cá nhân nộp thuế Việc tổ chức kê khai và khấu trừ thuế TNCN tại nguồn trước khi chi trả thu nhập cho người lao động đã đảm bảo được mục tiêu thu đúng, thu đủ, thu kịp thời thuế TNCN cho nhà nước Mặc dù có chính sách miễn thuế TNCN 6 tháng đầu năm 2009 và trong bối cảnh nền kinh tế suy thoái do khủng hoảng, nhưng số thuế TNCN năm 2009 vẫn cao hơn

so với những năm trước đó Hơn nữa, việc thực hiện cơ chế tự khai tự nộp thuế

đã làm cho cả người có thu nhập và cơ quan chi trả thu nhập đều phải tự tìm hiểu, nắm rõ nội dung của Luật và các văn bản liên quan để thực thi, qua đó nâng cao trình độ hiểu biết và ý thức chấp hành luật pháp thêm một bước

Tại dự án sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật thuế thu nhập cá nhân đã có

đề suất nâng mức giảm trừ gia cảnh lên 9 triệu đồng/tháng Tại kỳ họp thứ tư, Quốc hội khóa XIII (sáng 22/11/2012), với đa số tán thành, các đại biểu đã biểu quyết thông qua dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật thuế thu nhập cá nhân Theo đó khoản 4 Điều 1 của Luật quy định: sửa đổi, bổ sung

khoản 1 Điều 19 như sau: “ 1 Giảm trừ gia cảnh là số tiền được trừ vào thu

nhập chịu thuế trước khi tính thuế đối với thu nhập từ kinh doanh, tiền lương, tiền công của đối tượng nộp thuế là cá nhân cư trú Giảm trừ gia cảnh gồm hai phần sau đây: Mức giảm trừ đối với đối tượng nộp thuế là 9 triệu đồng/tháng (108 triệu đồng/năm); Mức giảm trừ đối với mỗi người phụ thuộc là 3,6 triệu đồng/tháng.

Trường hợp chỉ số giá tiêu dùng (CPI) biến động trên 20% so với thời điểm Luật có hiệu lực thi hành hoặc thời điểm điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh gần nhất thì Chính phủ trình Uỷ ban thường vụ Quốc hội điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh quy định tại khoản này phù hợp với biến động của giá tiêu dùng để áp dụng cho kỳ tính thuế tiếp theo” Luật này có hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng

7 năm 2013 Tuy còn nhiều ý kiến khác nhau, cũng có yến kiến phản đối nhưng

dự thảo sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật thuế thu nhập cá nhân theo Chính phủ nhận định là việc nâng mức giảm trừ gia cảnh lên 3,6 triệu đồng/tháng vừa đạt mục tiêu hướng vào đối tượng khó khăn, vừa có ý nghĩa xã hội, thể hiện sự chia sẻ của nhà nước đối với nhân dân

1 2 Một số bất cập trong thực tiễn áp dụng

Áp dụng quy định về giảm trừ gia cảnh theo thực tế hiện nay đã bộc lộ nhiều bất cập trong đó việc quy định mức khởi điểm chịu thuế đang là vấn đề nổi cộm nhất

Theo quy định giảm trừ gia cảnh về mức khởi điểm chịu thuế tại luật thuế thu nhập cá nhân là 4 triệu đồng/người lao động chính và mức giảm trừ gia cảnh

là 1,6 triệu đồng/người phụ thuộc Mức giảm trừ cá nhân và giảm trừ cho người phụ thuộc theo Luật hiện hành là chưa hợp lý, chưa tính đến sự mất giá của đồng tiền Theo thời giá hiện nay, việc quy định mức giảm trừ gia cảnh là 4 triệu đồng/người/tháng đối với cá nhân người nộp thuế và 1,6 triệu đồng/người/tháng đối với người phụ thuộc là chưa đảm bảo cho đời sống tối thiểu của người lao động, nhất là ở đô thị

Một điểm chưa hợp lý nữa là mức giảm trừ gia cảnh hiện nay không tính đến khu vực, có nghĩa là ở nông thôn, thành thị, đồng bằng hay miền núi đều áp dụng như nhau, nhưng thực tế cho thấy mức chi tiêu cho sinh hoạt hàng ngày của một cá nhân ở thành thị là lớn hơn rất nhiều so với ở nông thôn và miền núi

Phân tích về hai bất cập này thì có thể thấy, rõ ràng mức thu nhập chịu thuế cũng như mức giảm trừ gia cảnh đã thực sự lạc hậu Đã có rất nhiều ý kiến phản ánh về vấn đề này Anh Huy Đồng - làm việc tại một doanh nghiệp liên doanh - cho biết: "Hiện tôi có mức thu nhập là 6 triệu đồng/tháng Với thu nhập này, mỗi tháng tôi phải nộp 100.000đ tiền thuế TNCN Nhưng điều đáng nói là với thu nhập này, tôi không đủ trang trải chi phí và không thể có tiền dành dụm, tái đầu tư cho bản thân" Anh Đồng phân tích: "Mỗi tháng hiện nay tôi thuê căn nhà ở mức tạm bợ tại Hà Nội đã mất 1 triệu đồng/tháng Nếu tính thêm tiền điện, tiền nước, tiền điện thoại cá nhân tôi cũng mất thêm 1 triệu đồng nữa Với khoảng 4 triệu còn lại, tôi chỉ có thể chi phí cho xăng xe, ăn uống và sinh hoạt hằng ngày Tôi hầu như không thể dành tiền để lo khám bệnh, thuốc men khi

ốm đau, cũng không thể trả tiền học thêm và cũng thật khó có tiền để biếu bố

mẹ già ở quê" (theo nguồn báo lao động).

Một vấn đề bất cập nữa đó chính là việc cấp mã số thuế còn chưa hoàn thiện, việc kê khai số người phụ thuộc để áp dụng giảm trừ gia cảnh còn nhiều hạn chế Theo quy định, để quản lý chặt chẽ người nộp thuế, yêu cầu đặt ra là phải cấp mã số thuế cá nhân cho mọi công dân Việc người nộp thuế chưa có mã