Bộ giáo dục đào tạo Trờng đại học nông nghiệp hà nội ********* Lơng tuấn Nghiên cứu tác động thu hồi đất nông nghiệp đến hộ nông dân huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang Luận văn thạc sĩ kinh tế Chuyên ngành Kinh tế nông nghiệp Mã số: 60.31.10 Ngời hớng dẫn: GS.TS Phạm Thị Mỹ Dung Hà nội - 2009 Lời cam đoan Tôi xin cam đoan, số liệu kết nghiên cứu luận văn trung thực cha đợc sử dụng để bảo vệ học vị Tôi xin cam đoan, giúp đỡ cho việc thực luận văn đ đợc cảm ơn thông tin trích dẫn luận văn đ đợc rõ nguồn gốc Hà Nội, ngày tháng năm 2009 Tác giả luận văn Lơng Thế Tuấn Trng i hc Nụng nghip H Ni - Lun Thc s khoa hc Nụng nghip i Lời cảm ơn Tôi xin bảy tỏ cảm ơn trân trọng tới giáo viên hớng dẫn khoa học GS.TS Phạm Thị Mỹ Dung giảng viên Khoa Kinh tế phát triển nông thôn dành nhiều thời gian tâm huyết, tận tình hớng dẫn bảo cho suốt trình thực đề tài Tôi xin đợc bày tỏ lòng biết ơn đến Ban giám hiệu Nhà trờng, thầy, cô giáo, đặc biệt thầy cô Bộ môn kinh tế tài nguyên Khoa kinh tế phát triển nông thôn Viện đào tạo sau đại học, ngời truyền đạt cho kiến thức bổ ích suốt trình học tập rèn luyện trờng Tôi xin chân thành cảm ơn UBND huyện Lục Nam, quan Tài nguyên Môi trờng, Văn phòng HĐND- UBND huyện, Chi cục thuế, Phòng thống kê, phòng Tài kế hoạch, UBND TT Đồi Ngô, UBND xã Tiên Hng, UBND xã Nghĩa Phơng, hộ dân tham gia vấn, cung cấp số liệu cần thiết giúp đõ trình tìm hiểu nghiên cứu đề tài Trong trình học tập nghiên cứu đề tài, đợc nhiều giúp đỡ, động viên bạn, đồng nghiệp gia đình Tôi xin chân thành cảm ơn giúp đõ ghi nhận tình cảm quý báu Tuy có nhiều cố gắng nhng không tránh khỏi hạn chế , thiếu sót định thực đề tài: Kinh mong thầy, cô giáo bạn tiếp tục giúp đỡ bảo hoàn thiện phát triển đề tài Tôi xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày tháng năm 2009 Tác giả luận văn Lơng Thế Tuấn Trng i hc Nụng nghip H Ni - Lun Thc s khoa hc Nụng nghip ii MụC LụC i Lời cam đoan ii Lời cảm ơn Mục Lục iii Danh mục ký hiệu, chữ viết tắt vi Danh mục bảng vii Danh mục đồ thị viii Danh mục sơ đồ, hình ảnh viii Phần đặt vấn đề 1.1 Tính cấp thiết đề tài 1.2 Mục tiêu nghiên cứu 1.2.1 Mục tiêu chung 1.2.2 Mục tiêu cụ thể 1.3 Đối tợng, phạm vi thời gian nghiên cứu 1.3.1 Đối tợng 1.3.2 Phạm vi nghiên cứu 1.3.3 Thời gian nghiên cứu: Phần Một số lý luận tác động thu hồi đất nông nghiệp tới hộ nông dân 2.1 Thu hồi đất vấn đề liên quan 2.1.1 Thu hồi đất bồi thờng giải phóng mặt 2.1.2 Giá đất định giá đất 2.1.3 Vận dụng lý luận địa tô C.Mac vào việc định giá đền bù thiệt hại đất tài sản 11 2.1.4 Về tái định c 12 2.2 Những tác động việc thu hồi đất đến hộ nông dân 15 Trng i hc Nụng nghip H Ni - Lun Thc s khoa hc Nụng nghip iii 2.2.1 Tác động trực tiếp tới hộ 15 2.2.1.1 Tác động việc làm 15 2.2.1.2 Tác động thu nhập: 15 2.2.2 Tác động gián tiếp tới hộ 16 2.2.2.1 Về mặt x hội 16 2.2.2.2 Tác động môi trờng 16 2.2.2.3 Tác động đến thu ngân sách 17 2.3 Chính sách thu hồi, đền bù đất qua thời kỳ 17 2.3.1 Trớc có Luật Đất đai 1993 17 2.3.2 Sau ban hành Luật Đất đai 1993 19 2.3.3 Luật sửa đổi số điều Luật Đất đai ban hành năm 1998 20 2.3.4 Luật Đất đai sửa đổi năm 2001 21 2.3.5 Luật Đất đai năm 2003 21 2.4 Chính sách đền bù thu hồi đất số nớc giới 23 2.4.1 Australia (úc) 23 2.4.2 Hàn Quốc 26 2.4.3 Trung Quốc 28 2.4.4 Nhật Bản 28 2.5 Thực trạng thu hồi đất, đền bù giải phóng mặt số địa phơng nớc 29 2.5.1 Hà Nội 29 2.5.2 Đà Nẵng 30 2.5.3 Thành phố Hồ Chí Minh 31 2.5.4 Bắc Giang 31 Phần đặc điểm huyện lục nam phơng pháp nghiên cứu 33 3.1 Đặc điểm huyện Lục Nam 33 3.1.1 Điều kiện tự nhiên 33 Trng i hc Nụng nghip H Ni - Lun Thc s khoa hc Nụng nghip iv 3.1.2 Điều kiện kinh tế, x hội 38 3.2 Phơng pháp nghiên cứu 44 3.2.1 Phơng pháp chọn điểm nghiên cứu: 44 3.2.2 Thu nhập số liệu: 45 3.2.3 Phơng pháp phân tích 48 3.2.4 Chỉ tiêu phân tích: 50 Phần kết nghiên cứu thảo luận 52 4.1 Tình hình thu hồi đất, bồi thờng GPMB huyện 52 4.1.1 Tình hình thu hồi đất nông nghiệp 52 4.1.2 Tình hình thu hồi đất hộ điều tra 56 4.1.3 Chính sách bồi thờng, hỗ trợ GPMB thu hồi đất nông nghiệp 58 4.1.4 Tình hình thu hồi đất để xây dựng cụm công nghiệp, khu dân c 63 4.2 Tác động thu hồi đất nông nghiệp tới hộ nông dân 66 4.2.1 Tác động trực tiếp tới hộ 66 4.2.2 Tác động gián tiếp tới hộ 99 4.2.2.2 Tác động môi trờng 101 4.2.2.3 Thu ngân sách từ tiền sử dụng đất để xây dựng sở hạ tầng 103 4.3 Giải pháp giải tác động tiêu cực thu hồi đất nông nghiệp 107 4.3.1 Quan điểm giải 107 4.3.2 Các giải pháp giải tác động thu hồi đất 109 Phần Kết luận kiến nghị 115 5.1 Kết luận: 115 5.2 Kiến nghị: 117 Tài liệu tham khảo 120 Trng i hc Nụng nghip H Ni - Lun Thc s khoa hc Nụng nghip v Danh mục ký hiệu, chữ viết tắt BQ Bình quân BQLĐ Bình quân lao động BTHĐ Bị thu hồi đất CC Cơ cấu CVL Có việc làm CN Công nghiệp CHN-HĐH Công nghiệp hoá, đại hoá DT Diện tích HĐSXKD Hoạt động sản xuất kinh doanh KBTHĐ Không bị thu hồi đất LĐ Lao động LĐCVL Lao động có việc làm LĐKCVL Lao động việc làm NN Nông nghiệp XKLĐ Xuất lao động GPMB Giải phóng mặt SL Số lợng TN Thu nhập TTCN Tiểu thủ công nghiệp THĐ Thu hồi đất UBND Uỷ ban nhân dân Trng i hc Nụng nghip H Ni - Lun Thc s khoa hc Nụng nghip vi Danh mục bảng Bảng 3.1: Tình hình đất đai huyện Lục Nam qua năm (2006 - 2008) 36 Bảng 3.2 Kết sản xuất kinh doanh huyện Lục Nam qua năm (2006 2008) 39 Bảng 4.1 Tình hình thu hồi đất huyện Lục Nam qua năm (2006 - 2008) 53 Bảng 4.2 Tình hình thu hồi đất nông nghiệp huyện 55 Bảng 4.3 Tình hình thu hồi đất hộ điều tra 57 Bảng 4.4 Bảng giá bồi thờng, hỗ trợ đất nông nghiệp 62 Bảng 4.5 Tổng hợp dự án thực diện tích đất thu hồi 63 Bảng 4.6 Tình hình đầu t, doanh thu giải việc làm doanh nghiệp cụm công nghiệp Bảng 4.7 Tình hình sử dụng tiền bồi thờng, hỗ trợ hộ điều tra 64 67 Bảng 4.8 Tình hình lao động nhóm hộ điều tra trớc sau thu hồi đất 72 Bảng 4.9 Thời gian làm việc lao động nhóm hộ điều tra trớc sau thu hồi đất Bảng 4.10 Tình hình biến động ngành nghề nhóm hộ điều tra 73 77 Bảng 4.11 Thu nhập mức sống nhóm hộ điều tra trớc sau thu hồi đất 80 Bảng 4.12 Biến động thu nhập cấu thu nhập trớc sau thu hồi đất 85 Bảng 4.13 Thu nhập mức sống nhóm hộ điều tra trớc sau thu hồi đất 89 Bảng 4.14 Phơng hớng sản xuất kinh doanh nhóm hộ điều tra sau thu hồi đất Bảng 4.15 Tình hình tệ nạn x hội x điều tra 95 99 Bảng 4.16 Kết quan trắc môi trờng cụm công nghiệp sau thu hồi đất 102 Bảng 4.17 Số sở hạ tầng đợc xây dựng từ thu tiền sử dụng đất 104 Trng i hc Nụng nghip H Ni - Lun Thc s khoa hc Nụng nghip vii Danh mục đồ thị Đồ thị 1: Cơ cấu kinh tế huỵên Lục Nam năm 2008 41 Đồ thị 2: Thu nhập hộ điều tra trớc thu hồi đất 93 Đồ thị 3: Thu nhập hộ điều tra sau thu hồi đất 93 Đồ thị 4: Thu tiền sử dụng đất qua năm 2006 - 2008 106 Danh mục sơ đồ, hình ảnh Sơ đồ 2.1 Trình tự thu hồi đất, bồi thờng giải phóng mặt Hình 1: Hiện trạng sử dụng đất huyện Lục Nam 34 Hình 2: Một góc cụm công nghiệp Đồi Ngô - Già Khê 65 Hình 3: Khu quy hoạch dân c 66 Trng i hc Nụng nghip H Ni - Lun Thc s khoa hc Nụng nghip viii Phần đặt vấn đề 1.1 Tính cấp thiết đề tài Đất đai tài nguyên quý giá quốc gia, sở quan trọng để sản xuất cải vật chất cho x hội loài ngời Do mang tính chất đặc thù loại hàng hoá đặc biệt, có vị trí cố định, số lợng không đổi nên việc bảo vệ, quản lý sử dụng đất có hiệu đ đợc đánh giá tầm quan trọng thông qua Hiến pháp mà cụ thể Luật nh văn dới Luật Trong trình xây dựng sở hạ tầng kinh tế x hội, việc bồi thờng đất đai giải phóng mặt bằng, tái định c tợng phát triển mà Nhà nớc phải đối mặt nh quy luật tất yếu phổ biến Đặc biệt, điều kiện Việt Nam nay, trình công nghiệp hoá, đại hoá đất nớc với nhiều dự án đầu t vo công trình sở hạ tầng, khu kinh tế, khu công nghiệp, khu công nghệ cao, khu đô thị theo sở văn hoá giáo dục, thể dục thể thao đợc phát triển lm cho tốc độ đô thị hoá diễn nhanh chóng Tất công trình đòi hỏi phải có mặt để xây dựng, nhu cầu đất cho xây dựng lớn Để có đất cho mục tiêu trên, Nhà nớc phải thu hồi phần đất nhân dân nên ảnh hởng trực tiếp tới đời sống vật chất, tinh thần ngời bị thu hồi đất Theo quy định điều 39 - Luật Đất đai năm 2003 thu hồi đất, Nhà nớc phải bồi thờng thiệt hại cho ngời có đất bị thu hồi thực sách, biện pháp hỗ trợ ổn định đời sống, sản xuất cho nhân dân Huyện Lục Nam huyện miền núi nghèo tỉnh Bắc Giang Trong năm qua, thực công CNH HĐH có nhiều dự án đầu t xây dựng sở hạ tầng nh đờng giao thông, cụm công nghiệp, khu dân c đợc thực đ làm cho kinh tế x hội huyện đ có nhiều bớc phát triển Trng i hc Nụng nghip H Ni - Lun Thc s khoa hc Nụng nghip l i xuất cho thuê đất đai, sách thuế xuất nhập khẩu, thuể sản xuất chế biến nông, lâm thuỷ sản, sách đầu t sở hạ tầng nông thôn (điện, giao thông, thông tin liên lạc, dịch vụ thơng nghiệp) - Thứ bảy: Đề nghị Chính phủ UBND tỉnh: Cần phải sửa đội Nghị định số 17 Chính phủ theo hớng giá đất áp dụng cho bồi thờng, đảm bảo lợi ích trớc mắt thiết yếu cho hộ nông dân, giá đất thu hồi phải đợc xác lập nguyên tắc thoả thuận ngời dân với quan thực thi Nhà nớc; Bổ sung vào Luật đất đai Nghị định Chính phủ trách nhiệm Nhà nớc cấp có liên quan đến vấn đề chuyển đổi nghề nghiệp đào tạo ngời dân có đất bị thu hồi, sách hỗ trợ giao đất đất kinh doanh dịch vụ cho ngời dân có đất nông nghiệp bị thu hồi cho phù hợp với điều kiện địa phơng - Thứ tám: Đối với doanh nghiệp, chủ đầu t khu công nghiệp tiếp nhận dự án đầu t UBND huyện phải có chế hỗ trợ công tác giải phóng mặt yêu cầu công ty phải có cam kết đào tạo, sử dụng lao động địa phơng vào làm việc công ty, u tiên em hộ bị thu hồi đất nông nghiệp, u tiên dự án sử dụng nhiều lao động địa phơng, quy định cụ thể thời gian sử dụng lao động có đất bị thu hồi địa phơng làm việc doanh nghiệp để khắc phục tình trạng thu hút lao động hình thức để sau thời gian ngắn lại sa thải Khi xây dựng phơng án đầu t dự án phải ghi rõ khoản chi phí đào tạo nghề cho ngời có đất bị thu hồi cách cụ thể, rõ ràng công khai để ngời dân biết giám sát trình thực Chủ động phối hợp với quyền địa phơng sở đào tạo để tuyển sinh, tổ chức lớp dạy nghề cho ngời dân có đất bị thu hồi doanh nghiệp 3.3.2.2 Chuyển dịch cấu ngành nghề, phơng hớng sản xuất, kinh doanh cho hộ nông dân: - Thứ nhất: Xây dựng bổ sung quy hoạch phát triển ngành, sản phẩm, quy hoạch chuyển đổi cấu sản xuất nông lâm nghiệp nuôi trồng Trng i hc Nụng nghip H Ni - Lun Thc s khoa hc Nụng nghip 111 thuỷ sản cho phù hợp với tình hình thực tế địa phơng điều kiện đất đai bị thu hẹp - Thứ hai: Xây dựng chế hỗ trợ vận động nông dân đầu t thâm canh để hình thành vùng sản xuất tập trung; đa công nghiệp ngắn ngày nguyên liệu chế biến vào cấu luân canh; áp dụng tiến khoa học, công nghệ từ khâu giống đến khâu chăm sóc, bảo quản, chế biến - Thứ ba: Hình thành tìm kiếm thị trờng tiêu thụ sản phẩm đầu cho hộ nông dân nh tổ chức hội trợ giới thiệu sản phẩm, phát triển mạng lới chợ địa bàn; áp dụng công nghệ tiên tiến lĩnh vực bảo quản, chế biến chế hỗ trợ dự án đầu t bảo quản, chế biến nông sản cho hộ nông dân - Thứ t: Hỗ trợ khôi phục phát triển ngành nghề mạnh có tiềm địa phơng việc đầu t kinh phí, công nghệ tiên tiến, tìm đầu cho sản phẩm u đ i thuế 4.3.2.3 Sử dụng tiền bồi thờng, hỗ trợ có hiệu - Thứ nhất: Tích cực tuyên truyền, định hớng sử dụng nguồn vốn cho hộ từ thực thông báo chủ trơng thu hồi đất định thu hồi đất chi trả tiền bồi thờng, hỗ trợ GPMB Để hộ thấy rõ đợc chất nguồn kinh phí này, tập trung đầu t cho tái sản xuất, chuyển đổi ngành nghề để tạo thu nhập thay cho thu nhập từ mảnh đất hộ đ bị thu hồi - Thứ hai: Có chế l i suất u đ i hộ gửi tiền từ kinh phí bồi thờng, hỗ trợ không đầu t sản xuất Tạo ngành nghề mới, lĩnh vực kinh doanh, dịch vụ, sở đào tạo nghề để thống với ngời bị thu hồi đất chuyển khoản kinh phí họ đợc nhận cho nội dung để hạn chế việc toán tiền mặt cho hộ - Thứ ba: Số tiền đền bù thu hồi đất chia thành phần, phần giao cho ngời dân xây dựng nhà cửa chi dùng vào việc thật cần thiết, phần lại lớn đợc góp vốn với doanh nghiệp dới hình thức Trng i hc Nụng nghip H Ni - Lun Thc s khoa hc Nụng nghip 112 mua cổ phần, gửi vào ngân hàng mua bảo hiểm Với cách làm này, ngời dân sau bị thu hồi đất, cha đợc chia lợi nhuận từ kết sản xuất công nghiệp, kể có việc làm mảnh đất nhận đợc l i suất tiền gửi để có thu nhập ổn định 4.3.2.4 Giữ gìn phong tục tập quán, hạn chế tệ nạn x hội - Thứ nhất: Bên cạnh phát triển ngành nghề công nghiệp TTCN, dịch vụ trì phát triển ngành nghề truyền thống địa phơng Giải tốt vấn đề định hớng chuyển đổi ngành nghề, đào tạo lao động giải việc làm cho lao động tác động thu hồi đất nông nghiệp - Thứ hai: Tích cực tuyên truyền nhiều hình thức để ngời dân thấy đợc tác hại luồng văn hoá xấu du nhập Đồng thời, cấp quyền xử lý nghiêm tệ nạn x hội, không để bùng phát, lan rộng nhân dân 4.3.2.5 Bảo vệ môi trờng - Thứ nhất: Kiện toàn hệ thống máy quản lý Nhà nớc môi trờng với chức trách nhiệm rõ ràng, có quy chế đầu t giám sát chặt chẽ hoạt động tổ chức Gắn việc xây dựng chiến lợc quốc gia bảo vệ môi trờng cho giai đoạn công nghiệp hoá, đại hoá với chiến lợc công nghiệp hoá kinh tế x hội đảm bảo phát triển nganh mạnh nhng bền vững môi trờng môi trờng Thực đầy đủ luật bảo vệ môi trờng có chế độ xử phạt nghiêm vi phạm - Thứ hai: Thiết lập mối quan hệ mang tính lồng ghép nghiên cứu phát triển quan quản lý vĩ mô kinh tế môi trờng, hoàn chỉnh hệ thống thôn tin môi trờng, thể chế hoá việc điều tra môi trờng nội dung điều tra với vai trò đầu mối quan thống kê - Thứ ba: Xây dựng tiếp hoàn thiện việc đánh giá tác động môi trờng sách kinh tế vĩ mô để quản lý khai thác có hiệu bền vững nguồn tài nguyên Đa hệ thống quan trắc môi trờng vào Trng i hc Nụng nghip H Ni - Lun Thc s khoa hc Nụng nghip 113 thực thi với phối hợp chặt chẽ quan quản lý nhà nớc Khi chấp thuận dự án đầu t đơn vị cụm công nghiệp phải có Báo cáo đánh giá tác động môi trờng đề án bảo vệ môi trờng - Thứ t: Bớc đầu quan tâm giải vấn đề môi trờng nông thôn nh: Cải thiện điều kiện sinh thái ruộng đồng canh tác, sử dụng phân bón thuốc trừ sâu, nguồn nớc, chất thải vệ sinh nông thôn Thực có kết nhiều chơng trình, dự án nh: chơng trình PAM, chơng trình 327, chơng trình triệu rừng, nhằm nâng cao độ che phủ rừng - Thứ năm: Xây dựng đồng hệ thống sở hạ tầng thu gom, xử lý, tiêu thoát nớc thải cụm công nghiệp, khu dân d trớc thải vào hệ thống tiêu thoát chung Đồng thời, cụm công nghiệp, khu dân c phải có tổ đội thu gom rác thải đến nơi quy định - Thứ sáu: Ngân sách địa phơng có chế hỗ trợ u tiên cho xử lý chất thải cụm công nghiệp nguồn kinh phí 1% thu ngân sách địa phơng Cùng với đóng góp đơn vị cụm công nghiệp để thực tốt công tác x hội hoá lĩnh vực bảo vệ môi trờng 4.3.3.6 Về tổ chức thực GPMB: - Thứ nhất: UBND huyện thành lập Hội đồng bồi thờng, giải phóng mặt để đạo x , thị trấn tổ chức thực Tổ chức họp dân để lấy ý kiến trớc tiến hành lập phơng án tổng thể để đến thu hồi đất, nhằm đảm bảo dân chủ, công khai tập hợp ý kiến đóng góp nguyện vọng hộ nông dân để thống giải - Thứ hai: Tăng cờng công tác tuyên truyền giáo dục từ quan đoàn thể để hỗ trợ nh Mặt trận tổ quốc, Hội cựu chiến binh, hội nông dân, hội liên hiệp phụ nữ cấp cá tổ chức đoàn thể khác việc phối hợp với quyền động viên thuyết phục hớng dẫn ngời dân có đất bị thu hồi thực chủ trơng sách Đảng Nhà nớc Trng i hc Nụng nghip H Ni - Lun Thc s khoa hc Nụng nghip 114 Phần Kết luận kiến nghị 5.1 Kết luận: Tác động trực tiếp tới hộ: - Về lao động, việc làm: Khi thu hồi đất nông nghiệp để xây dựng cụm công nghiệp, khu dân c có tác động tới lao động việc làm hộ nông dân theo hớng: Số lao động có việc làm tăng lên lao động có tay nghề, độ tuổi lao động trẻ thời gian lao động thờng tập trung đến 10 tháng/năm Bên cạnh số lợng lao động việc làm tăng lên tập trung lao động tay nghề, không đợc đào tạo, tuổi lao động cao thiếu vốn sản xuất kinh doanh Mặt khác, trình độ lao động đợc tăng lên sau thu hồi đất đòi hỏi công việc cần phải có trình độ cao hơn, đào tạo để tìm kiếm việc làm mà đất nông nghiệp bị thu hẹp, không thất nghiệp việc làm - Về dịch chuyển cấu ngành nghề: Sau thu hồi đất lao động lĩnh vực nông nghiệp giảm chuyển sang lĩnh vực công nghiệp, dịch vụ, ngành nghề Điều tất yếu mà diện tích đất nông nghiệp t liệu sản xuất hộ nông dân bị thu hẹp lực lợng lao động phải chuyển sang ngành nghề khác Trong đó, tập trung chuyển dịch cấu ngành nghề sang dịch vụ công nhân cụm công nghiệp chủ yếu - Về thu nhập hộ nông dân: Khi thu hồi đất sản xuất nông nghiệp đ có tác động đến thu nhập cấu thu nhập hộ nông dân theo hớng thu nhập tăng lên, thu nhập từ ngành nông nghiệp giảm Có đợc điều thu hồi đất đ làm giảm diện tích đất sản xuất phận lao động đ chuyển sang làm việc số lĩnh vực khác có thu nhập cao nh công nhân, dịch vụ, ngành nghề lao động nớc Sau thu hồi đất nhóm hộ giàu, có thu nhập cao tập trung vào ngành, nghề chuyển đổi sang nh dịch vụ, làm công nhân, nghề nhóm hộ Trng i hc Nụng nghip H Ni - Lun Thc s khoa hc Nụng nghip 115 bị thu hồi đất nhóm không bị thu hồi đất Nhóm bị thu hồi đất có tác động lớn nhóm không bị thu hồi đất Điều chứng tỏ tác động tới thu nhập cấu thu nhập thu hồi đất ảnh hởng tới x hội mức độ khác Trong nhóm bị thu hồi đất không bị thu hồi đất nhóm hộ nghèo chịu tác động theo hớng thu nhập giảm mức độ chuyển đổi ngành nghề nhóm hộ hạn chế - Về phơng hớng sản xuất, kinh doanh: Khi thu hồi đất nông nghiệp đ tác động đến phơng hớng sản xuất, kinh doanh Nhóm hộ có diện tích nhiều dịch chuyển phơng hớng sản xuất kinh doanh hộ, lao động hộ theo hớng chuyển dịch lực lợng lao động từ nông nghiệp sang ngành nghề, công nhân dịch vụ Trong dịch chuyển diễn nhóm hộ bị thu hồi đất nhóm hộ không bị thu hồi đất, nhng nhóm hộ bị thu hồi đất thu hồi nhiều đất dịch chuyển nhanh - Việc sử dụng tiền bồi thờng, hỗ trợ hộ nông dân: Chủ yếu tập trung vào cho việc mua đất nhu cầu đất hộ cha thiết, chi tiêu cho xây dựng, sửa chữa nhà, mua sắm tiện nghi; Đầu t cho tái sản xuất, chuyển đổi ngành nghề, tìm việc làm chiếm tỷ lệ nhỏ Do dẫn đến tình trạng sau đ chi tiêu hất số tiền đó, diện tích đất sản xuất đ bị thu hẹp hộ nông dân gặp nhiều khó khăn nh thất nghiệp, lao động việc làm, thu nhập công ty cụm công nghiệp giải đợc số lợng lao động định (lao động trẻ, có trình độ, tay nghề), kéo theo hệ luỵ tệ nạn x hội nh cờ bạc, rợu chè, chộm cắp, phạm pháp hình sảy làm ảnh hởng tới cộng đồng x hội Tác động gián tiếp tới hộ: - Tình hình tệ nạn x hội sau thu hồi đất tăng lên so với trớc thu hồi đất nh ăn chơi, cờ bạc, rợu chè Sự du nhập nhiều luồng văn hoá từ bên vào có cụm công nghiệp hình thành làm thay đổi số phong tục tập quán nh cái, cháu chắt lễ phép với ông bà, cha, mẹ bị giảm xút; ý trí Trng i hc Nụng nghip H Ni - Lun Thc s khoa hc Nụng nghip 116 vợt khó khăn cần cù lao động bị giảm xuống thay vào hởng thụ ngại vợt khó; việc cới, việc tang mang tính chất công nghiệp tốn kém, tình cảm vợ chồng giảm xút Đ làm ảnh hởng tới toàn x hội, mà trớc hết tác động ảnh hởng lớn hộ bị thu hồi đất kể hộ không bị thu hồi đất - Sau thu hồi đất môi trờng sống bị ô nhiễm suy giảm so với trớc thu hồi đất tình trạng chất thải cụm công nghiệp, khu dân c Trong đó, tập trung chủ yếu công ty cụm công nghiệp cha có hệ thống thu gom, xử lý nớc thải tập trung, sản xuất kinh doanh trọng tới lợi ích kinh tế, cha ý, quan tâm đầu t cho công tác bảo vệ môi trờng, ảnh hởng tới sức khoẻ, đời sống hộ nông dân, gây xúc, đơn th phản ánh kiến nghị nhân dân - Thu hồi đất để quy hoạch khu dân c tạo khoản thu ngân sách từ tiền sử dụng đất đầu t xây dựng sở hạ tầng công cộng phục vụ đời sống, sản xuất hộ nông dân đợc tốt 5.2 Kiến nghị: Để vừa đảm bảo cho việc thu hồi đất phục vụ cho phát triển kinh tế x hội, vừa giải việc làm, ổn định đời sống cho ngời dân có đất bị thu hồi đợc thực tốt, thực có hiệu xin kiến nghị số việc sau đây: Đối với Nhà nớc quan có thẩm quyền: - Lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất phải gắn với lập quy hoạch tổng thể kinh tế x hội địa phơng, quy hoạch hệ thống thu gom, xử lý chất thải chiến lợc đào tạo lao động cho vùng quy hoạch trớc thu hồi đất Chấm dứt tình trạng việc sử dụng tuỳ tiện thiếu kế hoạch nh số địa phơng rơi vào tình trạng quy hoạch treo - Nhà nớc đ có chế xây dựng quỹ đào tạo nghề cho ngời có đất bị thu hồi 50% diện tích đất nông nghiệp Nên có chế xây dựng quỹ đào tạo nghề cho tất ngời có đất bị thu hồi vào tỷ lệ diện tích bị thu hồi để hỗ trợ cho ngời dân bị thu hồi đất việc đào tạo nghề Trng i hc Nụng nghip H Ni - Lun Thc s khoa hc Nụng nghip 117 - Nhà nớc cần rà soát lại toàn sách có liên quan đến việc thu hồi đất, đền bù tái định c, đào tạo nghề, giải việc làm cho ngời có đất bị thu hồi cho phù hợp với điều kiện địa phơng Tập trung vào số vấn đề: quy định giá đền bù cho sát với giá thực tế hơn; hai chuyển số lao động bị thu hồi đất sang hoạt động lĩnh vực công nghiệp dịch vụ; ba nghiên cứu cách trả tiền đền bù cho dân cho hợp lý, để số tiền không bị sử dụng cách l ng phí, tạo sống ổn định, lâu dài cho ngời dân; bốn quy định thời gian đợc phép điều chỉnh, bổ sung quy hoạch sử dụng đất cho phù hợp để tránh quy hoạch treo; năm có chế tài với trờng hợp nhà nớc thu hồi đất mà tự thoả thuận ngời dân doanh nghiệp - Nhà nớc cần có chế để huy động tất quan, đoàn thể tổ chức x hội tích cực tham gia vào việc giải việc làm, tăng thu nhập ổn định đời sống ngời dân có đất bị thu hồi Làm để quan đoàn thể có liên quan phải coi nhiệm vụ trị quan trọng họ - Nhà nớc cần phải quy định cụ thể dự án muốn đầu t vào khu, cụm công nghiệp phải thực đồng vừa đầu t sản xuất, kinh doanh, vừa phải thực đầu t xây dựng hệ thống xử lý chất thải nh Báo cáo đánh giá tác động môi trờng Bản cam kết bảo vệ môi trờng hoàn thiện đợc hoạt động Đối với doanh nghiệp cụm công nghiệp, cần quan tâm lao động hộ bị thu hồi đất nói riêng lao động địa phơng nói chung Cần thực nghiêm túc yêu cầu địa phơng sau đ thu hồi đất Bên cạnh cần phải quan tâm hỗ trợ kinh phí xây dựng công trình hạ tầng công cộng địa phơng thực đầy đủ nội dung cam kết bảo vệ môi trờng Đối với quyền địa phơng trớc hết phải vào chiến lợc quy hoạch kế hoạch sử dụng đất Nhà nớc để xây dựng cho Trng i hc Nụng nghip H Ni - Lun Thc s khoa hc Nụng nghip 118 quy hoạch kế hoạch sử dụng đất hợp lý với tình hình cụ thể địa phơng, đảm bảo cho việc sử dụng đất địa phơng thực có hiệu Mặt khác cần tích cực tuyên truyền cho ngời dân hiểu đợc ý nghĩa Nhà nớc thu hồi đất để xây dựng khu công nghiệp, khu dân c Ngoài quyền địa phơng cần phải thoả thuận chặt chẽ công ty đặt sở địa bàn x , đặc biệt vấn đề lao động, việc làm thu hồi đất công tác bảo vệ môi trờng Đối với hộ nông dân, trớc hết cần phải ủng hộ chủ trơng thu hồi đất phục vụ cho việc phát triển kinh tế x hội, tự tìm hớng mới, động, sáng tạo, học hỏi kinh nghiệm nhằm phát huy hết khả vốn có để vơn lên làm giàu đáng điều kiện ruộng đất bị thu hẹp Trng i hc Nụng nghip H Ni - Lun Thc s khoa hc Nụng nghip 119 Tài liệu tham khảo Bạch Song Lân, Nghiên cứu, đánh giá thực sách đền bù thiệt hại Nhà nớc thu hồi đất địa bàn đô thị thị x Hoà Bình, Tỉnh Hoà Bình, Luận văn thạc sỹ khoa học Cách mạng ruộng đất Việt Nam (1968), NXB KHXH, Hà Nội Chỉ thị số 11/2006/CT-TTg ngày 27/3/2006 Thủ tớng phủ giải pháp hỗ trợ dạy nghề việc làm cho lao động vùng chuyển đổi mục đích sử dụng đất nông nghiệp Đỗ Kim Chung (2003) giáo trình dự án phát triển nông thôn, Nhà xuất nông nghiệp, Hà Nội 2006 Đỗ Kim Chung, Phát triển văn hoá - x hội bảo vệ môi trờng nông thôn theo hớng công nghiệp hoá, đại hoá, Kỷ yếu khoa học nghiên cứu kinh tê nông nghiệp phát triển nông thôn, Nhà xuất nông nghiệp, Hà Nội -2002 Hội KHKT Xây dựng Việt Nam (2002), Kỷ yếu hội thảo đền bù Giải phóng mặt dự án xây dựng Việt Nam, Bộ xây dựng, Hà Nội http://www.googl.com.vn/Search?hl=sp8p, Giá đất đến bù cha tìm đợc giải pháp cụ thể http://www.googl.com.vn/Search?hl=sp8p, tìm giải pháp cho nông dân bị thu hồi đất nông nghiệp http://www.dothi.net/News/tin tuc/chinh sach/2009/07/389AE627, Giá đất bồi thờng cao hai lần giá đất 10 http://www.metvuong.com/thongtin/7014, Quỹ hỗ trợ ngời bị thu hồi đất tiền nằm giấy 11.http://www.googl.com.vn/Search?hl=sp8p, Giá đất đến bù cha tìm đợc giải pháp cụ thể 12 http://www.googl.com.vn/Search?hl=sp8p, tìm giải pháp cho nông dân bị thu hồi đất nông nghiệp Trng i hc Nụng nghip H Ni - Lun Thc s khoa hc Nụng nghip 120 13 http://www.dothi.net/News/tin tuc/chinh sach/2009/07/389AE627, Giá đất bồi thờng cao hai lần giá đất 14 http://www.metvuong.com/thongtin/7014, Quỹ hỗ trợ ngời bị thu hồi đất tiền nằm giấy 15 http://goolge.com/ Nguyễn Văn Xa, Giá đền bù đất phải phù hợp với thực tế chuyển nhợng 16 Hoàng Tuấn Lâm, Nghiên cứu tác động xây dựng khu công nghiệp Bắc Vinh tới việc làm thu nhập hộ nông dân bị thu hồi đất nông nghiệp x Hng Đông, thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An 17.Luật cải cách ruộng đất năm (1953) 18 Luật sửa đổi, bổ sung số điều Luật đất đai năm (1998) 19 Luật sửa đổi, bổ sung số điều Luật đất đai năm (2001) 20 Luật đất đai (2003) 21 Lê Du Phong (2005), Thực trạng thu nhập đời sống, việc làm ngời có đất bị thu hồi để xây dựng khu công nghiệp, khu đô thị, xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế - x hội nhu cầu cộng đồng lợi ích quốc gia, đề tài cấp Nhà nớc 22 Lệ Huyền, Giải phóng mặt Hà Nội nhiều bất cập, Báo công an nhân dân số 1612/2003 23 Lê Thu Hoa (2007), Phát triển KCN tập trung địa bàn Hà Nội vấn đề việc làm cho lao động có đất bị thu hồi Tạp chí nghiên cứu kinh tế số 352, số tháng năm 2007 24 Nghị định 64 /CP (27/9/1993) Chính phủ việc giao đất nông nghiệp cho hộ gia đình, cá nhân sử dụng ổn định lâu dài vào mục đích sản xuất nông nghiệp 25 Nghị định 90/CP (17/8/1994) Chính phủ việc đền bù thiệt hại Nhà nớc thu hồi đất để sử dụng vào mục đích quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng Trng i hc Nụng nghip H Ni - Lun Thc s khoa hc Nụng nghip 121 26 Nghị định số 181/2004/NĐ - CP ngày 29/10/2004 Chính phủ thi hành luật đất đai năm 2003 27 Nghị định số 17/2006/NĐ - CP ngày 27/01/2006 Chính phủ sửa đổi, bổ sung số điều Nghị định hớng dẫn thi hành Luật đất đai Nghị định số 187/2004/NĐ-CP việc chuyển công ty nhà nớc thành công ty cổ phần 28 Nghị định 197/2004/NĐ-CP ngày 03/12/2004 Chính phủ bồi thờng, hỗ trợ tái định c Nhà nớc thu hồi đất 29 Nghị định 22/1998/NĐ-CP ngày 04/4/1998 Chính phủ đền bù thiệt hại Nhà nớc thu hồi đất sử dụng vào mục đích quốc phòng, an ninh lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng 30 Nghị định số 84/2007/NĐ - CP ngày 25/5/2007 Chính phủ quy định bổ sung cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, thu hồi đất, thực quyền sử dụng đất, trình tự thủ tục bồi thờng, hỗ trợ, tái định c Nhà nớc thu hồi đất 31 Nghị số 26-NQ/TW Hội nghị Trung ơng (khoá X) nông nghiệp, nông dân, nông thôn 32 Nghị số 16/2008/NQ HĐND ngày 08/7/2008 Hội đồng nhân dân tỉnh Bắc Giang thành lâp quỹ hỗ trợ ổn định đời sống, học tập, đào tạo nghề việc làm cho ngời dân nhà nớc thu hồi 50% đất sản xuất nông nghiệp trở lên 33 Ngô Văn Hải, Thực trạng giải pháp nhằm nâng cao chất lợng hiệu sử dụng lao động nông thôn nghiệp CNH HĐH đất nớc Kỷ yếu khoa học nghiên cứu kinh tê nông nghiệp phát triển nông thôn, Nhà xuất nông nghiệp, Hà Nội -2002 34 Nguyễn Văn Song, Vũ Thị Phơng Thuỵ, Giáo trình kinh tế tài nguyên môi trờng, Nhà xuất nông nghiệp, Hà Nội 2006 Trng i hc Nụng nghip H Ni - Lun Thc s khoa hc Nụng nghip 122 35 Nguyễn Hữu Dũng (2000), Luận khoa học cho xây dựng sách giải việc làm nớc ta chuyển sang kinh tế hàng hoá nhiều thành phần 36 Nguyễn Sinh Cúc (2003), Bàn phơng pháp tính tiêu thu nhập/1ha diện tích đất nông nghiệp, Tạp nông thôn số 98 37 Mai Mộng Hùng (2003), Tìm hiểu pháp luật đất đai số nớc giới, Tạp chí địa số 1- 1/2003, Hà Nội 38 Jydy L.Baker (ngời dịch: Vũ Hoàng Linh), Đánh giá tác động dự án phát triển tới đói nghèo 39 Phạm Thị Mỹ Dung (2008), Bài giảng môn phân tích kinh tế nông nghiệp, ĐHNN Hà Nội 40 Phòng Thống kê huyện Lục Nam (2005 2008), Niên giảm thống kê 41 Phòng Tài Kế hoạch huyện Lục Nam (2005 2008), Báo cáo tình hình đầu t xây dựng bản, Báo cáo kết thu tiền đất 42 Phòng Tài nguyên-Môi trờng(20052008), Báo cáo tình hình thu hồi đất 43 Quyết định số 97/2008/QĐ - UBND ngày 29/8/2008 UBND tỉnh Bắc Giang việc quy định thu, quản lý sử dụng quỹ hỗ trợ ổn định đời sống, học tập, đào tạo nghề việc làm cho ngời dân bị thu hồi đất nông nghiệp từ 50% trở lên 44 Quyết định số 04/2008/QĐ - UBND ngày 18/01/2008 UBND tỉnh Bắc Giang việc ban hành quy định số điểm cụ thể bồi thờng, hỗ trợ tái định c Nhà nớc thu hồi đất 45 Quyết định số 112/2005/QĐ-UBND ngày 25/12/2005, Quyết định số 85/2006/QĐ-UBND ngày 22/12/2006, Quyết định số 102/2007/QĐUBND ngày 20/12/2007 UBND tỉnh Bắc Giang việc ban hành bảng giá loại đất 46 Quyết định số 07/2005/QĐ-UB ngày 02/02/2005 UBND tỉnh việc ban hành quy định trình tự, thủ tục giao đất, cho thuê đất, thu hồi, cho phép chuyển mục đích sử dụng đất Trng i hc Nụng nghip H Ni - Lun Thc s khoa hc Nụng nghip 123 47 Thông t số 01/2005/TT-BTNMT ngày 13/4/2005 Bộ Tài nguyên Môi trờng hớng dẫn thực số điều Nghị định số181/2004/NĐ - CP ngày 29/10/2004 Chính phủ thi hành luật đất đai năm 2003 48.Thông t số 14/2008/TTLT/BTC BTNMT ngày 31/01/2008 Bộ Tài nguyên Môi trờng Bộ Tài việc hơng dẫn thực số điều Nghị định số 84/2007/NĐ-CP 49 Văn phòng HĐND UBND huyện Lục Nam, Quy hoạch tổng thể kinh tế x hội huyện Lục Nam giai đoạn 2001 - 2010 50 Văn phòng Huyện uỷ Lục Nam, Nghị Đại hội Đảng khoá XVII huyện Lục Nam, Chơng trình hành động số 15-CTr/HU ngày 20/10/2008 việc hực Nghị số 26-NQ/TW nông nghiệp, nông dân, nông thôn 51 Vũ Văn Long (2002), Tìm hiểu vài nguyên nhân khiếu kiện đền bù giải toả, Tạp chí địa số 11 11/2002, Hà Nội 52 Vũ Trọng Khải, Đỗ Thái Đông, Đặng Bích Hợp (2004), phát triển nông thôn Việt Nam từ làng x truyền thống đến văn minh đại, Nhà xuất Nông nghiệp Trng i hc Nụng nghip H Ni - Lun Thc s khoa hc Nụng nghip 124 [...]... tiến hành nghiên cứu đề tài: Nghiên cứu tác động của việc thu hồi đất nông nghiệp đến hộ nông dân huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang 1.2 Mục tiêu nghiên cứu 1.2.1 Mục tiêu chung Đánh giá những tác động của việc thu hồi đất nông nghiệp đến hộ nông dân mất đất, cũng nh những tồn tại trong công tác thu hồi đất từ đó đề xuất một số giải pháp và kiến nghị trong việc thu hồi đất ở huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang 1.2.2... Làm rõ cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn của việc thu hồi đất nông nghiệp đến hộ nông dân bị mất đất - Đánh giá những tác động của việc thu hồi đất nông nghiệp đến hộ nông dân bị mất đất ở huyện huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang - Đề xuất giải pháp nhằm giải quyết những tác động tiêu cực tới hộ nông dân mất đất nông nghiệp nói chung và địa phơng nói riêng 1.3 Đối tợng, phạm vi và thời gian nghiên cứu 1.3.1... hiện công tác thu hồi đất - Các hộ nông dân chịu sự tác động của việc thu hồi đất nông nghiệp trên địa bàn huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang 1.3.2 Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi về nội dụng: + Nghiên cứu việc thực hiện thu hồi đất nông nghiệp của các cơ quan liên quan, những khó khăn, thu n lợi họ gặp phải + Nghiên cứu tác động thu hồi đất tới việc làm, thu nhập, phong tục, tập quán và những ảnh hởng về môi... với hộ nông dân bị thu hồi đất Trng i hc Nụng nghip H Ni - Lun vn Thc s khoa hc Nụng nghip 3 + Nghiên cứu những tồn tại, bất cập khi thực hiện thu hồi đất nông nghiệp để có những giải pháp, kiến nghị khắc phục + Nghiên cứu các giải pháp thu hồi đất - Phạm vi về không gian: + Nghiên cứu các hộ nông dân có đất nông nghiệp bị thu hồi trên địa bàn huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang + Tập trung chủ yếu là các hộ. .. hộ nông dân bị thu hồi đất nông nghiệp để xây dựng cụm công nghiệp và khu dân c - Phạm vi về thời gian: Nghiên cứu ở thời điểm trớc khi thu hồi đất năm 2005 và sau khi thu hồi đất thời điểm năm 2008 1.3.3 Thời gian nghiên cứu: Từ tháng 8/2008 đến tháng 8/2009 Trng i hc Nụng nghip H Ni - Lun vn Thc s khoa hc Nụng nghip 4 Phần 2 Một số lý luận tác động của thu hồi đất nông nghiệp tới hộ nông dân 2.1 Thu. .. Những tác động của việc thu hồi đất đến hộ nông dân 2.2.1 Tác động trực tiếp tới hộ 2.2.1.1 Tác động về việc làm * Tác động tích cực: - Tăng cơ hội việc làm trong các khu, cụm công nghiệp cho hộ nông dân - Nhiều loại hình dịch vụ phát triển, có cơ hội về việc làm mới nhờ đó nâng cao thu nhập cho hộ nông dân * Tác động tiêu cực: - Lực lợng lao động có độ tuổi cao, trình độ thấp không có việc làm - Hộ nông. .. của mảnh đất đợc sử dụng Bởi vậy, để tính mức phải trả của ngời sử dụng đất, theo chúng tôi căn cứ vào mấy yếu tố sau đây: - Loại đất bị thu hồi: Loại đất bị thu hồi là dựa trên phân loại đất theo mục đích sử dụng hiện hành nh đất nông nghiệp, đất ở, đất đô thị đối với các loại đất cần lu ý tới yếu tố nhân tạo tức là vai trò của con ngời đ tác động vào những loại đất đó Ví dụ đối với đất nông nghiệp. .. định đời sống hộ nông dân bị thu hồi đất 2.4 Chính sách đền bù khi thu hồi đất của một số nớc trên thế giới Đối với bất cứ một quốc gia nào trên thế giới, đất đai là nguồn lực quan trọng nhất, cơ bản của mọi hoạt động đời sống kinh tế - x hội Khi Nhà nớc thu hồi đất phục vụ cho các mục đích của quốc gia đ làm thay đổi toàn bộ đời sống kinh tế của hàng triệu hộ dân và ngời dân, ngời bị ảnh hởng không những... hộ nông dân - Khi thu hồi đất quy hoạch khu dân c để giao đất có thu tiền sẽ tạo ra nguồn thu ngân sách chủ yếu cho địa phơng để xây dựng cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất, đời sống của nhân dân - Khi thu hồi đất quy hoạch khu, cụm công nghiệp tạo ra nguôn thu từ các khoản thu của các doanh nghiệp cho ngân sách địa phơng * Tác động tiêu cực: Nếu chỉ đạo, quản lý việc thu tiền sử dụng đất dẫn tới những... vấn đề thu hồi đất nông nghiệp nói riêng để đảm bảo giữa lợi ích chung của x hội và lợi ích của hộ nông dân, nhằm giải quyết vấn đề nông nghiệp, nông dân, nông thôn Khi nhà nớc thu hồi đất của hộ gia đình, cá nhân phải tiến hành bồi thờng, hỗ trợ, giải phóng mặt bằng Ngời bị thu hồi đất loại nào thì đợc bồi thờng bằng việc giao đất mới có cùng mục đích sử dụng, nếu không có đất để bồi thờng thì đợc