ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN - - NGUYỄN BÁ NĂNG ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG VÀ HIỆU QUẢ CHUYỂN ĐỔI MỤC ĐÍCH SỬ DỤNG ĐẤT NƠNG NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN THANH OAI, THÀNH PHỐ HÀ NỘI GIAI ĐOẠN 2005 - 2013 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC HÀ NỘI - 2014 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN - - NGUYỄN BÁ NĂNG ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG VÀ HIỆU QUẢ CHUYỂN ĐỔI MỤC ĐÍCH SỬ DỤNG ĐẤT NƠNG NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN THANH OAI, THÀNH PHỐ HÀ NỘI GIAI ĐOẠN 2005 - 2013 Chuyên ngành: Quản lý đất đai Mã số: 60850103 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC PGS.TS TRẦN VĂN TUẤN HÀ NỘI - 2014 LỜI CAM ĐOAN - Tôi xin cam đoan số liệu kết nghiên cứu luận văn trung thực chưa sử dụng bảo vệ học vị - Mọi giúp đỡ cho việc thực luận văn cám ơn thông tin trích dẫn luận văn rõ nguồn gốc Người thực luận văn Học viên Nguyễn Bá Năng LỜI CẢM ƠN Tôi xin chân thành cảm ơn thầy cô Khoa Địa lý, trường Đại học Khoa học Tự nhiên - Đại học Quốc gia Hà Nội nhiệt tình giảng dạy truyền đạt kiến thức q giá cho tơi suốt q trình học tập Đặc biệt, xin tỏ lời cảm ơn sâu sắc đến PGS.TS Trần Văn Tuấn dành thời gian để hướng dẫn, góp ý cho tơi thời gian thực luận văn Đồng thời, xin gửi lời cảm ơn đến UBND huyện, Phòng Tài nguyên Mơi trường, Văn phịng Đăng ký quyền sử dụng đất huyện Thanh Oai giúp đỡ tơi q trình thu thập tài liệu, số liệu cho việc thực hoàn thành luận văn Cuối cùng, xin gửi lời cảm ơn đến gia đình, người thân, đồng nghiệp động viên tinh thần, tạo điều kiện tốt để tơi an tâm, tập trung hồn thành luận văn cách tốt Ngày tháng năm 2014 Học viên Nguyễn Bá Năng MỤC LỤC MỞ ĐẦU 1 TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU PHẠM VI NGHIÊN CỨU…………………………………………………………………2 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU CƠ SỞ TÀI LIỆU CHỦ YẾU PHỤC VỤ NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI CẤU TRÚC LUẬN VĂN CHƯƠNG CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ CỦA CHUYỂN ĐỔI MỤC ĐÍCH SỬ DỤNG ĐẤT NƠNG NGHIỆP 1.1 Công nghiệp hóa, thị hóa chuyển đổi mục đích sử dụng đất 1.1.1 Cơng nghiệp hóa, đại hóa 1.1.2 Đơ thị hố 1.1.3 Cơng nghiệp hóa, thị hóa nhu cầu chuyển đổi mục đích sử dụng đất trình thị hóa 11 1.2 Những quy định pháp lý chuyển đổi mục đích đất nơng nghiệp cho mục đích phi nơng nghiệp nước ta 15 1.3 Khái qt tình hình chuyển đổi mục đích sử dụng đất nông nghiệp địa bàn thành phố Hà Nội 18 1.4 Các tiêu chí đánh giá hiệu chuyển đổi mục đích sử dụng đất nơng nghiệp sang mục đích phi nơng nghiệp 21 CHƯƠNG THỰC TRẠNG CHUYỂN ĐỔI MỤC ĐÍCH SỬ DỤNG ĐẤT NƠNG NGHIỆP GIAI ĐOẠN 2005 – 2013 TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN THANH OAI 24 2.1 Khái quát điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội huyện Thanh Oai 24 2.1.1 Điều kiện tự nhiên 24 2.1.1.1 Vị trí địa lý 24 2.1.1.2 Địa hình địa mạo 24 2.1.1.3 Khí hậu, thời tiết 24 2.1.1.4 Thủy văn 25 2.1.1.5 Các nguồn tài nguyên 25 2.1.1.6 Thực trạng môi trường 27 2.1.2 Điều kiện kinh tế - xã hội 28 2.1.2.1 Tăng trưởng kinh tế chuyển dịch cấu kinh tế 28 2.1.2.2 Thực trạng phát triển ngành kinh tế .28 2.1.2.3 Thương mại dịch vụ 32 2.1.2.4 Dân số, lao động, việc làm thu nhập 33 2.1.2.5 Thực trạng phát triển đô thị khu dân cư nông thôn 34 2.1.2.6 Thực trạng phát triển sở hạ tầng 36 2.1.3 Đánh giá chung điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội môi trường 39 2.2 Khái qt q trình cơng nghiệp hóa, thị hóa huyện Thanh Oai tình hình biến động sử dụng đất từ 2005 - 2013 40 2.2.1 Q trình CNH, thị hóa huyện Thanh Oai 40 2.2.1.1 Giai đoạn trước 2008 Hà Tây chưa sát nhập Hà Nội 40 2.2.1.2 Giai đoạn 2008 – 2013 40 2.2.2 Tình hình biến động mục đích sử dụng đất từ 2005 - 2013 41 2.2.2.1 Biến động sử dụng đất giai đoạn 2005 – 2010 41 2.2.2.2 Biến động sử dụng đất giai đoạn 2010 – 2013 51 2.3 Thực trạng chuyển đổi mục đích đất nơng nghiệp huyện Thanh Oai giai đoạn 2005 - 2013 54 CHƯƠNG ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ CHUYỂN ĐỔI MỤC ĐÍCH SỬ DỤNG ĐẤT NƠNG NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN THANH OAI VÀ ĐỀ XUẤT MỘT SỐ GIẢI PHÁP 56 3.1 Đánh giá chung hiệu chuyển đổi mục đích sử dụng đất nơng nghiệp huyện Thanh Oai 56 3.2 Đánh giá hiệu chuyển đổi mục đích sử dụng đất nơng nghiệp số dự án sử dụng đất phi nông nghiệp điển hình 58 3.2.1 Dự án xây dựng khu đô thị Thanh Hà A, B – Cienco 58 3.2.1.1 Khái quát dự án 58 3.2.1.2 Hiệu kinh tế đất 59 3.2.1.3 Hiệu xã hội 66 3.2.1.4 Hiệu môi trường 68 3.2.2 Dự án Cụm cơng nghiệp Thanh Oai, xã Bích Hòa 69 3.2.2.1 Khái quát chung dự án: 69 3.2.2.2 Hiệu kinh tế : 69 3.2.2.3 Hiệu xã hội: 70 3.2.2.4 Về môi trường: 72 3.2.3 Những vấn đề tồn chủ yếu chuyển đổi mục đích sử dụng đất nơng nghiệp sang mục đích phi nông nghiệp địa bàn huyện Thanh Oai 73 3.3 Đề xuất số giải pháp 74 3.3.1 Giải pháp sách pháp luật 74 3.3.2 Giải pháp quản lý thực quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất 75 3.3.3 Giải pháp nâng cao hiệu chuyển đổi nghề, tạo việc làm 75 3.3.4 Giải pháp quản lý môi trường 76 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 77 Kết luận 77 Kiến nghị 78 TÀI LIỆU THAM KHẢO 80 PHỤ LỤC 82 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT CNH,HĐH – Cơng nghiệp hóa, đại hóa ĐTH – Đơ thị hóa XDCB – xây dựng UBND – Ủy ban nhân dân GPMB – Giải phóng mặt TĐC – tái định cư DANH MỤC HÌNH Hình 1.1 Dự báo mức độ thị hóa khu vực giới Hình 1.2 Tốc độ thị hóa Việt Nam số nước giai đoạn 1960 – 2010 .9 Hình 2.1 Biểu đồ tình hình biến động sử dụng đất huyện Thanh Oai giai đoạn năm 2005 – 2010………………………………………………… ….……………………42 Hình 2.2 Biểu đồ tình hình biến động sử dụng đất huyện Thanh Oai giai đoạn năm 2010 – 2013………………………… ………………………………………………52 Hình 3.1 Vị trí xây dựng: Khu thị Thanh Hà A,B - Cienco .59 Hình 3.2 Vị trí xây dựng: Cụm công nghiệp Thanh Oai 69 DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1 Biến động sử dụng số loại đất địa bàn thành phố Hà Nội giai đoạn 2000 – 2010………………………………………………… ……………………………….18 Bảng 2.1 Giá trị, cấu kinh tế huyện Thanh Oai qua số năm………………….28 Bảng 2.2 Chuyển dịch cấu kinh tế huyện Thanh Oai qua số năm………… 28 Bảng 2.3 Giá trị sản xuất cấu kinh tế ngành nông nghiệp…………………… 29 Bảng 2.4 Thống kê diện tích số trồng chính……………………………… 30 Bảng 2.5 Tình hình phát triển ngành cơng nghiệp - xây dựng……………………….31 Bảng 2.6 Hiện trạng diện tích, dân số, mật độ dân số huyện Thanh Oai…………….33 Bảng 2.7 Biến động sử dụng đất huyện Thanh Oai giai đoạn 2005 – 2010……….…41 Bảng 2.8 Biến động sử dụng đất huyện Thanh Oai giai đoạn 2010 – 2013………….51 Bảng 2.9: Thực trạng chuyển đổi đất nông nghiệp sang đất phi nông nghiệp huyện Thanh Oai giai đoạn 2005 – 2013…………………………………………………….55 Bảng 3.1 So sánh biến động giá trị sản xuất ngành huyện Thanh Oai năm 2005 năm 2013…………………………………………………………………….56 Bảng 3.2 Cơ cấu diện tích loại đất bị thu hồi dự án xây dựng khu đô thị Thanh Hà A, B - Cienco5………………….…………………………59 Bảng 3.3 Phương án bồi thường, hỗ trợ tái định cư kèm theo Quyết định thu hồi đất dự án Đầu tư xây dựng Khu đô thị Thanh Hà A,B Cienco5…………………60 Bảng 3.4 Phương án bồi thường, hỗ trợ tái định cư áp dụng dự án Đầu tư xây dựng Khu đô thị Thanh Hà A,B- Cienco5……………………………………… 62 Bảng 3.5 Tổng hợp kết thực GPMB dự án khu đô thị Thanh Hà A,BCienco5 thôn Thượng, năm 2010………………………………………………….63 Bảng 3.6 Tổng hợp kết thực GPMB dự án khu đô thị Thanh Hà A,BCienco5 thôn Cự Đà, năm 2011………………………………………………… 65 Bảng 3.7: Thu nhập bình quân hộ/tháng hộ bị thu hồi đất nông nghiệp xã Cự Khê…………………………………………………………………………… 66 Bảng 3.8 Mục đích sử dụng tiền bồi thường hỗ trợ hộ gia đình hai thơn Cự Đà thơn Thượng xã Cự Khê……………………………………………………… 66 Bảng 3.9: So sánh tình hình lao động, việc làm hộ gia đình trước sau thu hồi đất…………………………………………………………………………… 67 Bảng 3.10 Số lao động khơng có việc làm chia theo độ tuổi……………… 68 Bảng 3.11: Thu nhập bình quân hộ/tháng hộ bị thu hồi đất nông nghiệp xã Bích Hịa……………………………………………………………………… .70 Bảng 3.12 Mục đích sử dụng tiền bồi thường hỗ trợ hộ gia đình xã Bích Hịa……………………………….………………………………………………… 71 Bảng 3.13: So sánh tình hình lao động, việc làm hộ gia đình trước sau thu hồi đất xã Bích Hịa……………………………………………………………71 MỞ ĐẦU TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI Đất đai tài nguyên quốc gia vô quý giá, tư liệu sản xuất đặc biệt, thành phần quan trọng hàng đầu môi trường sống, địa bàn phân bố khu dân cư, xây dựng cơng trình kinh tế, văn hóa, xã hội, an ninh quốc phòng,… nguồn vốn, nguồn nội lực giai đoạn cơng nghiệp hóa, đại hóa đất nước Nhưng đất đai nguồn tài nguyên có hạn, việc quản lý sử dụng nguồn tài nguyên vào việc phát triển kinh tế - xã hội địa phương nước cách khoa học đạt hiệu cao vô quan trọng có ý nghĩa to lớn Q trình cơng nghiệp hóa, thị hóa thành phố Hà Nội khu vực ven đô (các huyện thuộc khu vực giáp với ranh giới nội thành) năm gần diễn với tốc độ nhanh dẫn đến chuyển đổi mục đích diện tích lớn đất nơng nghiệp sang sử dụng cho mục đích phi nơng nghiệp Đây xu hướng tất yếu nhằm đáp ứng nhu cầu sử dụng đất cho chuyển dịch cấu kinh tế xây dựng sở hạ tầng kỹ thuật, xã hội cho phát triển khu vực ven nói riêng thủ nói chung Tuy nhiên thực trạng chuyển đổi mục đích sử dụng đất nơng nghiệp đặt nhiều vấn đề tính hiệu chuyển đổi mặt kinh tế, xã hội, mơi trường Cùng với lợi ích kinh tế đất thu Nhà nước phải đối mặt với vấn đề đất sản xuất người dân, bồi thường giá trị đất giải việc làm, an sinh xã hội tình trạng nhiễm môi trường,… Thanh Oai huyện ven đô thành phố Hà Nội có tổng diện tích đất tự nhiên 12385,56 với 8397,64 đất nông nghiệp Trong giai đoạn từ năm 2005 đến tác động q trình cơng nghiệp hóa, thị hóa có khoảng 510 đất nơng nghiệp chuyển sang đất phi nông nghiệp Mặc dù huyện Thanh Oai cố gắng triển khai thực công tác chuyển đổi mục đích đất nơng nghiệp theo quy định pháp luật cịn gặp nhiều khó khăn vấn đề cần giải trình chuyển đổi Hiệu sử dụng đất nông nghiệp sau chuyển đổi sang mục đích phi nơng nghiệp chưa cao cần có đánh giá để đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quản lý sử dụng đất đai Bảng 3.10 Số lao động khơng có việc làm chia theo độ tuổi Độ tuổi Số lao động 30% diện tích đất nơng nghiệp giao đất dịch vụ (10% diện tích đất nơng nghiệp bị thu hồi) Tuy nhiên gần 10 năm sau thu hồi người dân chưa nhận đất dịch vụ Nhiều hộ bán trao tay (giao dịch ngầm) cho số người đầu đất - Các nguồn thu ngân sách từ việc chuyển mục đích sử dụng đất nông nghiệp: Khi đơn vị đăng ký nhu cầu sử dụng đất cụm công nghiệp, doanh nghiệp phải nộp tiền tạm thu mức 200.000 đồng/m2 Hàng năm, doanh nghiệp tiếp tục đóng góp khoản lệ phí theo mức UBND tỉnh Hà Tây từ năm 2009 Thành phố Hà Nội quy định vào ngân sách như: tiền thuê đất, khoản thuế doanh nghiệp - Tỷ lệ sử dụng đất (lấp đầy) dự án: Đến năm 2007, có 12 doanh nghiệp đăng ký hoạt động cụm công nghiệp Đến 100% diện tích đất xây dựng nhà máy, xí nghiệp cụm cơng nghiệp doanh nghiệp thuê để đầu tư xây dựng đưa vào hoạt động 3.2.2.3 Hiệu xã hội: Việc thu hồi đất để xây dựng cụm công nghiệp tạo thay đổi kinh tế - xã hội xã Bích Hịa Kết điều tra vấn 130 hộ dân thôn: Thôn Thượng, Thôn Trên, Thôn Giữa, Thơn Mùi cho thấy thu nhập bình qn nông hộ tăng so với trước thu hồi đất (bảng 3.11) Tuy nhiên mức tăng không nhiều đa số hộ sau thu hồi đất nông nghiệp để canh tác Nguồn thu từ nông nghiệp có giảm sau thu hồi đất chiếm 26,3% cấu thu nhập Bảng 3.11: Thu nhập bình quân hộ/tháng hộ bị thu hồi đất nơng nghiệp xã Bích Hịa Trước thu hồi đất STT Các nguồn thu nhập Sau thu hồi đất Giá trị Cơ cấu Giá trị Cơ cấu (1000 đồng) (%) (1000 đồng) (%) Thu từ nông nghiệp 1.160 37,7 975 26,3 Thu từ phi nông nghiệp 1.920 62,3 2.730 73,7 3080 100 3705 100 Tổng thu nhập bình quân hộ (Nguồn: Tổng hợp từ kết điều tra, vấn hộ) 70 Về sử dụng số tiền bồi thường, theo kết điều tra 130 hộ cho thấy số tiền nhận từ việc thu hồi đất nên phần lớn số tiền bồi thường sử dụng vào mục đích sửa nhà hay dùng để đầu tư cho học hành Trong số hộ sử dụng tiền bồi thường để đầu tư cho sản xuất kinh doanh chiếm 10,8% (bảng 3.12) Bảng 3.12 Mục đích sử dụng tiền bồi thường hỗ trợ hộ gia đình xã Bích Hịa Tỷ lệ Trung bình/hộ (nghìn đồng) hộ 9,2 65.200 Sử dụng tiền bồi thường đất Xây nhà Sửa nhà 20,0 24.420 5,4 16.150 14,6 25.600 5,4 27000 10,8 25.500 Đóng tiền để lấy đất dịch vụ 2,3 89.000 Khác 6,4 15.500 Mua sắm đồ dùng gia đình Đầu tư cho học hành Gửi tiết kiệm Đầu tư kinh doanh sản xuất dịch vụ phi nông nghiệp (Nguồn: Tổng hợp từ kết điều tra, vấn hộ) Về việc làm, bị thu hồi đất nông nghiệp nên phần lớn hộ trì hoạt động nơng nghiệp (canh tác chăn ni) tỷ lệ chuyển đổi sinh kế khơng nhiều (bảng 3.13) Bảng 3.13: So sánh tình hình lao động, việc làm hộ gia đình trước sau thu hồi đất xã Bích Hịa STT Trước thu hồi Sau Thu hồi Tỷ lệ (%) Tỷ lệ (%) Chỉ tiêu điều tra Lao động nông nghiệp 69,3 59,0 Công nhân 1,1 5,3 Công chức, viên chức, nhân viên công ty 3,4 6,2 Buôn bán, dịch vụ 12,7 13,0 Làm thuê 13,0 15,1 Khác 0,5 1,4 Tổng số 100 100 (Nguồn: Tổng hợp từ kết điều tra, vấn hộ) 71 Tuy nhiên số lao động tuyển dụng vào làm Cụm cơng nghiệp Thanh Oai Theo kết vấn 130 hộ, có 08 lao động làm việc Cụm công nghiệp Việc chuyển đổi mục đích sử dụng đất từ nơng nghiệp sang phi nông nghiệp gây nên nhiều vấn đề xã hội phức tạp Khi đất đai bị thu hẹp khơng cịn bị thu hồi q trình CNH - HĐH dẫn đến vấn đề trước mắt việc dư thừa lao động từ ngành nông nghiệp, người nông dân dần bước vào “đội ngũ thất nghiệp” Hơn nữa, đặc thù người nơng dân mang tính chất thời vụ : “có việc làm”, nên chủ yếu sản xuất nơng nghiệp mà khơng có trình độ học vấn để chuyển đổi nghề nghiệp Việc đào tạo chuyển đổi nghề nhiều bất cập, chưa phù hợp với tình hình thực tế; nơng dân ngại học để chuyển đổi nghề nghiệp Tại dự án này, lao động nhận vào làm công ty đa số lao động phổ thơng, khơng cần trình độ, nên thu nhập có cao làm nơng nghiệp cơng việc khơng thật ổn định thu nhập chưa cao Do lương thấp nên số trường hợp sau vào làm việc thơi việc tìm việc làm khác để có thu nhập cao - Tình hình an ninh trị, trật tự an tồn xã hội: Dưới góc độ vấn đề xã hội, việc thu hồi đất nơng nghiệp có tác động đến sinh hoạt hàng ngày người nông dân gây số tượng tiêu cực số phận dân cư dân cư địa bàn xã Kết điều tra, khảo sát cho thấy số người có biểu tiêu cực tệ nạn xã hội nghiện hút, cờ bạc tăng lên Phần lớn doanh nghiệp vào đầu tư cụm công nghiệp cam kết tiếp nhận lao động địa phương vào làm, thực tế tiếp nhận chẳng bao nhiêu, nguyên nhân gây xúc nhân dân Điều gây ảnh hưởng không nhỏ tới uy tín quyền Huyện, Xã; ảnh hưởng đến tình hình an ninh trị chung địa bàn tồn xã Bích Hịa Chính nơng dân khơng có việc làm sau thu hồi đất dễ trở thành đối tượng gây an ninh, trật tự, tham gia vào hoạt động tiêu cực, tệ nạn xã hội 3.2.2.4 Về môi trường: Cụm công nghiệp Thanh Oai chưa đầu tư xây dựng hệ thống xử lý nước thải tập trung nên dẫn đến tình trạng nước thải chảy sông, ao làm ô nhiễm nguồn nước, ảnh hưởng nghiêm trọng đến nguồn nước sinh hoạt nước tưới cho sản xuất 72 địa bàn xã Bích Hịa khu vực lân cận Kết điều tra vấn 130 hộ cho thấy 87,4% số hộ đánh giá tình hình mơi trường xấu đi, 7,4% số hộ đánh giá tình hình mơi trường khơng thay đổi, có 5,2% số hộ đánh giá mơi trường tốt lên 3.2.3 Những vấn đề tồn chủ yếu chuyển đổi mục đích sử dụng đất nơng nghiệp sang mục đích phi nơng nghiệp địa bàn huyện Thanh Oai Qua nghiên cứu thực trạng hai dự án chuyển đổi đất nông nghiệp địa bàn huyện Thanh Oai cho thấy: Tuy đạt nhiều mặt tích cực chuyển đổi đất nơng nghiệp sang mục đích phi nơng nghiệp địa bàn huyện có nhiều tồn tại, hệ lụy Đầu tiên, đất đai bị thu hẹp khơng cịn bị thu hồi q trình thị hóa dẫn đến vấn đề trước mắt việc dư thừa lao động từ ngành nông nghiệp, người nông dân dần bước vào “đội ngũ thất nghiệp” Giảm diện tích đất canh tác, phải rút bớt lao dộng nông nghiệp để chuyển sang công nghiệp dịch vụ Các cụm công nghiệp mọc lên, địi hỏi lượng lớn lao động có tay nghề, qua đào tạo Những người lao động mà không qua đào tạo, khơng có khả tham gia sản xuất cơng nghiệp khó khăn việc tìm kiếm hội việc làm, công việc không ổn định, thu nhập thấp Đời sống người dân mà đi, nảy sinh nhiều tệ nạn xã hội địa bàn huyện Từ mà vấn nạn lâu dài sống người nông dân bị thu hồi đất gặp khó khăn nguồn thu nhập Người dân sau bị thu hồi đất, phần số hộ gia đình số sử dụng tiền đền bù vào việc kinh doanh, làm ăn buôn bán nhằm phát triển kinh tế, đem lại nguồn thu nhập cho gia đình Tuy nhiên, trình điều tra ý kiến hộ dân bị thu hồi đất địa bàn huyện cho thấy phần lớn chưa sử dụng vào mục đích sản xuất, tạo việc làm, số gia đình có tiền đền bù mà nảy sinh suy nghĩ “có tiền phải hưởng thụ” qua dính vào tệ nạn xã hội Trong người dân khơng có đất để canh tác số dự án khu thị địa bàn huyện Dự án Thanh Hà A,B – Cienco lại tình trạng quy hoạch “treo”, dự án “treo”, hồn thiện mà khơng có người Tỉ lệ lấp đầy cịn thấp gây lãng phí nguồn tài ngun đất Vấn đề mơi trường quan tâm chất lượng chưa đạt yêu cầu đề Khối lượng chất thải công nghiệp ngày tăng tỷ lệ xử lý cịn hạn chế nhiễm cụm công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, vùng sản xuất nông nghiệp sử dụng nhiều thuốc bảo vệ thực vật làm xuống cấp môi trường đất, 73 nước, không khí địa bàn huyện Nhìn chung, hầu hết cụm, điểm cơng nghiệp tồn huyện chưa đáp ứng tiêu chuẩn môi trường theo quy định Thực trạng làm cho mơi trường sinh thái số khu vực xung quanh số cụm công nghiệp bị ô nhiễm nghiêm trọng Cộng đồng dân cư, cộng đồng dân cư lân cận với cụm, điểm công nghiệp, phải đối mặt với thảm hoạ môi trường Họ phải sống chung với khói bụi, uống nước từ nguồn nhiễm chất thải cơng nghiệp Từ đó, gây bất bình, dẫn đến phản ứng, đấu tranh liệt người dân hoạt động gây ô nhiễm môi trường Hệ thống thoát nước huyện cũ kỹ, chất thải hầu hết không qua xử lý, xả trực tiếp vào hệ thống kênh tiêu nước, ao hồ bị nhiễm nguồn nước mặt nghiêm trọng, gây ô nhiễm môi trường ảnh hưởng trực tiếp đến sống người dân Vấn đề đặt phải xây dựng hệ thống xử lý chất thải quy trình trước xả môi trường, đảm bảo môi trường lành hệ thống tiêu thoát nước đại cho nhân dân 3.3 Đề xuất số giải pháp 3.3.1 Giải pháp sách pháp luật - Qua đánh giá thực trạng chuyển đổi đất nông nghiệp địa bàn huyện Thanh Oai cho thấy số dự án, cụ thể Dự án Cụm công nghiệp Thanh Oai, nhà nước có sách hỗ trợ đất dịch vụ việc thực sách cịn nhiều bất cập Vì cần pháp luật cần quy định rõ trách nhiệm cá nhân quan khơng thực sách thực sách chậm, gây thiệt hại cho người dân bị thu hồi đất - Áp dụng sách chuyển đổi nghề nghiệp, hỗ trợ việc làm cho người có đất nơng nghiệp bị thu hồi cách linh hoạt dự án cụ thể cho phù hợp, hạn chế việc hỗ trợ tiền - Cần có sách riêng cho hộ dân dự án thu hồi đất người lao động nông nghiệp túy, hết tuổi lao động thực dự án Nhà nước thu hồi đất hết tư liệu sản xuất khơng có trợ cấp tiền bồi thường hỗ trợ theo quy định Có sách cho vay vốn ưu đãi, miễn, giảm thuế với người lao động lớn tuổi, lao động trình độ học vấn thấp để họ tự tạo việc làm lĩnh vực dịch vụ đời sống, du lịch, thương mại…Chính quyền địa phương kết hợp với Hội Nơng dân, Hội Phụ nữ, Hội Cựu chiến binh mở lớp đào tạo nghề ngắn hạn 74 miễn phí chi phí thấp cho lao động tuổi 35 trở lên để giúp họ tạo việc làm lĩnh vực công nghiệp dịch vụ - Đối với UBND huyện Thanh Oai cần đề xuất vướng mắc khó khăn việc thực dự án địa bàn; giúp UBND thành phố Hà Nội kịp thời xây dựng ban hành văn quy định bồi thường, hỗ trợ TĐC phù hợp với thực tế địa phương theo tinh thần Luật Đất đai 2013 nghị định như: Nghị định 43/2014/NĐ-CP; Nghị định 44/2014/2013/NĐ-CP; Nghị định 47/2014/NĐ-CP; Thông tư số 30/2014/TT-BTNMT ngày 02/6/2014 Bộ TNMT quy định hồ sơ giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất, thu hồi đất; Thông tư 37/2014/TT-BTNMT ngày 30/6/2014 Bộ TNMT quy định chi tiết bồi thường, hỗ trợ, tái định cư Nhà nước thu hồi đất 3.3.2 Giải pháp quản lý thực quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất - Phải kịp thời khắc phục tình trạng quy hoạch treo, dự án thu hồi đất sau bỏ hoang gây lãng phí lòng tin nhân dân - Thực biện pháp nhằm nâng cao hiệu sử dụng loại đất; điều chỉnh cấu sử dụng đất cách hợp lý, giảm bớt diện tích đất nơng nghiệp cần quan tâm phát triển khoa học kỹ thuật ứng dụng nông nghiệp để tăng hệ số sử dụng đất nông nghiệp - Tập trung liệt cơng tác xây dựng nơng thơn mới, hồn thành cơng tác dồn điền đổi đất nông nghiệp theo quy định 3.3.3 Giải pháp nâng cao hiệu chuyển đổi nghề, tạo việc làm - Xây dựng, triển khai quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội huyện gắn với kế hoạch đào tạo nghề địa phương sở thu hút lao động vào cụm điểm công nghiệp, ưu tiên cho hộ dân bị hầu hết đất sản xuất nông nghiệp - Chú trọng phát triển bổ túc văn hóa chun mơn nghiệp vụ cho lao động trẻ 35 tuổi để họ có đủ trình độ làm nghề mà khu, cụm công nghiệp cần tuyển dụng - Duy trì phát triển làng nghề truyền thống, mở rộng quy mơ chất lượng - Hình thành khu vực đất dịch vụ trục giao thơng huyện để tạo việc làm cho người dân bị đất sản xuất nông nghiệp 75 3.3.4 Giải pháp quản lý môi trường - Việc xây dựng nhà máy, dự án cụm công nghiệp tiến hành sau khu, cụm công nghiệp hoàn thành Nhà máy xử lý nước thải tập trung theo quy định nhằm đảm bảo xử lý toàn nước thải phát sinh từ nhà máy - Tăng cường công tác thanh, kiểm tra việc chấp hành pháp luật môi trường cụm công nghiệp; xử lý nghiêm doanh nghiệp vi phạm, tạm đình cấm hoạt động doanh nghiệp vi phạm nghiêm trọng; công khai thông tin doanh nghiệp vi phạm pháp luật bảo vệ môi trường - Chấn chỉnh, nâng cao chất lượng hoạt động đánh giá môi trường chiến lược, đánh giá tác động môi trường, đặc biệt khâu thẩm định dự án Tăng cường kiểm tra sau thẩm định báo cáo đánh giá tác động môi trường, bảo đảm dự án trước vào hoạt động phải xác nhận hồn thành cơng trình, biện pháp bảo vệ môi trường - Tiếp tục thực tốt công tác đảm bảo vệ sinh môi trường địa bàn Huyện; nâng cao chất lượng dịch vụ đô thị như: vận chuyển rác thải, cấp nước sạch, cấp điện, chăm sóc bảo trì xanh, đèn đường Quan tâm xử lý triệt để vấn đề ô nhiễm nguồn nước, khơng khí Cụm cơng nghiệp, làng nghề truyền thống 76 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ Kết luận Từ kết nghiên cứu, đánh giá tình hình chuyển đổi đất mục đích sử dụng đất nơng nghiệp địa huyện Thanh Oai, thành phố Hà Nội rút số kết luận sau: Thanh Oai huyện có tốc độ cơng nghiệp hóa, thị hóa nhanh giai đoạn 2005 – 2013 Giá trị sản xuất ngành kinh tế thuộc Huyện quản lý tăng bình qn 8.3%/năm Cơ cấu kinh tế có chuyển dịch theo hướng tích cực, tăng dần tỷ trọng ngành thương mại - dịch vụ, công nghiệp - XDCB giảm tỷ trọng ngành nơng nghiệp Q trình chuyển dịch cấu kinh tế phát triển hạ tầng xã hội dẫn đến nhu cầu chuyển đổi diện tích lớn đất nơng nghiệp sang mục đích phi nông nghiệp Trong giai đoạn địa bàn huyện Thanh Oai có 511,86 đất nơng nghiệp chuyển đổi mục đích sử dụng Tính trung bình năm, địa bàn huyện chuyển đổi 64 đất nông nghiệp Từ nghiên cứu tác động việc chuyển đổi mục đích sử dụng đất nơng nghiệp sang đất phi nông nghiệp đến việc làm điều kiện sống người dân có đất nơng nghiệp bị thu hồi địa bàn huyện cụ thể số dự án điển hình cho thấy: - Việc thu hồi đất nông nghiệp địa bàn dẫn đến phận dân cư đất sản xuất Điều làm cho tỷ lệ lao động khơng có việc làm tăng, người nông dân đất nông nghiệp phải chủ động tìm kiếm cơng việc để trì nhu cầu tối thiểu gia đình - Việc sở hữu tiền bồi thường, hỗ trợ góp phần thúc đẩy phát triển nhu cầu vật chất, văn hoá tinh thần cho người dân Tuy nhiên, phần lớn số tiền đền bù sử dụng cho mục đích xây dựng, sửa chữa nhà cửa, mua sắm đồ dùng cho gia đình,… người đầu tư cho học hành hay chuyển đổi nghề Việc sử dụng tiền bồi thường tiềm ẩn điều bất ổn thu nhập, điều kiện sống vấn đề xã hội nảy sinh, nếp sống không phù hợp với khả tài họ - Bên cạnh tác động tích cực việc chuyển đổi mục đích sử dụng đất nơng nghiệp cịn tác động tiêu cực đến điều kiện sống người dân 77 vấn đề ô nhiễm môi trường, tệ nạn xã hội có chiều hướng gia tăng Điều gây nên bất ổn cho xã hội mà cịn có tác động khơng nhỏ đến suy nghĩ, niềm tin người dân có đất nơng nghiệp bị thu hồi Các cấp quyền từ thành phố, huyện xã có quan tâm việc vận dụng sách để giải vấn đề bồi thường, hỗ trợ tạo việc làm ổn định đời sống người dân có đất nông nghiệp bị thu hồi Tuy nhiên, hiệu sách chưa cao, việc thực thi chưa tốt nên chưa đáp ứng nhu cầu lao động cho người dân có đất nơng nghiệp bị thu hồi vấn đề xúc người dân Từ thực trạng công tác chuyển đổi mục đích sử dụng đất nơng nghiệp địa bàn nghiên cứu, luận văn đề xuất số giải pháp góp phần nâng cao hiệu chuyển đổi mục đích sử dụng đất nơng nghiệp gồm: giải pháp sách pháp luật; giải pháp quản lý quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất; giải pháp nâng cao hiệu chuyển đổi nghề; giải pháp quản lý mơi trường Trong cần trọng việc đào tạo, giải việc làm, ổn định đời sống cho người bị thu hồi đất; Có sách cho vay vốn ưu đãi, miễn, giảm thuế với người lao động lớn tuổi, lao động trình độ học vấn thấp để họ tự tạo việc làm lĩnh vực dịch vụ đời sống, du lịch, thương mại… ;Phát triển ngành nghề thủ công truyền thống, nghề phi nông nghiệp; Quan tâm xử lý triệt để vấn đề ô nhiễm nguồn nước, khơng khí Cụm cơng nghiệp, làng nghề truyền thống địa bàn huyện Kiến nghị Từ kết nghiên cứu trên, để nâng cao hiệu chuyển đổi mục đích sử dụng đất nơng nghiệp năm tới, số điểm sau cần quan tâm giải quyết: - Các quan chức cần có điều tra, thăm dò tâm lý, nguyện vọng người nông dân trước tiến hành thu hồi đất nông nghiệp - Để có hệ thống giải pháp cụ thể giải việc làm, cải thiện đời sống cho người có đất nơng nghiệp bị thu hồi, cần sớm có nghiên cứu thêm tác động việc thu hồi đất nông nghiệp tới đời sống, việc làm người dân bị thu hồi đất địa bàn huyện ngoại thành Hà Nội - Chính quyền địa phương cần có định hướng cho người dân sử dụng tiền bồi thường cách hiệu đồng thời cần đẩy mạnh thông tin tuyên truyền nâng cao 78 vai trị đơn vị đồn, hội, tổ chức địa phương - Phải có gắn kết chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, chiến lược phát triển ngành với chiến lược đào tạo nghề Khắc phục triệt để tình trạng “quy hoạch treo” dự án địa bàn, đồng thời cấp quyền huyện, xã cần nắm rõ tình trạng lao động, việc làm khu vực có đất nơng nghiệp bị thu hồi, có kế hoạch đào tạo nghề phù hợp với lao động địa phương, từ thành phố cần xây dựng đề án, chương trình đào tạo nghề cho giai đoạn cụ thể - Công tác đạo thực hiện: Cần có đồng quán cơng tác đạo thực hiện, có phối hợp đồng quan chức thu hồi đất giải vấn đề lao động, việc làm 79 TÀI LIỆU THAM KHẢO Nguyễn Thế Bá (chủ biên) Quy hoạch xây dựng phát triển đô thị NXB Xây dựng, 2004 Đảng Cộng sản Việt Nam Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ X Đảng Cộng sản Việt Nam Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XI Nguyờn Hi (1999), “Xác định tiêu đánh giá chất lượng môi trường quản lý sử dụng đất đai bền vững cho sản xuất nông nghiệp”, Khoa học đất, (11), trang 120 Nguyễn Đình Hợi (1993), Kinh tế tổ chức quản lý sản xuất kinh doanh nông nghiệp, NXB Thống kê, Hà Nội Doãn Khánh (9/2000), “Xuất hàng hố Việt Nam 10 năm qua”, Tạp chí cộng sản, (Số17), trang 41 Lê Quốc Lý Công nghiệp hóa, đại hóa nơng nghiệp nơng thơn- vấn đề giải pháp NXB Khoa học Kỹ thuật, 2010 Luật đất đai 2003 Nhà xuất Chính trị quốc gia, 2004 Phan Sĩ Mẫn, Nguyễn Việt Anh (2001), “Định hướng tổ chức phát triển nông nghiệp hàng hố”, Tạp chí nghiên cứu kinh tế, (273), trang 21- 29 10 Ngân hàng phát triển châu Á(ADB), Dự báo q trình thị hóa số khu vực giới 2010 11 Ngân hàng Thế giới, Báo cáo Đánh giá Đơ thị hóa Việt Nam, 2010 12 Nghị định số 88/CP ngày 17-8- 1994 Chính phủ quản lý sử dụng đất đô thị 13 Đàm Trung Phường Đô thị Việt Nam NXB Xây dựng, Hà Nội, 1995 14 Qu tin t quc tế (IMF), Tổng hợp từ Báo cáo triển vọng kinh tế giới 2013, tháng 4/2013 15 Tỉ chøc Liªn Hợp Quốc Sử dụng hợp lí nguồn dự trữ sinh 1971 (bản dịch) 16 T in Wikipedia tiếng Việt 17 UBND Thành phố Hà Nội Báo cáo quy hoạch sử dụng đất thành phố Hà Nội đến 2020 80 18 UBND huyện Thanh Oai Báo cáo quy hoạch sử dụng đất huyện Thanh Oai đến 2020 19 UBND huyện Thanh Oai Báo cáo tình hình phát triển kinh tế - xã hội năm từ 2005 đến 2013 20 UBND huyện Thanh Oai Báo cáo thống kê, kiểm kê đất đai năm 2005, 2010 2013 81 PHỤ LỤC Phụ lục 1: Phiếu điều tra hộ gia đình có đất nơng nghiệp bị thu hồi để thực dự án xây dựng Khu Đô thị Mới Thanh Hà A, B – Cienco5 Phụ lục 2: Phiếu điều tra hộ gia đình có đất nơng nghiệp bị thu hồi để thực dự án xây dựng Cụm công nghiệp Thanh Oai 82 ... dụng đất nơng nghiệp địa bàn huyện Thanh Oai, thành phố Hà Nội giai đoạn 2005 - 2013? ?? MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU + Làm rõ thực trạng chuyển đổi mục đích sử dụng đất nơng nghiệp sang mục đích phi nơng nghiệp. .. dụng đất giai đoạn 2010 – 2013 51 2.3 Thực trạng chuyển đổi mục đích đất nông nghiệp huyện Thanh Oai giai đoạn 2005 - 2013 54 CHƯƠNG ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ CHUYỂN ĐỔI MỤC ĐÍCH SỬ... HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN - - NGUYỄN BÁ NĂNG ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG VÀ HIỆU QUẢ CHUYỂN ĐỔI MỤC ĐÍCH SỬ DỤNG ĐẤT NƠNG NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN THANH OAI, THÀNH PHỐ HÀ NỘI GIAI