BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH PHẠM THỊ XUÂN VY THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG BỘ CÂU HỎI ĐỊNH HƯỚNG BÀI HỌC TRONG DẠY HỌC PHẦN HOÁ PHI KIM HỆ DỰ BỊ ĐẠI HỌC TRƯỜNG QUÂN SỰ QUÂN KHU NHẰM PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC HỌC TẬP CỦA HỌC SINH LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC TP.HỒ CHÍ MINH - 2014 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH PHẠM THỊ XUÂN VY THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG BỘ CÂU HỎI ĐỊNH HƯỚNG BÀI HỌC TRONG DẠY HỌC PHẦN HOÁ PHI KIM HỆ DỰ BỊ ĐẠI HỌC TRƯỜNG QUÂN SỰ QUÂN KHU NHẰM PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC HỌC TẬP CỦA HỌC SINH Chuyên ngành: Lí luận Phương pháp dạy học môn hóa học Mã số: 60.14.01.11 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Lê Văn Năm TP HỒ CHÍ MINH - 2014 LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn này, xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến: - Thầy giáo PGS.TS Lê Văn Năm giao đề tài, tận tình hướng dẫn tạo điều kiện thuận lợi cho nghiên cứu hoàn thành luận văn - Thầy giáo PGS.TS Cao Cự Giác cô giáo TS Nguyễn Thị Bích Hiền dành nhiều thời gian đọc viết nhận xét cho luận văn - Ban chủ nhiệm khoa Sau đại học, Ban chủ nhiệm khoa Hoá học thầy giáo, cô giáo thuộc Bộ môn Lí luận phương pháp dạy học hoá học khoa Hoá học trường ĐH Vinh giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi cho hoàn thành luận văn Tôi xin cảm ơn tất người thân gia đình, Ban giám hiệu thầy, cô khoa Khoa học Trường Quân QK7, Trường Sĩ Quan Kỹ Thuật Quân sự, Trường Sĩ Quan lục quân 2, bạn lớp Cao học 20 LL PPDH Hóa học - Đại học Vinh, đồng nghiệp động viên, giúp đỡ suốt trình học tập thực luận văn Tp Hồ Chí Minh, tháng năm 2014 PHẠM THỊ XUÂN VY MỤC LỤC PHẠM THỊ XUÂN VY .1 MỤC LỤC .3 BẢNG CHỮ VIẾT TẮT .4 PHẦN MỞ ĐẦU Lý chọn đề tài .5 Mục đích nghiên cứu .7 Nhiệm vụ đề tài Đối tượng khách thể nghiên cứu Phạm vi nghiên cứu Giả thuyết khoa học 7 Phương pháp nghiên cứu 8 Đóng góp đề tài NỘI DUNG Chương CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI 1.1 Tính tích cực học tập học sinh [9], [13], [22], [26] .9 1.1.1 Khái niệm 1.1.2 Nét đặc thù tính tích cực học tập 1.1.3 Biện pháp nâng cao tính tích cực học tập 11 1.2 Câu hỏi câu hỏi dạy học [8], [18], [23], [41] 13 1.2.1 Câu hỏi 13 1.2.2 Câu hỏi dạy học .14 1.2.3 Phân loại câu hỏi 15 1.3 Sử dụng câu hỏi dạy học [8], [23], [26], [34] 23 1.3.1 Vai trò việc sử dụng câu hỏi dạy học 23 1.3.2 Yêu cầu câu hỏi dạy học .24 1.3.3 Các hình thức sử dụng .28 1.3.4 Sử dụng câu hỏi điều khiển hoạt động học sinh .30 1.3.5 Một số kĩ thuật sử dụng câu hỏi 33 1.4 Bộ câu hỏi định hướng học theo chương trình dạy học Intel [12], [44], [45], [46] 34 1.4.1 Tác dụng câu hỏi định hướng học 34 1.4.2 Giới thiệu câu hỏi định hướng học .34 1.4.3 Một số ý sử dụng câu hỏi định hướng học 37 1.4.4 Một số cách xây dựng câu hỏi định hướng dạy 37 1.5 Thực trạng việc sử dụng câu hỏi dạy học hóa học .38 Chương THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG BỘ CÂU HỎI ĐỊNH HƯỚNG BÀI HỌC TRONG DẠY HỌC PHẦN HOÁ PHI KIM HỆ DỰ BỊ ĐẠI HỌC NHẰM PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC HỌC TẬP CỦA HỌC SINH 43 2.1 Nội dung cấu trúc chương nhóm oxi – lưu huỳnh chương halogen phần hoá phi kim hệ dự bị đại học 43 2.1.1 Mục tiêu 43 2.1.2 Nội dung phần hoá phi kim 44 2.1.3 Đặc điểm kiến thức phương pháp dạy học chủ yếu 44 2.2 Quy trình thiết kế câu hỏi định hướng học 45 2.2.1 Quy trình thiết kế .45 2.2.2 Một số kinh nghiệm thiết kế câu hỏi định hướng học 48 2.3 Thiết kế câu hỏi định hướng học chương nhóm Halogen hệ dự bị đại học 49 2.3.1 Mục tiêu chương .49 2.3.2 Một số lưu ý nội dung, phương pháp dạy học 49 2.3.3 Thiết kế câu hỏi định hướng học 50 2.4 Thiết kế câu hỏi định hướng học chương nhóm oxi-lưu huỳnh hệ dự bị đại học 68 2.5 Phương pháp sử dụng câu hỏi định hướng dạy học chương nhóm Halogen, nhóm oxi - lưu huỳnh hệ dự bị đại học 90 2.5.1 Quy trình sử dụng 90 2.5.2 Thiết kế kế hoạch dạy có sử dụng câu hỏi định hướng học 94 Chương 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM 109 3.1 Mục đích thực nghiệm 109 3.2 Nhiệm vụ thực nghiệm 109 3.3 Kế hoạch thực nghiệm 109 3.3.1 Lựa chọn đối tượng thực nghiệm 109 3.3.2 Lựa chọn dạy thực nghiệm 110 3.3.3 Giáo viên thực nghiệm 110 3.4 Phương pháp thực nghiệm 110 3.5 Kết thực nghiệm xử lý kết thực nghiệm 111 3.5.1 Xử lí kết phiếu thăm dò GV .111 3.5.2 Phương pháp xử lý kết thực nghiệm sư phạm dạy .113 3.5.3 Kết thực nghiệm .114 3.5.4 Đánh giá kết thực nghiệm .119 KẾT LUẬN CHUNG 120 Những kết thu từ đề tài nghiên cứu .120 Kiến nghị đề xuất 121 TÀI LIỆU THAM KHẢO .123 PHẦN PHỤ LỤC 126 BẢNG CHỮ VIẾT TẮT CHỮ VIẾT ĐẦY ĐỦ Quân khu CHỮ VIẾT TẮT QK7 Sĩ Quan Lục Quân SQ Lục Quân Sĩ Quan Kỹ Thuật Quân SQKT QS Khoa học tự nhiên KHTN Học sinh Giáo viên Trung học phổ thông Giáo dục đào tạo HS GV THPT GD&ĐT Phương pháp dạy học hóa PPDHHH học Phương pháp dạy học Phương tiện dạy học Nội dung dạy học Mục tiêu dạy học Điều kiện tiêu chuẩn Thực nghiệm sư phạm Thực nghiệm Đối chứng Phương trình hóa học PPDH PTDH NDDH MTDH Đktc TNSP TN ĐC PTHH Phòng thí nghiệm PTN Bảng tuần hoàn BTH PHẦN MỞ ĐẦU Lý chọn đề tài Trong giai đoạn việc cải tiến nội dung phương pháp dạy học nhiệm vụ trọng tâm trường Quân Quân khu 7, nhằm đưa trường trở thành trường trọng điểm chất lượng cao quân đội phía Nam Thực trạng trường quân nói chung trường Quân QK7 nói riêng HS trường học môn KHTN có Hóa học không đào tạo cử nhân Hóa nên thái độ nhìn nhận HS môn Hóa khác so với môn chuyên ngành chẳng hạn thích thú, lòng đam mê… Bên cạnh đặc thù học sinh trường Quân tính kỷ luật cao, thầy đọc trò chép nấy, chăm thụ động nên việc học tập nhiều bất cập, rập khuôn, máy móc Thời gian chủ yếu dành cho lên lớp; thời gian thảo luận tự học, bố trí hoạt động ngoại khóa chiếm tỷ lệ nhỏ nên việc chuyển hóa kiến thức thành kỹ kỹ xảo tác dụng, hạn chế kết học tập HS Mặt khác, phương pháp giảng dạy giáo viên môn hóa học hệ dự bị đại học (có nội dung tương tự phần phi kim chương trình hóa học 10 THPT) hạn chế định chưa thật tạo hứng thú, say mê học sinh Yêu cầu giảng dạy hóa học hệ dự bị đại học phải sử dụng kết hợp phương pháp dạy học Đó yếu tố lôi ý HS, phát huy tính tích cực, chủ động HS trình học tập Muốn phải thiết kế để việc trình bày, tập hợp kiến thức mà kích thích hứng thú HS Chìa khóa vấn đề GV phải biết cách đặt câu hỏi cách logic lại gây hứng thú học tập cho HS làm cho HS thật bị vào việc trả lời cho câu hỏi Trên thực tế nhiều GV thiết kế hệ thống câu hỏi cách cảm tính, tuỳ tiện, chuẩn bị trước, nhiều dạy câu hỏi định hướng Thiếu câu hỏi định hướng học rơi vào việc trình bày hời hợt, nông cạn chủ đích Để thiết kế câu hỏi định hướng GV phải có kiến thức túy việc sử dụng câu hỏi dạy học nói chung câu hỏi định hướng học nói riêng Đổi phương pháp dạy học cách đặt câu hỏi vấn đề quan trọng tính đơn giản, hiệu khả thi Điều GV cần chuẩn bị cho câu hỏi định hướng cho học để điều khiển hoạt động học tập HS theo chuẩn kiến thức kĩ xác định Bộ câu hỏi định hướng học theo chương trình dạy học Intel câu hỏi có nhiều ưu điểm Nó gồm câu hỏi khái quát, câu hỏi học câu hỏi nội dung hướng dẫn việc tiếp thu học hiệu đồng thời phát triển tư HS nhằm giúp em trở thành người có động tự định hướng Nó giống câu hỏi dạy học mà GV thường sử dụng có tính logic, tính định hướng, tính khái quát cao nhằm phát triển tư cho HS Bên cạnh câu hỏi có câu hỏi mở tạo điều kiện cho HS tham gia tích cực vào trình dạy học Theo ý kiến chúng tôi, nghiên cứu để sử dụng tốt câu hỏi định hướng học góp phần nâng cao chất lượng dạy học Đã có số tác giả nghiên cứu sử dụng câu hỏi dạy học theo mức độ: Mức độ thứ mang tính đề xuất dùng câu hỏi cho kiểm tra: Mức độ thứ nghiên cứu xây dựng câu hỏi coi dạng tập dùng để kiểm tra đánh giá học sinh Những năm gần đây, trường Quân quân khu có nhiều công trình nghiên cứu phương pháp dạy học “Đổi phương pháp dạy học hóa học trường Quân sự” Nguyễn Văn Ngân (1999); “Xây dựng sử dụng Test đào tạo hệ dự bị đại học trường QS Quân khu 7” Lê Sĩ Đào (2006); “Những phương pháp tổ chức hoạt động tự học HV trường quân sự” Trịnh Quang Từ (2010) …Tuy nhiên, đề tài nghiên cứu khía cạnh nội dung học hóa học bỏ ngỏ Do đó, hướng cần quan tâm nhằm khai thác, phát huy tính tích cực phương pháp đàm thoại, giúp GV có chuẩn bị chu đáo cho học phát triển kĩ đặt câu hỏi Vì thế, chọn đề tài: “Thiết kế sử dụng câu hỏi định hướng học dạy học phần hoá phi kim hệ dự bị đại học trường Quân Quân khu nhằm phát huy tính tích cực học tập học sinh” làm đề tài nghiên cứu thân với mong muốn góp phần vào việc đổi phương pháp dạy học môn hóa học nhà trường Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu thiết kế sử dụng câu hỏi định hướng học hoá học phần hóa phi kim hệ dự bị đại học nhằm phát huy tính tích cực nhận thức học tập HS góp phần đổi PPDH hóa học hệ dự bị đại học trường Quân Quân khu Nhiệm vụ đề tài - Nghiên cứu sở lí luận liên quan đến đề tài: tích cực học tập, thiết kế sử dụng câu hỏi dạy học, câu hỏi định hướng dạy học theo dạy học Intel - Nghiên cứu lý luận việc sử dụng câu hỏi học - Tìm hiểu thực trạng việc sử dụng loại câu hỏi hóa học hệ dự bị đại học Tổng kết kinh nghiệm sử dụng câu hỏi dạy học hóa học - Nghiên cứu phương pháp thiết kế sử dụng câu hỏi định hướng học dạy học nhằm phát huy tính tích cực HS nâng cao chất lượng dạy học hóa học hệ dự bị đại học - Vận dụng để thiết kế giáo án học chương Oxi – Lưu huỳnh chương Halogen phần hóa phi kim hệ dự bị đại học - Thực nghiệm sư phạm nhằm kiểm chứng tính khả thi đề xuất hiệu câu hỏi định hướng thiết kế Đối tượng khách thể nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: Thiết kế sử dụng câu hỏi định hướng học chương nhóm Halogen Oxi-lưu huỳnh hệ dự bị đại học - Khách thể nghiên cứu: Quá trình dạy học môn hóa học hệ dự bị đại học Phạm vi nghiên cứu - Thiết kế sử dụng câu hỏi định hướng dạy học phần hóa phi kim hệ dự bị đại học - Địa bàn nghiên cứu: Trường Quân Quân khu - Thời gian nghiên cứu: Tháng 8/2013 – 6/2014 Giả thuyết khoa học Nếu thiết kế câu hỏi định hướng học cụ thể, rõ ràng, logic, kích thích tư HS sử dụng chúng cách hợp lí dạy học tạo hứng thú học tập phát huy tính tích cực nhận thức cho HS đồng thời nâng cao chất lượng dạy học hóa học hệ dự bị đại học Phương pháp nghiên cứu a) Phương pháp nghiên cứu lí luận: - Phân tích tổng hợp tài liệu lí luận có liên quan đến đề tài b) Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Quan sát học hóa học hệ dự bị đại học - Trò chuyện, vấn chuyên gia, giáo viên nhiều kinh nghiệm, học viên - Điều tra phiếu câu hỏi - Thực nghiệm sư phạm c) Phương pháp xử lí thông tin - Sử dụng toán thống kê để xử lí số liệu thực nghiệm sư phạm Đóng góp đề tài - Tổng quan làm rõ sở lí luận thiết kế sử dụng câu hỏi định hướng học dạy học hóa học hệ dự bị đại học - Đề xuất quy trình xây dựng sử dụng câu hỏi định hướng dạy học hoá học - Vận dụng thiết kế câu hỏi định hướng học sử dụng câu hỏi định hướng học để thiết kế giáo án dạy chương nhóm Halogen Oxi-lưu huỳnh phần hoá phi kim hệ dự bị đại học KẾT LUẬN CHUNG Những kết thu từ đề tài nghiên cứu Sau thời gian tìm hiểu nghiên cứu đề tài: “Thiết kế sử dụng câu hỏi định hướng học dạy học phần hoá phi kim hệ dự bị đại học trường Quân Quân khu nhằm phát huy tính tích cực học tập học sinh” đạt số kết sau đây: Nghiên cứu sở lí luận đề tài vấn đề: Câu hỏi câu hỏi dạy học - khái niệm câu hỏi nói chung câu hỏi dạy học nói riêng, khái niệm tính tích cực tính tích cực học tập, vai trò câu hỏi dạy học, phân loại câu hỏi dạy học dựa sở Đồng thời nghiên cứu việc sử dụng câu hỏi dạy học thông qua việc nêu vai trò, yêu cầu, hình thức sử dụng số kinh nghiệm giúp cho việc sử dụng câu hỏi dạy học hiệu Bên cạnh tìm hiểu thực trạng việc sử dụng câu hỏi trường Quân qua việc phát phiếu điều tra rút nhận xét đề xuất biện pháp khắc phục Từ thực tế trên, vận dụng nguyên tắc yêu cầu xây dựng câu hỏi để đề xuất quy trình thiết kế câu hỏi tiến hành thiết kế câu hỏi định hướng học cho 16 dạy phần hóa phi kim hệ dự bị đại học trường Quân Quân khu Theo câu hỏi dạy học mang lại hiệu cao tính logic (liên kết phần học, liên kết học với nhau, liên kết học với thực tế sống), có tính định hướng giúp GV – HS nắm trọng tâm học, có câu hỏi phát triển tư cấp độ cao cho học sinh đồng thời có câu hỏi gợi mở cho học sinh trung bình, yếu, mà phù hợp với trình độ học sinh Chúng xây dựng quy trình sử dụng câu hỏi định hướng việc tổ chức cho học sinh chiếm lĩnh kiến thức mới, áp dụng quy trình để thiết kế giáo án phần hoá phi kim hệ dự bị đại học trường Quân Các giáo án sử dụng câu hỏi định hướng học xây dựng Chúng đề xuất số kinh nghiệm nhằm nâng cao tính khả thi việc thiết kế sử dụng câu hỏi định hướng học nhằm phát huy tính tích cực học sinh nâng cao chất lượng dạy học Hóa đại cương hệ chuyển cấp Đại học 120 Các giáo án thực nghiệm sư phạm trường Quân phía Nam: Trường Quân QK7, Trường Sĩ Quan Kỹ Thuật Quân sự, Trường Sĩ Quan lục quân Kết thực nghiệm cho thấy tính hiệu khả thi đề tài Kiến nghị đề xuất Qua trình nghiên thực đề tài có vài kiến nghị: Về phía nhà trường: + Cần tổ chức khoá học ngắn hạn nhằm rèn luyện kĩ dạy học, trọng đến kĩ đặt câu hỏi dạy học PPDH đơn giản, khả thi mà lại đem lại hiệu cao + Nhà trường cần có quy chế mở việc thi kết thúc học phần, nên có thêm câu hỏi gắn liền với thực tế sống kỳ thi + Tăng cường sở vật chất phương tiện dạy học đồng thời có lớp bồi dưỡng cho GV nhằm nâng cao kỹ thuật sử dụng phương tiện dạy học để tạo điều kiện cho việc nâng cao chất lượng dạy học Đối với giáo viên: + Thiết kế hướng dẫn học sinh tự khám phá kiến thức thông qua hệ thống câu hỏi nhằm rèn luyện tư bậc cao cho HS + Quan tâm đến vấn đề xây dựng sử dụng câu hỏi dạy học Nên xây dựng câu hỏi định hướng học cho mình, trao đổi kinh nghiệm với giáo viên khác việc thiết kế câu hỏi học để có câu hỏi định hướng học có chất lượng tốt Kết luận: Việc nghiên cứu đề tài: “Thiết kế sử dụng câu hỏi định hướng học dạy học phần hoá phi kim hệ dự bị đại học trường Quân Quân khu nhằm phát huy tính tích cực học tập học sinh” giúp cho giáo viên trường nói chung giáo viên giảng dạy Bộ môn Hóa nói riêng có nhìn tổng quan đầy đủ trình dạy học trường Từ đưa số biện pháp chỉnh sửa cho phù hợp nhằm nâng cao chất lượng dạy học Chúng hoàn thành nhiệm vụ nghiên cứu đề tài mong nhận đươc lời nhận xét, góp ý dẫn thầy cô giáo, nhà khoa học bạn bè đồng nghiệp để 121 hoàn thiện câu hỏi xây dựng tiếp tục nghiên cứu xây dựng câu hỏi cho phần khác chương trình 122 TÀI LIỆU THAM KHẢO Bộ Giáo dục Đào tạo (2006), Sách giáo viên hóa học 10, NXBGD Bộ Giáo dục Đào tạo (2006), Sách giáo khoa hóa học 10, NXBGD Bộ Giáo dục Đào tạo (2006), Sách tập hóa học 10, NXBGD Bộ Giáo dục Đào tạo (2007), Tài liệu bồi dưỡng giáo viên thực chương trình sách giáo khoa lớp 10 môn Hoá Học, NXBGD Bộ Giáo dục Đào tạo, Vụ Giáo dục Trung học (2007), Những vấn đề chung đổi giáo dục trung học phổ thông môn Hóa Học, NXBGD Bộ Giáo dục Đào tạo (2000), Vụ Trung học phổ thông "Hội nghị tập huấn phương pháp dạy học hóa học phổ thông" Lê Sĩ Đào (2006) Xây dựng sử dụng Test đào tạo hệ dự bị đại học trường QS Quân khu 7” Nguyễn Đình Chỉnh (1995), Vấn đề đặt câu hỏi giáo viên đứng lớp, kiểm tra đánh giá việc học tập học sinh, NXBHN Nguyễn Cương (1999), PPDH thí nghiệm hoá học –NXBGD 10 Nguyễn Cương (2007), Phương pháp dạy học hóa học trường phổ thông đại học Một số vấn đề –NXBGD 11 Nguyễn Cương (1995) Một số biện pháp phát triển HS lực giải vấn đề dạy học Hoá học trường PT (Kỷ yếu hội thảo khoa học - đổi PPDH theo hướng hoạt động hoá người học) ĐHSP - ĐHQG Hà Nội 12 Debbie Candau, Jennife Dohrerty, John Judge, Judi Yost, Paige Kuni (Viện công nghệ máy tính), Chương trình dạy học Intel Teach to the future 13 I.F Kharanomôp (1986), Phát huy tính tích cực học tập học sinh nào, tập 1, 2, NXB Giáo dục, Hà Nội 14 Cao Cự Giác (2005), Tuyển tập giảng Hoá học vô cơ- NXB ĐHSP 15 Cao Cự Giác (2006) BT lý thuyết TN hóa học Tập 1, Tập 2- NXBGD 16 Cao Cự Giác (2007) Phương pháp giải tập Hóa Học 10 tự luận trắc nghiệm – NXB Đại Học Quốc Gia TPHCM 17 Cao Cự Giác (2011) Những viên kim cương hóa học (Từ lý thuyết đến ứng dụng) NXB Đại học sư phạm 123 18 Bùi Hiền (CB), Nguyễn Văn Giao, Nguyễn Hữu Quỳnh, Vũ Văn Tảo (2001), Từ điển giáo dục học, NXB từ điển bách khoa, Hà Nội 19 Nguyễn Thị Bích Hiền (1997), Áp dụng dạy học nêu vấn đề để giảng dạy chương Oxi – Lưu huỳnh lớp 10 THPT, Luận văn tốt nghiệp Đại học Vinh 20 GS Trần Bá Hoành - TS Cao Thị Thặng - Th.S Phạm Thị Lan Hương (2003), Áp dụng dạy học tích cực môn hóa học, NXB ĐHSP Hà Nội 21 Hội hóa học Việt Nam (1999), Tài liệu nâng cao mở rộng kiến thức hóa học phổ thông trung học, NXBGD Hà Nội 22 Nguyễn Kỳ (1994), Phương pháp giáo dục tích cực, NXBGD 23 TS Lê Phước Lộc (2005), "Câu hỏi việc sử dụng câu hỏi dạy học", Tạp chí nghiên cứu khoa học, Trường Đại học Cần Thơ 24 Lê Văn Năm- Nguyễn Thị Sửu (1995) Sử dụng TN nêu vấn đề việc tích cực hoá hoạt động dạy học HH trường PT, thông báo KH - ĐHSP – Hà Nội 25 Lê Văn Năm (2000), Phương pháp giảng dạy vấn đề cụ thể hoá đại cương vô chương trình hoá học phổ thông, ĐH Vinh 26 Lê Văn Năm (2008), Dạy học nêu vấn đề- Lý thuyết ứng dụng, Nxb ĐHQG Hà Nội 27 Lê Văn Năm (2008), Sử dụng tập hoá học phương pháp dạy học để nâng cao hiệu dạy học trường phổ thông, Tạp chí Giáo dục, Số 190 28 Lê Văn Năm Sử dụng toán nhận thức để nâng cao hiệu dạy học hóa học Tạp chí Hóa học ứng dụng Số 5(9)/2011, 47-49 29 Lê Văn Năm (2011), Các phương pháp nghiên cứu khoa học lí luân dạy học hóa học Chuyên đề cao học thạc sĩ, Đại học Vinh 30 Nguyễn Văn Ngân (1999), “Đổi phương pháp dạy học hóa học trường Quân sự” 31 Vũ Hồng Nhung (2006), Phát triển lực nhận thức tư học sinh thông qua hệ thống câu hỏi tập hóa học, Luận văn Thạc sĩ, ĐHSP Hà Nội 32 Nguyễn Thị Sửu, Lê Văn Năm (2009), Phương pháp dạy học hoá học, học phần phương pháp dạy học hoá học ,NXB Khoa học kĩ thuật 33 Lê Anh Quân (2005), Lựa chọn, xây dựng hệ thống câu hỏi tập phản ứng oxi hóa khử (Ban KHTN), Luận văn Thạc sĩ, ĐHSP Hà Nội 124 34 Ngô Đức Thức (2002), Phát triển tư cho học sinh thông qua hệ thống câu hỏi tập hóa học nguyên tố phi kim trường THPT, Luận văn Thạc sĩ, ĐHSP Huế 35 Nguyễn Xuân Trường–Trần Trung Ninh–Đào Đình Thức–Lê Xuân Trọng Bài tập Hóa Học 10 NXBGD 2006 36 Nguyễn Xuân Trường- Trần Trung Ninh – Lê Hải Đăng –Nguyễn Văn Hải (2006), Bài tập chọn lọc Hóa học 10 NXBGD 37 Nguyễn Xuân Trường (2006), Sử dụng tập dạy học Hóa học trường phổ thông, NXB ĐHSP 38 Trịnh Quang Từ (2010), Những phương pháp tổ chức hoạt động tự học HV trường quân sự” 39 Nguyễn Ngọc Quang (1994), Lí luận dạy học hoá học tập phần đại cương NXB Giáo dục 40 Nguyễn Quang Uẩn (1982), Tâm lí học đại cương, NXBGD, Hà Nội 41 Viện ngôn ngữ học (2006), Từ điển tiếng Việt, NXB Đà Nẵng 42 http://www.hoahocvietnam.com 43 http://www.thuvien-ebook.com 44 http://www.dayhocintel.net 45 http:// www97.intel.com/vn/ProjectDesign/InstructionalStrategies/Questionin/ 46 http://download.intel.com/education/ /vn/ /DEP_Question_socratic.doc 125 PHẦN PHỤ LỤC PHỤ LỤC Trường Lớp: PHIẾU THAM KHẢO Ý KIẾN Ngày … tháng … năm 201… Thân gửi học sinh, học viên! Để góp phần nâng cao chất lượng dạy học qua đề tài “Thiết kế sử dụng câu hỏi định hướng học dạy học phần hoá phi kim hệ dự bị đại học” Tôi mong nhận ý kiến bạn cách trả lời phiếu điều tra sau STT Nội dung 1 Thầy/cô bạn thường đặt câu hỏi giảng Bạn thường trả lời câu hỏi thầy/cô Thầy/cô dành đủ thời gian cho bạn suy nghĩ để trả lời câu hỏi Thầy/cô tạo bầu không khí thoải mái thuận lợi cho việc trả lời câu hỏi lớp Thầy/cô thường cho bạn nhận xét câu trả lời bạn Thầy/cô không đặt câu hỏi mà thường giải thích tỉ mỉ kiến thức cho bạn ghi nhận Bạn thích thầy/cô hướng dẫn em thu nhận kiến thức thông qua hệ thống câu hỏi từ đơn giản đến phức tạp Các bạn thường đặt câu hỏi với thầy/cô lớp Các bạn thường đặt câu hỏi cho 10 lớp Bạn thích vận dụng kiến thức 11 học vào thực tế sống Việc đặt câu hỏi phát huy tính tích cực 126 Mức độ 12 học tập Việc đặt câu hỏi tạo hứng thú học tập cho bạn Chúc bạn vui khỏe thành công học tập! 127 PHỤ LỤC Trường Lớp: PHIẾU THAM KHẢO Ý KIẾN Ngày … tháng … năm 201… Kính gửi quý thầy/ cô, Để góp phần nâng cao chất lượng dạy học qua đề tài: “Thiết kế sử dụng câu hỏi định hướng học dạy học phần hoá phi kim hệ dự bị đại học” Chúng mong nhận ý kiến quý thầy/ cô việc sử dụng câu hỏi định hướng học cách khoanh tròn vào chữ số tương ứng với mức độ từ thấp đến cao câu hỏi định hướng học mà xây dựng Đánh giá chung (Mức độ 1: kém, 2: yếu, 3: trung bình, 4: khá, 5: tốt) Tiêu chí đánh giá STT - Có đủ nội dung quan trọng học - Định hướng hoạt động cho GV&HS vào nội dung quan trọng - Phù hợp với trình độ HS thông qua việc đặt câu hỏi gợi mở, câu hỏi nội dung - Hướng vào vấn đề thiết thực - Ngắn gọn, súc tích - Chính xác, khoa học - Có tính logic Đánh giá tính hiệu (Mức độ 1: kém, 2: yếu, 3: trung bình, 4: khá, 5: tốt) 128 Mức độ STT Tiêu chí đánh giá 1 - Giúp GV&HS đạt mục tiêu dạy học - Tránh tình trạng trình bày nông cạn, hời hợt, chủ đích - Tạo hội thuận lợi cho việc tổ chức hoạt động nhóm - Tận dụng thời gian tự học nhà HS, Mức độ nhóm HS - Rèn tư cấp độ cao HS - Gây hứng thú học tập (các câu hỏi in nghiêng) - Phát huy tính tích cực HS - Khơi dậy ý HS - HS nâng cao khả khái quát hoá 10 - Rèn luyện cho HS cách nhìn vấn đề có hệ 11 thống - HS hiểu bài, khắc sâu kiến thức 12 - Góp phần nâng cao chất lượng dạy học Xin chân thành cảm ơn quý thầy/ cô! Họ tên:……………………………………………………… Nơi công tác:………………………….Tỉnh (thành phố)…………………… 129 PHỤ LỤC 3: Đề kiểm tra 15 phút (sau dạy khái quát nhóm halogen) Phần I: Trắc nghiệm Câu 1: Các halogen gồm nguyên tố A F, Cl, B, I, At B F, Cu, Be, I, At C F, Cl, Br, I, As D F, Cl, Br, I, At Câu 2: Các halogen có A 3e lớp B 7e lớp C 5e lớp D 8e lớp Câu 3: Đặc điểm chung nguyên tố nhóm halogen A điều kiện thường chất khí C tác dụng mạnh với H2O B chất oxi hoá mạnh D vừa có tính oxi hoá vừa có tính khử Câu 4: Câu sau không xác? A Halogen chất oxi hoá mạnh B Khả oxi hoá Halogen giảm từ Flo đến Iot C Trong hợp chất, halogen có số oxi hoá: -1, +1, +3, +5,+7 D Các halogen có nhiều điểm giống tính chất hoá học Câu 5: Chất có tính oxi hóa halogen là: A F2 B Cl2 C Br2 D I2 Phần II: Tự luận Câu 1: Hoàn thành phương trình phản ứng sau: a) Al + I2 → b) Na + Cl2→ c) H2 + Br2→ Xác định vai trò halogen phản ứng trên? Câu 2: Sục khí clo vào dung dịch chứa NaBr NaI đến phản ứng hoàn toàn thu 1,17g muối NaCl Tính số mol hỗn hợp NaBr NaI có hỗn hợp ban đầu Biểu điểm: I Trắc nghiệm: Mỗi câu trả lời điểm II Tự luận: + Câu (3 điểm): Mỗi phương trình viết xác định vai trò 0,5 điểm (nếu xác định sai vai trò trừ nửa số điểm) + Câu (2 điểm): Đáp án 0,02 mol 130 PHỤ LỤC 4: Đề kiểm tra 15 phút (sau dạy clo) ĐỀ KIỂM TRA 15 PHÚT Trường: .Họ tên: .Lớp: Câu 1: Cho 1,12 lít khí clo (ở đktc) vào dd NaOH 1M Sau phản ứng kết thúc, thể tích dd NaOH cần dùng A 0,1 lít B 0,15 lít C 0,12 lít D 0,3 lít Câu 2: Trong hợp chất có oxi Clo số oxihoa clo co thể A.+1; +3; +5; +7 B -1; 0; +3; +7 C -1; +1; +3; +7 D -1; +1; +3; +5; +7 Câu 3: Nước clo có tính tẩy mầu A Clo tác dụng với nước tạo axit HCl có tính tẩy mầu B B Clo hấp thụ mầu C Clo tác dụng với nước tạo axit HClO có tính tẩy mầu D Tất Câu 4: Trong phản ứng sau : Cl2 + H2O  HCl + HClO Phát biểu đúng? A Clo đóng vai trò chất oxi hóa B Clo đóng vai trò chất khử C Clo đóng vai trò chất oxi hóa, chất khử D Nước đóng vai trò chất oxi hóa Câu 5: Cho luồng khí Cl2 dư tác dụng với 9,2 gam kim loại hoá trị I sinh 23,4 gam muối Muối kim loại muối đây? A NaCl B KCl C LiCl D AgCl Câu 6: Khi đưa dây sắt nóng đỏ vào bình đựng khí clo PTHH phản ứng t A Fe + Cl2 → B 3Fe + 4Cl2 FeCl2 t C 2Fe + 3Cl2 → FeCl2 + 2FeCl3 D Fe + Cl2 → 2FeCl3 FeCl3 Câu 7: Nếu lấy khối lượng KMnO4 MnO2 tác dụng với dung dịch HCl đặc dư dùng chất điều chế nhiều Clo hơn? A MnO2 B Lượng Clo sinh C KMnO4 D Không xác định Câu 8: Cho 8,7g MnO2 tác dụng với dd axit HCl đậm đặc sinh V lít khí Cl2 (ở đktc) Hiệu suất phản ứng 85% V có giá trị 131 A lít B 1,82 lít C 2,905 lít D 1,904 lít Câu 9: Lá đồng đốt nóng cháy đỏ rực khí A có khói nâu tạo Khí A A CO B Cl2 C H2 Câu 10: Phản ứng khí Cl2 với H2 xẩy điều kiện A Nhiệt độ thấp B Trong bóng tối C Trong bóng tối, to thường 250C D Khi chiếu sáng Biểu điểm: Mỗi câu điểm 132 D N2 PHỤ LỤC 5: Đề kiểm tra tiết (sau kết thúc chương halogen) ĐỀ KIỂM TRA TIẾT (45 PHÚT) Trường: .Họ tên: .Lớp: Phần 1: Trắc nghiệm (5 điểm) Câu 1: Dung dich axit sau chứa bình thuỷ tinh? A HCl B H2SO4 C HNO3 D HF Câu 2: Nước Gia – ven hỗn hợp của: A HCl, HClO, H2 O B NaCl C NaCl, NaClO, H2 O D NaCl, NaClO4 , H2 O Câu 3: Cho chất sau: KOH (1), Zn (2), Ag (3), Al(OH)3 (4), KMnO4 (5), K2SO4 (6) Axit HCl tác dụng với chất A (1), (2), (3), (4) B (1), (2), (4), (5) C (3), (4), (5), (6) D (1), (2), (3), (5) Câu 4: Cho axit: HCl, HBr, HI, HF Sắp xếp theo chiều tính axit giảm dần, thứ tự A HI > HBr > HCl > HF C HCl > HBr > HI > HF B HF > HCl > HBr > HI D HCl > HBr > HF > HI Câu 5: Chất dùng để làm khô khí hiđroclorua A NaOH rắn B H2SO4đặc C NaCl rắn D Cả B C Câu 6: Khi nhỏ dung dich AgNO3 vào dung dịch sau: HF, HBr, HCl, HI Dung dịch cho kết tủa vàng đậm A HF B HCl C HBr D HI Câu 7: Cho 30,6 g hỗn hợp Na2CO3 CaCO3 tác dụng với lượng vừa đủ dd HCl tạo thành 6,72 lít chất khí ( đktc) Vậy khối lượng chất hỗn hợp ban đầu A 21,2g; 10g B 10,5g; 20,1g C 20g; 10,6g D Kết khác Câu 8: Nếu dùng thêm axit để phân biệt ba dd Na2CO3, AgNO3, NaNO3 axit A HNO3 B CH3COOH C HCl D H2CO3 Câu 9: Nhỏ dd AgNO3 vào dd muối sau phản ứng A NaF B NaCl C NaBr 133 D NaI Câu 10: Hoá chất dùng để phân biệt dung dịch HCl, NaOH, NaCl, NaNO đựng lọ nhãn A.Quỳ tím dd AgNO3 B Dung dịch AgNO3 C Quỳ tím dd BaNO3 D Quỳ tím Phần II: Tự luận( điểm) Câu 1: Hoàn thành phản ứng sau với A, B, C, D, E, F kí hiệu chất: (1) Cl2 + A → B (2) B + Fe → C +H2 (3) C + E → F↓ + NaCl (4) F + B → C + H2O Câu 2: Cho 31,84 g hỗn hợp muối NaX NaY ( X, Y halogen thuộc chu kì liên tiếp) vào dung dịch AgNO3 dư thu 57,34g kết tủa Xác định X, Y viết PTHH xảy Biểu điểm: I Trắc nghiệm: Mỗi câu trả lời 0,5 điểm II Tự luận: + Câu (2 điểm): Mỗi PTHH viết 0,5 điểm + Câu (3 điểm): Đáp án (Br, I) Xác định chất điểm, viết PTHH điểm 134 [...]... duy ở các cấp độ Bộ câu hỏi giúp người học tạo ra sự cân bằng giữa việc thấu hiểu nội dung và việc khám phá những ý tưởng hấp dẫn khiến việc học trở nên phù hợp với HS Bộ câu hỏi định hướng bài học bao gồm các câu hỏi khái quát, câu hỏi bài học và câu hỏi nội dung hướng dẫn việc tiếp thu bài học 1.4.1 Tác dụng của bộ câu hỏi định hướng bài học - Định hướng hoạt động cho GV và HS vào những nội dung quan... luyện và hoàn thiện • Câu hỏi sử dụng trong kiểm tra viết 29 Câu hỏi dùng trong bài kiểm tra phải kiểm tra được hầu hết các kiến thức, kĩ năng cơ bản của phần đã học, câu hỏi phải đa dạng và phù hợp với trình độ của HS 1.3.4 Sử dụng câu hỏi điều khiển hoạt động của học sinh Để việc sử dụng câu hỏi điều khiển hoạt động học tập của HS có hiệu quả, GV cần xác định đối tượng HS, phân tích câu trả lời của. .. gì? • Có cách thay thế nào không? • Quan điểm của và Có gì giống nhau? Có gì khác nhau? 1.3 Sử dụng câu hỏi trong dạy học [8], [23], [26], [34] 1.3.1 Vai trò của việc sử dụng câu hỏi trong dạy học 1.3.1.1 Đối với học sinh Việc sử dụng câu hỏi trong dạy học có tác dụng tích cực đến hoạt động học tập của HS cụ thể là: - HS được chủ động tham gia vào bài học không chỉ thụ động ngồi nghe - Giúp HS khám... nhiều phần để HS có thể trả lời từng phần 1.3.3.2 Sử dụng câu hỏi trong bài dạy mới • Ý nghĩa Cung cấp kiến thức mới cho HS Giúp HS thấy được mối liên hệ giữa kiến thức cũ và kiến thức mới và sự vận dụng kiến thức cũ đã có vào việc tìm tòi thu nhận kiến thức mới • Câu hỏi sử dụng khi thu nhận kiến thức mới 28 GV thường sử dụng cả câu hỏi tái hiện và câu hỏi vận dụng nhằm phát huy tính tích cực của HS... GV và HS đạt được các mục tiêu dạy học - Dẫn dắt HS đến kiến thức thông qua hệ thống câu hỏi Giúp HS học tập tốt hơn, nhanh hơn, thông minh và sâu sắc hơn - Rèn luyện kĩ năng tổ chức và sử dụng kiến thức - Rèn cho HS kĩ năng tư duy bậc cao, khơi dậy sự chú ý của HS và kích thích hứng thú học tập 1.4.2 Giới thiệu bộ câu hỏi định hướng bài học Bộ câu hỏi định hướng bài học bao gồm câu hỏi khái quát, câu. .. tập huấn cho hơn 5 triệu GV ở trên 40 quốc gia và đang hướng tới con số 13 triệu GV vào năm 2014 Một trong những nội dung của chương trình này có đề cập đến bộ câu hỏi định hướng bài học Theo chúng tôi, nếu sử dụng tốt bộ câu hỏi này sẽ góp phần nâng cao chất lượng dạy học Bộ câu hỏi định hướng sẽ cung cấp một cấu trúc trong việc đặt câu hỏi xuyên suốt các dự án, phát triển tư duy ở các cấp độ Bộ câu. .. tất cả học sinh đều lĩnh hội chính xác điều đã học không? Từ đó GV chỉnh lí những kiến thức chưa chính xác của học sinh Điều này giúp GV điều chỉnh hoạt động học tập của HS trong bài học mới • Câu hỏi sử dụng khi kiểm tra bài cũ - Nội dung câu hỏi tuỳ thuộc vào nội dung bài đã được học ở tiết trước và bài tập cho về nhà - Câu hỏi kiểm tra những kiến thức trọng tâm của bài học, kiến thức được vận dụng. .. viên, khuyến khích các em thể hiện mình, phát triển tính tư duy sáng tạo trong học tập và cuộc sống Ta có sơ đồ sau: Tích cực học tập Biểu hiện Cấp độ Khát khao học tập Hay nêu thắc mắc Chủ động vận dụng Tập trung vận dụng Kiên trì Bắt chước Tìm tòi Sáng tạo 1.1.3 Biện pháp nâng cao tính tích cực học tập Để nâng cao tính tích cực của HS, GV cần lưu ý: - Bồi dưỡng PP tự học và năng lực tự học của HS,... thú cho học sinh 1.3.2.3.Yêu cầu về mặt phương pháp • Yêu cầu xác định rõ câu hỏi trọng tâm, phù hợp với đối tượng đặt câu hỏi, đảm bảo tính vừa sức và đặc điểm của môn học, mục tiêu của bài học • Yêu cầu câu hỏi dạy học phải gây được hứng thú nhận thức, kích thích HS suy nghĩ trả lời Để kích thích sự tập trung chú ý của HS vào bài học GV thường mở đầu bài học bằng cách sử dụng những câu hỏi đặt HS... chỉ đạo của GV 1.1.2 Nét đặc thù của tính tích cực học tập Tính tích cực học tập của HS được thể hiện theo nhiều quan điểm khác nhau: + Dưới góc độ Triết học, tính tích cực nhận thức thể hiện ở thái độ cải tạo của chủ thể đối với đối tượng nhận thức Tài liệu học tập được phản ánh vào não của người học, được chế biến và hoà vào vốn khái niệm đã có và người học sẽ vận dụng 9 linh hoạt sáng tạo vào các ... việc sử dụng câu hỏi dạy học hóa học .38 Chương THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG BỘ CÂU HỎI ĐỊNH HƯỚNG BÀI HỌC TRONG DẠY HỌC PHẦN HOÁ PHI KIM HỆ DỰ BỊ ĐẠI HỌC NHẰM PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC HỌC TẬP CỦA HỌC SINH. .. luận thiết kế sử dụng câu hỏi định hướng học dạy học hóa học hệ dự bị đại học - Đề xuất quy trình xây dựng sử dụng câu hỏi định hướng dạy học hoá học - Vận dụng thiết kế câu hỏi định hướng học sử. ..BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH PHẠM THỊ XUÂN VY THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG BỘ CÂU HỎI ĐỊNH HƯỚNG BÀI HỌC TRONG DẠY HỌC PHẦN HOÁ PHI KIM HỆ DỰ BỊ ĐẠI HỌC TRƯỜNG QUÂN SỰ QUÂN KHU NHẰM PHÁT