VẬN DỤNG QUY LUẬT từ NHỮNG THAY đổi về LƯỢNG dẫn đến sự THAY đổi về CHẤT của PHÉP BIỆN CHỨNG DUY vật TRONG THỰC TIỄN PHÁT TRIỂN KINH tế THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG xã hội CHỦ NGHĨA ở VIỆT NAM

---***--- Tiểu luận Triết học: VẬN DỤNG QUY LUẬT TỪ NHỮNG THAY ĐỔI VỀ LƯỢNG DẪN ĐẾN SỰ THAY ĐỔI VỀ CHẤT CỦA PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT TRONG THỰC TIỄN PHÁT TRIỂN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH

-*** -

Tiểu luận Triết học:

VẬN DỤNG QUY LUẬT TỪ NHỮNG THAY ĐỔI VỀ LƯỢNG DẪN ĐẾN SỰ THAY ĐỔI VỀ CHẤT CỦA PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT TRONG THỰC TIỄN PHÁT TRIỂN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI

CHỦ NGHĨA Ở VIỆT NAM

Nhóm 22 – Lớp Đêm 1 – Khóa 24 thực hiện

Nhóm trưởng: Lê Triệu Vĩ Thành viên 1: Ái Ngọc Hà Thành viên 2: Nguyễn Tố Uyên

Giảng viên phụ trách: TS Bùi Văn Mưa

MỤC LỤC

Mục lục 2

Bảng phân công làm việc nhóm 3

Bảng làm việc nhóm chi tiết 4

Phần mở đầu 5

Phần nội dung Phần 1: Những vấn đề lý luận của quy luật từ những thay đổi về lượng dẫn đến sự thay đổi về chất và ngược lại của phép biện chứng duy vật 6

1.1 Các khái niệm liên quan 6

1.2 Tóm tắt nội dung quy luật 7

1.3 Ý nghĩa phương pháp luận 7

Phần 2: Vận dụng quy luật lượng – chất vào thực tiễn phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam 9

2.1 Tính tất yếu khách quan của kinh tế thị trường định hướng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam 9

2.2 Những thành tựu đạt được sau 15 năm đổi mới 11

Phần kết luận 12

Tài liệu tham khảo 13

BẢNG PHÂN CÔNG LÀM VIỆC NHÓM

Bảng phân công làm việc nhóm Người thực hiện

HÀ UYÊN VĨ

Nội dung thực hiện

1.Sắp xếp lịch họp nhóm và ghi nhận thông tin buổi họp x

2.Tìm kiếm và tổng hợp tài liệu, nội dung phân tích của:

3.Tổng hợp và thống nhất định dạng bài nghiên cứu x

4.Kiểm tra nội dung và định dạng bài nghiên cứu x x

BẢNG LÀM VIỆC NHÓM CHI TIẾT

1 07/11/2014 Thảo luận chọn đề tài nghiên cứu

2 14/11/2014 Thống nhất tên đề tài và đăng ký đề tài với lớp trưởng

3 21/11/2014 Thống nhất dàn ý chung của đề tài nghiên cứu

Phân công công việc cho các thành viên

4 21/11 - 05/12/2014 Thành viên tự nghiên cứu như đã phân công

5 12/12/2014 Thảo luận và thống nhất nội dung phần mở đầu và

chương 1

6 19/12/2014 Thảo luận và thống nhất nội dung chương 2 và phần

kết luận

7 26/12/2014 Góp ý về bài nghiên cứu đã tổng hợp hoàn chỉnh

8 05/01/2015 Rà soát những góp ý đã chỉnh sửa và thống nhất bài

nghiên cứu

PHẦN MỞ ĐẦU

Trong cuộc sống hằng ngày, trải qua nhiều thời kỳ con người dần dần nhận thức được tính trật tự và mối liên hệ có tính lặp lại của các sự vật và hiện tượng Qua

sự phản ánh của hiện thực vào tư duy từ đó dần phát hiện ra các quy luật chung của thế giới.Các quy luật của tự nhiên, xã hội cũng như của tư duy con người đều mang tính khách quan Con người không thể tạo ra hoặc xóa bỏ được quy luật mà chỉ có thể nhận thức và vận dụng vào thực tế

Quy luật chuyển hóa từ những thay đổi về lượng dẫn đến những thay đổi về chất và ngược lại là một trong ba quy luật của phép biện chứng duy vật, nó cho biết phương thức của sự vận động và phát triển Việc nhận thức quy luật này có ý nghĩa

to lớn trong thực tiễn khi chúng ta xem xét các sự vật, hiện tượng Nếu nhận thức không đúng sẽ dễ dẫn đến hiện tượng “tả khuynh” hoặc “hữu khuynh” “Tả khuynh”

có thể hiểu là tư tưởng chủ quan nóng vội, muốn sớm có sự thay đổi về lượng nhưng lại không tính đến việc tích lũy về chất “Hữu khuynh” là tư tưởng bảo thủ, trì trệ, không dám thực hiện “bước nhảy” (sự thay đổi về chất) khi đã có sự tích lũy đủ về lượng

Với bài tiểu luận này, nhóm mong muốn tiếp cận và làm sáng tỏ nội dung cũng như ý nghĩa của quy luật; từ đó rút ra được những bài học bổ ích trong học tập

và cuộc sống Tiếp cận vấn đề bằng việc vận dụng quy luật vào thực tiễn phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam, nhóm mong muốn có thể cung cấp cho người đọc cách nhìn nhận dễ dàng và chân thực nhất về quy luật

Với kiến thức triết còn rất hạn chế nên bài viết không tránh khỏi những thiếu sót, rất mong nhận được sự góp ý của thầy cô và các bạn

PHẦN 1

NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CỦA QUY LUẬT TỪ NHỮNG THAY ĐỔI VỀ LƯỢNG DẪN ĐẾN SỰ THAY ĐỔI VỀ CHẤT VÀ NGƯỢC LẠI CỦA PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT

Quy luật từ những thay đổi về lượng dẫn đến sự thay đổi về chất và ngược lại

là một trong những quy luật cơ bản của phép biện chứng duy vật Quy luật này chỉ

rõ tính chất và cách thức của sự phát triển

1.1 Các khái niệm liên quan:

- Chất là phạm trù triết học dùng để chỉ tính quy định vốn có của sự vật (hiện tượng, quá trình), đặc trưng của sự vật là nó, giúp phân biệt nó với sự vật khác

- Lượng là phạm trù triết học dùng để chỉ tính quy định vốn có của sự vật, biểu thị về mặt quy mô, tốc độ, trình độ của sự vận động, phát triển của sự vật cũng như các thuộc tính (chất) của nó

- Chất và lượng tồn tại khách quan, phổ biến, đa dạng và tương đối Chúng thống nhất với nhau trong độ

- Độ là phạm trù triết học dùng để chỉ mốc (giới hạn) mà trong đó sự thay đổi

về lượng chưa làm cho chất thay đổi căn bản, chất cũ chưa mất đi và chất mới chưa xuất hiện

- Điểm nút là phạm trù triết học dùng để chỉ mốc (giới hạn) mà sự thay đổi về lượng vượt qua nó sẽ làm chất thay đổi căn bản

- Bước nhảy là phạm trù triết học dùng để chỉ sự chuyển hóa về chất do những thay đổi về lượng trước đó gây ra Bước nhảy là sự thay đổi gián đoạn và thể hiện tính đột biến về chất trong tiến trình thay đổi liên tục và thể hiện tính tiệm tiến

về lượng của bản thân sự vật Bước nhảy là giai đoạn cơ bản trong tiến trình phát triển của bản thân sự vật, nó gắn liền với giải quyết mâu thuẫn và phủ định biện

chứng Bước nhảy tồn tại khách quan, phổ biến, đa dạng Có thể chia bước nhảy theo cách như sau: bước nhảy toàn bộ và bước nhảy cục bộ; bước nhảy đột biến và bước nhảy dần dần; bước nhảy trong tự nhiên, bước nhảy trong xã hội và bước nhảy trong tư duy; Bước nhảy khác nhau có vai trò không giống nhau đối với tiến trình vận động, phát triển của bản thân sự vật

1.2.Tóm tắt nội dung quy luật:

- Mọi sự vật (hiện tượng, quá trình) đều có liên hệ lẫn nhau và luôn vận động, phát triển; Mọi sự vật nằm trong quá trình vận động, phát triển đều được đặc trưng bằng chất và lượng; Chất và lượng thống nhất với nhau trong độ

- Sự vật bắt đều vận động, phát triển bằng sự thay đổi về lượng (một cách liên tục hay tiệm tiến); nếu lượng chỉ thay đổi trong độ, chưa vượt quá điểm nút thì chất không thay đổi căn bản; khi lượng thay đổi vượt qua độ, quá điểm nút thì chất sẽ thay đổi căn bản, bước nhảy nhất định sẽ xảy ra

- Bước nhảy làm cho chất thay đổi (một cách gián đoạn hay đột biến) Chất (sự vật) cũ mất đi, chất (sự vật) mới ra đời Chất mới gây ra sự thay đổi về lượng (làm thay đổi quy mô tồn tại, tốc độ, nhịp điệu vận động, phát triển của sự vật)

- Sự thay đổi về lượng gây ra sự thay đổi về chất, và sự thay đổi về chất gây

ra sự thay đổi về lượng là cách thức vận động, phát triển của mọi sự vật trong thế giới Vận động, phát triển xảy ra trong thế giới vật chất vừa mang tính liên tục vừa mang tính gián đoạn

1.3 Ý nghĩa phương pháp luận:

- Trong hoạt động nhận thức, để hiểu đúng sự vật phải nắm được phương thức vận động, phát triển của nó:

+ Phát hiện chính xác các quy định về chất và lượng của sự vật; thấy được

+ Phân tích kết cấu và điều kiện tồn tại của sự vật để xác định đúng tính chất, quy mô, tiến độ của bước nhảy có thể xảy ra

+ Hiểu rằng, chất chỉ thay đổi khi lượng thay đổi vượt qua độ, quá điểm nút; còn nếu lượng chưa thay đổi vượt qua độ, chưa qua điểm nút thì bước nhảy chưa thể xảy ra, chất chưa thay đổi căn bản được

+ Xác định được chất mới (sau khi sự vật thực hiện bước nhảy), qua đó xác định lượng, độ, điểm nút và bước nhảy mới, tức định hình được sự vật mới phải

ra đời thay thế sự vật cũ như thế nào

- Trong hoạt đông thực tiễn, để đạt được hiệu quả phải:

+ Hiểu rõ phương thức vận động, phát triển của sự vật là những thay đổi

về lượng dẫn đến những thay đổi về chất và ngược lại để từ đó xây dựng các đối sách thích hợp

+ Tìm kiếm và sử dụng nhiều công cụ, phương tiện, biện pháp thích hợp (mà trước hết là những công cụ phương tiện, biện pháp vật chất) để can thiệp đúng lúc, đúng chỗ, đúng mức độ vào tiến trình vận động, phát triển của sự vật, lèo lái nó theo đúng quy luật và hợp lợi ích của chúng ta: (1) Muốn có sự thay đổi về chất phải kiên trì tích lũy sự thay đổi về lượng và ngược lại, muốn duy trì sự ổn định của chất (sự vật) phải giữ được sự thay đổi về lượng trong phạm vi giới hạn độ (2) Khi lượng thay đổi chưa đạt giới hạn độ không nên vội vàng thực hiện bước nhảy; nhưng khi lượng thay đổi đạt giới hạn độ thì phải kiên quyết thực hiện bước nhảy

PHẦN 2

VẬN DỤNG QUY LUẬT LƯỢNG – CHẤT VÀO THỰC TIỄN PHÁT TRIỂN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI

CHỦ NGHĨA Ở VIỆT NAM

2.1 Tính tất yếu khách quan của kinh tế thị trường định hướng chủ nghĩa

xã hội ở Việt Nam:

Đại hội IX, khái niệm kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa chính thức được đưa vào văn kiện, trong đó khẳng định: Phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là đường lối chiến lược nhất quán, là mô hình kinh tế tổng quát trong suốt thời kỳ quá độ đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam

Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam là một kiểu tổ chức nền kinh tế vừa dựa trên những nguyên tắc và quy luật của kinh tế thị trường, vừa dựa trên và được dẫn dắt, chi phối bởi các nguyên tắc và bản chất của chủ nghĩa

xã hội, thể hiện trên cả ba mặt sở hữu, tổ chức quản lý và phân phối Đây là nền kinh

tế thị trường có tổ chức, có sự lãnh đạo của Đảng Cộng Sản và sự quản lý của Nhà nước Xã hội chủ nghĩa, được định hướng cao về mặt xã hội, hạn chế tối đa những khuyết tật của thị trường nhằm phục vụ tốt nhất lợi ích của đại đa số nhân dân và sự phát triển bền vững của đất nước Có thể nói, đây là kết quả sau nhiều năm nghiên cứu, tìm tòi, tổng kết thực tiễn và là bước phát triển mới về tư duy lý luận của Đảng

ta trên lĩnh vực kinh tế

Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là kết quả của sự nhận thức

và vận dụng quy luật về sự phù hợp giữa quan hệ sản xuất với tính chất và trình độ của lực lượng sản xuất Cùng với công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước, nền kinh

tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là con đường kinh tế cơ bản đưa nước ta

lĩnh vực của đời sống xã hội, nhất thiết phải trải qua một thời kỳ quá độ lâu dài với nhiều bước phát triển, nhiều hình thức tổ chức kinh tế, xã hội đan xen

Trong tác phẩm Phê phán Cương lĩnh Gôtha, C.Mác có một câu nổi tiếng:

«Giữa xã hội tư bản chủ nghĩa và xã hội cộng sản chủ nghĩa là một thời kỳ cải biến

cách mạng từ xã hội này sang xã hội kia» [Phê phán Cương lĩnh Gôtha, trang 31]

Qua các tác phẩm của C.Mác, Ph.Ănghen và V.I.Lê-nin ta thấy, các ông chỉ rõ hai con đường của sự quá độ: Con đường thứ nhất là quá độ trực tiếp từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội; và con đường thứ hai là quá độ gián tiếp từ các xã hội tiền

tư bản chủ nghĩa lên chủ nghĩa xã hội

Nhận thức, quan điểm của Đảng ta về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, cũng như về thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa ở nước ta ngày càng sáng rõ, có những bước phát triển mới phù hợp với thời đại Đây chính là con đường phát triển "rút ngắn" lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta Về chính trị, bỏ qua chế độ tư bản là bỏ qua giai đoạn thống trị của giai cấp tư sản, của kiến trúc thượng tầng tư bản chủ nghĩa Về kinh tế, bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa là bỏ qua sự thống trị của quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa, nhưng phải biết tiếp thu, kế thừa những thành tựu mà nhân loại đã đạt được dưới chế độ tư bản chủ nghĩa, đặc biệt về khoa học và công nghệ, để phát triển nhanh lực lượng sản xuất, xây dựng nền kinh tế hiện đại Đó chính là sự rút ngắn thời gian thực hiện quá trình xã hội hoá sản xuất tư bản chủ nghĩa bằng con đường phát triển theo định hướng xã hội chủ nghĩa, tức là rút ngắn một cách đáng kể quá trình phát triển lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta

Như vậy, phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là một tất yếu khách quan, là sự nhận thức đúng đắn quy luật từ những thay đổi về lượng sẽ dẫn đến sự thay đổi về chất và ngược lại Điều đó có nghĩa là khi chúng ta chưa tích lũy được đầy đủ những điều kiện vật chất cho chủ nghĩa xã hội thì chúng ta chưa thể nóng vội xây dựng quan hệ sản xuất xã hội chủ nghĩa ngay như trước năm 1986

chúng ta đã làm, mà chúng ta phải tiến hành dần dần, hay nói cách khác, chúng ta phải có một thời kỳ quá độ

2.2 Những thành tựu mà chúng ta đã đạt được sau 15 năm đổi mới:

Sau năm 1975 khi đất nước được thống nhất, cả nước đi lên chủ nghĩa xã hội, chúng ta đã nóng vội và nhất loạt xây dựng quan hệ sản xuất một thành phần dựa trên cơ sở công hữu xã hội chủ nghĩa về tư liệu sản xuất, mọi thành phần kinh tế khác bị coi là bộ phận đối lập với kinh tế xã hội chủ nghĩa, vì vậy nằm trong diện phải cải tạo, xóa bỏ Như vậy chúng ta đã đẩy quan hệ sản xuất đi quá xa so với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất, tạo ra mâu thuẫn giữa một bên là lực lượng sản xuất thấp kém với một bên là quan hệ sản xuất được xã hội hóa giả tạo, dẫn đến kìm hãm sự phát triển của lực lượng sản xuất, hay nói cách khác, khi lực lượng sản xuất của chúng ta còn quá thấp kém chưa tích lũy đầy đủ về lượng (tính chất và trình độ) đã vội vã thay đổi chất (quan hệ sản xuất xã hội chủ nghĩa) làm cho đất nước lâm vào tình trạng khủng hoảng kinh tế - xã hội

Từ đại hội VI của Đảng Cộng Sản Việt Nam đến nay, khắc phục sai lầm trên chúng ta đã thực hiện xây dựng nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần, xuất phát từ tính chất và trình độ của lực lượng sản xuất nước ta là đa đạng, không đồng đều và chưa cao

Thực hiện sau 15 năm đổi mới đã khẳng định chủ trương xây dựng kinh tế nhiều thành phần là phù hợp với phát triển của lực lượng sản xuất ở nước ta Nó đã giải phóng, phát triển và khơi dậy các tiềm năng của sản xuất Khơi sậy năng lực sáng tạo chủ động của các chủ thể kinh tế trong sản xuất đưa nước ta ra khỏi thời kỳ khủng hoảng kinh tế - xã hội

PHẦN KẾT LUẬN

Như vậy, lượng và chất là hai mặt thống nhất biện chứng của sự vật, chỉ khi nào lượng được tích luỹ tới một độ nhất định mới làm thay đổi về chất, nên trong chỉ đạo hoạt động thực tiễn cũng như trong nhận thực khoa học phải chú ý tích luỹ dần dần những thay đổi về lượng, đồng thời phải biết thực hiện và thực hiện kịp thời những bước nhảy khi có điều kiện chín muồi

Thời kỳ quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội chính là bước nhảy dần dần từ chất cũ sang chất mới Trong quá trình tiến hoá cách mạng, một mặt phải chống khuynh hướng bảo thủ, trị trệ, nhằm tạo ra những bước nhảy để đẩy nhanh sự phát triển, mặt khác, lại phải chống tư tưởng nóng vội, muốn đưa nhanh sự phát triển, tiến hành những bước nhảy khi chưa có điều kiện chín muồi, bất chấp những quy luật khách quan

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1 Bùi Văn Mưa, Trần Nguyên Ký, Bùi Bá Linh, Bùi Thanh Xuân, 2014,

Triết học, Trường ĐH Kinh Tế TPHCM

2 Bùi Văn Mưa, Trần Nguyên Ký, Bùi Bá Linh, Bùi Thanh Xuân, 2014,

Lịch sử Triết học, Trường ĐH Kinh Tế TPHCM

3 Đảng Cộng Sản Việt Nam, 2011, Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc

lần thứ XI, NXB Chính trị Quốc gia

4 Bùi Văn Mưa, Trần Nguyên Ký, Bùi Bá Linh, Bùi Thanh Xuân, 2014,

Triết học – Các chuyên đề tham khảo, Trường ĐH Kinh Tế TPHCM

5 Một số trang mạng:

- Học viện báo chí và tuyên truyền: http://ajc.edu.vn/Nghien-cuu-khoa-hoc/87.ajc

- Triết học +: http://www.triethoc.info

- Trung tâm thông tin – thư viện: http://lib.hce.edu.vn/

- Viện triết học: http://vientriethoc.vass.gov.vn/

- http://triethoc.edu.vn/